UZASADNIENIE

W dniu 26 sierpnia 2016r. powód J. S. skierował do tut. Sądu żądanie zobowiązania pozwanych M. P. i E. P. jako obdarowanych do złożenia oświadczenia woli o przeniesienie kwot pieniężnych z powrotem na powoda jako darczyńcę, a ponadto wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych i ustanowienie pełnomocnika z urzędu.

W uzasadnieniu pozwu powód wskazał, iż darował pozwanym kwoty pieniężne w łącznej wysokości 24.400zł, a pozwani dopuścili się względem niego rażącej niewdzięczności. Ponadto powód wskazał, iż złożył pozwanym oświadczenie o odwołaniu darowizny.

Postanowieniem z dnia 29 sierpnia 2016r. Sąd Rejonowy w Kaliszu w sprawie o sygn. akt I C 2366/16 oddalił wniosek powoda o zwolnienie od kosztów sądowych i o ustanowienie profesjonalnego pełnomocnika z urzędu.

W piśmie procesowym z dnia 20 września 2016r. powód uzupełnił uzasadnienie swego kwalifikowanego pisma procesowego w ten sposób, że wskazał, iż w latach 2015 - 2016 darował pozwanym pieniądze, które zostały przeznaczone – kwota 1.600zł na zakup lodówki, kwota 1.800zł na zakup szafy i jej montaż, 1.500zł na zakup kabiny prysznicowej, kwotę 500zł na zakup kostki brukowej i kwotę 19.000zł na zakup samochodu.

W odpowiedzi na pozew pozwani M. P. i E. P. wnieśli o oddalenie powództwa w całości i o zasądzenie od powoda J. S. na ich rzecz kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu tego pisma procesowego pozwani przyznali, że otrzymali od powoda kwotę 9.000zł na zakup pojazdu i kwotę 500zł na pokrycie części kosztów zakupu kostki brukowej, natomiast zanegowali, iż przyjęli od powoda przysporzenie na zakup lodówki, szafy i kabiny prysznicowej, które były finansowane przez nich osobiście.

Sąd Rejonowy ustalił następujący stan faktyczny.

Pozwana M. P. jest siostrzenicą powoda J. S. i mężem pozwanego E. P..

Powód J. S. był właścicielem nieruchomości zabudowanej położonej w K. przy ul. (...).

W 2015r. z inicjatywy powoda pozwani M. P. i E. P. kupili od niego opisaną wyżej nieruchomość za cenę 160.000zł, a od miesiąca września 2015r. do dnia 11 sierpnia 2016r. strony zamieszkiwały razem w znajdującym się na nieruchomości budynku mieszkalnym. W/w we wskazanym czasookresie prowadzili wspólne gospodarstwo domowe i ponosili koszty bieżącego utrzymania siebie oraz nieruchomości. Pozwani sprawowali bezpośrednią opiekę nad powodem, której konieczność wynikała ze stanu zdrowia powoda. Ponadto pozwani byli pomocni powodowi w czynnościach życia codziennego oraz potrzebach wynikających z kontynuowania przez niego leczenia.

( zeznania świadka S. D. k. 57v 00:06:27 – 00:15:08, zeznania świadka J. S. k. 57v-58, 00:15:08 – 00:29:43, zeznania świadka S. S. k. 5 00:29:43 – 00:41:20, częściowo zeznania świadka M. K. k. 77v, częściowo zeznania świadka A. O. k. 79-79v, przesłuchanie powoda J. S. k. 43-43v 00:04:21 – 00:30:39, 80-81v 00:04:59 – 00:40:48, częściowo przesłuchanie pozwanej M. P. k. 43v-44 00:30:39 – 00:49:26, 80v 00:40:48 – 01:00:20, częściowo przesłuchanie pozwanego E. P. k. 44 00:49:16 – 00:59:15, 80v-81 01:00:20 – 01:08:27)

Powód J. S. w latach 2015 – 2016 darował pozwanym kwoty pieniężne w łącznej wysokości 24.400zł.

Pozwani nie składali do właściwego urzędu skarbowego deklaracji podatkowej podatku od darowizn.

Przedmiot darowizny został przeznaczony przez pozwanych na sfinansowanie zakupu rzeczy stanowiących wyposażenie domu, a ponadto na zakup pojazdu i pokrycie kosztów zakupu i montażu kostki brukowej na zewnątrz budynku przy ul. (...).

W dniu 27 września 2015r. pozwana M. P. dokonała zakupu chłodziarki m-ki S. za kwotę 1.682,99zł. W dniu 6 grudnia 2015r. pozwany E. P. zawarł umowę sprzedaży samochodu osobowego m-ki V. za cenę 17.000zł. W 2015r. pozwana M. P. zleciła T. L. wykonanie i montaż szafy w budynku przy ul. (...). W dniu 15 stycznia 2016r. pozwana M. P. kupiła brodzik i kabinę prysznicową m. (...) za kwotę 1.010zł.

Powód i pozwani korzystali wspólnie z pojazdu, lodówki, kabiny prysznicowej oraz utwardzonej kostką brukową części zewnętrznej nieruchomości. Powód nie używał jedynie szafy w zabudowie.

( faktura k. 26, 27, umowa k. 47, zeznania świadka S. D. k. 57v 00:06:27 – 00:15:08, zeznania świadka J. S. k. 57v-58, 00:15:08 – 00:29:43, zeznania świadka S. S. k. 5 00:29:43 – 00:41:20, zeznania świadka T. L. k. 58-58v 00:41:20 - 00:47:33, zeznania świadka A. Z. k. 79v, przesłuchanie powoda J. S. k. 43-43v 00:04:21 – 00:30:39, 80-81v 00:04:59 – 00:40:48, częściowo przesłuchanie pozwanej M. P. k. 43v-44 00:30:39 – 00:49:26, 80v 00:40:48 – 01:00:20, częściowo przesłuchanie pozwanego E. P. k. 44 00:49:16 – 00:59:15, 80v-81 01:00:20 – 01:08:27)

W dniu 11 sierpnia 2016r. pomiędzy pozwanym E. P. a powodem J. S. doszło do wymiany zdań w związku ze sposobem korzystania z nieruchomości. W trakcie tego zdarzenia pozwany E. P. używając słów wulgarnych nakazał powodowi J. S. ażeby ten opuścił dom przy ul. (...). Na miejsce został wezwany patrol policji. Przed tą datą pozwany E. P. dokonał zmiany zamków w zamieszkiwanym przez strony budynku, które ograniczały powodowi dostęp. Ponadto pozwani konsultowali u funkcjonariusza policji K. W. prawną możliwość nakazania powodowi opuszczenia zamieszkiwanej nieruchomości.

Poza wskazanym incydentem pozwani M. P. i E. P. nie używali w stosunku do powoda J. S. słów wulgarnych, nie stosowali wobec niego przemocy oraz gróźb karalnych i bezprawnych, nie naruszali jego nietykalności, nie zniesławiali go, nie znieważali powoda oraz w inny sposób nie naruszali jego dóbr osobistych, nie niszczyli również rzeczy powoda.

( zeznania świadka J. S. k. 57v-58, 00:15:08 – 00:29:43, zeznania świadka S. S. k. 5 00:29:43 – 00:41:20, inf. Komendanta K. w K. k. 60, kopie notatników służbowych policjantów k. 61-68, zeznania świadka K. W. k. 77v-78, zeznania świadka M. L. k. 78, zeznania świadka Ł. O. k. 78-78v, zeznania świadka H. G. k. 78v, zeznania świadka E. G. k. 78v-79, przesłuchanie powoda J. S. k. 43-43v 00:04:21 – 00:30:39, 80-81v 00:04:59 – 00:40:48, przesłuchanie pozwanej M. P. k. 43v-44 00:30:39 – 00:49:26, 80v 00:40:48 – 01:00:20, przesłuchanie pozwanego E. P. k. 44 00:49:16 – 00:59:15, 80v-81 01:00:20 – 01:08:27)

W dniu 18 sierpnia 2016r. powód J. S. złożył pozwanym M. P. i E. P. oświadczenie o odwołaniu darowizn kwot pieniężnych w wysokości 24.400zł.

( oświadczenie powoda J. S. k. 14)

Sąd odmówił wiarygodności depozycjom powoda J. S. w zakresie jego wypowiedzi, iż kwota pieniężna stanowiąca cenę sprzedaży domu przy ul. (...) była nierzeczywista albowiem wypowiedź ta stanowi nie popartą żądnymi miarodajnymi dowodami subiektywną ocenę wartości tej nieruchomości, przy tym dowolną w tym znaczeniu, że powód nie zaprezentował operatu, czy też innego materiału porównawczego, który pozwoliłby na weryfikację tej okoliczności, a ponadto brak jest również informacji, iż właściwy urząd skarbowy wszczął i prowadził postępowanie podatkowe w zakresie ustalenia wartości nieruchomości i zaniżenia wysokości obciążającej kontrakt cywilnoprawny daniny publicznoprawnej.

Sąd nie przyznał atrybutu prawdziwości depozycjom pozwanych M. P. i E. P. w tej części, w której w/w zanegowali, iż otrzymali od powoda kwoty pieniężne na zakup pojazdu ponad kwotę 9.000zł, lodówki, kabiny prysznicowej i szafy w zabudowie albowiem wypowiedzi te pozostają w opozycji do ustalonego przez Sąd stanu faktycznego oraz przesłuchania powoda, które Sąd w tym zakresie uznał za w całości polegające na prawdzie oraz zeznaniami świadków S. D., J. S., H. G., E. G., których wypowiedziom Sąd przyznał walor wiarygodności, a ponadto z zasadami logiki i doświadczenia życiowego, w szczególności biorąc pod uwagę rodzaj i wysokość źródeł dochodu pozwanych oraz to że środki ze sprzedaży należącej do nich nieruchomości przeznaczyli na zakup nieruchomości od powoda i że kupili rzeczy do wspólnego korzystania z powodem. Nie zmienia przy tym nic w ocenie Sądu wypowiedź pozwanego E. P., że posiadał oszczędności, w szczególności wobec konfrontacji tej wypowiedzi z dokumentami faktur, gdzie jako kupujący widnieje pozwana M. P., przy stwierdzeniu tego pozwanego, że pomimo istnienia między nimi ustroju wspólności ustawowej posiada z pozwaną oddzielne budżety.

Z tych samych co powyżej względów oraz w tych samych granicach i kierunku Sąd odmówił wiarygodności zeznaniom świadka M. K. i A. O..

Za wiarygodne należało uznać zaliczone w poczet materiału dowodowego dokumenty zgromadzone w postępowaniu albowiem zostały one sporządzone przez uprawnione organy w ramach przysługujących im kompetencji, w sposób rzetelny i fachowy. Ich prawdziwość i autentyczność nie wzbudziła w ocenie Sądu wątpliwości.

Sąd Rejonowy zważył, co następuje.

Stosownie do treści art. 898 § 1 kc darczyńca może odwołać darowiznę nawet już wykonaną, jeżeli obdarowany dopuścił się względem niego rażącej niewdzięczności, natomiast na podstawie art. 899 § 3 kc darowizna nie może być odwołana po upływie roku od dnia, w którym uprawniony do odwołania dowiedział się o niewdzięczności obdarowanego.

Uprawnienie darczyńcy do tego aby na powrót uzyskał przedmiot czynności, której dokonał z obdarowanym należy taktować ze względu na konieczność zapewnienia pewności obrotu prawnego jako wyjątkowe.

Sięganie po ten instrument prawny może mieć miejsce w zupełnie szczególnych sytuacjach, nad wyraz nagannego zachowania obdarowanego, sprzeniewierzającego się, w jaskrawy sposób, zasadzie wdzięczności, obowiązującej go wobec darczyńcy.

Analiza zakresu pojęcia „rażąca niewdzięczność”, pozwala przyjąć, że niewdzięczne będzie każde zachowanie obdarowanego, niewłaściwe i krzywdzące darczyńcę, przy czym aby zostało uznane za „rażąco niewdzięczne”, musi cechować je znaczne nasilenie złej woli skierowanej na wyrządzenie darczyńcy krzywdy lub szkody majątkowej. Dlatego pod pojęciem „rażącej niewdzięczności” podpadają przede wszystkim przestępstwa skierowane przeciwko życiu, zdrowiu, czci i godności osobistej, a wreszcie przeciwko majątku darczyńcy i rozpowszechnianie uwłaczających informacji o darczyńcy. Cechy rażącej niewdzięczności mogą mieć także inne zachowania wysoce nieprzyjazne, kierowane bezpośrednio wobec darczyńcy jak i także w stosunku do osoby jemu bliskiej. W każdym jednak przypadku niezależnie od tego, czy będą to działania, czy zaniechania obdarowanego wymagane jest ujawnienie po jego stronie zamiaru pokrzywdzenia darczyńcy. Nie mogą być uznane za rażącą niewdzięczność przykrości i krzywdy czynione impulsywnie, lecz mieszczące się w granicach zwykłych konfliktów życia.

Przesłanka niewdzięczności w stopniu rażącym ma więc kwalifikowany charakter, odnoszący się do zachowań, które oceniając rozsądnie, przy uwzględnieniu miernika obiektywnego i subiektywnego, muszą być uznane za wysoce niewłaściwe i krzywdzące darczyńcę. Jako kryterium pomocne w ocenie zachowania obdarowanego wskazuje się dobre obyczaje w konkretnym środowisku oraz zwyczajowe relacje między obdarowanym, a darczyńcą. Rażąca niewdzięczność występuje zwłaszcza wtedy, gdy obdarowany dopuszcza się względem darczyńcy rozmyślnie świadomie i celowo nieprzyjaznych aktów, a także wtedy gdy istnieje po jego stronie świadomość, że popełnia niewdzięczność.

Ocena, czy zachowanie obdarowanego wyczerpuje przesłankę uzasadniającą odwołanie darowizny dokonana być musi na datę złożenia przez darczyńcę oświadczenia o odwołaniu darowizny i obejmować okoliczności mające miejsce w ostatnim roku.

Obowiązek wdzięczności nie może być utożsamiany z całkowitym podporządkowaniem się obdarowanego względem darczyńcy, a zwykłe konflikty rodzinne nie stanowią o rażącej niewdzięczności.

Konieczne jest uwzględnienie całokształtu stosunków pomiędzy stronami uznanych za przejaw rażącej niewdzięczności. Nawet obiektywne istnienie przejawów niewdzięczności nie ma jeszcze właściwego znaczenia. Nie jest bowiem obojętna jej przyczyna ( causa ingratitudinis), jako że dopiero poznanie tej przyczyny umożliwia sformułowanie właściwego osądu, czy i na ile zachowanie się obdarowanego może być uznane za usprawiedliwione.

Nie podpadają pod pojęcie niewdzięczności krzywdy niezamierzone, popełnione przypadkowo, w uniesieniu czy rozdrażnieniu. Również subiektywne odczucia powoda i zaburzony stan wzajemnych relacji stron nie są wystarczające dla zakwalifikowania działań i zaniechań jako noszących znamiona rażącej niewdzięczności.

Nie stanowi rażącej niewdzięczności postępowanie obdarowanego, które mieści w granicach prawa. – por. wyrok SA w Łodzi z dnia 15 maja 2015r. w sprawie o sygn. akt I ACa 1705/14, opubl. L., wyrok SA w Krakowie z dnia 30 stycznia 2015r. w sprawie o sygn. akt I ACa 1584/14, opubl. L., wyrok SA w Krakowie z dnia 30 listopada 2016r. w sprawie o sygn. akt I ACa 875/16, opubl. L., wyrok SA w Łodzi z dnia 25 października 2016r. w sprawie o sygn. akt I ACa 485/16, opubl. L., wyrok SN z dnia 12 października 2016r. w sprawie o sygn. akt II CSK 58/16, opubl. L., wyrok SA w Łodzi z dnia 26 lipca 2016r. w sprawie o sygn. akt I ACa 1679/15, opubl. L., wyrok SA w Szczecinie z dnia 13 czerwca 2013r. w sprawie o sygn. akt I ACa 264/13, opubl. L., wyrok SO w Sieradzu z dnia 15 października 2013r. w sprawie o sygn. akt I C 8/13, opubl. L...

Przenosząc powyższe rozważania na grunt przedmiotowej sprawy należy stwierdzić, iż powód nie wykazał w ramach niniejszego postępowania, iż pozwani podjęli w stosunku do niego tego typu zachowania, których celowość, umyślność i zawinienie oraz stopień naganności i karygodności osiągnęły taki poziom, który pozwalałby na nadanie im atrybutu rażącej niewdzięczności. Konfrontacja zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego i ostateczna konstatacja pozwala jedynie na wyodrębnienie incydentalnego zdarzenia z dnia 11 sierpnia 2016r. zaistniałego tylko i wyłącznie pomiędzy powodem J. S. i pozwanym E. P., któremu powód przypisuje cechę tak daleko idącej bezprawności, która uzasadniałaby z materializowanie się przesłanki rażącej niewdzięczności. Niezależnie od powyższego powód winien antycypować, iż sprzedaż nieruchomości i korzystanie z niej w oparciu o prawo obligacyjne stwarza ograniczenia i nie jest tożsame z wykonywaniem takich uprawnień, które przynależą właścicielowi oraz że pozwani nie są obowiązani bez ograniczeń do znoszenia faktu zamieszkiwania i korzystania z tej nieruchomości przez powoda, w szczególności, iż sprzedaż nieruchomości nie była obciążona ograniczonym prawem rzeczowym.

Zatem odmówienie powodowi prawa do stałego zamieszkania w domu, który sprzedał pozwanym nie jest rażącą niewdzięcznością, ewentualnie może być traktowane jako zwykła niewdzięczność, co nie jest wystarczające do nadania jej atrybutu rażącej niewdzięczności, tym bardziej, że brak jest podstaw do odwołania darowizny, gdy stosunek obligacyjny istniejący między stronami po sprzedaży nieruchomości wynikał z woli stron a nie postanowień umowy darowizny, przy uwzględnieniu, iż pozwani działali na podstawie i w granicach prawa.

Obowiązkiem strony powodowej było w ramach procesu przed Sądem przytoczenie okoliczności faktycznych, z których wywodzi roszczenia (art. 187 § 1 pkt 2 kpc) i wskazanie na dowody, których przeprowadzenie potwierdzi zasadność ich twierdzeń o faktach (art. 232 kpc i art. 6 kc). Zgodnie z zasadami procesu cywilnego ciężar gromadzenia materiału dowodowego spoczywa na stronach (art. 232 kpc., art. 3 kpc, art. 6 kc). Jego istota sprowadza się do ryzyka poniesienia przez stronę ujemnych konsekwencji braku wywiązania się z powinności przedstawienia dowodów. Skutkiem braku wykazania przez stronę prawdziwości twierdzeń o faktach istotnych dla sprawy jest tylko to, że twierdzenia takie zasadniczo nie będą mogły leżeć u podstaw sądowego rozstrzygnięcia. Strona, która nie udowodni przytoczonych twierdzeń, utraci korzyści, jakie uzyskałaby aktywnym działaniem (por. wyrok s.apel w B. z dnia 28 sierpnia 2014r. w sprawie o sygn. akt I ACa 286/14, opubl. LEX nr 1511625).

O kosztach procesu w związku z o powództwa oddaleniem powództwa orzeczono na podstawie 102 kpc.

Przepis art. 102 kpc ustanawia zasadę słuszności, będącą odstępstwem od zasady odpowiedzialności za wynik procesu. Szczególnie uzasadnione wypadki, o których mowa w art. 102 kpc zaistniały w stosunku do powoda. Do kręgu tych wypadków należą okoliczności zarówno związane z samym przebiegiem procesu, jak i leżące na zewnątrz. Sąd stosując opisaną instytucję brał pod uwagę sytuację wynikającą z charakteru żądania poddanego rozstrzygnięciu oraz sytuację majątkową i życiową strony powodowej, co daje asumpt do stwierdzenia, iż powód nie jest w stanie takich kosztów ponieść – por. wyrok s.apel. w Katowicach z dnia 13 listopada 2014r. w sprawie o sygn. akt I ACa 596/14, opubl. LEX nr 1621084, wyrok s.apel. w Białymstoku z dnia 11 lipca 2014r. w sprawie o sygn. akt I ACa 209/14, opubl. LEX nr 1506655.

Z tych wszystkich względów orzeczono jak w sentencji wyroku.

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE