UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 9 maja 2015 roku Sąd Okręgowy w Lublinie po rozpoznaniu sprawy z powództwa Skarbu Państwa (...) w W. [ (...)] przeciwko Gminie M. T. o zapłatę oddalił powództwo i zasądził od Skarbu Państwa (...) w W. na rzecz pozwanej Gminy 3617 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

Skarb Państwa wnosił o zasądzenie od pozwanej Gminy kwoty zapłaconego wynagrodzenia za energię elektryczną dostarczaną w celu oświetlenia obwodnicy T. oraz zasądzenie równowartości dokonanych z tego tytułu wpłat.

Pozwana wnosiła o oddalenie powództwa podnosząc zarzut nieprzekazania jej przed majem 2011 roku oświetlenia, przez co nie posiadała tytułu prawnego do zawarcia umowy gdyż oświetlenie nie było w jej zarządzie oraz zarzut przedawnienia roszczenia.

Sąd Okręgowy ustalił, że obwodnica miasta T. znajduje się na terenie Gminy M. T. i Gminy T., w ciągu drogi krajowej nr (...), której zarządcą na podstawie art. 18a ust. l ustawy z dnia 21 marca 1985 r. o drogach publicznych (t. j. Dz. U. z 2015 r., poz. 460-dalej w skrócie u.d.p.] jest (...) dalej jako (...).

Jako inwestor zadania budowlanego, powodowa (...) zrealizowała inwestycję pod nazwą: „Przebudowa drogi krajowej nr (...) W. - S.-T., na odcinku koniec obwodnicy B. -T. od km 655+942 do km 672+336,90 (zadanie nr (...)). Zakończenie inwestycji nastąpiło w dniu 30 czerwca 2008 r.

Pismem z dnia 9 września 2008 r. (...) Odział w L., poinformowała stronę pozwaną o pilnej potrzebie zawarcia umowy na dostawę energii elektrycznej do uruchomienia oświetlenia nad obwodnicą, wskazując jako podstawę tego obowiązku art. 18 ust. l pkt 3 ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r. Prawo energetyczne (tekst jednolity Dz. U. z 2012 r., póz. 1059, dalej jako u.p.e.] (pismo (...) Odział L. z dnia 9 -września 2008 r., k. 22).

W dniu 10 grudnia 2008 r. (...) Odział w L. zawarła z (...) S.A. w L. umowę kompleksową nr (...) sprzedaży energii elektrycznej i świadczenia usług dystrybucji, na potrzeby oświetlenia drogi krajowej nr (...). Na podstawie umowy (...) zobowiązywało się dostarczać energię elektryczną a powód zobowiązał się ją kupować (...) umowy k. 24v,). Płatności i rozliczenia miały następować według Grupy taryfowej B 21 ((...)), (adres punktu poboru: T., umowa kompleksowa k. 24 -29). Odczyt i rozliczenia za dostarczaną energię miały następować okresowo w cyklach miesięcznych (Taryfa B21 k, 29).

W ramach umowy kompleksowej dostawy energii na rzecz powoda (...) wystawiała faktury zbiorcze za energię elektryczną, za oświetlenie drogi krajowej nr (...), w sposób okresowy za okresy miesięczne, poza pierwszą fakturą nr (...) z 31 stycznia 2009 za miesiąc sprzedaży styczeń 2010 za okres 11 grudnia 2008 – 20 stycznia 2009, co wynika z adnotacji na fakturach. Energia została rozliczona przez powoda biorąc pod uwagę moc opraw, a nie kwot wynikających z faktur sprzedaży energii (faktury Vat k. 40 -86, k. 93 – k. 98 zeznania przedstawiciela powoda P. Z., k. 253).

Pismem z dnia 3 lutego 2011 r., (...) Odział w L., złożyła oświadczenie o wypowiedzeniu tej umowy ze skutkiem na koniec miesiąca marca 2011 r na podstawie § 9 ust. l określonej powyżej umowy.

Jednocześnie pismem z dnia 4 lutego 2011 r., znak (...)/(...), skierowanym do strony pozwanej poinformowała, iż wszczęła procedurę rozwiązywania wszystkich umów sprzedaży energii elektrycznej i świadczenia usług dystrybucji dotyczących oświetlenia dróg krajowych, w tym także drogi krajowej nr (...) na odcinku obwodnicy miasta T. znajdującej się na terenie miasta T. z jednoczesnym wskazaniem, iż po upływie terminu wypowiedzenia tychże umów nie będzie finansowała oświetlenia wymienionej drogi krajowej (pismo powódki z 3. 02. 2011r k. 30, oraz z 4. 02. 2011 k. 31).

Powodowa (...) Odział L., pismem z dnia 1 marca 2011 r., skierowanym do dystrybutora, wskazała Gminę M. T. jako podmiot właściwy do zawarcia umowy kompleksowej lub sprzedaży energii elektrycznej i świadczenia usługi dystrybucyjnej na potrzeby oświetlenia drogi krajowej nr (...) znajdującego się na obszarze Gminy M. T..

W rezultacie pismem z dnia 11 marca 2011r. dostawca energii poinformował stronę pozwaną, iż w związku z wypowiedzeniem umowy z dnia 10 grudnia 2008 r. nastąpi zdemontowanie układu pomiarowego i odczytanie stanu licznika do rozliczenia końcowego (pismo powoda z dnia 1 marca 2011 r., znak (...) (...), k. 32, pismo (...) z 11. 03. 2011 r., k. 33).

Pismem z dnia 25 marca 2011 r., skierowanym do (...) Oddział w L., Burmistrz Miasta T. zwrócił się z wnioskiem o wyrażenie zgody na dysponowanie urządzeniami służącymi do zasilania w energię elektryczną oświetlenia drogowego na wskazywanym powyżej odcinku drogi krajowej nr (...).

Na podstawie porozumienia z dnia 19 maja 2011 r., znak (...), zawartego między Gminą Miejską T. a (...) Odział w L., strona pozwana zobowiązała się do przejęcia z dniem 19 maja 2011 r., w nieodpłatne użytkowanie punktów świetlnych istniejącego oświetlenia ulicznego na terenie administrowanym przez Gminę M. T., w obrębie drogi krajowej nr (...) na odcinku obwodnicy T..

Na podstawie tego porozumienia pozwana Gmina zobowiązała się do ponoszenia kosztów energii elektrycznej pobieranej przez punkty świetlne ale wyłącznie od daty rozwiązania umowy na dostawę energii elektrycznej pomiędzy (...) a powodem, to jest od dnia 23 marca 2011roku. ((...) porozumienia in fine z 19 .05. 2011 k. 36, pismo pozwanej z dnia 25 marca 2011 r., k 35, protokół przekazania-przejęcia z dnia 19 maja 2011 r. , k. 37).

Skarb Państwa w sprawie niniejszej dochodzi od Gminy zwrotu wydatków za zakupioną energię za okres od dnia 11 grudnia 2008 r. do dnia 23 marca 2011r., zużytą na punktach oświetleniowych znajdujących się na terenie Gminy M. T..

Powód przedstawił rozliczenie faktur w ten sposób, że podzielił dochodzone należności dochodząc zużycia energii na oświetlenie, tylko tych punktów oświetleniowych, które znajdowały się na terenie pozwanej gminy. Wystawił noty obciążeniowe za dwa okresy w dwóch etapach:

1. za okres od dnia 10 grudnia 2008 r. do dnia 21 grudnia 2010 r. wystawiona została-nota księgowa nr (...) z dnia 14 lutego 2011 r. na kwotę 80. 371, 97 zł (odesłana przez stronę pozwana przy piśmie z dnia 21 lutego 2011 r., znak (...), nota nr (...)k. 87 oraz nota księgowa nr (...) z dnia 15 października 2013r. na kwotę 1 872,17 zł (odesłana przez stronę pozwaną przy piśmie z dnia 4 listopada 2013 r., (...)która stanowiła korektę noty nr (...) po uwzględnieniu zarzutów strony pozwanej (nota k. 89),

2. za okres od dnia 21 grudnia 2010 r. do dnia 23 marca 2011 r. wystawiona została nota księgowa nr (...) z dnia 20 grudnia 2013 r. na kwotę 10 .036 zł (nota k. 99).

Noty te nie zostały przyjęte przez pozwaną, która twierdziła, że zobowiązała się do pokrywania energii elektrycznej od 23 marca 2011 roku, na podstawie umowy zawartej 30 marca 2011 roku i na tej podstawie ponosiła koszty oświetlenia.

Stan faktyczny ustalono na podstawie dowodu z dokumentów i przesłuchania stron.

Sąd oddalił wniosek dowodowy powoda o przeprowadzenie dowodu z dokumentów – dowodów zapłaty w postaci przelewów za energię elektryczną. W ocenie Sądu wniosek dowodowy był spóźniony gdyż okoliczność braku dowodów na zapłatę rachunków podniesiono już w odpowiedzi na pozwę (k. 114), ponadto zarzut ten pozwany podniósł na pierwszej rozprawie (k. 139). Powód został zobowiązany do złożenia repliki do odpowiedzi na pozew celem podniesienia wszelkich twierdzeń, zarzutów i wniosków dowodowych (k. 112). W zakreślonym terminie powód nie przedstawił dowodów.

W ocenie Sądu powód winien wykazać fakt uiszczenia dochodzonych pozwem kwot, zwłaszcza, że faktury opiewały na kwoty łączne, które były rozdzielane na poszczególne jednostki samorządu terytorialnego. Pozwana w odpowiedzi na pozew zakwestionowała fakt dokonania zapłaty przez powoda należności dochodzonych pozwem. Powód nie wykazał dlaczego dowody na okoliczność przelewu kwot złożył tak późno. W ocenie Sądu ich rozpoznanie prowadziłoby do zwłoki w postępowaniu gdyż wymagałoby to analizy wielu dokumentów i porównania ich z wystawionymi fakturami i zaproponowanym mechanizmem rozdzielenia kosztów. Wymagałoby także udzielenia pozwanemu terminu do analizy i ustosunkowania się do tego wniosku dowodowego, co z kolei musiałoby się wiązać z odroczeniem sprawy.

Sąd uznał, że powództwo nie jest uzasadnione.

Sąd stwierdził, że powód nie miał obowiązku płacenia za energię dostarczaną w celu oświetlenia obwodnicy gdyż obowiązek ten spoczywał na pozwanej Gminie jako jej zadanie własne.

Art. 18 ust. l pkt 3 u.p.e. zalicza do zadań własnych gminy w zakresie zaopatrzenia w energię elektryczną, ciepło i paliwa gazowe finansowanie oświetlenia ulic, placów i dróg publicznych znajdujących się na terenie gminy, także tych które nie pozostają w jej zarządzie.

Gmina M. T., pomimo ciążącego na niej ustawowego obowiązku wynikającego z art. 18 ust. 3 u.p.e. do dnia 23 marca 2011 r. nie zawarła z dostawcą energii umowy na jej dostawę i nie ponosiła kosztów jej oświetlenia.

Bezpieczeństwo w ruchu drogowym wymagało zapewnienia oświetlenia dróg, w rezultacie czego Skarb Państwa pokrył koszty oświetlenia drogi krajowej nr (...) na odcinku obwodnicy T., znajdującej się na obszarze Gminy M. T. w okresie od dnia 11 grudnia 2008 r. do dnia 23 marca 2011r. pomimo braku ustawowego obowiązku w tym zakresie.

Sąd uznał za nieuzasadniony zarzut Gminy, że zawarcie porozumienia pomiędzy stronami w dniu 9 maja 2011r., w którym pozwana zobowiązała się do płacenia za dostarczaną energię od 23 marca 2011roku., zwalniało ją z długu wobec Skarbu Państwa z tytułu świadczeń za okres wcześniejszy - do 23 marca 2011r.

W porozumieniu z dnia 19 maja 2011 r powód i pozwany określili, powołując się na art. 18 ust. 1 pkt. 3 ustawy Prawo energetyczne, jakie obowiązki i zobowiązania ponosi pozwany w związku z koniecznością ponoszenia kosztów oświetlenia drogi krajowej. W pkt. (...) porozumienia postanowiono, że Gmina M. T. od daty rozwiązania umowy zawartej przez powoda z (...) Zakłady (...) tj. od dnia 23 marca 2011r. ponosi koszty energii elektrycznej pobieranej przez punkty świetlne na drodze krajowej Nr (...) w obrębie Miasta T..

Taki zapis wskazuje, że strony ustaliły na przyszłość obowiązek ponoszenia obowiązku kosztów oświetlenia drogi krajowej, natomiast porozumienie nie określało zasad dotyczących wcześniej ponoszonych za Gminę wydatków z tego tytułu.

(...) S.A. w L. wystawiały faktury zbiorcze za energię elektryczną, za oświetlenie drogi krajowej nr (...) ustalenie kwoty zapłaconej przez (...) Oddział w L., za Gminę T. wymagało rozdzielenie kosztów odrębnie dla w/w jednostek samorządowych i niezbędne było wydzielenie kosztów oświetlenia drogowego dla każdej z jednostek samorządu terytorialnego.

Powód przedstawił swoje rozliczenie, w którym:

1. określił moc opraw oświetleniowych odrębnie dla Gminy i Miasta T.;

2. rozliczył opłaty stałe z faktur za energię elektryczną odrębnie dla Gminy T. i Gminy M. T. (na którą wpływa ilość opraw oświetleniowych na terenie Gminy, ilość wszystkich opraw oświetleniowych i opłaty stałe z faktur za energię elektryczną);

3. rozliczył opłaty zmienne (na które wpływa moc opraw oświetleniowych na terenie Gminy, moc wszystkich opraw oświetleniowych, kwoty z faktur i opłaty stałe z faktur za energię elektryczną).

Kwota dochodzona pozwem odpowiadała sumie kwot wskazanych w pkt 2 i 3 .

Jak potwierdził to w swoich zeznaniach przedstawiciel powoda P. Z. (k. 253), powód dochodzi zwrotu kosztów energii elektrycznej nie według kwot wynikających z faktur, ale na podstawie mocy zużytej energii wynikającej z opraw oświetleniowych.

Sąd Okręgowy oddalił powództwo uznając w pierwszej kolejności, że po pierwotnym wezwaniu do zapłaty pozwana zakwestionowała należności w części, obejmującej zapłatę za punkty oświetleniowe, które nie były położone na terenie powodowej Gminy Miejskiej T.. Ponadto Gmina zakwestionowała poziom zużycia energii, poprawności jej rozdziału i ustalenie ilości punktów świetlnych.

W celu przypisania Gminie odpowiedniej części wydatków, w ocenie Sądu konieczny był dowód z opinii biegłego z zakresu elektryczności i urządzeń elektrycznych oraz sieci, który potwierdziłby wysokość kosztów energii, których zwrotu domagał się powód. Jednocześnie Sąd wskazał, że w podobnej sprawie prowadzonej przed Sądem Okręgowym w L. [ sygn. (...), w apelacji (...), taki dowód był przeprowadzany.

Ponieważ powód nie złożył wniosku o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego Sąd uznał roszczenie za nieuzasadnione i powództwo oddalił.

Sąd uznał także za uzasadniony podniesiony przez pozwanego zarzut przedawnienia roszczenia powoda. Sąd uznał, że (...) jako statio fisci Skarbu Państwa jest jednostką wyspecjalizowaną do prowadzenia inwestycji drogowo – budowlanych w imieniu Skarbu Państwa, w związku z czym w procesie niniejszym ma status przedsiębiorcy. Prowadzi ona działalność profesjonalną, w zakresie inwestycji drogowych, jej działanie ma charakter wyspecjalizowany i trwały a działalność podyktowana jest regule zysku jako kategorii ekonomicznej i regułom właściwego - racjonalnego gospodarowania.

Sąd Okręgowy przywołał pogląd Sądu Najwyższego, że Rejony dróg publicznych (będące jednostkami organizacyjnymi Skarbu Państwa) są podmiotami gospodarczymi posiadającymi w postępowaniu przed sądem gospodarczym zdolność sądową w zakresie prowadzonej przez nie działalności gospodarczej (uchwała SN [7] z 18 czerwca 1991, III CZP 40/91). (...) prowadzi szeroką działalność inwestycyjną w imieniu Skarbu Państwa dotyczącą infrastruktury drogowej, zawiera skomplikowane kontrakty z przedsiębiorcami.

Sąd Okręgowy uznał dalej, że również pozwana Gmina ma status przedsiębiorcy w zakresie w jakim wykonuje zadanie własne, którego dotyczy niniejszy spór. Działalność samorządu może być kwalifikowana jako działalność gospodarcza, a w konsekwencji jednostce tej należy przypisać status przedsiębiorcy. Jeżeli druga strona sporu też będzie przedsiębiorcą, to sprawa cywilna spełnia warunki pojęcia sprawy gospodarczej i będzie podlegała właściwości sądu gospodarczego. Orzecznictwo SN wskazuje, że działalność w zakresie zadań własnych (budowa wodociągu) i spór na tym tle ma charakter sprawy gospodarczej (tak też co do działalności inwestycyjnej gminy).

Z tego względu roszczenie dochodzone przez stronę powodową jest roszczeniem związanym z prowadzonej działalności gospodarczej, które podlega trzyletniemu przedawnieniu przewidzianemu w art. 118 kc. Ponadto Sąd Okręgowy uznał, że roszczenia zgłaszane przez powoda są roszczeniami o świadczenia okresowe, co również uzasadnia przyjęcie trzyletniego terminu przedawnienia roszczeń na podstawie art. 118 kc.

W ocenie Sądu charakter świadczeń okresowych w relacjach z (...) potwierdził powód (k. 280). Podstawą prawną zapłaty za energię elektryczną była umowa zawarte przez powoda z (...) w dniu 10 grudnia 2008r. Rozliczenia za dostarczoną energię miały odbywać się miesięcznie – okresowo i tak wystawiano faktury. Powód dochodzi należności za dostarczoną energię elektryczną za okres od 10 grudnia 2008 do 23 marca 2011. Ostatnie ze świadczeń wg twierdzeń powoda dotyczyło marca 2011 (faktura k. 97), a termin jej płatności został określony na 22 kwietnia 2011 roku, i od tej daty była wymagalna.

Sąd uznał, że trzyletni termin przedawnienia obowiązuje niezależnie od tego czy roszczenie powoda uznać za roszczenie wynikające z prowadzenia cudzych spraw bez zlecenia, zgodnie z art. 753 § 2 kc, czy za roszczenie z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia.

Podstawa zwrotu świadczeń nie zmienia natury dokonanych świadczeń jako świadczeń okresowych. Z tych względów Sąd Okręgowy uznał, że 3 letni termin przedawnienia upłynął najpóźniej 23 kwietnia 2014r. Ponieważ pozew złożono 31 sierpnia 2015r, doszło w ocenie Sądu do przedawnienia roszczeń dochodzonych pozwem.

Sąd uznał następnie, że roszczenie powoda podlega ocenie materialnoprawnej jako wynikające z bezpodstawnego wzbogaceniu (art. 405 i n kc) lub z prowadzeniu cudzych spraw bez zlecenia. Przesłankami roszczenia z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia są:

- zubożenie świadczącego,

- brak podstawy prawnej świadczenia,

- wzbogacenie innego podmiotu kosztem zubożonego;

- istnienie adekwatnego związku przyczynowego pomiędzy wzbogaceniem a zubożeniem powoda.

Powód nie wykazał aby zostały spełnione powyższe przesłanki. W ocenie Sądu brak jest podstaw do uznania świadczenia spełnionego przez powoda jako świadczenia nienależnego na podstawie art. 410 § 2 kc. Podstawę prawną świadczenia powoda stanowiła umowa o dostarczanie energii elektrycznej zawarta z (...) 10 grudnia 2008 roku. Nie można uznać, że powód nie miał świadomości, że na innym podmiocie ciąży obowiązek zapewnienia oświetlenia ulic.

Świadczenie wykonane było niewątpliwie w interesie publicznym, w celu zachowania bezpieczeństwa na drodze oraz w interesie pozwanej gminy, ale także w interesie trwałego zarządcy drogi - powoda. Dlatego nie można uznać aby przysporzenie nastąpiło na rzecz podmiotu, który nie miał do tego podstawy prawnej. Pozwana nie uzyskała także przysporzenia majątkowego natomiast powód dopatruje się bezpodstawnego wzbogacenia w zmniejszeniu pasywów w rozumieniu prawa bilansowego.

Powód świadcząc w imieniu pozwanego, wiedział, że nie jest do tego zobowiązany za pozwanego, a czynił to świadomie zawierając w dodatku umowę o dostawę energii elektrycznej. Wyłącza to obowiązek zwrotu spełnionego świadczenia (art. 411 pkt. 1 kc).

Świadoma wola spełnienia świadczenia mająca podstawę prawną w zawartej dobrowolnie umowie wyklucza zakwalifikowanie świadczenia jako nienależnego (art. 410 § 2 kc), zwłaszcza, że świadczenie miało miejsce na rzecz dostawcy energii elektrycznej.

W ocenie Sądu nie wykazano związku przyczynowego pomiędzy wzbogaceniem pozwanej Gminy a zubożeniem powoda. Powód nie wykazał, że dokonanie wpłat albo ich niedokonywanie zmieniłoby sytuację majątkową pozwanego. Pozwany nie miał zawartej umowy z dostawcą energii, nie miał obowiązku świadczenia za dostarczoną energię, nie istniały zobowiązania cywilnoprawne pozwanego, za które płacił powód. Wreszcie nie wykazano braku podstawy prawnej co do spełnianych świadczeń, skoro powód świadczył na podstawie ważnej umowy zawartej z (...).

W niniejszej sprawie powód miał podstawę prawną w spełnieniu świadczeń w dobrowolnie zawartej umowie, a interes w tym, że był zarządcą drogi. Z tych względów Sąd uznał, że brak jest podstaw do uwzględnienia roszczenia powoda na podstawie przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu.

W ocenie Sądu roszczenie powoda znajduje uzasadnienie na podstawie przepisów o prowadzeniu cudzych spraw bez zlecenia.

Zgodnie z art. 752. kc kto bez zlecenia prowadzi cudzą sprawę, powinien działać z korzyścią osoby, której sprawę prowadzi i zgodnie z jej prawdopodobną wolą, a przy prowadzeniu sprawy obowiązany jest zachowywać należytą staranność.

Po pierwsze powód informował przed zawarciem umowy o obowiązku oświetlenia obwodnicy. Pozwany miał tego świadomość i nie zawarł stosownej umowy. Powód nie działał w imieniu Gminy a w imieniu własnym jako zarządca drogi.

Zgodnie z art. 754 k.c. kto prowadzi cudzą sprawę wbrew wiadomej mu woli osoby, której sprawę prowadzi, nie może żądać zwrotu poniesionych wydatków i odpowiedzialny jest za szkodę, chyba że wola tej osoby sprzeciwia się ustawie lub zasadom współżycia społecznego. W takiej sytuacji obowiązek zwrotu świadczeń jest wyłączony.

W sprawie niniejszej pozwana nie mogła sprzeciwić się obowiązkowi oświetlenia na drogach publicznych, gdyż był to obowiązek nałożony przez ustawodawcę. Z tych względów nie ma podstaw do wyłączenia odpowiedzialności osoby, której sprawa jest prowadzona bez zlecenia na podstawie art. 754 kc.

Pomimo jednak wskazania powyższej podstawy odpowiedzialności pozwanej Gminy wobec powoda Sąd uznał roszczenie Skarbu Państwa za bezzasadne, w szczególności ze względu na upływ trzyletniego terminu przedawnienia przewidzianego w art. 118 kc, oraz ze względu na nieudowodnienie wysokości poniesionych wydatków na energie elektryczną.

O kosztach Sąd orzekł na podstawie art. 98 § 1 kpc. Na zasądzone koszty składały się wynagrodzenie profesjonalnego pełnomocnika w kwocie 3 600 zł i opłata skarbowa od pełnomocnictwa, co łącznie stanowiło kwotę 3617zł.

Apelację od tego wyroku wniósł Skarb Państwa zaskarżając go w całości i zarzucając Sądowi pierwszej instancji:

1. Naruszenie art. 118 kc w związku z art. 2 ustawy z 24 maja 1989 r. o rozpoznawaniu przez sądy spraw gospodarczych /Dz. U nr 33, poz 175 ze zm./ przez błędne uznanie, że niniejsza sprawa jest sprawą gospodarczą, a następnie błędne uznanie, że w pozwie Skarb Państwa dochodził „roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej" i w konsekwencji błędne przyjęcie, 3 letniego terminu przedawnienia.

2. Naruszenie art. 118 kc w zw. z art. 753 § 1 i 2 kc przez błędną wykładnię i w konsekwencji niewłaściwe zastosowanie polegające na przyjęciu, iż „prowadzenie cudzych spraw bez zlecenia nie zmienia natury dokonywanych świadczeń” co doprowadziło do mylnego zidentyfikowania świadczenia jako świadczenia okresowego i zastosowania 3 - letniego terminu przedawnienia.

3. Naruszenia art. 233 § 1 kpc oraz art. 6 kc przez:

a) przekroczenie zasady swobodnej oceny dowodów polegające na przyjęciu, iż dowód z faktur opłaconych przez powoda oraz z dokumentów przelewów z konta powoda nie jest dowodem na wysokość poniesionych wydatków:

b) przyjęcie, iż ciężar dowodu zaistnienia okoliczności niweczących roszczenie /brak związku poniesionego wydatku ze sprawami pozwanego/ ciąży na powodzie.

Powód wnosił o zmianę wyroku Sądu I instancji i zasądzenie od pozwanej na rzecz Skarbu Państwa (...) kwoty 93.955,.80 zł wraz z odsetkami w wysokości ustawowej dla kwoty 78.499,80zł od dnia 8 listopada 2013 r. do dnia zapłaty oraz od kwoty 15.036zł od dnia 8 listopada 2013 r. do dnia zapłaty oraz kosztów zastępstwa procesowego wedle norm przypisanych.

Ewentualnie wnosił o uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania sądowi I instancji w każdym zaś przypadku o zasądzenie na rzecz SP - (...) kosztów postępowania apelacyjnego wedle norm przypisanych.

Pozwana Gmina wnosiła o oddalenie apelacji i zasądzenie kosztów procesu w postępowaniu odwoławczym.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje.

Porządkując stanowisko Sądu Okręgowego wyrażone w uzasadnieniu jego wyroku wskazać należy, że Sąd Okręgowy uznał roszczenie powoda za uzasadnione co do zasady jako wynikające z prowadzenia cudzych spraw bez zlecenia, jednakże roszczenia nie uwzględnił ze względu na nieudowodnienie jego wysokości i uwzględnienie zarzutu jego przedawnienia.

Sąd Apelacyjny podziela kwalifikację prawną roszczenia powoda jako roszczenia wynikającego z prowadzenia cudzych spraw bez zlecenia.

Z treści art. 7 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (tekst jednolity Dz. U. Nr 142 poz. 1591 z 2001 r. z póź. zm.) wynika, że do zadań własnych gminy w szczególności należą sprawy gminnych dróg, ulic, mostów, placów oraz organizacji ruchu drogowego. Wyliczenie tam zawarte nie jest kompletne, o czym świadczy użycie przez ustawodawcę zwrotu "w szczególności". Rozwinięcie tego obowiązku znajduje swoje źródło między innymi w art. 18 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 roku prawo energetyczne (tj. Dz. U. z 2006 roku, Nr 89, poz. 625). Wynika z niego, że do zadań własnych gminy w zakresie zaopatrzenia w energię elektryczną, ciepło i paliwa gazowe należy finansowanie oświetlenia ulic, placów i dróg publicznych znajdujących się na terenie gminy. Obowiązek finansowania oświetlenia dróg publicznych dotyczy wszystkich dróg znajdujących się na terenie gminy, czyli także dróg powiatowych, wojewódzkich i krajowych, które nie pozostają w zarządzie gminy. Uregulowanie powyższe obowiązuje od nowelizacji, która weszła w życie w dniu 1 stycznia 2004 r. Wskutek nowelizacji zakres obowiązku Gminy został rozszerzony także na drogi nie pozostające w zarządzie gminy. Z powyższego wynika, że oświetlenie dróg i ulic jest zadaniem obowiązkowym gminy, od wykonania którego gmina nie może odstąpić (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 31 stycznia 2014 roku w sprawie II CSK 183/13, LEX nr 1458712).

W sprawie okolicznością bezsporną był fakt, że Skarb Państwa reprezentowany przez (...) zawarł umowę na dostarczanie energii elektrycznej w celu oświetlenia drogi krajowej i wykonywał te umowę świadcząc na rzecz dostawcy energii kwoty wynikające z przedstawianych do zapłaty faktur za okres od dnia 10 grudnia 2008r. do dnia 23 marca 2011r. W zakresie dotyczącym odcinka drogi stanowiącej obwodnicę T. Skarb Państwa płacąc za dostarczaną energię elektryczną wykonywał obowiązek Gminy M. T., nałożony na Gminę ustawą.

W ocenie Sądu Apelacyjnego (...) była zobowiązana do podjęcia działań mających na celu zapewnienie bezpieczeństwa i wygody na drogach krajowych, jednakże do jej obowiązków nie należało finansowanie oświetlenia tych dróg, gdyż obowiązek ten, jako obowiązek ustawowy, spoczywał na pozwanej Gminie. (...) zawierając umowy z dostawcą energii i finansując oświetlenie powyższego odcinka drogi nie wykonywała obowiązków własnych, lecz obowiązek Gminy jako „cudzą sprawę”, co wypełniło dyspozycję art. 752 k.c. Prowadzenie cudzych spraw bez zlecenia dotyczy podjęcia czynności stanowiącej ingerencję w cudze sprawy bez jakiegokolwiek tytułu prawnego. Obejmuje dokonywanie czynności zarówno faktycznych jak i prawnych.

Zgodnie z art. 753 § 2 zdanie 2 kc prowadzący cudzą sprawę jeżeli działa zgodnie ze swoimi obowiązkami, może żądać zwrotu uzasadnionych wydatków i nakładów wraz z ustawowymi odsetkami. Prawo żądania zwrotu dotyczy wszelkich wydatków, które były uzasadnione, a więc zostały poniesione w celu należytego wykonania czynności, jakich podjął się podmiot wykonujący sprawy cudze. Decydujące znaczenie dla zdefiniowania pojęcia „wydatku uzasadnionego” ma celowy charakter wydatku. Uznać za takie należy nie tylko wydatki konieczne, ale również inne potrzebne do prawidłowej realizacji dokonywanych przez niego czynności.

Na tej zatem podstawie Skarb Państwa reprezentowany przez (...) jest uprawniony do dochodzenia spornych w sprawie wydatków, poniesionych w okresie wskazanym w pozwie, na oświetlenie obwodnicy T..

W ocenie Sądu Apelacyjnego brak jest podstaw do podważenia obowiązku zwrotu przez pozwaną Gminę poniesionych przez powoda wydatków na podstawie art. 754 k.c. Zgodnie z tym przepisem kto prowadzi cudzą sprawę wbrew wiadomej mu woli osoby, której sprawę prowadzi, nie może żądać zwrotu poniesionych wydatków i odpowiedzialny jest za szkodę, chyba że wola tej osoby sprzeciwia się ustawie lub zasadom współżycia społecznego.

Z ustaleń faktycznych wynika, że powód dopiero w notach księgowych wzywających do zapłaty, zawiadomił pozwaną o prowadzeniu jej sprawy polegającej na oświetleniu drogi krajowej na wskazanych odcinkach. Nie można jednak przyjąć, że powód działał wbrew woli Gminy. Pozwana miała bowiem świadomość – jako gospodarz terenu, przez który biegnie obwodnica, że inny podmiot wykonuje za nią nałożony na Gminę ustawą obowiązek finansowania oświetlenia drogi. W tym stanie faktycznym Gmina nie może podnosić zarzutu działania (...) wbrew woli Gminy, gdyż po pierwsze nie wyrażała sprzeciwu, a po drugie gdyby go wyraziła to sprzeciw Gminy wobec obowiązku ponoszenia kosztów oświetlenia były sprzeczny z ustawą.

Roszczenie Skarbu Państwa jest zatem uzasadnione co do zasady na podstawie na podstawie art. 753 § 2 kc. Takie stanowisko, na tle spraw o podobnym stanie faktycznych, zostało wyrażone również przez Sąd Najwyższy w wyrokach: z dnia 19 lipca 2012 r., II CSK 724/12 (LEX nr 1228442) oraz z dnia 31 stycznia 183/13 (LEX nr 1458712).

W ocenie Sądu Apelacyjnego nie są uzasadnione zarzuty przedawnienia roszczeń powoda. Art. 118 kc stanowi, że jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej, termin przedawnienia wynosi lat dziesięć, a dla roszczeń o świadczenia okresowe oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej - trzy lata.

Zasadą zatem jest 10 letni termin przedawnienia roszczeń majątkowych. Natomiast krótszy trzyletni termin przedawnienia przewidziany jest dla roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej, co nie jest tożsame z pojęciem roszczenia przysługującego podmiotowi gospodarczemu. Chociaż roszczenie związane z prowadzeniem działalności gospodarczej jest co do zasady roszczeniem podmiotu gospodarczego, to nie wszystkie roszczenia podmiotu gospodarczego są roszczeniami związanymi z prowadzeniem działalności gospodarczej.

Sąd Najwyższy w uzasadnieniu uchwały z dnia 25 listopada 2011 r., III CZP 67/11 (Biul. SN 2011, nr 11, s. 7) wyjaśnił, że pojęcie roszczenia związanego z prowadzeniem działalności gospodarczej nie zostało do tej pory zdefiniowane w sposób precyzyjny i podlega każdorazowo ocenie sądu w konkretnych okolicznościach sprawy.

W literaturze i orzecznictwie można dostrzec tendencję do ujmowania związku roszczenia z prowadzeniem działalności gospodarczej w sposób szeroki, podobnie do szerokiego rozmienia pojęcia „sprawa gospodarcza” użytego w nieobowiązującym już art. 479¹ kpc.

Nie ma wątpliwości, że o związku roszczenia z prowadzeniem działalności gospodarczej powinny decydować okoliczności istniejące w chwili powstania roszczenia (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 7 lipca 2003 r., III CZP 43/03, OSNC 2004, nr 10, poz. 151).

Bez znaczenia dla tej kwalifikacji pozostaje przy tym, czy roszczenie powstało w relacji obustronnie profesjonalnej, czy też profesjonalista (przedsiębiorca) występuje tylko po jednej stronie stosunku prawnego (por. m.in. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 12 grudnia 2001 r., III CKN 28/01; z dnia 10 października 2003 r., II CK 113/02, OSP 2004, nr 11, poz. 141).

Za czynności związane z prowadzeniem działalności gospodarczej uznaje się z reguły czynności podejmowane w celu realizacji zadań mieszczących się w przedmiocie tej działalności w sposób bezpośredni lub pośredni, pod warunkiem jednak, że pomiędzy przedmiotem działalności a czynnościami prowadzącymi do powstania roszczenia zachodzi normalny i funkcjonalny związek (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 22 lipca 2005 r., III CZP 45/05, OSNC 2006, nr 4, poz. 66; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 30 stycznia 2007 r., IV CSK 356/06).

W orzecznictwie wyrażony został pogląd, że niektóre z działań podejmowanych przez przedsiębiorcę mają związek z prowadzeniem przedsiębiorstwa, ale nie z prowadzeniem przez niego działalności gospodarczej.

W uchwale składu siedmiu sędziów z dnia 14 maja 1998 r., III CZP 12/98 (OSNC 1998, nr 10, poz. 151) Sąd Najwyższy wyjaśnił, że sam przymiot działania w charakterze przedsiębiorcy nie przesądza o tym, iż każde roszczenie tego podmiotu można uznać za związane z prowadzeniem działalności gospodarczej oraz rozróżnił roszczenia związane z działalnością gospodarczą i związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa. To drugie pojęcie, jako szersze, obejmuje także czynności związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa w znaczeniu przedmiotowym, które nie polegają na prowadzeniu działalności gospodarczej. Tego rodzaju czynności nie pozostają bowiem w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą, nie polegają na uczestnictwie w obrocie gospodarczym, nie prowadzą do wytwarzania dóbr materialnych, a także nie przynoszą żadnego zysku. Nie wykazują zatem cech pozostających w związku z prowadzeniem działalności gospodarczej. Czynności podejmowane przez podmiot gospodarczy wchodzą w zakres jego działalności gospodarczej, gdy pozostają w normalnym, funkcjonalnym związku z tą działalnością, w szczególności poodejmowane są w celu realizacji zadań związanych z przedmiotem działalności tego podmiotu (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 11 czerwca 1992 r., III CZP 64/92, OSNCP 1992, nr 12, poz. 225).

Wykładnia art. 118 kc dokonana w uchwale z dnia 14 maja 1998 r., III CZP 12/98 została potwierdzona w kolejnych orzeczeniach Sądu Najwyższego (por. wyroki z dnia 1 października 1998 r., I CKN 558/98; z dnia 26 listopada 1998 r., I CKU 108/98; z dnia 3 października 2008 r., I CSK 155/08).

W konkluzji tych rozważań Sąd Najwyższy uznał, że wykładni art. 118 kc w zakresie odnoszącym się do pojęcia „roszczenie związane z działalnością gospodarczą” dokonuje się z uwzględnieniem ratio legis uregulowania zawartego w tym przepisie. Wprowadzając krótszy, trzyletni termin przedawnienia dla roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej, ustawodawca uwzględnił wymagania prawidłowego funkcjonowania gospodarki rynkowej. W stosunkach między partnerami działalności gospodarczej, profesjonalistami, roszczenia powinny być realizowane sprawnie i szybko. Instrumentem skłaniającym podmioty gospodarcze do takiego sprawnego działania jest krótki, trzyletni termin przedawniania. Jego zastosowanie wymaga jednak w stosunkach między podmiotami istnienia partnerstwa w obrocie gospodarczym.

W wyroku z dnia 6 czerwca 2012r., III CSK 282/11 Sąd Najwyższy podkreślił ponadto, że publicznoprawne podłoże sporu pomiędzy stronami wskazuje, że nie ma żadnych racji, które przemawiałyby za przyjęciem w takim sporze krótkiego, trzyletniego terminu przedawnienia roszczenia.

Nie kwestionując co do zasady oceny Sądu Okręgowego, że zarówno (...) jak i Gmina mogą prowadzić działalność gospodarczą, co pozwala na kwalifikowanie ich w szczególnych okolicznościach jako podmioty gospodarcze, to jednak takie ich kwalifikowanie zależy od okoliczności konkretnego przypadku, konkretnej sprawy. Tym bardziej dotyczy to roszczeń tych podmiotów jako związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej. Trzyletni termin przedawnienia przewidziany jest dla konkretnego roszczenia, którego wierzyciel dochodzi przed sądem i co do którego zarzut przedawnienia został podniesiony. Słuszność zarzutu przedawnienia konkretnego roszczenia zależy nie od tego czy wierzyciel jest podmiotem gospodarczym, lecz czy roszczenie, którego dochodzi jest związane z prowadzeniem przez niego działalności gospodarczej.

W ocenie Sądu Apelacyjnego nie ma podstaw do uznania , że dochodzone przez powoda w sprawie niniejszej roszczenie jest związane z prowadzeniem przez niego działalności gospodarczej.

Trudno nie zgodzić się ze stanowiskiem zawartym w apelacji, że do konstrukcyjnych elementów zobowiązania z tytułu prowadzenia cudzych spraw bez zlecenia należy brak więzi umownej między stronami. Brak tytułu prawnego w rozumieniu art. 752 kc oznacza sytuację, w której prowadzącego cudzą sprawę nic nie upoważnia, ani nie zobowiązuje do działania na rzecz osoby zainteresowanej [tak SN w wyroku z dnia 30 stycznia 2007r., IV CSK 221/06 opubl: Monitor Prawniczy rok 2008, Nr 17, str. 942 ]. Jest tak dlatego, że stosunek zobowiązaniowy pomiędzy zastępującym a zastępowanym nawiązuje się nie na skutek zawartej umowy, lecz na skutek podjęcia przez zastępującego czynności faktycznych. Dlatego powstały pomiędzy nimi stosunek prawny nazywany jest stosunkiem zobowiązaniowym pozaumownym albo ustawowym. Skoro zatem jest to stosunek pozaumowny, to jedynie w wyjątkowych okolicznościach konkretnej sprawy można zakwalifikować roszczenia powstałe z tego tytułu jako roszczenia związane z prowadzoną przez zastępującego działalnością gospodarczą. Tym bardziej, że jak wcześniej zostało to wykazane sam fakt, że zastępujący będzie spełniał przymiot podmiotu gospodarczego, nie jest wystarczający do uznania z automatu, że każde roszczenie, którego dochodzi, związane jest z prowadzoną przez niego działalnością gospodarczą.

Kwestią istotniejszą jest jednak, że Skarb Państwa – (...) działając za Gminę wykonywał jej obowiązek mający swoje źródło w prawie administracyjnym, w dziedzinie publicznoprawnej. Nawet zatem jeżeliby uznać, że (...) może w szczególnych konkretnych okolicznościach być uznana za podmiot prowadzący działalność gospodarczą, to nie sposób przyjąć aby obowiązek, w którego wykonaniu (...) zastępowała Gminę w sprawie niniejszej, polegający na zapewnieniu oświetlenia obwodnicy położonej na terenie Gminy, wynikający z cytowanych wyżej ustaw o samorządzie gminnym i prawie energetycznym, pozostawał w normalnym, funkcjonalnym związku z działalnością gospodarczą prowadzoną przez (...). Obowiązek ten ma bowiem swoje źródło w prawie administracyjnym.

Z tych względów przyjęcie przez Sąd Okręgowy, że roszczenie powoda przedawniło się ze względu na upływ trzyletniego terminu przedawnienia, gdyż było to roszczenie związane z prowadzoną przez powoda działalnością gospodarczą, nie było uzasadnione.

Podobnie nieuzasadnione było przyjęcie przez Sąd Okręgowy trzyletniego terminu przedawnienia ze względu na uznanie, że dochodzone roszczenie jest roszczeniem o świadczenie okresowe.

Roszczenie o świadczenie okresowe musi charakteryzować się następującymi cechami:

- przedmiotem świadczenia muszą być pieniądze lub rzeczy oznaczone rodzajowo,

- w ramach jednego i tego samego stosunku prawnego dłużnik ma spełnić wiele świadczeń jednorazowych,

- spełnienie tych świadczeń następuje w określonych regularnych odstępach czasu, a świadczenia te nie składają się na pewną z góry określoną całość.

W ocenie Sądu Apelacyjnego roszczenie z tytułu prowadzenia cudzych spraw bez zlecenia, a więc roszczenie zastępującego wobec zastępowanego z tytułu zwrotu uzasadnionych wydatków i nakładów wraz z ustawowymi odsetkami, które zastępujący poniósł przy prowadzeniu sprawy, nie jest świadczeniem okresowym. Dłużnik bowiem [czyli zastępowany], nie jest zobowiązany do spełnienia na rzecz zastępującego wielu świadczeń jednorazowych, w regularnych okresach czasu, lecz jest zobowiązany do spełnienia jednego świadczenie, którego wysokość wynika z poniesionych przez zastępującego wszystkich wydatków i nakładów, w okresie w którym ten zastępował dłużnika. Oczywiście długość okresu wpływa na wysokość roszczenia, w szczególności gdy składają się na niego wydatki świadczone przez zastępowanego wielokrotnie. Fakt ponoszenia przez zastępującego takich wydatków nie powoduje jednak, że jego roszczenie wobec zastępowanego, staje się roszczeniem o świadczenia okresowe.

Zatem roszczenia jakie mogą wzajemnie kierować względem siebie zastępowany i zastępujący, prowadzący jego sprawy bez zlecenia ulegają przedawnieniu po upływie 10 lat, zgodnie z przepisem art. 118 kodeksu cywilnego, liczonym od daty, w której roszczenie to stało się wymagalne. Termin wymagalności poszczególnych roszczeń powoda składających się na jedną całość może być różny, w związku z art. 120 kc w zw. z art. 455 kc, co może prowadzić do uznania przedawnienia części roszczenia zastępującego. Jednakże w sprawie niniejszej kwestia ta nie ma żadnego znaczenia, gdyż powód wniósł pozew obejmujący roszczenia powstałe po 10 grudnia 2008r., w dniu 31 sierpnia 2015r. A zatem dziesięcioletni termin przedawnienia roszczenia powoda z pewnością nie upłynął.

W tym stanie sprawy uznać należy, że roszczenie powoda zostało udowodnione co do zasady, a skoro się nie przedawniło, w sprawie pozostawała jedynie aktualna do zbadania kwestia udowodnienia wysokości roszczenia.

Przypomnieć należy, że Sąd Okręgowy oddalił powództwo także z tej przyczyny, że wysokość roszczenia nie została udowodniona. W toku zaś procesu oddalił wnioski dowodowe powoda o dopuszczenie dowodów z dokumentów potwierdzających dokonanie przelewów dołączonych do pisma z dnia 7 grudnia 2015r. k. 158- 244.

Sąd Apelacyjny zmienił w tym zakresie postanowienie Sądu Okręgowego i dopuścił dowód ze złożonych przez Skarb Państwa dokumentów uznając, że brak było podstaw do oddalenia wniosku dowodowego powoda w tym zakresie. W początkowej fazie procesu spór dotyczył jedynie samej zasady roszczenia. Kwestia wysokości wydatków poniesionych za Gminę w ogóle nie była podnoszona. Dopiero w momencie gdy pozwana Gmina zakwestionowała wysokość dochodzonych kwot powód przedstawił dowody w oparciu o które dochodził zwrotu zapłaconych kwot. W tym stanie sprawy brak podstaw do przyjęcia, że wniosek dowody powoda o dopuszczenie dowodów z przedstawionych dokumentów był spóźniony.

W konsekwencji Sąd Apelacyjny poddał analizie cały materiał dowodowy przedstawiony przez strony w toku procesu i uznał co następuje.

Niewątpliwie powoda obciążał dowód na okoliczność wysokości poniesionych wydatków poniesionych w zastępstwie pozwanej w związku z oświetleniem obwodnicy T.. Dowodząc powyższej okoliczności Skarb Państwa powoływał się na złożone do akt dokumenty.

W ocenie Sądu Apelacyjnego ocena tych dokumentów pod kątem materiału dowodowego pozwalającego na ewentualną weryfikację stanowiska powoda wymagała ich oceny przez biegłego, który w oparciu o te dowody mógłby zweryfikować stanowisko powoda co do wysokości zgłoszonych roszczeń, dysponując wiadomościami specjalnymi z zakresu księgowości.

Z tych względów Sąd Apelacyjny dopuścił dowód z opinii biegłej z zakresu księgowości i rachunkowości bankowej Z. J. na okoliczność czy złożone przez stronę powodową w sprawie dokumenty pozwalają na wyliczenie w jakiej wysokości Skarb Państwa wykonał świadczenia za Gminę i jaka jest ich wysokość.

Dopuszczenie dowodu z opinii biegłej miało zatem na celu w pierwszej kolejności zweryfikowanie zarzutu Skarbu Państwa zawartego w apelacji dotyczącego naruszenia przez Sąd pierwszej instancji art. 233 § 1 kpc, przez przyjęcie, że powód nie udowodnił wysokości roszczenia w sytuacji gdy na tę okoliczność powód złożył dokumenty mające wykazać wysokość świadczonych kwot.

Sąd Apelacyjny całkowicie aprobuje pogląd wyrażony w orzecznictwie Sądu Najwyższego, z którego wynika, że w niektórych sytuacjach procesowych Sąd nie może uchylić się od podjęcia inicjatywy dowodowej w celu weryfikacji stanowisk procesowych stron, pomimo braku wniosków dowodowych stron w tym zakresie.

Zgodnie z art. 6 k.c., ciężar udowodnienia danego faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne. Zasadniczym skutkiem nałożenia na powoda ciężaru dowodu faktów decydujących o rozstrzygnięciu, jest oddalenie powództwa, gdy w sprawie do ustalenia tych faktów nie dojdzie. Konsekwencją spoczywania na powodzie - ze wspomnianym skutkiem - ciężaru dowodu wskazanych faktów jest oczywiście także powinność zgłoszenia przez niego dowodów dotyczących tych faktów (art. 232 zdanie pierwsze k.c.). Sąd może jednak również dopuścić w tym zakresie dowody z urzędu (art. 232 zdanie drugie k.p.c.). Ta linia orzecznicza jest ugruntowana w odniesieniu do dowodu jakim jest opinia biegłego. Jeżeli fakt istotny dla rozstrzygnięcia sprawy wymaga wiadomości specjalnych, a te zapewnia wyłącznie opinia biegłego, sąd nie może uchylić się od obowiązku przeprowadzenia takiego dowodu. W braku wniosku pochodzącego od strony, dowód taki Sąd powinien był przeprowadzić z urzędu. Przyjąć bowiem należy, że wyjątkowość przypadku rozumieniu art. 232 zdanie drugie k.p.c. wyraża się właśnie w tym, że dany fakt mający zasadnicze znaczenie można ustalić wyłącznie za pomocą dowodu z opinii biegłego. Dodać przy tym należy, że sądy sprawują wymiar sprawiedliwości, a wymierzanie sprawiedliwości to nie tylko działania procesowe formalnie zgodne z literą prawa ale rzeczywiste dążenie do przeciwdziałania niebezpieczeństwu oczywiście nieprawidłowego rozstrzygnięcia sprawy, podważającego funkcję procesu ( tak wprost Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 9 marca 2016r. w sprawie II CSK 248/15, Lex 2025775, a nadto w wyroku z dnia 15 czerwca 2011 r. V CSK 382/10, z dnia 27 kwietnia 2012 r. V CSK 202/11, z dnia 14 grudnia 2012 r. I CSK 248/12, z dnia 14 lutego 2013 r. II CSK 295/12 - nie publ.).

W sprawie niniejszej podstawa roszczenia powoda co do zasady została przesądzona. Powód powoływał się na dokumenty, które miały potwierdzać wysokość poniesionych przez powoda za pozwana wydatków. W tym stanie sprawy w ocenie Sądu Apelacyjnego zachodziły podstawy do zweryfikowania tego stanowiska z urzędu.

W odpowiedzi na zlecenie Sądu biegła stwierdziła niekompletności dokumentacji, na które powoływał się Skarb Państwa, dla wydania opinii. Wobec powyższego Sąd Apelacyjny uznał na podstawie art. 6 kc, że Skarb Państwa nie udowodnił roszczenia, gdyż nie przedstawił dokumentów pozwalających na zweryfikowanie zasadności zgłoszonych przez niego roszczeń.

Sąd Apelacyjny wobec stanowiska biegłej uchylił swoje postanowienie dowodowe w części nakazującej biegłej wyliczenie kwot świadczonych w zastępstwie pozwanego, gdyż zgodnie z oceną biegłej przedstawiony przez stronę materiał dowodowy nie był kompletny i nie pozwalał na weryfikacje wyliczeń powoda. W ocenie Sądu Apelacyjnego jest to równoznaczne z nieprzedstawieniem dowodu przez stronę. Uzupełnienie materiału dowodowego na tym etapie postępowania stanowiłoby nieuzasadnione naruszenie zasady kontradyktoryjności sporu cywilnego i obowiązku przedstawienia przez strony procesu dowodów dla stwierdzenia faktów, z których strony wywodzą skutki prawne – art. 232 kpc i art. 6 kc.

Artykuł 232 zd. 2 k.p.c. stanowi wyjątek od zasady kontradyktoryjności, a więc dopuszczenie przez sąd dowodu z urzędu może nastąpić jedynie wtedy, gdy nie ma innej możliwości doprowadzenia do właściwego rozstrzygnięcia sprawy. Jest to prawo sądu, a nie obowiązek i skorzystanie z tego uprawnienia uzależnione jest od oceny sytuacji procesowej danej sprawy, natomiast nie może być wynikiem niekorzystania ze środków procesowych przez stronę, zwłaszcza reprezentowaną przez zawodowego pełnomocnika [ tak SN w postanowieniu z dnia 10 lutego 2017r. , sygn.. V CSK 296/16, LEX nr 2297422]. Skoro strona powodowa przedstawiła Sądowi niekompletny materiał dowodowy, nie pozwalający na dokonanie ustaleń, które mogłyby stanowić podstawę orzekania, to winna ponosić takie same skutki swojego zaniechania jak w przypadku, nie podjęcia w ogóle inicjatywy dowodowej w tym zakresie.

Mając powyższe na uwadze Sąd Apelacyjny uznał, że wyrok Sądu Okręgowego oddalający powództwo jest prawidłowy, pomimo skutecznego podważenia w apelacji stanowiska tego Sądu o przedawnieniu roszczeń Skarbu Państwa. Oddalenie powództwa było uzasadnione ze względu na nieudowodnienie przez powoda roszczenia, czego skutkiem zgodnie z art. 6 kc winno być oddalenie powództwa.

Z tych względów Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 kpc oddalił apelację powoda i na podstawie art. 108 § 1 kpc w zw. z art. 98 § 1 i oraz 3 kpc w zw. z § 2 pkt 6 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 2 Rozporządzenia MS z dnia 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności adwokackie [Dz.U. poz. 1800] zasądził od powoda na rzecz pozwanej Gminy koszty procesu w postępowaniu odwoławczym w wysokości 5 400zł.

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE