UZASADNIENIE

Postanowieniem z dnia 8 maja 2014 r. Sąd Rejonowy Szczecin-Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie: w punkcie I. ustanowił na rzecz każdoczesnego właściciela nieruchomości stanowiącej działkę gruntu o numerze ewidencyjnym (...), obręb (...), dla której Sąd Rejonowy Szczecin-Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie, X Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą (...) służebność drogi koniecznej polegającą na prawie przechodu i przejazdu przez następujące nieruchomości: 1) działkę numer (...), obręb ewidencyjny (...), (...) dla której Sąd Rejonowy Szczecin- Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie, X Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą (...) będącą własnością Gminy M. S., 2) działkę numer (...), obręb ewidencyjny (...), (...), dla której Sąd Rejonowy Szczecin- Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie, X Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą (...) będącą własnością Gminy M. S., 3) działkę numer (...), obręb ewidencyjny (...), (...), dla której Sąd Rejonowy Szczecin-Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie, X Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą (...) będącą własnością Gminy M. S., 4) działkę numer (...), obręb ewidencyjny (...), (...), dla której nie jest prowadzona księga wieczysta będącej własnością Gminy M. S., 5) działkę numer (...) obręb ewidencyjny (...), (...), dla której Sąd Rejonowy Szczecin-Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie, X Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą (...) będącą własnością Gminy M. S., 6) działkę numer (...) obręb ewidencyjny (...), (...), dla której Sąd Rejonowy Szczecin-Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie, X Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą (...) będącą własnością Gminy M. S., 7) działkę numer (...) obręb ewidencyjny (...), (...), dla której Sąd Rejonowy Szczecin-Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie, X Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą (...) będącą własnością Gminy M. S., 8) działkę numer (...) obręb ewidencyjny (...), (...), dla której Sąd Rejonowy Szczecin-Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie, X Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą (...) będącą własnością Gminy M. S., 9) działkę numer (...), obręb ewidencyjny (...), dla której Sąd Rejonowy Szczecin Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie, X Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą (...) będącą własnością J. S., w miejscu oznaczonym kolorem czerwonym na mapie sporządzonej przez geodetę P. K., a znajdującej się na karcie 251 akt i stanowiącej integralną część postanowienia; w punkcie II. tytułem wynagrodzenia za ustanowienie służebności zasądził od wnioskodawcy (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w S. na rzecz J. S. kwotę 5.000 zł płatną w terminie 14 dni od daty uprawomocnienia się orzeczenia kończącego postępowanie w niniejszej sprawie wraz z ustawowymi odsetkami w razie opóźnienia w płatności; w punkcie III. tytułem wynagrodzenia za ustanowienie służebności zasądzić od wnioskodawcy (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w S. na rzecz Gminy M. S. kwotę 5.000 złotych płatną w terminie 14 dni od daty uprawomocnienia się orzeczenia kończącego postępowanie w niniejszej sprawie wraz z ustawowymi odsetkami w razie opóźnienia w płatności; w punkcie IV. oddalił wnioski w pozostałym zakresie; w punkcie V. przyznał biegłemu sądowemu K. B. wynagrodzenie za sporządzenie pisemnej opinii w sprawie w kwocie 4.265,32 zł, w tym kwotę 797,58 zł tytułem podatku VAT; w punkcie VI. pobrał od wnioskodawcy (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w S. oraz od uczestnika postępowania Gminy M. S. na rzecz Skarbu Państwa (Sądu Rejonowego Szczecin-Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie) kwoty po 2.132,66 zł tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych; w punkcie VII. przyjął, iż koszty postępowania wnioskodawca i uczestnicy postępowania ponoszą we własnym zakresie.

Powyższe orzeczenie Sąd Rejonowy oparł na następujących ustaleniach faktycznych i rozważaniach prawnych:

(...) Spółka z ograniczona odpowiedzialnością w dniu 17 czerwca 2010 roku nabyła aktem notarialnym zarejestrowanym w repertorium A nr (...) od K. W. nieruchomość stanowiącej działkę nr (...) w obrębie ewidencyjnym (...), opisaną w księdze wieczystej Kw nr (...) prowadzonej przez Sąd Rejonowy Szczecin - Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie. Powyższa działka zgodnie z miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego O. - A. częściowo przeznaczona jest pod zabudowę mieszkaniową jednorodzinną wolnostojącą i bliźniaczą (teren elementarny(...) (...).(...)) oraz częściowo stanowi nieruchomość w granicach terenów elementarnych o ustaleniach funkcjonalnych: droga publiczna oznaczonych symbolami: (...). (...).(...). (...).(...). Podejmując decyzję o zakupie nieruchomości przeznaczonej na cele inwestycyjne wnioskodawczyni - na gruncie istniejących dokumentów oraz zapewnień pracowników Gminy M. S. - miała świadomość, iż w niedługim okresie czasu nabywana nieruchomość uzyska dostęp do drogi publicznej. Nieruchomość stanowiąca działkę nr (...) w obrębie ewidencyjnym (...), opisana w księdze wieczystej Kw nr (...) prowadzonej przez Sąd Rejonowy Szczecin - Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie graniczy bezpośrednio z: nieruchomością gruntową oznaczoną jako działka (...) obręb ewidencyjny P., dla której Sąd Rejonowy Szczecin - Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie prowadzi księgę wieczystą KW nr (...), a która stanowi własność uczestniczki postępowania J. S., oraz nieruchomością gruntową oznaczoną jako działka (...) obręb ewidencyjny (...) (...) bez założonej księgi wieczystej, która stanowi własność uczestniczki Gminy M. S. Zgodnie z miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego O. - A. droga wewnętrzna stanowiąca drogę dojazdową do drogi publicznej przy ulicy (...) przebiega przez nieruchomość gruntową oznaczoną jako działka (...) obręb ewidencyjny (...) (...). bez założonej księgi wieczystej, nieruchomość gruntową oznaczoną jako działka (...) obręb ewidencyjny (...) (...), dla której Sąd Rejonowy Szczecin - Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie prowadzi księgę wieczystą KW nr (...), nieruchomość gruntową oznaczoną jako działka (...) obręb ewidencyjny (...) (...), dla której Sąd Rejonowy Szczecin - Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie prowadzi księgę wieczystą KW nr (...), nieruchomość gruntową oznaczoną jako działka (...) obręb ewidencyjny (...) (...), dla której Sąd Rejonowy Szczecin - Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie prowadzi księgę wieczystą KW nr (...), nieruchomość gruntową oznaczoną jako działka (...) obręb ewidencyjny (...) (...), dla której Sąd Rejonowy Szczecin-Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie prowadzi księgę wieczystą KW nr (...), nieruchomość gruntową oznaczoną jako działka (...) obręb ewidencyjny (...) (...), położonej przy ul. (...) w S., dla której Sąd Rejonowy Szczecin - Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie prowadzi księgę wieczystą KW nr (...), nieruchomość gruntową oznaczoną jako działka (...) obręb ewidencyjny (...) (...), położonej przy ul. (...) w S., dla której Sąd Rejonowy Szczecin-Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie Wydział X Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą KW nr (...), nieruchomość gruntową oznaczoną jako działka (...) obręb ewidencyjny (...) (...), położonej przy ul. (...) w S., dla której Sąd Rejonowy Szczecin-Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie Wydział X Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą KW nr (...), nieruchomość gruntową oznaczoną jako działka (...) obręb ewidencyjny (...) (...), położonej przy ul. (...) w S., dla której Sąd Rejonowy Szczecin-Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie Wydział X Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą KW nr (...). Z uwagi na aktualne zagospodarowanie terenu nieruchomość gruntowa wnioskodawczyni nie posiada urządzonego bezpośrednio dostępu do drogi publicznej. Program Inwestycyjny na lata 2011-2015 zatwierdzony uchwałą z dnia (...)roku nie przewiduje przedsięwzięć inwestycyjnych ani modernizacji infrastruktury technicznej na terenie działki (...) a przewidzianych do realizacji przez Wydział Inwestycji Miejskich. Od lutego 2011 roku do sierpnia 2011 roku uczestniczka J. S. prowadziła z wnioskodawcą rozmowy i negocjacje celem ustalenia warunków odsprzedaży wnioskodawcy części działki (...) obręb ewidencyjny P., dla której Sąd Rejonowy Szczecin - Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie prowadzi księgę wieczystą KW nr (...). Możliwe są dwa warianty wytyczenia na mapie zasadniczej drogi, która zapewniłaby dostęp wnioskodawcy do drogi publicznej. Wariant pierwszy, droga przebiegałaby przez działkę nieutwardzone działki (...) oraz częściowo utwardzoną działkę (...), przechodząc na utwardzone działki (...) w stronę ulicy (...). Drugi wariant zakłada drogę stanowiłby odcinek drogi częściowo utwardzanej od strony ulicy (...) tj. utwardzoną działką (...), częściowo utwardzoną działką (...) oraz nieutwardzonymi działkami: (...). dojazd działki (...) jest niemożliwy z uwagi na skarpę i brak fizycznych możliwości i przejazdu. Uczestnicy zgodnie przyjęli wariant zaproponowany przez Gminę, który był dla niej korzystny, uwzględniał charakter działek będących własnością tego uczestnika, a nadto był zgodny z planowanym przebiegiem drugi publicznej, która ma zostać wykonana przez Gminę.

W ocenie Sądu Rejonowego wniosek (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością jest co do zasady słuszny. Sąd wskazał, że pomimo iż uczestnicy postępowania doszli do porozumienia w zakresie przebiegu drogi koniecznej, mając na względzie interes społeczno-gospodarczy wszechstronnie i wnikliwe rozważył całokształt okoliczności sprawy celem dokonania prawidłowej i nie budzącej wątpliwości oceny co do propozycji jej przebiegu. Sąd oparł się w całości na przedłożonych w toku postępowania dowodach z dokumentów, których prawdziwości, ani treści w nich zawartych żadna ze stron nie kwestionowała, a i Sąd nie dopatrzył się żadnych okoliczności dyskwalifikujących wskazane dowody, jak również na zeznaniach przesłuchanych w toku postępowania uczestników postępowania. Sąd zaznaczył, iż osoby te zeznawały w sposób spójny i logiczny, a ich zeznania korespondowały z pozostałym materiałem dowodowym zgromadzonym w toku postępowania. Nadto oparł się na opinii biegłego sądowego oraz oględzinach przedmiotowych nieruchomości. Sąd mając na uwadze art. 145 k.c., art. 1 ustawy z dnia 21 marca 1985 r. o drogach publicznych (t.j. Dz.U. z 2000 r. Nr 71, poz. 838 ze zm.) stwierdził, iż ulica (...), do której dostępu żąda wnioskodawczyni należy do jednej z kategorii dróg publicznych i jest jedyną drogą znajdującą się w pobliżu nieruchomości wnioskodawczyni. Nie budzi wątpliwości również fakt, iż nieruchomość oznaczona jako działka (...) nie ma w ogóle dostępu do drogi publicznej. Uczestnicy postępowania doszli do porozumienia w sprawie przebiegu drogi koniecznej mającego wyraz w dokumentacji (mapie) wykonanej na zlecenie wnioskodawcy przez geodetę P. K., a znajdującej się na karcie 251. Sąd rozważając czy wskazany przez strony przebieg drogi koniecznej jest zgodny z art. 145 § 2 k.c. zaznaczył, iż miał na uwadze założenia Miejscowego panu zagospodarowania przestrzennego przewidujące przebieg drogi dojazdowej do ulicy (...) oraz przeznaczenie działki nr (...) i działek sąsiadujących z działką wnioskodawczyni. Ponadto, Sąd wziął również pod rozwagę początkowo zaproponowany przez J. S. przebieg drogi koniecznej przez działkę (...) i w tym celu przeprowadził oględziny przedmiotowych nieruchomości na podstawie art. 626 § 2 k.p.c. Sąd I instancji wskazał, że rozpoznał topografię terenu, konfigurację działek i warunków lokalnych i stwierdził, iż skarpa zaczynająca się na działce (...) w znacznym stopniu utrudniłaby przeprowadzenie w tym miejscu krótszej drogi, proponowanej przez uczestniczkę. Tę okoliczność Sąd Rejonowy uznał za decydującą o przebiegu służebnego szlaku drogi, zarówno z uwagi na trudności związane z dostosowaniem terenu jak i z uwagi na zgodne z planem zagospodarowania przestrzennego i zatwierdzone w uchwale Rady Miasta S. nr (...)przeznaczenie nieruchomości sąsiadujących oraz uchwalony przebieg drogi dojazdowej, a także stanowisko samej Gminy, która w toku postępowania wskazała, iż taki przebieg drogi byłby dla niej bardzo niekorzystny z uwagi na przeznaczenie tychże działek pod zabudowę. Tym samym w niniejszej sprawie doszło do sytuacji, w której najbardziej pożądanym i logicznym rozwiązaniem było przeprowadzenie drogi koniecznej w sposób zgodnie zaproponowany przez uczestników, w znacznej części przez działki Gminy M. S., które bądź już są działkami drogowymi bądź takie jest ich - choćby częściowe przeznaczenie. Sąd podniósł, iż okoliczność ta wymaga podkreślenia nie tylko w odniesieniu do omawianej kwestii, ale również w związku z orzeczeniem dotyczącym wysokości wynagrodzenia należnego temu uczestnikowi. Sąd wskazał też, iż droga konieczna przebiega przez grunty sąsiednie, którymi są nie tylko grunty pozostające w fizycznej styczności z nieruchomością, na potrzeby której służebność drogi koniecznej zostaje ustanowiona, lecz także grunty tak względem tej nieruchomości usytuowane, że zachodzi gospodarcza konieczność przeprowadzenia przez nie dojazdu do drogi publicznej lub do budynków gospodarczych. Sąd stwierdził, iż tak ustanowiony przebieg drogi koniecznej zapewnia wszelką niezbędną, ze społeczno-gospodarczego punktu widzenia, łączność z drogą publiczną, umożliwiając normalne, gospodarcze korzystanie z nieruchomości zarówno władnącej, jak i nieruchomości obciążonych. Wobec powyższego Sąd I instancji uznał, iż ustanowienie służebności tej drogi odpowiada przesłankom zawartym w art. 145 § 2 i 3 k.c. i orzekł jak w punkcie I sentencji. Sąd mając na uwadze art. 145 § 1 k.c. wskazał, iż w punkcie II tytułem wynagrodzenia za ustanowienie służebności, zasądził zgodnie z wolą stron, od wnioskodawcy (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w S. na rzecz J. S. kwotę 5.000 złotych płatną w terminie 14 dni od daty uprawomocnienia się orzeczenia kończącego postępowanie w niniejszej sprawie wraz z ustawowymi odsetkami w razie opóźnienia w płatności. W tym zakresie Sąd zaakceptował poczynione przez tych uczestników ustalenia, a nadto uczynił zadość żądaniom J. S., która takiej kwoty się domagała. W ocenie Sądu taka wysokość wynagrodzenia jawi się jako „odpowiednia”. Sąd Rejonowy analizując ewoluujące stanowiska uczestników postępowania podkreślił, iż w zasadzie jedyną kwestia sporną w niniejszej sprawie była wysokość wynagrodzenia należnego Gminie M. S.. Sąd mając na uwadze pogląd Sądu Najwyższego wyrażony w postanowieniu z 2 lipca 2002 r., I CKN 573/00, LEX nr 53287 powołał biegłego rzeczoznawcę z zakresu wyceny nieruchomości na okoliczność ustalenia wysokości wynagrodzenia za ustanowienie służebności gruntowej przechodu i przejazdu bez prawa parkowania. Zgodnie z treścią opinii sporządzoną przez biegłego sądowego łączne wynagrodzenie za ustanowienie służebności drogowej na częściach wszystkich nieruchomości Gminy objętych wnioskiem wynosi 80.800 zł. Sąd Rejonowy uznał, iż powyższa opinia jest jasna i pełna, a wnioski z niej płynące logiczne. Została sporządzona zgodnie z obowiązującymi regułami, uwzględniając szeroką bazę materiału porównawczego z prawidłową jego oceną, natomiast biegły odpowiedział w niej na zadane mu pytania i wyjaśnił w sposób wyczerpująco wszelkie zagadnienia wymagające szczegółowej analizy oraz uwzględnił obeznany sposób użytkowania przedmiotowych nieruchomości. W związku z tym w/w opinii biegłego Sąd dał wiarę w całości. Opinia biegłego jest zasadna i była niezbędna do obiektywnego ustalenia obowiązujących cen ustanowienia służebności, jednak na gruncie niniejszej sprawy miała na celu wyznaczenie punktu odniesienia do sposobu zmniejszenia wysokości wynagrodzenia należnego Gminie za ustanowienie służebności. Zdaniem Sąd I instancji żądanie uczestniczki Gminy M. S. w przedmiocie ustanowienia wynagrodzenia wskazanego w opinii biegłego z tytułu obciążenia jej gruntów służebnością ustanowienia drogi koniecznej, gdy droga została przewidziana w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego (...) i należy do zakresu wykonywania zadań własnych gminy, a nadto jej przebieg został podyktowany chęcią zabezpieczenia interesów Gminy nie może korzystać z ochrony prawnej (art. 5 k.c.). W ocenie Sądu nie sposób uznać, iż uczestniczka postępowania Gmina M. S. postępowała zgodnie z takowymi zasadami. Sąd mając na uwadze uchwałę Rady Miasta S. nr (...), oraz zeznania J. K. wskazał, iż już przed etapem dokonywania czynności zmierzających do zakupu nieruchomości oznaczonej jako działa 15, wnioskodawca uzyskał zapewnienie od pracowników uczestniczki, iż działka (...) uzyska dostęp do drogi publicznej i w pełni dał wiarę tym zeznaniom, albowiem mając na uwadze inwestycyjny charakter nabywanej działki jej nabycie bez ustalenia kwestii związanych z dostępem do drogi publicznej byłoby mało racjonalne z punktu widzenia ekonomiki przedsiębiorstwa. Natomiast sprzecznie z powyższymi ustaleniami, zgodnie z Programem Inwestycyjnym na lata 2011-2015 zatwierdzonym uchwałą z dnia (...)nie zostały przewidziane przedsięwzięcia inwestycyjne ani modernizacyjne infrastruktury technicznej na terenie działki (...), a przewidziane do realizacji przez Wydział Inwestycji Miejskich. Ponadto wnioskodawczyni zgodziła się na proponowany przez Gminę przebieg szlaku drogowego zapewniającego przedmiotowej nieruchomości dostęp do drogi publicznej, uwzględniając w tym zakresie żądanie Gminy, która wskazała również w tym postępowaniu, iż taki przebieg drogi bezie de facto pokrywał się z przebiegiem planowanej drogi publicznej, inne zaś jej usadowienie wpływałoby na wartość działek budowlanych, przeznaczonych już pod inwestycje. Również w ocenie Sądu, w niniejszej sprawie prawo Gminy M. S. do przyznania wynagrodzenia określonego w opinii biegłego za ustanowienie służebności narusza klauzulę społeczno-gospodarczego przeznaczenia prawa, którą zgodnie z doktryną i orzecznictwem można też wiązać z interesem społecznym, użytecznością społeczną czy też wartościami uznawanymi za cenne dla dobra ogółu. Jej zadaniem jest zatem należyte kojarzenie interesu społecznego i interesu indywidualnego. Sąd wskazał, iż zgodnie z art. 7 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz.U.2013.594 j.t. z poźn. zm.) do zadań własnych gminy należy zaliczyć sprawy „gminnych dróg, ulic, mostów, placów oraz organizacji ruchu drogowego”. Przepis art. 7 ustawy jest rozwinięciem art. 6 ust. 1. Podkreśla charakterystyczną cechę zadań własnych gminy, jaką jest zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty samorządowej, czyli mieszkańców gminy. Zatem Sąd stwierdził, że w przypadku przyznania pełnego wynagrodzenia za ustanowienie przedmiotowej służebności doszłoby do sytuacji, w której wnioskodawca zapłaciłby wynagrodzenie i dodatkowo poniósł koszty za wybudowanie drogi dojazdowej, co bez wątpienia należy do zadań własnych gminy. Innymi słowy doszłoby do sytuacji, w której za środki wnioskodawcy Gmina zrealizowałaby swój obowiązek, który ma wobec właścicieli (w tym również wnioskodawcy) i dodatkowo uzyskałaby z tego tytułu znaczne wynagrodzenie również od wnioskodawcy. Zdaniem Sądu taka sytuacja nie może korzystać z ochrony prawnej, albowiem za realizację obowiązku Gminy względem, między innymi wnioskodawcy, zapłaciłby - i to podwójnie (a przy uwzględnieniu danin publicznoprawnych może i potrójnie) sam wnioskodawca. Sąd wskazał, iż fakt sytuacji finansowej uczestnika oraz niewywiązanie się z poczynionych planów i założeń, jak również brak możliwości wskazania - choćby na dzień zamknięcia rozprawy - planowanego terminu realizacji omawianych obowiązków musi znaleźć odzwierciedlenie w wydanym orzeczeniu. Sąd wskazał też, że należy mieć na uwadze prezentowane w tym zakresie stanowisko samej Gminy, która po pierwsze w piśmie stanowiącym odpowiedź na opinię biegłego wskazała, iż należy mieć na uwadze - ustalając wysokość wynagrodzenia - że to wnioskodawca poniesie koszty urządzenia drogi, po wtóre wskazywała, iż służebność ta winna zostać ustanowiona na krótki czas, albowiem Gmina ma w planach przeprowadzenie drogi publicznej (w miejsce służebności). Mając na uwadze powyższe okoliczności Sąd Rejonowy uznał, iż właściciel nieruchomości pozbawionej dostępu do drogi publicznej powinien uiścić właścicielowi nieruchomości obciążonej służebnością drogi koniecznej wynagrodzenie w kwocie 5.000 złotych. Zdaniem Sądu kwota ta będzie spełniała warunki „odpowiedniego” wynagrodzenia i uwzględni interesy obu uczestników postępowania, a nadto będzie spełniać reguły określone klauzulami opisanymi a przepisie art. 5 k.c. Wobec tego Sąd I instancji orzekł jak w punkcie III postanowienia. Sąd zaznaczył, iż konsekwencją rozstrzygnięć zawartych w punktach I-III jest orzeczenie zawarte w punkcie IV postanowienia. Sąd wskazał, iż w pewnych zakresach uczestnicy doszli do porozumienia, jednakże nie dokonali cofnięcia wniosku (warianty przebiegu drogi koniecznej) co powodowało konieczność merytorycznego orzekania i oddalenia z uwagi na niepopieranie żądania. W punkcie V. Sąd orzekł w przedmiocie kosztów opinii biegłego sądowego. Sąd miał przy tym na uwadze art. 288 k.p.c. oraz przepisy ustawy z dnia 28 lipca 2005 roku o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (t.j. Dz. U. z 2010 r. Nr 90, poz. 594 ze zm.). O kosztach postępowania Sąd orzekł na podstawie art. 520 § 1 k.p.c. Sąd uznał, że koszty sporządzenia opinii biegłego, powstały na skutek działania wnioskodawczyni i uczestniczki Gminy M. S., na których wniosek Sąd dopuścił dowód z opinii biegłego sądowego i winny zostać przez nie uiszczone. Czynność ta dokonana została wyłącznie w ich interesie i na ich wniosek. W związku powyższym w punkcie VI sentencji postanowienia Sąd Rejonowy nakazał pobrać od wnioskodawcy (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w S. oraz od uczestnika postępowania Gminy M. S. na rzecz Skarbu Państwa (Sądu Rejonowego Szczecin-Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie) kwoty po 2.132,66 zł tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych. Jednocześnie Sąd uznał, iż pozostałe koszty winny zostać rozliczone zgodnie z zasadą określoną § 1 art. 520 k.p.c., albowiem w niniejszej sprawie brak było jakichkolwiek podstaw do odstąpienia od prezentowanej w tym unormowaniu reguły.

Apelację od powyższego postanowienia wniósł uczestniczka postępowania Gmina M. S., zaskarżając je co do pkt III., co do pkt VI w części nakazującej pobrać od uczestnika postępowania Gminy M. S. na rzecz Skarbu Państwa (Sądu Rejonowego Szczecin-Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie) kwoty 2.132,66 zł tytułem nieziszczonych kosztów sądowych oraz co do pkt VII.

Skarżąca orzeczeniu temu zarzuciła:

1. błędne ustalenie stanu faktycznego wyrażające się w przyjęciu przez Sąd I instancji, że przy zakupie nieruchomości wnioskodawca był w przeświadczeniu (za sprawą skarżącej), że w krótkim czasie jego nieruchomość będzie miała dostęp do drogi publicznej, a przebieg drogi koniecznej ustalony w toku postępowania jest zgodny z planowanym przebiegiem drogi publicznej, która ma zostać wykonana przez Gminę w sytuacji, gdy wnioskodawca nie przedstawił żadnych dokumentów potwierdzających, że otrzymał od Gminy jakiekolwiek zapewnienia i obietnice, że kupiona przez niego nieruchomość będzie miała w najbliższym czasie dostęp do drogi publicznej, a uczestnik Gmina M. S. wskazywał jedynie, że w przyszłości na wskazanym obszarze, w obrębie którego znajduje się nieruchomość wnioskodawcy jest planowana droga publiczna;

2. naruszenie art. 328 § 2 k.p.c. poprzez wskazanie w uzasadnieniu, że opinia biegłego była przy ustalaniu wynagrodzenia „punktem odniesienia” by w dalszej części uzasadnienia w ogóle nie wyjaśnić, w jaki sposób Sąd się do niej odniósł ustalając wynagrodzenie w takiej, a nie innej wysokości w sytuacji, gdy powinno to wynikać wprost z treści tegoż uzasadnienia;

3. naruszenie art. 233 § 1 k.p.c.:

-poprzez przyjęcie, że opinia biegłego na gruncie niniejszej sprawy miała na celu jedynie wyznaczenie punktu odniesienia, co do sposobu zmniejszenia wartości wynagrodzenia należnego Gminie za ustanowienie służebności w sytuacji, gdy zgodnie z wymaganiami prawa procesowego oraz w związku z istnieniem pewnej świadomości prawnej oraz doświadczenia życiowego Sądu, to opinia biegłego sądowego, jako wymagająca wiadomości specjalnych, powinna być podstawą do ustalenia wynagrodzenia za ustanowienie służebności, a nie jedynie „punktem odniesienia”, wedle którego Sąd w dowolny sposób ustala to, co było przedmiotem rzeczonej opinii;

-wyrażające się w ocenie, że opinia biegłego sądowego, mimo że zawiera pełne i logiczne wnioski, nie może być podstawą ustalenia wynagrodzenia w przedmiotowej sprawie, a może być jedynie punktem odniesienia do ustalenia wynagrodzenia w sytuacji, gdy z rażącej dysproporcji pomiędzy wynagrodzeniem ustalonym przez biegłego a ustalonym przez Sąd w toku postępowania wynika, że przy ustalaniu tegoż wynagrodzenia Sąd w ogóle nie wziął pod uwagę opinii biegłego sądowego, chociaż zgodnie z zasadami logiki powinna stanowić podstawę, a zgodnie z rozumowaniem Sądu co najmniej „punkt odniesienia” do ustalenia należnego skarżącej wynagrodzenia;

-poprzez ustalenie, że właścicielowi gruntów obciążonych ustanowioną służebnością drogi koniecznej - Gminie M. S. za ustanowioną służebność należy się jedynie 5.000,00 zł wynagrodzenia w sytuacji, gdy biegły wycenił przedmiotową służebność w swojej opinii na kwotę 80.800,00 zł, a ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego nie można wywnioskować biorąc pod uwagę zasady logiki lub życiowe doświadczenie, że ustanowienie służebności drogi koniecznej powinno być ustalone na kwotę około 16 razy niższą niż wycenił to biegły;

4. naruszenie art. 520 § 2 k.p.c. poprzez przyjęcie, że wnioskodawca i uczestnik byli w tym samym stopniu zainteresowani w sprawie, a przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego leżało w ich wspólnym interesie, a w związku z tym znajduje uzasadnienie rozdzielenie kosztów sporządzenia opinii biegłego pomiędzy nich w sytuacji, gdy to wnioskodawca był zainteresowany ustanowieniem służebności drogi koniecznej, proponując de facto ustanowienie służebności bez wynagrodzenia, co zrodziło konieczność przeprowadzenia dowodu z opinii biegłego, w związku z czym to na niego Sąd powinien włożyć obowiązek poniesienia w sprawie kosztów sporządzenia opinii biegłego;

5. naruszenie art. 520 § 2 i § 3 k.p.c. poprzez przyjęcie, że wnioskodawca i uczestnik byli w tym samym stopniu zainteresowani w sprawie, a ich interesy były tożsame, a w związku z tym znajduje uzasadnienie postanowienie, że koszty postępowania uczestnicy ponoszą we własnym zakresie w sytuacji, gdy to głównie wnioskodawca był zainteresowany ustanowieniem drogi koniecznej, natomiast uczestnik jedynie zgodził się z jego wnioskiem, a interesy stron z uwagi na ich stanowiska co do wynagrodzenia za ustanowienie służebności były raczej sprzeczne, dlatego Sąd powinien zgodnie z dyspozycją przepisu art. 520 § 2 i § 3 rozważyć, czy nie zachodzą przesłanki do zasądzenia od wnioskodawcy zwrotu kosztów postępowania poniesionych przez uczestnika;

6. naruszenie art. 145 § 1 w zw. z art. 145 § 3 k.c. poprzez jego błędną wykładnię wyrażającą się uznaniem, że wynagrodzenie, które należy się właścicielowi nieruchomości obciążonej służebnością drogi koniecznej nie powinno być ustalone z uwzględnieniem interesu społeczno-gospodarczego i „ekwiwalentne”, a w związku z tym ustalenie wynagrodzenia dla właściciela nieruchomości obciążonej w wysokości znacznie zaniżonej w stosunku do wartości ustanowionej służebności drogi koniecznej w sytuacji, gdy zgodnie z prawidłową wykładnią tegoż przepisu wynagrodzenie to powinno być ustalone w wysokości ekwiwalentnej do wartości służebności, a więc w znacznie większej niż ustalił to Sąd I instancji;

7. naruszenie art. 145 § 1 i § 3 k.c. w zw. z art. 7 ust. 1 pkt 2 w zw. z art. 6 ust. 1 ustawy z dnia 8 marca 1990 roku o samorządzie gminnym przez jego błędną wykładnię wyrażającą się w uznaniu, że skoro do zadań własnych gminy należy budowa dróg gminnych, to właściciele gruntów, które nie mają dostępu do drogi publicznej powinni zapłacić wynagrodzenie za ustanowienie drogi koniecznej w wysokości znaczne niższej niż jej wartość rynkowa, jeżeli jest ona ustanawiana na gruntach gminy w sytuacji, gdy wykonywanie zadań zleconych przez gminy należy do sfery prawa administracyjnego, natomiast ustalanie wynagrodzenia za ustanawianie służebności na gruntach gminnych do sfery prawa cywilnego, w związku z czym wykonywanie zadań gminnych nie powinno mieć wpływu na ustalanie wynagrodzenia za ustanawianie służebności na jej gruntach.

Wskazując na powyższe zarzuty skarżąca wniosła o: zmianę wskazanego wyżej postanowienia poprzez: zasądzenie tytułem wynagrodzenia za ustanowienie służebności od wnioskodawcy (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w S. na rzecz Gminy M. S. kwoty 80.800,00 zł, płatnej w terminie 14 dni od daty uprawomocnienia się orzeczenia kończącego postępowanie w niniejszej sprawie wraz z ustawowymi odsetkami w razie opóźnienia płatności; pobranie od wnioskodawcy (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w S. na rzecz Skarbu Państwa (Sądu Rejonowego Szczecin-Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie) kwoty 4.265,32 zł tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych; zasądzenie od wnioskodawcy na rzecz uczestnika - Gminy M. S. kwoty 240,00 zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu; zasądzenie na rzecz uczestnika - Gminy M. S. kosztów sądowych w tym kosztów zastępstwa procesowego za postępowanie przed Sądem II instancji; ewentualnie o uchylenie postanowienia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania pozostawiając Sądowi Orzekającemu rozstrzygnięcie w przedmiocie kosztów postępowania.

W odpowiedzi na apelację wnioskodawca wniósł o jej oddalenie w całości i zasądzenie od Uczestniczki Gminy M. S. na jego rzecz zwrotu kosztów postępowania II instancji, tj. kosztów zastępstwa procesowego wg norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja uczestniczki postępowania Gminy M. S. jest niezasadna.

W pierwszej kolejności Sąd Odwoławczy stwierdza, iż uzasadnienie zaskarżonego postanowienia spełnia wszelkie niezbędne wymogi, o których mowa w art. 328 § 2 k.p.c., w związku z czym podlega kontroli instancyjnej w zakresie oceny merytorycznej prawidłowości tego orzeczenia. W tym wbrew stanowisku skarżącej Sąd I instancji wyartykułował przyczyny, które przesądziły o przyznanej wysokości wynagrodzenia za ustanowioną w punkcie I. postanowienia służebność drogi koniecznej.

Przechodząc do merytorycznej oceny zaskarżonego postanowienia Sąd orzekający podziela ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd I instancji i przyjmuje je za własne, bez konieczności ich ponownego przytaczania. Zdaniem Sądu Odwoławczego, Sąd Rejonowy zgodnie z wymogami obowiązującymi w postępowaniu cywilnym zgromadził w rozpatrywanej sprawie materiał dowodowy, który następnie poddał wnikliwej ocenie odpowiadającej wymogom stawianym przez przepis art. 233 § 1 k.p.c., tj. regułom logicznego rozumowania, zasadzie doświadczenia życiowego i właściwego kojarzenia faktów.

Stanowisko apelującej dotyczące merytorycznego rozstrzygnięcia sprowadza się do kwestionowania zagadnienia przyznanej jej przez Sąd Rejonowy wysokości wynagrodzenia za ustanowioną w punkcie I. postanowienia służebność drogi koniecznej.

W związku z tym wymaga wskazać, iż zgodnie z art. 145 § 1 k.c. jeżeli nieruchomość nie ma odpowiedniego dostępu do drogi publicznej lub do należących do tej nieruchomości budynków gospodarskich, właściciel może żądać od właścicieli gruntów sąsiednich ustanowienia za wynagrodzeniem potrzebnej służebności drogowej (droga konieczna). Wynagrodzenie za ustanowienie służebności drogi koniecznej ustala się według cen rynkowych. Brak jednak jakichkolwiek ustawowych wskazań co do sposobu określania jego podstawy. W grę wchodzą następujące kryteria: szczególne zwiększenie wartości nieruchomości władnącej, obniżenie wartości nieruchomości służebnej, a także straty poniesione przez właściciela tej ostatniej, np. w postaci utraty pożytków z zajętego pod drogę pasa gruntu (por. S.Rudnicki, G. Rudnicki, J. Rudnicka, [w:] Gudowski, Komentarz 2013, t. II, art. 145, Nb 14). Sąd orzekający podziela przy tym stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone w postanowieniu z dnia 8 maja 2000 r. (sygn. akt V CKN 43/00, OSNC 2000/11/206, Wokanda 2000/10/9, Biul.SN 2000/7/11, M.Prawn. 2000/10/651) w myśl którego właścicielowi nieruchomości obciążonej przysługuje wynagrodzenie za ustanowienie służebności drogi koniecznej, chociażby nie poniósł z tego tytułu żadnej szkody. Jeżeli jednak szkodę taką poniósł, jest obowiązany wykazać jej wysokość (art. 6 k.c.). Ponadto w postanowieniu z dnia 7 lutego 2002 r. (sygn. akt I CKN 573/00, LEX nr 53287) Sąd Najwyższy stwierdził, iż ustanowienie drogi koniecznej następuje w interesie właścicieli nieruchomości pozbawionych dostępu do drogi publicznej. Dlatego powinni oni uiścić właścicielom nieruchomości obciążonych taką służebnością odpowiednie wynagrodzenie. Także ewentualne dodatkowe koszty niezbędne dla urządzenia drogi koniecznej powinni ponieść zainteresowani jej ustanowieniem.

Wprawdzie przepis art. 145 § 1 k.c. nie posługuje się przy określeniu wynagrodzenia przymiotnikiem „odpowiednie”, jednakże nie ulega wątpliwości, iż zasady słuszności przemawiają za taką właśnie interpretacją przepisu, skoro winno być ono ustalane w odniesieniu do realiów każdej konkretnej sprawy. Stąd też właśnie Sąd decyduje, jakie wynagrodzenie przysługuje za ustanowienie takiej drogi koniecznej.

Mając powyższe na uwadze Sąd Odwoławczy po przeprowadzonej analizie zgromadzonego w niniejszej sprawie materiału dowodowego doszedł do wniosku, że Sąd I instancji prawidłowo ustalił na poziomie 5.000 zł wysokość wynagrodzenia na rzecz apelującej za ustanowioną służebność drogi koniecznej. Sąd Rejonowy uwzględnił bowiem wszystkie istotne okoliczności przy ostatecznym ustaleniu wysokości tego wynagrodzenia.

Sąd I instancji słusznie oparł się na przeprowadzonym dowodzie z opinii pisemnej i uzupełniającej ustnej biegłego sądowego z zakresu (...), z której wynika, iż wynagrodzenie rynkowe za ustanowienie służebności drogowej wynosi 55.400 zł. Nie sposób jednak nie zauważyć, iż w realiach niniejszej sprawy ustalone w ten sposób przez biegłego wynagrodzenie - nie uwzględnia ważkiej dla ustalenia wynagrodzenia na rzecz apelującej Gminy M. S. za ustanowienie służebności okoliczności, a mianowicie iż na nieruchomościach służebnych należących do tej Gminy zgodnie z uchwałą Rady Miasta S. nr (...) w sprawie Miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego (...) została zaplanowana droga publiczna. W związku z tym przebieg drogi koniecznej w ramach służebności został wytyczony zgodnie ze stanowiskiem Gminy, tak aby pokrywał się on z przebiegiem planowanej drogi publicznej. Zatem przebieg tej drogi został wytyczony zgodnie z interesem Gminy, która nie poczyniła jeszcze w tym zakresie realnych inwestycji. Stan ten nie jest jednak wynikiem realizacji przez Gminę aktualnie innych planów na nieruchomościach służebnych. Tym samym aktywność w tym zakresie wnioskodawcy jedynie uprzedza zaplanowaną przez uczestniczkę Gminę M. S. na jej nieruchomościach służebnych inwestycję drogi publicznej związaną z realizacją przez nią ustawowych zadań. Dodatkowo należy mieć na względzie, iż kosztami niezbędnymi dla urządzenia drogi koniecznej obciążony jest wnioskodawca, jako zainteresowany jej ustanowieniem.

Wobec powyższego zdaniem Sądu Odwoławczego Sąd I instancji w realiach niniejszej sprawy, bacząc na ustalone przez biegłego sądowego wynagrodzenie rynkowe za ustanowienie służebności drogowej w wysokości 55.400 zł oraz sposób przebiegu tej służebności zgodnie z planami właściciela Gminy M. S. co do wybudowania drogi publicznej na jej nieruchomościach, która to inwestycja powinna obciążać Gminę M. S., jako realizację jej zadań, a przy tym kwestię obniżenia wartości nieruchomości służebnych Gminy M. S. i strat przez nią poniesionych – zgodnie z obowiązkiem spoczywającym na Sądzie, ostatecznie prawidłowo ustalił odpowiednie wynagrodzenie na rzecz apelującej Gminy M. S..

Sąd orzekający zwraca jeszcze uwagę, iż nie sposób nie odnieść wrażenia, że apelująca Gmina przyjmując taką jak w realiach niniejszej sprawy postawę procesową poprzez domaganie się kwoty 55.400 złotych za ustanowienie służebności drogi koniecznej, która przebiegiem odpowiadać ma przebiegowi planowanej drodze publicznej, w istocie zmierza do pozyskania dodatkowych znacznych dochodów. Powyższe może zaś budzić obawę w powstaniu źródła opieszałości w podejmowaniu przez Gminę inwestycji w realizowaniu planu zagospodarowania przestrzennego.

Wprawdzie, co słusznie zauważa apelująca odróżnić należy wykonywanie przez gminę zadań należących do sfery prawa administracyjnego od sfery prawa cywilnego, jednakże w okolicznościach sprawy nie może ujść z pola widzenia, że Gmina M. S. domaga się wynagrodzenia wyliczonego przez biegłego, nie uwzględniając w ogóle okoliczności, że przebieg drogi został wytyczony w interesie Gminy, w znacznej części służebność drogowa została wyznaczona na działkach, które temu celowi już służą i z drogi tej korzystają także inne podmioty. Inaczej należałoby ocenić sytuację, gdyby obciążone zostały nieruchomości przeznaczone na cele budowlane, a tak w sprawie nie jest.

Sąd Odwoławczy nie podzielił również stanowiska apelującej odnośnie rozstrzygnięcia o kosztach postępowania zawartego w punkcie VII. zaskarżonego postanowienia. Zdaniem Sądu orzekającego Sąd Rejonowy słusznie przyjął, iż nie było podstaw do odstępstwa od wyrażonej w art. 520 § 1 k.p.c. zasady, zgodnie z którą każdy uczestnik ponosi koszty postępowania związane ze swym udziałem w sprawie. Sąd Okręgowy miał przy tym na względzie charakter niniejszej sprawy, w tym że podjęta aktywność wnioskodawcy jest podyktowana niewątpliwie także interesem Gminy M. S. przy realizowaniu jej zadań. W konsekwencji Sąd I instancji przy odpowiednim zastosowaniu zasad obowiązujących przy zwrocie kosztów postępowania prawidłowo rozliczył również nieuiszczone koszty sądowe nakazując pobrać je na rzecz Skarbu Państwa.

Zatem nie było podstaw do wzruszenia zaskarżonego orzeczenia.

W świetle powyższych rozważań Sąd Odwoławczy na podstawie art. 385 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. orzekł jak w punkcie 1. sentencji postanowienia.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono na podstawie art. 520 § 1 k.p.c. w punkcie 2. postanowienia, gdyż nie było podstaw do odstępstwa od wyrażonej w tym przepisie zasady, ponoszenia przez każdego z uczestników kosztów postępowania nieprocesowego związanych ze swoim udziałem w sprawie.

POSTANOWIENIE

UZASADNIENIE