UZASADNIENIE

Decyzją z 1 lutego 2016 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. przyznał W. C. emeryturę od miesiąca złożenia wniosku. Jednocześnie organ rentowy odliczył z konta emerytalnego kwoty pobranych emerytur w wysokości 242.338,85 zł.

W odwołaniu od decyzji ubezpieczony wniósł o jej zmianę w części dotyczącej odliczenia z kwot konta emerytalnego kwoty wymienionej w zaskarżonej decyzji, poprzez niepotrącanie wysokości pobranych dotychczas emerytur. Powołał się w tym zakresie na orzecznictwo Sądu Najwyższego oraz Sądu Okręgowego w Szczecinie.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie. Podniósł, że ustalił wysokość emerytury ubezpieczonego poprzez pomniejszenie podstawy świadczenia, ustalonej w trybie art. 25 ustawy o emeryturach i rentach z FUS o kwotę pobranych emerytur, w myśl zasady art. 55a tej ustawy. Podkreślił, że pomniejszenie zostało dokonane zgodnie z art. 26 ustawy o kwotę wypłacanych od 1 sierpnia 2008 r. emerytur – 242.338,85 zł.

Wyrokiem z 31 maja 2016 r Sąd Okręgowy w Gorzowie Wielkopolskim VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych zmienił decyzję organu rentowego uznając, że podstawa wysokości emerytury W. C. nie podlega obniżeniu o kwotę 242.338,85 zł stanowiącą sumę kwot pobranych emerytur.

Sąd I instancji ustalił, że W. C., urodzony (...) nadal kontynuuje zatrudnienie. Od 1 sierpnia 1999 r. pobierał rentę z tytułu niezdolności do pracy. Decyzją z dnia 29 października 2008 r. nabył prawo do emerytury w wieku obniżonym na podstawie art. 29 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Kolejną decyzją z dnia 22 września 2010 r. uzyskał prawo do emerytury powszechnej od dnia 9 lipca 2010 r. W dniu 22 grudnia 2015 r. wniósł o ustalenie emerytury według nowych zasad zgodnie z art. 55 i 55a ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Decyzją z dnia 1 lutego 2016 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. przyznał skarżącemu emeryturę od 1 grudnia 2015 r. Wysokość emerytury ustalił na kwotę 3.700,46 zł. Podstawę emerytury pomniejszył o kwotę pobranych emerytur - 242.338,85 zł.

W oparciu o tak ustalony stan faktyczny, który był bezsporny, Sąd Okręgowy uznał odwołanie za uzasadnione. Podkreślił, że zgodnie z art. 55 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2015 roku, poz. 748 ze zm.; zwana dalej ustawą emerytalną), ubezpieczonemu spełniającemu warunki do uzyskania emerytury na podstawie art. 27, który kontynuował ubezpieczenia emerytalne i rentowe po osiągnięciu przewidzianego w tym przepisie wieku emerytalnego i wystąpił z wnioskiem o przyznanie emerytury po dniu 31 grudnia 2008 r., może być obliczona emerytura na podstawie art. 26, jeżeli jest wyższa od obliczonej zgodnie z art. 53. Z kolei art. 55a ustawy emerytalnej stanowi, że przepis art. 55 stosuje się również do ubezpieczonego, który miał ustalone prawo do emerytury przed zgłoszeniem wniosku o emeryturę, o której mowa w art. 27 ust. Jeżeli ubezpieczony pobrał emeryturę, do której miał ustalone prawo przed ustaleniem prawa do emerytury z tytułu osiągnięcia wieku emerytalnego, określonego w art. 27 ust. 2 i 3, podstawę obliczenia emerytury zgodnie z art. 26 pomniejsza się o kwotę stanowiącą sumę kwot pobranych emerytur w wysokości przed odliczeniem zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych i składki na ubezpieczenie zdrowotne. Prawo do emerytury ustalone przed osiągnięciem wieku emerytalnego, określonego w art. 27 ust. 2 i 3, ustaje z dniem, od którego została przyznana emerytura na podstawie art. 27, obliczona zgodnie z art. 26.

W kontekście wyżej przytoczonych przepisów, Sąd Okręgowy zaznaczył, że wykładnia art. 55 ustawy była przedmiotem rozważań Sądu Najwyższego, a także sądów powszechnych. Zgodnie z ugruntowaną wykładnią, w ocenie tego Sądu istnieje możliwość obliczenia emerytury przysługującej na podstawie art. 27 według zasad wynikających z art. 26 w zw. z art. 55 ustawy emerytalnej. Dotyczy to ubezpieczonego urodzonego przed dniem 1 stycznia 1949 r., który kontynuował ubezpieczenia emerytalne i rentowe po osiągnięciu przewidzianego w tym przepisie wieku emerytalnego, tj. po ukończeniu 65 lat w przypadku mężczyzny, który z wnioskiem o przyznanie emerytury wystąpił po dniu 31 grudnia 2008 r. Prawo do takiego obliczenia emerytury jest niezależne od faktu przejścia ubezpieczonego na emeryturę wcześniejszą lub w niższym wieku emerytalnym. Z art. 55 ustawy nie wynika aby formułowano dodatkowy wymóg możliwości obliczenia emerytury, na podstawie art. 26 w zw. z art. 55 ustawy emerytalnej, w postaci nieuzyskania czy uzyskania lecz niepobierania emerytury w wieku obniżonym, czy tzw. emerytury wcześniejszej.

Sąd I instancji wskazał, że w uzasadnieniu projektu ustawy zmieniającej ustawę o emeryturach i rentach z FUS wskazano argumentację przemawiającą za ustanowieniem art. 55 oraz dodaniem art. 55a: "Wprowadzono taką możliwość dla osób urodzonych przed 1949 r., aby zachęcić je do rezygnacji ze zgłoszenia wniosku o wcześniejszą emeryturę oraz do opóźnienia przejścia na emeryturę z tytułu osiągnięcia wieku emerytalnego. Propozycja dodania art. 55a wynika z faktu, iż obecnie przepis art. 55 ustawy nie ma zastosowania do ubezpieczonego urodzonego przed 1949 r., który przed osiągnięciem wieku emerytalnego, miał ustalone prawo do wcześniejszej emerytury i pobierał to świadczenie". Zestawienie treści art. 55a z uzasadnieniem projektu ustawy zmieniającej wskazywałoby na stanowisko projektodawcy, że artykułu 55 ustawy, przed 1 maja 2015 r., nie stosowało się do ubezpieczonego, który miał ustalone prawo do emerytury przed zgłoszeniem wniosku o emeryturę, o której mowa w art. 27 i pobierał świadczenie. W istocie jednak, wobec jednoznacznej wykładni art. 55 ustawy przyjętej w orzecznictwie sądowym, uznać należało, że dodanie art. 55a zmierzało do zmiany regulacji prawnej, której normatywny sens wyznaczony został przez to orzecznictwo. Zmiana zgodnej orzeczniczej interpretacji prawa pod wpływem nowelizacji, która weszła w życie od 1 maja 2015 r., prowadziłaby w praktyce do zmiany prawa z mocą wsteczną. Wobec istnienia zgodnej wykładni, rzeczywisty skutek nowelizacji (dodania art. 55a), w zakresie art. 55 ustawy emerytalnej, jest zmianą normatywną, a nie jedynie zmianą dotyczącą interpretacji tekstu prawnego.

Dalej Sąd Okręgowy zaznaczył, że ustawa z dnia 11 maja 2012 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2012 r. poz. 637, dalej: ustawa nowelizująca z 2012 r.) wprowadziła zmiany w art. 24: a) ust. 1 otrzymuje brzmienie: „ubezpieczonemu urodzonemu po dniu 31.12.1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku emerytalnego określonego w ust. 1a i 1b z zastrzeżeniem art. 46, 47, 50, 50a, 50c, 184”; w art. 25: b) po ust. 1 dodaje się ust. 1a – 1c w brzmieniu: „Jeżeli ubezpieczony pobrał emeryturę na podstawie przepisów art. 26b, 46, 50, 50a, 50e, 185 lub art. 88 ustawy z dnia 26.01.1982 r. – Karta Nauczyciela podstawę obliczenia emerytury, o której mowa w art. 24, ustaloną zgodnie z ust. 1, pomniejsza się o kwotę stanowiącą sumę kwot pobranych emerytur w wysokości przed odliczeniem zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych i składki na ubezpieczenie zdrowotne.” Sąd Okręgowy podkreślił przy tym, że w zgodzie z orzecznictwem Trybunału Konstytucyjnego, skoro prawo do świadczeń określonych w ustawie powstaje z dniem spełnienia wszystkich warunków wymaganych do nabycia tego prawa, brak jest podstaw do zastosowania wprowadzonych zmian w zakresie pomniejszania wysokości emerytury o kwotę pobranych emerytur w stosunku do ubezpieczonych, którzy wcześniej nabyli uprawnienia do tych świadczeń, niezależnie od momentu złożenia wniosku (który wpływ ma jedynie na moment wypłaty świadczenia).

Zatem zmiana ustawy poprzez dodanie art. 55a ust. 2 wywołuje skutki tylko dla osób, które nie nabyły już uprawnień z tego tytułu. W tej sytuacji wszelkie warunki do przeliczenia świadczenia w trybie art. 55 w zw. z art. 26 ustawy skarżący spełnił przed dokonaniem tejże zmiany. Tym samym należało uznać, że deklaratoryjna decyzja organu rentowego mogła jedynie dotyczyć stanu prawnego, który został spełniony przed wejściem w życie ustawy zmieniającej ustawę poprzez dodanie art. 55a ust. 2.

Z powyższym rozstrzygnięciem w całości nie zgodził się organ rentowy. W wywiedzionej apelacji wyrokowi zarzucił naruszenie prawa materialnego, tj. art. 55a ust. 2 ustawy emerytalnej w zw. z art. 1 pkt 2 i art. 4 ustawy z 5 marca 2015 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z FUS (Dz. U. z 2015 r. poz. 552) przez błędną jego wykładnię w wyniku przyjęcia, że przedmiotowa regulacja prawna wywołuje skutki prawne tylko dla osób, które nie nabyły już uprawnień z tego tytułu przed ww. zmianą, podczas gdy w niniejszej sprawie zachodziły podstawy do pomniejszenia podstawy obliczenia emerytury zgodnie z art. 26 o kwotę stanowiącą sumę kwot pobranych emerytur w wysokości przed odliczeniem zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych i składki na ubezpieczenie zdrowotne wobec wniosku ubezpieczonego w tym zakresie z 22 grudnia 2015 r.

Mając na uwadze powyższe apelujący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku w całości i oddalenie odwołania, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania. Wniósł także o zasądzenie od ubezpieczonego na swoją rzecz zwrotu kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W odpowiedzi na apelację W. C. wniósł o jej oddalenie w całości aprobując ustalenia faktyczne i ocenę prawną Sądu Okręgowego.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.

Apelacja organu rentowego okazała się zasadna i doprowadziła do wydania orzeczenia reformatoryjnego.

W ocenie Sądu Apelacyjnego Sąd I instancji dokonał nieprawidłowej wykładni art. 55a ust. 2 ustawy emerytalnej w zw. z art. 1 pkt 2 i art. 4 ustawy z 5 marca 2015 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z FUS i w konsekwencji błędnie przyjął, że w sprawie nie zachodziły podstawy do pomniejszenia podstawy obliczenia emerytury o kwotę stanowiącą sumę kwot pobranych emerytur.

Sąd Apelacyjny wskazuje, że niewątpliwie w stosunku do ubezpieczonego urodzonego przed dniem 1 stycznia 1949 r., który kontynuował ubezpieczenia emerytalne i rentowe po osiągnięciu przewidzianego w tym przepisie wieku emerytalnego, tj. po ukończeniu 65 lat w przypadku mężczyzny, który z wnioskiem o przyznanie emerytury wystąpił po dniu 31 grudnia 2008 r. istnieje możliwość obliczenia emerytury na podstawie art. 27 według zasad wynikających z art. 26 w zw. z art. 55. Powyższe stanowisko jest ugruntowane w orzecznictwie, co prawidłowo dostrzegł Sąd Okręgowy. Konsekwencją nowelizacji ustawy o emeryturach i rentach z FUS wprowadzonej ustawą z dnia 5 marca 2015 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. 2015.552) było dodanie art. 55a, przy czym zmiana ta weszła w życie z dniem 1 maja 2015 r. Jednocześnie art. 55a ust. 2 ustawy stanowi, że jeżeli ubezpieczony pobrał emeryturę, do której miał ustalone prawo przed ustaleniem prawa do emerytury z tytułu osiągnięcia wieku emerytalnego, określonego w art. 27 ust. 2 i 3, podstawę obliczenia emerytury zgodnie z art. 26 pomniejsza się o kwotę stanowiącą sumę kwot pobranych emerytur w wysokości przed odliczeniem zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych i składki na ubezpieczenie zdrowotne.

W odniesieniu do osób urodzonych po 1 stycznia 1949 r. sytuacja związana z zastosowaniem art. 55a ustawy jest jasna, albowiem korzystają one z tzw. emerytury na nowych zasadach. Jednocześnie skoro dopuszcza się możliwość przyznania emerytury w wieku powszechnym ubezpieczonym urodzonym przed tą datą – pobierającym emeryturę wcześniejszą – na takich samych warunkach, to należy tych ubezpieczonych traktować w tożsamy sposób, nie różnicując bezzasadnie ich sytuacji.

Należy zaznaczyć, że art. 55 ustawy do czasu jego znowelizowania pomijał szeroki krąg osób kontynuujących zatrudnienie, z powodu nabycia prawa do wcześniejszej emerytury. Orzecznictwo sądowe jednak uznawało, że brak jest podstaw do różnicowania sytuacji osób z racji jedynie daty urodzenia (przyczyny pobierania wcześniejszego świadczenia przy kontynuacji zatrudnienia) i konsekwentnie stało po stronie osób pobierających wcześniejszą emeryturę i kontynuujących ubezpieczenie, a domagających się przeliczenia emerytury według art. 55 ustawy (por. np. wyroki SA w Szczecinie z 3 grudnia 2015 r. III AUa 218/15, z 16 lutego 2016 r. III AUa 168/15, z 4 października 2016 r. III AUa 38/16).

Zdaniem Sądu Apelacyjnego analogicznie należy traktować sytuację takich ubezpieczonych również w zakresie obciążeń, które wiążą się z prawem do ponownego przeliczenia świadczenia. W przeciwnym wypadku prowadziłoby to do nieuzasadnionego pokrzywdzenia osób, które nigdy nie pobierały wcześniejszego świadczenia emerytalnego, kontynuując zatrudnienie i ponosząc z tego tytułu obciążenia. Nieuprawniona jest sytuacja, że osoba pobierająca wcześniejsze świadczenie oraz kontynuująca ubezpieczenie jest stawiana w takiej samej sytuacji prawnej, jak osoba niepobierająca wcześniejszego świadczenia i kontynuująca ubezpieczenie. Oznacza to, że w sytuacji W. C. należało zastosować instytucję pomniejszenia podstawy obliczenia emerytury zgodnie z art. 26 ustawy o kwotę stanowiącą sumę kwot pobranych emerytur w wysokości przed odliczeniem zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych i składki na ubezpieczenie zdrowotne. Skoro bowiem ubezpieczony złożył wniosek 22 grudnia 2015 r., a więc w chwili obowiązywania znowelizowanej ustawy o emeryturach i rentach z FUS, to brak było podstaw do uznania, że regulacja ta nie ma do niego zastosowania. Nie jest możliwe by przyjmować tylko korzyści określonej regulacji, bez związanych z nią obciążeń. Skoro ubezpieczony domaga się przeliczenia świadczenia na nowych zasadach, to winien ponieść wszystkie tego konsekwencje.

Takie stanowisko zajął również Sąd Apelacyjny w Łodzi w wyroku z dnia 28 grudnia 2016 r. III AUa 58/16, oraz Sąd Apelacyjny w Białymstoku w wyroku z dnia 25 stycznia 2017 r. III AUa 749/16.

W ocenie Sądu Apelacyjnego zatem nie sposób przyjąć, że regulacja z art. 55a ust. 2 wywołuje skutki tylko wobec osób, które nie nabyły uprawnień do ustalenia wysokości świadczenia na nowych zasadach przed zmianą czyli przed 1 maja 2015r.. Oznacza to, że przeliczenie wysokości świadczenia W. C. dokonane zostało przez organ rentowy prawidłowo, z uwzględnieniem stanu prawnego obowiązującego na dzień złożenia wniosku i wydania spornej decyzji.

Nie można jednocześnie w niniejszej sprawie mówić o naruszeniu praw nabytych ubezpieczonego. W. C. nabył bowiem prawo do emerytury wcześniejszej, którą pobierał, a następnie do emerytury z tytułu osiągnięcia powszechnego wieku emerytalnego. Nie można utożsamiać nabycia prawa do świadczenia z ustalaniem jego wysokości. Ustalenia wysokości można domagać się wielokrotnie i z różnych powodów, co nie wpływa w żadnym stopniu na samo prawo do świadczenia.

Na marginesie Sąd Apelacyjny wskazuje, że emerytura ubezpieczonego wzrosła po przeliczeniu na podstawie art. 55 w zw. z art. 26 ww. ustawy, nawet po odliczeniu kwot pobranych emerytur.

Mając na uwadze powyższe Sąd Apelacyjny na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. zmienił zaskarżony wyrok i oddalił odwołanie.

Sąd Apelacyjny na podstawie art. 102 k.p.c. odstąpił od obciążania ubezpieczonego kosztami zastępstwa procesowego organu rentowego, uznając że w kontekście istnienia wątpliwości orzeczniczych, a także niejasnej regulacji legislacyjnej ubezpieczony mógł mieć uzasadnione przekonanie o zasadności swoich roszczeń, co stanowi szczególną okoliczność uzasadniającą zastosowanie ww. przepisu.

SSA Anna Polak SSA Beata Górska SSA Barbara Białecka

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE