WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 25 czerwca 2013 r.

Sąd Apelacyjny w Rzeszowie, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

	Przewodniczący:	SSA Alicja Podczaska
	Sędziowie:	SSA Barbara Gonera SSA Roman Skrzypek (spr.)
	Protokolant	sekr. sądowy Anna Kuźniar

po rozpoznaniu w dniu 25 czerwca 2013 r.

na rozprawie

sprawy z wniosku R. K.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w R.

o emeryturę

na skutek apelacji wniesionej przez stronę pozwaną

od wyroku Sądu Okręgowego w Rzeszowie

z dnia 11 października 2012 r. sygn. akt IV U 848/12

oddala apelację

Sygn. akt III AUa 1212//12

U Z A S A D N I E N I E. z dnia 25 czerwca 2013r.

Decyzją z dnia 25 maja 2012r. ZUS Oddział w R. odmówił wnioskodawcy R. K.prawa do wcześniejszej emerytury, powołując art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 r., nr 153, poz. 1227 ze zmianami) oraz § 4 rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze zmianami).

W uzasadnieniu decyzji Zakład wskazał, że zgodnie z art. 184 w/w ustawy ubezpieczonemu mężczyźnie po osiągnięciu wieku 60 lat przysługuje prawo do emerytury jeżeli spełni łącznie następujące warunki: na dzień 1 stycznia 1999 r. posiada okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 25 lat - w tym okres zatrudnienia w szczególnych warunkach wynoszący 15 lat, nie przystąpił do otwartego funduszu emerytalnego i rozwiązał stosunek pracy. Zakład Ubezpieczeń Społecznych stwierdził, że wnioskodawca nie wykazał 15 lat pracy w szczególnych warunkach, wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy.

Organ rentowy nie uwzględnił charakteru takiej pracy w (...) Zakładach (...)w R. w okresach od 6 czerwca 1973 r. do 14 kwietnia 1986 r. i od 20 lipca 1987 r. do 31 marca 1990 r., ponieważ z przedłożonych dokumentów wynika, że wnioskodawca wykonywał pracę na dwóch różnych stanowiskach , co wyklucza wykonywanie pracy stale i w pełnym wymiarze godzin określonych dla danego stanowiska pracy. Końcowo wskazał także, że w świadectwie pracy i w pozostałych dokumentach osobowych, brak jest wykazania charakteru wykonywanej przez R. K. pracy..

Odwołanie od powyższej decyzji wniósł R. K. domagając się jej zmiany i przyznania prawa do emerytury. Podniósł, iż wbrew stanowisku organu rentowego udowodnił 15 letni okres wykonywania pracy w warunkach szczególnych, bowiem w okresie zatrudnienia w Zakładach (...)wykonywał pracę
w pełnym wymiarze czasu pracy na jednym stanowisku w charakterze ślusarza-konserwatora, co potwierdził zaświadczeniem i świadectwami pracy wystawionymi przez byłego pracodawcę.

W odpowiedzi na odwołanie Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział
w R. wniósł o jego oddalenie, powtarzając argumentację zawartą w zaskarżonej decyzji.

Wyrokiem z dnia 11 października 2012r., sygn. (akt IV U 848/12) Sąd Okręgowy w Rzeszowie zmienił zaskarżoną decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w R. w ten sposób, że przyznał wnioskodawcy prawo do wcześniejszej emerytury począwszy od dnia 28 kwietnia 2012r.

W oparciu o zebrane w sprawie dowody, a w szczególności z dokumentów zawartych w aktach emerytalnych wnioskodawcy, jego akt osobowych z okresu zatrudnienia w (...)Zakładach (...) R., zeznań świadka A. K.oraz zeznań wnioskodawcy w charakterze strony które, w ocenie Sądu wzajemnie się uzupełniają oddając rzeczywisty charakter pracy, jaką wnioskodawca wykazywał w spornym okresie, Sąd wskazał w pierwszej kolejności na okoliczności niesporne w sprawie tj. datę urodzenia wnioskodawcy ((...) , wykazanie przezeń okresów składkowych i nieskładkowych wynoszących ponad 25 lat. Sąd I instancji ustalił również, że w dacie wejścia w życie ustawy emerytalnej wnioskodawca spełniał wymóg stażu zatrudnienia w szczególnych warunkach przekraczający 15 lat.

Sąd podkreślił, iż w trakcie zatrudnienia w (...) Zakładach (...) stanowiska wnioskodawcy były określane jako ślusarz, ślusarz - konserwator, ślusarz-spawacz, ślusarz -remontowy. Z kolei były pracodawca w świadectwie pracy z dnia 14 kwietnia 1986 r. wskazał, że skarżący pracował na stanowisku ślusarza, a w świadectwie z dnia 2 kwietnia 1990 r. określił stanowisko wnioskodawcy, jako ślusarz-konserwator. Do obowiązków skarżącego bez względu na nazwę zajmowanego stanowiska należało wykonywanie konserwacji na maszynach: zatapiarkach, nóżkarkach, montażówkach, znajdujących się na linii produkcyjnej przeznaczonej do wyrabiania żarówek. Wnioskodawca wykonywał również czynności ślusarskie, które ściśle były związane z konserwacją. W przypadku bowiem, gdy zachodziła potrzeba odwołujący musiał dorobić części np. tulejki czy nakrętki do konserwowanych maszyn. Odwołujący pracował w brygadzie i czas jego pracy podobnie jak i innych pracowników z uwagi na pracę w warunkach szczególnych wynosił 6 godzin i 15 minut. Nie był kierowany do wykonywania innych prac. Były pracodawca wypłacał dodatek za pracę w warunkach szkodliwych.

Dalej Sąd ustalił, że były pracodawca wystawił wnioskodawcy świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, w którym wskazał, że w okresach od 6 czerwca 1973 r. do 14. kwietnia 1986 r. i od dnia 20 lipca 1987 r. do 31 marca1990 r. stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał prace ślusarz-konserwator na stanowisku ślusarz-konserwator wymienionym w dziale XIV poz. 25 pkt 1 Zarządzenia Nr 3 Ministra Hutnictwa i Przemysłu Maszynowego z dnia 30 marca 1985 r. w sprawie stanowisk pracy, na których wykonywane są prace w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze w zakładach pracy resortu hutnictwa i przemysłu maszynowego (Dz. Urz. MHiPM nr 1-3 poz. 1).

Wnioskodawca w dniu 27 marca 2012 r. złożył do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R. wniosek o przyznanie prawa do emerytury.

Po przeprowadzeniu postępowania wyjaśniającego Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R. wydał zaskarżoną decyzję, która stała się przedmiotem niniejszego postępowania sądowego.

Sąd I instancji dał wiarę zeznaniom świadka A. K. na okoliczności zatrudnienia wnioskodawcy w(...)Zakładach(...)w P. oraz co do charakteru wykonywanej przez niego pracy. Zatrudnienie w Zakładach (...) jednoznacznie wynika z zalegających w aktach rentowych świadectwa pracy oraz kserokopii angaży złożonych do akt emerytalnych. A. K. pracował w Zakładach (...)na tym samym wydziale, co skarżący i wykonywał tę samą pracę. Był przełożonym brygady, do której należał wnioskodawca. Posiada zatem rzeczywistą wiedzę dotyczącą zatrudnienia odwołującego.

Sąd Okręgowy odmówił wiary zeznaniom świadka J. M., który poza potwierdzeniem zatrudnienia wnioskodawcy w Zakładzie (...)nie potrafił dokładnie określić charakteru pracy wykonywanej przez R. K.. Świadek nie pracował razem z odwołującym.

W ocenie Sądu I instancji R. K.wykonywał pracę w warunkach szczególnych, co przyporządkowane zostało do pozycji z wykazu A działu XIV poz. 25 pkt 1 Zarządzenia Nr 3 Ministra Hutnictwa i Przemysłu Maszynowego z dnia 30 marca 1985 r. w sprawie stanowisk pracy, na których wykonywane są prace w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze w zakładach pracy resortu hutnictwa i przemysłu maszynowego (Dz. Urz. MHiPM nr 1-3 poz. 1).

Wprawdzie, co zarzuca organ rentowy świadectwo to nie zostało prawidłowo sporządzone, a ponadto, co wynika ze złożonej do akt ZUS kserokopii akt osobowych wnioskodawcy, jego stanowisko pracy było określane, jako ślusarz, ślusarz - konserwator, ślusarz-spawacz, ślusarz - remontowy, jednak- w ocenie Sądu I instancji- okoliczności te nie mogą przesądzać o nie uznaniu za pracę w warunkach szczególnych zatrudnienia odwołującego w spornych okresach i w konsekwencji braku uprawnień do przyznania prawa do emerytury.

Dalej Sąd wskazał, że wnioskodawca w spornym okresie zatrudnienia tj. 6. czerwca 1973 r. do 14 kwietnia 1986 r. i od 20 lipca 1987 r. do 31 marca 1990 r. wykonywał pracę w warunkach szczególnych polegającą na bieżącej konserwacji maszyn znajdujących się na linii produkcyjnej bezpośrednio związanej z produkcją żarówek (Dz. V poz. 75), w których jako podstawowe są prace wymienione w wykazie, co oznacza, że okresy te powinny zostać uwzględnione do stażu pracy wykonywanej w warunkach szczególnych. Tu w szczególności Sąd Okręgowy podkreślał , że tak określony charakter pracy odwołującego przyznał- będący przełożonym brygady , do której należał wnioskodawca- świadek A. K..

Skarżący wykonywał konserwację maszynach w postaci zatapiarek, nóżkarek, montażówek, znajdujących się na linii produkcyjnej przeznaczonej do wyrabiania żarówek. Pełny wymiar czasu pracy z uwagi na pracę w warunkach szczególnych dla wnioskodawcy i innych pracowników wynosił 6 godzin i 15 minut.

Wnioskodawca, zatem w wyżej wymienionych okresach świadczył pracę wymienioną w wykazie A dziale XIV poz. 25 stanowiącego załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7.02.1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 z późn. zm).

Sąd Okręgowy w Rzeszowie, dokonując oceny prawnej sprawy, uznał żądanie odwołania za w pełni zasadne, a zaskarżoną decyzję ZUS za naruszającą prawo , przy stwierdzeniu, iż wbrew stanowisku organu rentowego wnioskodawca - na dzień złożenia wniosku emerytalnego- spełnił wszystkie ustawowe przesłanki nabycia prawa do dochodzonego świadczenia emerytalnego przewidziane w § 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze zm.) w zw. z art.32 i art.184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r.
o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity Dz.U.

z 2009 r. Nr 153 poz. 1227 ze zm.).

W podstawie prawnej wyroku, oprócz wyżej wskazanych przepisów prawa materialnego powołany został art. 477 ¹⁴ § 2 kpc.

Wyrok Sądu Okręgowego Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Rzeszowie z dnia 11 października 2012r. zaskarżony został przez pozwany Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R..

W apelacji pozwany organ rentowy zarzucił wyrokowi błędną ocenę zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego ( tj. naruszenie art. 233 § 1kpc) , co
w konsekwencji doprowadzić miało do niezasadnego przyjęcia , iż odwołujący spełnił wszystkie ustawowe przesłanki nabycia prawa do dochodzonego świadczenia emerytalnego przewidziane w § 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze ( Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze zm.) w zw. z art. 32 i art.184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity Dz. U. z 2009 r. Nr 153 poz. 1227 ze zm.). Wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie odwołania, względnie uchylenie wyroku Sądu Okręgowego w Rzeszowie i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania temu Sądowi.

W uzasadnieniu wniesionego środka odwoławczego skarżący w szczególności podnosił, że podczas postępowania sądowego wnioskodawca oraz zeznający świadek A. K. zgodnie stwierdzili, że prace w warunkach szczególnych m.in. konserwację maszyn w postaci zatapiarek, nóżkarek, montażówek, znajdujących się na linii produkcyjnej przeznaczonej do wyrabiania żarówek wykonywali przez 6 godzin i 15 minut, a wnioskodawcę obowiązywał 8 godzinny wymiar czasu pracy.

W dokumentacji zgromadzonej w sprawie brak było jakiejkolwiek adnotacji jakoby pełny wymiar czasu pracy wnioskodawcy wynosił 6 godzin i 15 minut. W związku z powyższym przyjąć należało, że obowiązujący pełny wymiar czasu pracy wnioskodawcy wynosił 8 godzin dziennie.

W związku z powyższym uznać należało, że pozostały wymiar czasu pracy wnioskodawcy tj. 1,5 godziny został pominięty przez Sąd I Instancji i nie został wystarczająco wyjaśniony.

Reasumując organ rentowy nie był w stanie uznać spornego okresu jako zatrudnienie w warunkach szczególnych, ponieważ zebrany w sprawie materiał dowodowy nie potwierdzał faktu, że praca R. K. była wykonywana stale i w pełnym wymiarze tj. obowiązującym wnioskodawcę 8-mio godzinnym czasie pracy w warunkach szczególnych na stanowisku ślusarza-konserwatora.

Sąd Apelacyjny w Rzeszowie rozpoznając apelację pozwanego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w R. zważył, co następuje:

Apelacja organu rentowego jest nieuzasadniona i dlatego podlega oddaleniu.

W ocenie tutejszego Sądu orzekającego, zaskarżony wyrok Sądu Okręgowego Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Rzeszowie z dnia 11 października 2012r. zawiera bowiem trafne i odpowiadające prawu rozstrzygnięcie.

Wyjaśnienia wymagała kwestia wymiaru czasu pracy (inne przesłanki nie były kwestionowane) w rozumieniu § 2 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. Nr 8, poz. 43 z późn. zm.) – na zajmowanym przez wnioskodawcę stanowisku ślusarz- konserwator w(...) Zakładach(...)w P. – gdzie wykonywał prace związane z bieżącą konserwacją maszyn znajdujących się na linii produkcyjnej bezpośrednio związanej z produkcją żarówek. W związku z powyższym tut. Sąd Apelacyjny zwrócił się do Państwowej Inspekcji Pracy w R. o udzielenie informacji.

W odpowiedzi na tak postawione pytanie Państwowa Inspekcja Pracy Okręgowy Inspektorat Pracy w R. w piśmie z dnia 5 kwietnia 2013r. wyjaśniła, że dobową normę czasu pracy określał art. 129 § 1 Kodeksu pracy, zgodnie z którym nie mogła ona przekraczać 8 godzin na dobę. Po przeanalizowaniu archiwalnej dokumentacji kontrolnej dotyczącej w/w zakładu z okresu 1985-1991 wynika, że w zakładzie obowiązywał skrócony czas pracy do 6-ciu godzin początkowo dla pracowników zakładu zatrudnionych bezpośrednio przy produkcji świetlówek, a od 20 października 1980r. dla wszystkich pracowników zakładu, następnie w 1986r. dyrekcja zakładu wprowadziła system nowego czasu pracy , utrzymując 6-cio godzinny dzień pracy dla pracowników zatrudnionych bezpośrednio przy produkcji. Wśród dokumentów archiwalnych znajdują się również karty wyników toksykologicznych analiz powietrza, z których wynika podczas jakich prac wykonywano pracę w skróconym wymiarze.

A zatem bezspornym w sprawie było, iż skarżący legitymuje się ponad 25 – letnim stażem ubezpieczenia i ukończył 60 lat życia. Spornym natomiast pozostawało, czy będąc zatrudnionym w (...) wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, pracę wymienioną w załączniku do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz.43 ze zm.).

Sąd Okręgowy na podstawie przesłuchania wnioskodawcy, zeznań świadków, dowodów z dokumentów ustalił, że wnioskodawca w spornym okresie pracował
w warunkach szczególnych.

Z powyższym stanowiskiem, w ocenie Sądu Apelacyjnego, należy się zgodzić.

Środkiem dowodowym, stwierdzającym okresy zatrudnienia w warunkach szczególnych jest w postępowaniu administracyjnym przed organem rentowym, a to zgodnie z § 21 ust. 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7.02.1983 r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe i zasad wypłaty tych świadczeń (Dz. U. z 1983 r. nr 10 poz. 49) świadectwo pracy w szczególnych warunkach, wystawione przez zakład pracy, które jednak jak każdy dokument nieurzędowy w rozumieniu art. 244 § 1 i 2 kpc podlega kontroli zarówno, co do prawidłowości wskazanych w nim faktów, jak i co do prawidłowości wskazanej podstawy prawnej, gdyż podmiot wydający to świadectwo nie jest organem państwowym ani organem wykonującym zadania z zakresu administracji państwowej. Świadectwo wykonywania prac w szczególnych warunkach, o którym mowa w § 2 ust. 2 rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze zm.) nie jest dokumentem abstrakcyjnym i musi znajdować oparcie w posiadanej przez zakład pracy dokumentacji, a w konsekwencji może być poprzez te dokumenty weryfikowane.

W pierwszej kolejności oceny takiej dokonuje organ rentowy, gdyż zauważyć należy, że nie jest związany oceną podmiotów wystawiających dokumenty przedkładane przez wnioskodawców na temat kwalifikacji prawnej zdarzeń mających znaczenie dla oceny wniosku i samodzielnie stwierdza spełnienie przesłanek do nabycia prawa do świadczenia (tak w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 4 sierpnia 2009 r., I UK 77/09, Lex 558288), a ocena dokonana przez organ rentowy jest następnie przedmiotem kontroli sądowej.

Wnioskodawca przedstawił świadectwo pracy w warunkach szczególnych z dnia 23 maja 1987r., które organ rentowy zakwestionował jako nie znajdujące poparcia w dowodach z dokumentów.

W postępowaniu sądowym nie obowiązują już ograniczenia dowodowe cechujące postępowanie administracyjne przed organem rentowym, a okoliczności istotne dla sprawy mogą być dowodzone wszelkimi środkami dowodowymi. Wnioskodawca w sytuacji braku źródłowych dowodów z dokumentów, fakt wykonywania pracy w warunkach szczególnych wywodził przy pomocy zeznań świadków –współpracowników.

Zeznania świadków potwierdziły fakt wykonywania przez wnioskodawcę
w spornym okresie pracy w warunkach szczególnych, wymienionej w wykazie A, Dziale V, poz. 75 i wykazie A, dziale XIV, poz. 25 stanowiącego załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

W tym miejscu zauważyć należy, że możliwość przejścia na emeryturę na podstawie art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z FUS w związku z art. 32 tej ustawy jest odstępstwem od powszechnych zasad, a skorzystanie z tej możliwości może nastąpić tylko i wyłącznie po spełnieniu wszystkich przesłanek dotyczących wieku, stażu ogólnego i szczególnego przy pracach wymienionych w załączniku do Rozporządzenia, a nadto wykonywanych stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku.

Materiał dowodowy zgromadzony w sprawie o prawo do emerytury w wieku obniżonym z uwagi na pracę w szczególnych warunkach musi prowadzić do pewnego ustalenia, że ubezpieczony wykonywał w okresie objętym sporem pracę w warunkach szczególnych. Do przyznania emerytury nie jest wystarczające samo subiektywne przekonanie pracownika, że wykonywana przez niego praca jest pracą w warunkach szczególnych ze względu na znaczną szkodliwość dla zdrowia. Nie jest również wystarczające dla zaliczenia okresu zatrudnienia w warunkach szczególnych samo ustalenie, że pracownik czynności wymienione w rozporządzeniu wykonywał,
o ile brak dalszego ustalenia, że były to jedyne czynności w zakresie jego obowiązków i były wykonywane stale i w pełnym wymiarze.

W świetle poczynionych rozważań stwierdzić należy, że podstawą kwalifikowania dla celów emerytalnych pracy w warunkach szczególnych są wykazy prac
z rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7.02.1983 r.

Wskazać należy, że wnioskodawca wykonywał pracę ślusarza i konserwatora, które to stanowiska pracy wymienione są w wykazie prac wykonywanych
w szczególnych warunkach.

Ocena uprawnienia do emerytury dokonywana jest zawsze na podstawie powszechnie obowiązujących przepisów prawa, które podlegają ścisłej wykładni, a do kompetencji pracodawcy nie należy określanie dla celów emerytalno – rentowych pracy na stanowiskach nieobjętych wykazami stanowiącymi załączniki do rozporządzenia (tak w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 22 czerwca 2005 r., I UK 351/04, OSNP 2006 nr 5-6, poz. 90).

W tej sytuacji należało w postępowaniu odwoławczym w zupełności podzielić ustalenia Sądu Okręgowego w Rzeszowie, że wnioskodawca wykazał piętnastoletni okres pracy w warunkach szczególnych i nie musiała to być praca wykonywana stale na jednym stanowisku, ważne by wykonywana była w szczególnych warunkach.

Praca wnioskodawcy wykonywana była również w pełnym wymiarze czasu pracy ustalonym dla pracowników Zakładów (...) na 6-cio godzinny dzień pracy- vide. k. 50.

Zatem w ocenie tut. Sądu R. K.spełnił warunki konieczne do nabycia prawa do emerytury w obniżonym wieku, zgodnie z art. 32 ustawy z dnia 17.12.1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Z podanych przyczyn orzeczono jak w sentencji wyroku na podstawie art. 385 kpc.

(...)

(...)

(...)