UZASADNIENIE

Powód K. Z. wniósł o ustalenie, że jest ojcem małoletniej O. H., urodzonej w dniu (...) W uzasadnieniu swojego żądania wskazał, że w w lutym 2015 r. poznał matkę małoletniej pozwanej, A. H.. Powód podniósł, iż pozostawał w nieformalnym związku z A. H. oraz utrzymywał z nią kontakty intymne do grudnia 2015 r. Wskazywał także, iż w związku z istniejacym między stronami konfliktem, niezbędne jest przeprowadzenie badań DNA, które jednoznacznie potwierdzą ojcostwo powoda.

Pozwana A. H. nie zajęła w niniejszej sprawie merytorycznego stanowiska.

W imieniu Prokuratury Rejonowej B. – P. w B. nikt nie przystąpił do sprawy, ani nie stawił się na rozprawę, pomimo prawidłowego powiadomienia o terminie.

Wyrokiem z dnia 15 grudnia 2016 roku Sąd Rejonowy w Białymstoku oddalił powództwo (punkt I.) oraz nakazał wypłacic wypłacić ze Skarbu Państwa - Sądu Rejonowego w Białymstoku adwokatowi M. O. ustanowionemu z urzędu dla powoda wynagrodzenie w kwocie 590, 40 zł w tym 110,40 zł tytułem podatku VAT (punkt II.).

Z ustaleń poczynionych przez Sąd Rejonowy wynikało, że K. Z. poznał A. H. w lutym 2015 r. Powód był wówczas osadzony w Zakładzie Karnym w B. przy ul. (...), kiedy to w trakcie odbywania kary pozbawienia wolności, wykonywał prace poza terenem zakładu penitencjarnego. K. Z. oraz A. H. utrzymywali kontakty płciowe. Związek został ostatecznie zakończony w grudniu 2015 r., uwagi na to, iż A. H. rozpoczęła nowy związek nieformalny z innym partnerem. W dniu 02 marca 2016 r. w (...) Szpitalu (...) w B. urodziła się O. H.. W akcie urodzenia jako ojca wskazano (...) (k. 24 z akt V Nsm 190/16). Na mocy postanowienia z dnia 03 marca 2016 r. Sąd Rejonowy w Białymstoku wszczął z urzędu postępowania o pozbawienie władzy rodzicielskiej A. H. nad noworodkiem płci żeńskiej urodzonym dnia (...) Przedmiotowe postępowanie zostało jednak umorzone w związku z wyrażeniem w dniu 25 kwietnia 2016 r. zgody przez A. H. na przysposobienie małoletniej O. H. bez wskazywania osoby przysposabiającego. W sprawie V. N. 418/16 w dniu 18 października 2016 r. uprawomocniło się postanowienie o przysposobieniu pełnym, nierozwiązywalnym małoletniej O. H., córki A. H., urodzonej w dniu (...)

Na rozprawie, która odbyła się w dniu 14 grudnia 2016 r. Sąd I instancji postanowił pominąć wniosek dowodowy strony powodowej o przeprowadzenie dowodu z badań genetycznych jak w pkt. 3 pozwu oraz wniosek z pkt. 4 pozwu o zwrócenie się do P. Opiekuńczo – Wychowawczej im. (...)w B. o udzielenie informacji czy małoletnia przebywa w placówce oraz czy pozwanej przysługują prawa rodzicielskie. Na podstawie całokształtu materiału dowodowego, Sąd Rejonowy uznał przedmiotowe wnioski dowodowe jako bez znaczenia dla sprawy.

Następnie Sad I instancji wskazał, że na gruncie art. 84 § 1 i 3 kro sądowego ustalenia ojcostwa może żądać dziecko, jego matka oraz domniemany ojciec dziecka. Jednakże matka ani domniemany ojciec nie mogą wystąpić z takim żądaniem po śmierci dziecka lub po osiągnięciu przez nie pełnoletności. Domniemany ojciec dziecka wytacza powództwo o ustalenie ojcostwa przeciwko dziecku i matce, a gdy matka nie żyje - przeciwko dziecku. Zatem w takiej sytuacji, co do zasady, legitymację czynną do wytoczenia powództwa o sądowne ustalenie ojcostwa ma domniemany ojciec dziecka, zaś bierną – matka oraz dziecko. Mając na względzie, ustalony w przedmiotowej sprawie stan faktyczny, należy także przytoczyć dyspozycję art. 124^{(
1)} kro, iż w wypadku gdy rodzice przysposobionego wyrazili przed sądem opiekuńczym zgodę na jego przysposobienie bez wskazania osoby przysposabiającego, nie jest dopuszczalne ustalenie pochodzenia przysposobionego przez uznanie ojcostwa, sądowe ustalenie lub zaprzeczenie jego pochodzenia, ustalenie bezskuteczności uznania ojcostwa. Należy zauważyć, iż podstawowy skutek przysposobienia polega na stworzeniu między przysposobionym a przysposabiającym takiego stosunku, jaki istnieje między rodzicami a dziećmi, a zatem prowadzi do powstania stosunku prawno rodzinnego, będącego ścisłym odpowiednikiem naturalnego stosunku rodzicielskiego, zgodnie z zasadą wyrażoną w łacińskiej paremii adoptio naturam imitatur (Prawo rodzinne, A. K. Bieliński, K. Pannert, s. 166). W aspekcie przysposobienia pełnego nierozwiązywalnego (całkowitego), należy zwrócić uwagę na to, że przysposobiony traci swój dotychczasowy stan cywilny, co jest najdalej idącym skutkiem adopcji anonimowej. Polega to na sporządzeniu nowego, pełnego aktu urodzenia dziecka, ze wskazaniem rodziców adopcyjnych jako jego rodziców biologicznych. Zgodnie z art. 48 ust. 1 ustawy z dnia 28 listopada 2014 r. prawo o aktach stanu cywilnego (Dz. U. z 2014 r. poz. 1741) w razie orzeczenia przysposobienia, na które rodzice dziecka wyrazili przed sądem opiekuńczym zgodę bez wskazania osoby przysposabiającej, sporządza się nowy akt urodzenia przysposobionego; w akcie tym jako rodziców wpisuje się przysposabiających. Ma to na celu realizację ogólnej zasady stabilności praw stanu. Zatem w przypadku przysposobienia pełnego nierozwiązywalnego, a co za tym idzie całkowitego, nie jest możliwe sądowne ustalenie lub zaprzeczenie pochodzenia przysposobionego dziecka ani ustalenie bezskuteczności ojcostwa.

Wskazał, że w niniejszym stanie faktycznym, A. H. złożyła przed sądem opiekuńczym skuteczne oświadczenie o wyrażeniu zgody na przysposobienie małoletniej O. H. bez wskazywania osoby przysposabiającego. W sprawie V Nsm 418/16 w dniu 18 października 2016 r. uprawomocniło się postanowienie o przysposobieniu pełnym, nierozwiązywalnym małoletniej O. H.. Przesłankę do wyrażenia zgody przez A. H. na przysposobienie jej dziecka w przyszłości bez wskazania osoby przysposabiającego stanowi art. 119 ¹§ 2 kro, a mianowicie że przepisy o przysposobieniu za zgodą rodziców bez wskazania osoby przysposabiającego stosuje się odpowiednio, jeżeli jedno z rodziców wyraziło taką zgodę, a zgoda drugiego nie jest do przysposobienia potrzebna.

Odnosząc się do istoty instytucji legitymacji procesowej Sąd I instancji wskazał, że jest to uprawnienie do występowania w konkretnej sprawie jako strona postępowania. Najczęściej wynika z regulacji prawa materialnego, względnie z posiadania prawa podmiotowego. Natomiast legitymacja procesowa formalna oznacza „uprawnienie do wytoczenia powództwa i popierania go w celu uzyskania ochrony praw podmiotowych własnych lub cudzych” (Postępowanie cywilne. Komentarz praktyczny dla sędziów i pełnomocników procesowych, K. Flaga – Gieruszyńska (red.), s. 67). Sąd Rejonowy podzielił stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone w wyroku z dnia 13 stycznia 2010 r. w sprawie II CSK 232/09, iż tylko przepis prawa materialnego, stanowiącego podstawę interesu prawnego, stwarza dla określonego podmiotu legitymację procesową strony. Strona jest zatem pojęciem materialnoprawnym, a nie procesowym, a przeto o tym czy dany podmiot jest stroną postępowania cywilnego, tj., czy ma uprawnienie do wystąpienia z roszczeniem, przesądzają przepisy prawa materialnego, mające zastosowanie w konkretnym stanie faktycznym, nie zaś przepisy procesowe. Mając na uwadze powyższe rozważania stwierdził, iż K. Z. nie był legitymowany czynnie do wytoczenia powództwa o ustalenie ojcostwa małoletniej O. H., a co więcej, wskazane w pozwie jako pozwane małoletnia O. H. oraz A. H. w niniejszej sprawie nie miały legitymacji procesowej biernej. Na tej podstawie, powództwo podlegało oddaleniu w całości, o czym Sąd Rejonowy orzekł w pkt. I sentencji,

Na mocy regulacji zawartej § 4 pkt. 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 05 listopada 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz. U. z 2015 r. poz. 1800), stawka minimalna w sprawach z zakresu prawa rodzinnego i opiekuńczego o ustalenie ojcostwa, zaprzeczenie ojcostwa, ustalenie bezskuteczności uznania dziecka oraz rozwiązanie przysposobienia wynosi 480 zł. Zatem w pkt. 2 sentencji Sąd Rejonowy nakazał wypłacić ze Skarbu Państwa adwokatowi M. O. ustanowionemu z urzędu dla powoda wynagrodzenie w kwocie 590, 40 zł w tym 110,40 zł tytułem podatku VAT.

Apelację od wyroku Sądu Rejonowego w Białymstoku z dnia 15 grudnia 2015 roku wniósł powód K. Z., który zaskarżył ww. wyrok w punkcie I., zarzucając mu:

1. naruszenie prawa materialnego, to jest art. 119¹ § 2 k.r.o. poprzez jego zastosowanie i uznanie, iż przepisy o przysposobieniu za zgodą rodziców bez wskazania osoby przysposabiającego stosuje się odpowiednio, jeżeli jedno z rodziców wyraziło taką zgodę, a zgoda drugiego nie jest do przysposobienia potrzebna w sytuacji, gdy powód jest ojcem biologicznym dziecka, wszczął postępowanie o ustalenie ojcostwa niemalże tuż po urodzeniu małoletniej O. H., a tym samym jako biologiczny (rodzic) miał prawo do wyrażenia własnej opinii w zakresie przysposobienia pełnego dziecka, zważając tym samym na dobro dziecka oraz jego prawo do poznania biologicznych rodziców, wychowania się w rodzinie biologicznej oraz poznania członków biologicznej rodziny;

2. naruszenie prawa materialnego, to jest art. 85 § 1 zd. 1 poprzez jego niezastosowanie w sytuacji, gdy ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego wynika jednoznacznie, iż powód był w związku partnerskim z pozwaną A. H. w okresie luty – grudzień 2015 roku, w tym czasie utrzymywali kontakty seksualne, a małoletnia O. H. urodziła się w dniu (...), co jednoznacznie wskazuje na fakt konieczności zastosowania domniemania, iż jest córką powoda, gdyż obcowanie płciowe powoda z jej matka nastąpiło w okresie nie dawniej niż trzechsetnym, a nie później niż w sto osiemdziesiątym pierwszym dniu przed urodzeniem dziecka;

3. naruszenie przepisów postępowania, które miało wpływ na wynik sprawy, to jest art. 217 § 1 w zw. z art. 240 k.p.c. poprzez pominiecie wniosku dowodowego strony powodowej o przeprowadzenie dowodu z badań genetycznych, które to badania były kluczowe do wyjaśnienia całokształtu okoliczności faktycznych, a z cała pewnością wskazywałyby ojcostwo powoda względem małoletniej O. H..

Wskazując na powyższe, wnosił o zmianę przedmiotowego orzeczenia poprzez ustalenie, że powód K. Z. urodzony (...) jest ojcem małoletniej O. H. urodzonej w dniu (...) w B..

SĄD OKRĘGOWY, ZWAŻYŁ CO NASTĘPUJE:

Apelacja powoda nie była zasadna.

Sąd Rejonowy poczynił w niniejszej sprawie prawidłowe ustalenia faktyczne i prawne, które Sąd Okręgowy podziela i uznaje za własne.

W niniejszej sprawie przede wszystkim podkreślenia wymaga, iż Sąd I instancji wbrew wywodom apelacji nie naruszył przepisów prawa procesowego, a mianowicie art. 217 § 1 k.p.c. w zw. z art. 240 k.p.c. pomijając dowód z badań genetycznych, które to badania zdaniem Skarżącego miały wykazać, że powód jest ojcem małoletniej O. H..

W tym kontekście należy jednak wskazać, że stosownie do treści art. 217 § 3 k.p.c. sąd zobowiązany jest pomijać środki dowodowe, jeżeli są powoływane jedynie dla zwłoki. Wniosek zaś o przeprowadzenie dowodu nieprzydatnego dla rozstrzygnięcia sprawy należy w ocenie Sądu Okręgowego traktować jako powołany jedynie w celu przedłużenia postępowania w sprawie. W niniejszej sprawie wniosek o przeprowadzenie badań genetycznych uznać zaś właśnie należało za nieprzydatny do rozstrzygnięcia sprawy albowiem zasadnicze znaczenie miała okoliczność braku legitymacji czynnej powoda do wytoczenia powództwa o ustalenie ojcostwa małoletniej O. H..

Odnosząc się natomiast do podniesionych w apelacji zarzutów naruszenia prawa materialnego stwierdzić należało, że chociaż orzeczenie pełnego przysposobienia dziecka nie stoi na przeszkodzie ustaleniu ojcostwa to jak wynika ze stanowiska przyjętego przez judykaturę i trafnie wskazanego przez Sąd I instancji - nie dotyczy to przewidzianego w art. 124¹ k.r.o. wypadku, gdy rodzice wyrazili zgodę na przysposobienie bez wskazania osoby przysposabiającego, a tak było w niniejszej sprawie albowiem bezspornym było, że matka dziecka po jego urodzeniu wyraziła zgodę na przysposobienie córki bez wskazania osoby przysposabiającego (vide: uchwała Sądu Najwyższego z dnia 20 marca 1976 r., III CZP 77/75).

Sąd Najwyższy wskazywał bowiem, że przysposobienie wprawdzie prowadzi do zerwania więzi prawnej, a z reguły i faktycznej, łączącej przysposobionego z rodziną naturalną, ale okoliczność ta nie może pozbawić dziecka prawa domagania się ustalenia jego ojcostwa, chyba że wyraźny przepis ustawowy stanowiłby inaczej. Przysposobienie pełne nie przekreśla faktu naturalnego stanu dziecka, lecz według treści art. 121 § 3 k.r.o. powoduje tylko ustanie praw i obowiązków przysposobionego wynikających z pokrewieństwa względem jego krewnych, jak również praw i obowiązków tych krewnych względem dziecka przysposobionego. W niniejszej sprawie jak jednak słusznie przyjął Sąd I instancji, mamy do czynienia z adopcją anonimową. Artykuł 124¹ k.r.o. stwierdza zaś niedopuszczalność uznania przysposobionego oraz sądowego ustalenia jego pochodzenia w wypadku tego rodzaju adopcji, która ma miejsce wówczas, gdy rodzice przysposobionego wyrazili zgodę przed sądem opiekuńczym na jego przysposobienie bez wskazania osoby przysposabiającego. Niedopuszczalność dochodzenia ojcostwa w wypadku przysposobienia anonimowego pozostaje w ścisłym związku z nierozerwalnością takiego przysposobienia. Po wszczęciu przysposobienia zgoda blankietowa staje się nieodwołalna. Takie przysposobienie eliminuje pochodzenie dotychczasowe (naturalne). Konsekwencją tego jest definitywna utrata przez przysposobionego całkowicie jego naturalnego stanu cywilnego. Ma jeden stan cywilny, wynikający z przysposobienia.

W niniejszej sprawie zarzut naruszenie art. 119 ¹ § 2 k.r.o. jest także chybiony. Sąd I instancji słusznie wywiódł, iż w świetle art. 119 ¹ k.r.o. przepisy o przysposobieniu za zgodą rodziców bez wskazania osoby przysposabiającego stosuje się odpowiednio, jeżeli jedno z rodziców wyraziło taką zgodę, a zgoda drugiego nie była do przysposobienia potrzebna. W niniejszej sprawie zgoda powoda na przysposobienie dziecka urodzonego przez A. H. w istocie nie była potrzebna do orzeczenia o przysposobieniu. Ojciec małoletniej był bowiem przed orzeczeniem przysposobienia nieznany. Ojciec dziecka jest bowiem nieznany, gdy jego ojcostwo nie wynikało z aktu urodzenia dziecka lub z domniemania pochodzenia dziecka od męża matki (art. 62 k.ro.), z uznania ojcostwa (art. 72 k.r.o.) lub sądowego ustalenia ojcostwa (art. 84 k.r.o.). W akcie urodzenia małoletniej O. H. nie były wpisane dane powoda, powód nie był mężem jej matki, nie uznał dziecka oraz nie miało miejsca przed orzeczeniem przysposobienia ustalenie jego ojcostwa. We wskazanych natomiast sytuacjach nie jest znane pochodzenie prawne dziecka od określonego mężczyzny (w tym przypadku powoda).

Z uwagi na powyższe, Sąd Okręgowy na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację powoda jako pozbawioną uzasadnionych podstaw.

O kosztach nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata M. O. powodowi – orzeczono w myśl § 16 ust. 1 pkt.1) w zw. z § 10 ust. 1 pkt. 5) rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu (Dz.U. poz. 1801), natomiast na podstawie art. 102 k.p.c. odstąpiono od obciążania powoda kosztami zastępstwa procesowego w instancji odwoławczej z uwagi na jego trudną sytuację materialną.

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE