UZASADNIENIE

Powód J. K. wystąpił przeciwko Skarbowi Państwa- Sądowi Rejonowemu w L. W. o zapłatę kwoty 5 000 000 złotych tytułem zadośćuczynienia za bezprawne pozbawienie wolności. Bezprawność tą wywodził z pozbawienia go wolności na skutek wyroków wydanych przez Sąd Rejonowy w L. W. w składzie asesora sądowego jak też na skutek zarządzenia przez asesora sądowego wykonania zawieszonej kary pozbawienia wolności.

Pozwany zastępowany przez Prokuratorię Generalną Skarbu Państwa wniósł o oddalenie powództwa. Wskazał, że asesor sądowy miał ustawowe umocowanie do orzekania w przedmiotowych sprawach (przytoczył treść wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 24 października 2007 roku) oraz zarzucił brak prejudykatu przewidzianego w art. 417¹ §2 kpc.

Wyrokiem z dnia 13 maja 2013 roku Sąd Okręgowy oddalił powództwo i zasądził od powoda na rzecz Skarbu Państwa- Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa kwotę 120 złotych tytułem zwrotu części kosztów procesu (odstępując od obciążania powoda tymi kosztami w pozostałej części).

W uzasadnieniu swego rozstrzygnięcia wskazał, że wobec J. K. Sąd Rejonowy w L. W. wydał następujące orzeczenia:

- wyrok zaoczny z dnia 29 listopada 2005 r. (sygn. akt II K 521/05), w którym J. K. został uznany za winnego popełnienia czynu z art. 178a k.k. i za to skazany na karę 12 miesięcy ograniczenia wolności; Przewodniczącym składu orzekającego była Sędzia Sądu Rejonowego M. L.;

- wyrok z dnia 29 sierpnia 2007 r. (sygn. akt II K 413/07), w którym J. K. został uznany za winnego popełnienia czynów z art. 190 § 1 k.k. i za to skazany na karę 6 miesięcy pozbawienia wolności z zawieszeniem jej wykonania na okres 3 lat; Przewodniczącym składu orzekającego była Asesor Sądu Rejonowego M. B.-G.; w sprawie tej postanowieniem z dnia 25 czerwca 2009 r. Sąd Rejonowy w L. W. zarządził wobec skazanego J. K. wykonanie zawieszonej kary pozbawienia wolności – postanowienie zostało utrzymane w mocy postanowieniem Sądu Okręgowego w Olsztynie z dnia 15 września 2009 r. (sygn. akt III Kzw 721/09); w 2011 r. J. K. wniósł o wznowienie postępowania w sprawie II K 413/07, jednak Sędzia VII Wydziału Karnego Odwoławczego Sądu Okręgowego w Olsztynie zarządzeniem z dnia 27 kwietnia 2011 r. odmówił przyjęcia wniosku do rozpoznania (sygn. VII Ko 70/11) – zarządzenie to zostało utrzymane w mocy postanowieniem Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 25 maja 2011 r. (sygn. II AKz 132/11);

- wyrok z dnia 15 września 2008 r. (sygn. akt II K 132/08), w którym J. K. został uznany za winnego popełnienia czynu z art. 288 § 1 k.k. oraz czynu z art. 190 § 1 k.k. i za to skazany na łączną karę pozbawienia wolności w wymiarze 3 lat i 6 miesięcy; Przewodniczącym składu orzekającego była Asesor Sądu Rejonowego A. R.; przedmiotowy wyrok, w wyniku rozpoznania apelacji wniesionej przez obrońcę J. K., został utrzymany w mocy wyrokiem Sądu Okręgowego w Olsztynie z dnia 19 stycznia 2009 r. (VII Ka 1464/08);

- wyrok z dnia 22 października 2008 r. (sygn. akt II K 654/07), w którym J. K. został uznany za winnego popełnienia czynu z art. 190 § 1 k.k. w zw. z art. 12 k.k. i za to skazany na karę 1 roku pozbawienia wolności; Przewodniczącym składu orzekającego była Sędzia Sądu Rejonowego M. B.-G..

Ponadto postanowieniem Sądu Rejonowego w L. W. z 19-11-2007r. w sprawie VII K 2115/02 zarządzono wykonanie warunkowo zawieszonej kary pozbawienia wolności, zaś zażalenie powoda na tę decyzję nie zostało uwzględnione, o czym orzekł Sąd Okręgowy w Olsztynie w sprawie III Kzw 43/08.

Wymieniona przez powoda sprawa zarejestrowana w Sądzie Rejonowym w L. W.za sygn. II K 518/05 nie dotyczy jego osoby.

Należy podkreślić, iż w datach wydania wskazanych orzeczeń w polskim sądownictwie powszechnym funkcjonowała instytucja asesora sądowego, któremu Minister Sprawiedliwości powierzał czasowo, na podstawie art. 135 § 1 ustawy Prawo o ustroju sądów powszechnych, pełnienie obowiązków sędziego. Asesor sądowy w zakresie orzekania był niezawisły i podlegał tylko Konstytucji oraz ustawom i posiadał takie same uprawnienia i obowiązki jak sędzia. Wskazany przepis wprawdzie utracił moc obowiązującą, ale nastąpiło to już po wydaniu wyroków, z którymi powód wiąże odpowiedzialność pozwanego Skarbu Państwa, na podstawie wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 24 października 2007 (sygn. SK 7/06). Orzekając o niekonstytucyjności w/w przepisu Trybunał zdecydował jednak, że utrata jego mocy nastąpi z upływem 18 miesięcy od dnia ogłoszenia wyroku w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej. Ogłoszenie orzeczenia Trybunału nastąpiło w dniu 5 listopada 2007 r., co oznacza, że wskazany przepis ustawy Prawo o ustroju sądów powszechnych utracił moc obowiązującą w dniu 6 maja 2009 r. Dopiero z tym dniem asesorzy utracili uprawnienie do orzekania w sądach powszechnych, do tej pory zachowywali natomiast legitymację w tym zakresie.

Co istotne, Trybunał Konstytucyjny orzekł jednocześnie, iż czynności asesorów sądowych, o których mowa w art. 135 § 1 wymienionej ustawy, nie podlegają wzruszeniu na podstawie art. 190 ust. 4 Konstytucji, co oznacza, że orzeczenia wydane przez nich do dnia utraty mocy obowiązującej przez art. 135 § 1 ustawy Prawo o ustroju sądów powszechnych, zachowały ważność i skuteczność.

Okoliczności tej nie zmienia orzecznictwo Europejskiego Trybunału Praw Człowieka z S., na które powoływał się powód.

W tym zakresie Sąd Okręgowy w pełni podziela pogląd sformułowany w wyroku Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 16 lutego 2012 r. (sygn. akt VII AKa 17/12, LEX nr 1120036). Wynika z niego, że nadane asesorowi sądowemu mocą art. 135 § 1 i 2 ustawy Prawo o ustroju sądów powszechnych uprawnienie do pełnienia funkcji sędziowskich nie mogło być wstecznie odebrane przez orzeczenie Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, a w zakresie uprawnień asesorów do orzekania wiążące dla sądów powszechnych jest stanowisko Trybunału Konstytucyjnego, który pozostawił w mocy orzeczenia wydane przez nich do dnia utraty mocy obowiązującej przez art. 135 § 1 Prawa o ustroju sądów powszechnych. Wprawdzie cyt. orzeczenie Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu zapadło ono na tle roszczenia o zadośćuczynienie za orzeczenie tymczasowego aresztowania z naruszeniem prawa, jednak przytoczona w nim argumentacja przez analogię zachowuje aktualność także w odniesieniu do orzeczeń, na podstawie których wymierzono karę pozbawienia wolności lub zarządzono jej wykonanie.

Reasumując powyższe należy uznać, że orzeczenia wymierzające powodowi karę pozbawienia wolności lub zarządzające jej wykonanie, jako zapadające w postępowaniu uregulowanych przepisami prawa i wydawane przez osoby umocowane – w świetle obowiązujących wówczas przepisów – do sprawowania władzy sądowniczej w tym zakresie, nie były niezgodne z prawem. Zważywszy przy tym, że powód nie wykazał, aby we właściwym postępowaniu stwierdzono niezgodność z prawem tych orzeczeń, a nadto nie podnosił żadnych innych uzasadnionych twierdzeń, dających podstawę do przypisania pozwanemu odpowiedzialności za szkodę polegającą na pozbawieniu go wolności, powództwo podlegało oddaleniu w całości, o czym orzeczono w pkt. I sentencji wyroku.

O kosztach postępowania Sąd orzekł na podstawie przepisu art. 102 k.p.c., obciążając powoda tylko częścią kosztów procesu na rzecz pozwanego.

Wyrok ten zaskarżył apelacją powód w całości. Nie precyzując zarzutów powód podniósł, iż wyroki zapadłe w sprawie II K 521/05 i VII K 2115/02 zostały odwieszone przez asesora sądowego oraz wniósł o zwrócenie się do Trybunału w Luksemburgu „czy obecne przepisy są zgodne z prawem unijnym”. Na tej podstawie powód wniósł o ponowne rozpatrzenie sprawy.

Sąd Apelacyjny ustalił i zważył, co następuje:

Apelacja powoda nie jest zasadna.

Ustalenia odnośnie wydanych przeciwko J. K. wyroków karnych t.j. ich treści i organu orzekającego oparte są na dokumentach publicznych. Treść tych dokumentów nie została zakwestionowana. Uwagi powoda zawarte w końcowej części apelacji (t.j. o zasądzeniu wykonywania kar orzeczonych w sprawach II K 521/05 i VII K 2115/02 przez asesora sądowego) zgodne są ze stanem faktycznym ustalonym przez Sąd I instancji. Istotne pozostaje, iż w/w czynności asesora sądowego miały miejsce w okresie przed dniem 6 maja 2009 roku czyli w okresie obowiązywania art. 135 §1 ustawy Prawo o ustroju sądów powszechnych.

Sąd Apelacyjny zgadza się z poglądem prawnym, iż wiążące dla sądów powszechnych jest stanowisko Trybunału Konstytucyjnego Rzeczypospolitej Polskiej (zawarte w wyroku z dnia 24 października 2007 roku sygn. akt SK 7/06), że czynności asesorów sądowych podjęte w ramach art. 135 §1 cytowanej wyżej ustawy zachowują moc i nie podlegają wzruszeniu na podstawie art. 190 ust. 4 Konstytucji RP.

Orzeczenia w sprawach karnych skazujące J. K. i wprowadzające kary do wykonania wydane zostały przez osoby ustawowo do tego umocowane, zatem powód nie został bezprawnie pozbawiony wolności.

Drugą podstawą oddalenia roszczenia powoda pozostaje brak orzeczenia prejudycjalnego o jakim mowa w art. 417¹§2 kpc.

Nie zachodzi potrzeba zwracania się do Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości w Luksemburgu z pytaniem o zgodność obecnych przepisów z prawem unijnym. Problem ten nie występuje w sprawie niniejszej, gdyż od 6 maja 2009 roku asesorzy sądowi nie orzekają już w sądach polskich.

Mając powyższe na uwadze Sąd apelacyjny uznał apelację powoda za pozbawioną uzasadnionych podstaw i oddalił ją w myśl art. 385 kpc.

O kosztach postępowania odwoławczego Sąd Apelacyjny orzekł na zasadzie art. 98 §1 i 3 kpc w związku z art. 108 §1 kpc oraz art. 102 kpc. Uznał, że występują podstawy do obciążenia powoda częścią tylko kosztów procesu za drugą instancje t.j. w zakresie kwoty 120 złotych. Szczególnymi okolicznościami przemawiającymi za odstąpieniem od obciążania powoda obowiązkiem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w pozostałej części (stanowiącej znaczną kwotę w świetle sytuacji materialnej powoda) są brak skomplikowania faktycznego i prawnego niniejszej sprawy oraz niewielki nakład pracy przedstawiciela pozwanego w postępowaniu odwoławczym. Przedstawiciel pozwanego złożył jedynie dwustronną odpowiedź na apelację (k. 129-130) i nie stawił się na rozprawie apelacyjnej (protokół rozprawy k. 136). W związku z powyższym oraz trudną sytuacją materialną powoda (oświadczenie majątkowe i pismo Aresztu Śledczego w B. k. 10-11 i k. 47) Sąd Apelacyjny odstąpił od obciążania powoda kosztami procesu poniesionymi przez stronę pozwaną w postępowaniu odwoławczym ponad kwotę 120 złotych.

Sprostowanie oznaczenia strony pozwanej na Skarb Państwa- Sąd Rejonowy w B. jest koniecznością uwzględnienia zmiany w organizacji sądownictwa t.j. zniesienia z początkiem 2013 roku Sądu Rejonowego w L. W.. Skoro obecnie taka jednostka organizacyjna Skarbu Państwa już nie istnieje to właściwą jednostką reprezentującą pozwany Skarb Państwa jest Sąd Rejonowy w B., który przejął zadania zlikwidowanego w/w Sądu Rejonowego w L. W.. Sprostowanie to nastąpiło w myśl art. 350 §1 kpc.

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE