UZASADNIENIE

W pozwie z dnia 14 kwietnia 2016 r. (data nadania w placówce pocztowej) pełnomocnik strony powodowej (...) Bank Spółka Akcyjna w W. wniósł o zasądzenie od pozwanej J. W. (1) kwoty 214.750,56 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty oraz o zasądzenie zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego wg norm przepisanych.

W uzasadnieniu pozwu pełnomocnik strony powodowej wskazał, że pozwana w dniu 8 grudnia 2014 r. zawarła z (...) Bank (...) S.A. w G. będącym poprzednikiem prawny strony powodowej umowę kredytu gotówkowego, której pozwana nie spłaciła. Strona powodowa przejęła (...) Bank w trybie art. 492 § 1 pkt 1 kodeksu spółek handlowych oraz weszła we wszystkie prawa i obowiązki (...) Bank.

W dniu 28 kwietnia 2016 r. Sąd Okręgowy w Piotrkowie Tryb. wydał przeciwko pozwanej nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym w sprawie I Nc 118/16 (k. 32).

W dniu 25 maja 2016 r. pozwana wniosła sprzeciw od nakazu zapłaty, zaskarżyła co w całości, podnosząc zarzut powagi rzeczy ugodzonej polegającej na zapewnieniu pozwanej przez reprezentanta strony powodowej, że sprawa nie zostanie skierowana na drogę sądową - wnosiła o oddalenie powództwa (sprzeciw – k. 52 -54).

W piśmie procesowym z dnia 29 lipca 2016 r. pełnomocnik pozwanej z urzędu podniósł zarzut nieważności czynności prawnej w postaci umowy kredytowej z dnia 8 grudnia 2014 r. z uwagi na zawarcie jej z naruszeniem zasad współżycia społecznego w rozumieniu art. 58 § 2 k.c. Powołał się na to, że w dacie zawarcia umowy bank udzielający kredytu miał świadomość, że pozwana jest osobą niewypłacalną, a zawierając umowę z pozwaną doprowadził do wyzysku pozwanej w rozumieniu art. 388 k.c., miał świadomość trudnej sytuacji finansowej pozwanej, a co za tym idzie musiał się liczyć z faktem, że utrudniona będzie spłata przez nią rat kredytowych (k. 74-77).

Na rozprawie w dniu 22 czerwca 2017 r. pełnomocnik pozwanej z urzędu wniósł o przyznanie kosztów pomocy prawnej udzielonej pozwanej z urzędu, które nie zostały opłacone (k. 111 odwrót).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 8 grudnia 2014 r. pozwana J. W. (1) zawarła z (...) Bank (...) S.A. w G. umowę kredytu gotówkowego nr (...). Na podstawie tej umowy pozwanej została udostępniona kwota kredytu w wysokości 199.867,71 zł, która to kwota została częściowo przeznaczona na spłatę zobowiązań pozwanej w (...) Bank. W ramach umowy pozwana zobowiązała się do terminowej spłaty kredytu zgodnie z obowiązującym harmonogramem spłat.

(dowód: umowa kredytu - k. 68-70)

Uchwałą z dnia 25 maja 2015 r. (...) Bank Spółka Akcyjna w W. w trybie art. 492 § 1 pkt 1 kodeksu spółek handlowych przejął (...) Bank (...) S.A. oraz wszedł we wszystkie prawa i obowiązki (...) Bank S.A. w G.

(dowód: pełny odpis KRS – k. 15-29)

Pozwana zaprzestała wywiązywania się z obowiązku spłaty zaciągniętego zobowiązania, wobec czego strona powodowa pismem z dnia 26 sierpnia 2015 r. wypowiedziała umowę pozwanej kredytu. (dowód: pismo powoda – k. 71)

W dniu 12 kwietnia 2016 r. (...) Bank S.A. wystawił wyciąg z własnych ksiąg bankowy tytuł egzekucyjny stwierdzający zadłużenie J. W. (1) z tytułu umowy kredytu gotówkowego nr (...) z dnia 8.12.2014 r. na kwotę 214.750,56 zł, na którą to kwotę składały się: - 195.559,55 zł niespłaconego kredytu, - 9.209,54 zł odsetek umownych od dnia wypowiedzenia umowy, 9.981,47 zł odsetek od zobowiązania przeterminowanego.

(dowód: wyciąg z ksiąg bank– k. 11)

Pismem z dnia 16 lutego 2016 r. strona powodowa wezwała pozwaną do zapłaty wymagalnego zadłużenia z umowy kredytu gotówkowego z dnia 8.12.2014 r. w kwocie 211.835,56 zł, które pozwana otrzymała w dniu 22.02.2016 r.

(dowód: przedsądowe wezwanie do zapłaty – k. 12, potwierdzenie odbioru – k. 13-14)

Pozwana w dniu 9 maja 2016 r. złożyła do Sądu Rejonowego w Piotrkowie Tryb. wniosek o ogłoszenie wobec niej upadłości obejmującej likwidację jej majątku jako osoby fizycznej nieprowadzącej działalności gospodarczej. W toku postępowania o ogłoszenie upadłości pozwana powołała się na to, że w latach 1995 - 2015 r prowadziła działalność gospodarczą w formie apteki. Apteka ta dobrze prosperowała do 2008 r.,kiedy to zaczęły powstawać w T. nowe apteki, które były bardziej konkurencyjne. Od 2010 r. pozwana utraciła płynność finansową i regulowała już tylko drobne bieżące zobowiązania. W 2010 r. zadłużenie apteki sięgało 300.000 zł. Do 2015 r. pozwana próbowała, choć nieskutecznie, spłacać zadłużenie zaciągając na ten cel kolejne kredyty. W 2015 r. prowadzona przez nią apteka została sprzedana, a ona sama wykreślona z ewidencji działalności gospodarczej. Pozwana posiada zadłużenie w (...) Bank (...) S.A. w W., (...) S.A. we W., (...) Banku S.A. we W., Banku (...) S.A. we W., (...) S.A. w W. i powodowym A. Banku.

Zadłużenie pozwanej wobec wszystkich wierzycieli opiewa na łączną kwotę około 500.000 zł, wobec pozwanej toczy się kilka postępowań egzekucyjnych.

Prawomocnym postanowieniem z dnia 19 sierpnia 2016 r. wydanym w sprawie sygn. akt V GU 42/16 of Sąd Rejonowy w Piotrkowie Tryb. V Wydział Gospodarczy oddalił wniosek J. W. (1) o ogłoszenie upadłości.

(dowód: odpis postanowienia z uzasadnieniem – k. 92- 96, przesłuchanie pozwanej – k. 110 odwrót – 111 odwrót)

Pozwana występowała do powodowego Banku o restrukturyzacje posiadanego zadłużenia. A. Bank odmówił zmiany warunków kredytowania z uwagi na nieprawidłową historię kredytową i wcześniej przeprowadzony proces restrukturyzacyjny.

(dowód: pismo A. Banku z dnia 1.09.2015 r. – k. 107)

Pozwana ma 60 lat. Nie posiada majątku, mieszka ze swoją matką w domu stanowiącym własność jej brata.

Od dnia 7 listopada 2015 r. jest zatrudniona na stanowisku kierownika sprzedanej przez siebie apteki z wynagrodzeniem w kwocie 1.750 zł brutto.

Od 2014 r. pozwana cierpi na dolegliwości nerwicowe o charakterze nerwicy lękowej, w 2015 r. do dolegliwości pozwanej dołączyła anemia niedobarwliwa oraz zwyżki ciśnienia tętniczego. Wymaga długotrwałego i systematycznego leczenia, stałego nadzoru lekarza psychiatry oraz psychologa.

(dowód: umowa o pracę – k. 43, zaświadczenie lekarskie – k. 44)

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Powództwo jest zasadne i znajduje podstawę w treści umowy kredytu zawartego pomiędzy poprzednikiem prawnym powodowego A. Banku i pozwaną (art. 69 ust. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo Bankowe – tekst jednolity – Dz.U. z 2016 r., poz. 1988).

W myśl art. 69 ust. 1 Prawa bankowego przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu.

Pozwana nie kwestionowała faktu zawarcia umowy kredytowej ani wysokości swego zadłużenia wobec strony powodowej i przyznała fakty, które stanowiły podstawę ustaleń faktycznych. Wysokość zobowiązania pozwanej jako kredytobiorcy, a co za tym idzie kwota dochodzona pozwem, nie budziła wątpliwości w świetle wyliczeń przedstawionych przez stronę powodową w uzasadnieniu pozwu potwierdzonych wyciągiem z ksiąg bankowych.

Pozwana w sprzeciwie od nakazu zapłaty podniosła zarzut powagi ugodzonej, jednakże okoliczności, na które powołała się formułując ten zarzut - że reprezentant strony powodowej zapewniał ją, że sprawa nie zostanie skierowana na drogę postępowania sądowego- świadczą jednoznacznie, że zarzut ten nie jest skuteczny. Pozwana w ogóle nie powołała się na zawarcie ze stroną powodową umowy ugody (art. 917 k.c.), ani tym bardziej zawarcia ugody przed sądem. Tymczasem aby można mówić o powadze rzeczy ugodzonej (res transacta) musi dojść do zawarcia ugody przed sądem, przy czym ugoda sądowa jest z punktu widzenia prawa materialnego umową, dlatego też skutki materialnoprawne ugody odpowiadają konsekwencjom zawarcia umowy, która kształtuje prawa i obowiązki stron. W orzecznictwie sądowym i w doktrynie przeważa pogląd, iż w razie wytoczenia powództwa w tej samej podmiotowo i przedmiotowo sprawie, w której została zawarta ugoda przed sądem, sąd oddala powództwo, jeżeli pozwany podniesie zarzut sprawy ugodzonej. Takie orzeczenie jest wyrazem związania sądu postanowieniami zawartej przez strony ugody.

Skoro pozwana nie powoływała się w ogóle na zawarcie ze stroną pozwana ugody sądowej (ani pozasądowej), podniesiony przez nią zarzut powagi rzeczy ugodzonej nie mógł odnieść oczekiwanego przez pozwaną skutku.

Nadto pozwana zarzuciła nieważność umowy kredytowej, powołując się na treść art. 58 § 2 k.c., zgodnie z którym czynność prawną sprzeczną z zasadami współżycia społecznego jako nieważną. Jednocześnie, jak wynika z art. 353 ¹ k.c., strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swojego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się między innymi zasadom współżycia społecznego. Pierwszy z przywołanych przepisów dotyczy nieważności czynności prawnej z powodu sprzeczności z zasadami współżycia, zaś drugi określa granice swobody umów, w tym między innymi, wskazując na sprzeczność z zasadami współżycia społecznego jako jeden z elementów tych granic. Przez zasady współżycia społecznego rozumie się – w myśl dominującego w doktrynie poglądu – oceny moralne wyrażone w postaci uzasadnionych przez te oceny norm postępowania (norm moralnych), regulujących postępowanie jednych osób wobec innych. Zasady współżycia społecznego to obowiązujące pomiędzy ludźmi reguły postępowania, które uzasadniane są ocennie, aksjologicznie, a nie wyłącznie prawnie. Odwołują się one do powszechnie uznawanych w całym społeczeństwie lub też w danej grupie społecznej wartości i ocen właściwego, uczciwego zachowania. W płaszczyźnie stosunków kontraktowych zasady te wyrażają się istnieniem powszechnie akceptowanych reguł prawidłowego zachowania się wobec klienta. Ocena moralna to przeżycie polegające na udzieleniu aprobaty lub dezaprobaty jakiemuś czynowi ludzkiemu ze względu na to, w jakim stopniu przyczynia się ono do sprawiedliwego dobra innych ludzi. Poszczególne normy moralne stanowią zatem konkretyzacje naczelnego nakazu moralnego, opierającego się na aprobacie takiego postępowania, które jest dyktowane sprawiedliwą życzliwością wobec innych ludzi.

Pełnomocnik pozwanej formułując zarzut nieważności umowy kredytowej z powołaniem się na zasady współżycia społecznego nie wskazał, jakie konkretnie zasady współżycia społecznego zostały naruszone przy zawarciu umowy kredytowej. Pełnomocnik pozwanej ograniczył się jedynie do stwierdzenia, że: „powód miał świadomość, że J. W. (1) jest osobą niewypłacalną na dzień zawarcia umowy”.

Tymczasem w orzecznictwie utrwalony jest pogląd, że zarzut nieważności czynności prawnej z powodu sprzeczności jej treści lub celu z zasadami współżycia społecznego nie może polegać na powołaniu się ogólnie na bliżej nieokreślone zasady współżycia społecznego, lecz wymaga wskazania, jaka konkretna zasada współżycia społecznego została naruszona (por. uzasadnienia wyroków Sądu Najwyższego z dnia 27 kwietnia 2001 r., sygn. akt V CKN 1335/00, Lex nr 52392; z dnia 23 maja 2002 r., sygn. akt IV CKN 1095/00, Lex nr 57209; z dnia 7 maja 2003 r., sygn. akt IV CKN 120/01, Lex nr 141394; z dnia 20 grudnia 2006 r., sygn. akt IV CSK 263/06, Monitor Prawniczy 2007, nr 2, s. 60).

Do oceny czynności prawnej jako sprzecznej z zasadami współżycia społecznego może dojść ze względu na cel, do którego osiągnięcia czynność ta zmierza, rażąco krzywdzące działanie jednej ze stron, jak też zachowanie nieuczciwe, nielojalne lub naruszające interesy osób trzecich (art. 58 § 2 k.c.).

Istotą umowy o kredyt jest obciążenie kredytobiorcy długiem wobec banku. Taki też był cel i efekt umowy o kredyt zawartej przez strony niniejszego procesu. To pozwana chciała uzyskać kredyt, w dacie zaciągania powyższego kredytu była przedsiębiorcą, w więc z założenia osobą dobrze poinformowaną i bardziej świadomą skutków prawnych dokonywanych czynności prawnych, w tym w szczególności dotyczących udzielania przez banki kredytów na prowadzenie działalności gospodarczej. Pozwana nie wykazała, aby Bank wprowadził ją w błąd, udzielił jej błędnych informacji, a w szczególności, aby Bank zaniechał jakiś obowiązków względem niej przy udzielaniu kredytu. Pozwana sama oceniała swoja zdolność kredytową, mając wiedzę na temat możliwości spłaty kredytu. Jak zeznała pozwana zaciągając kredyt nie była bankrutem i uważała, że jest w stanie go spłacić. Tym samym próba obciążenia strony powodowej odpowiedzialnością za udzielenie pozwanej kredytu nie powiodła się. Pozwana zapomina, że zaciągnęła kredyt w kwocie blisko 200.000 zł, którego nie spłaciła, tym samym nie wywiązała się z zawartej z Bankiem umowy. Tym samym strona powodowa wytaczając powództwo nie nadużyła swojego prawa podmiotowego i nie można uznać za sprzeczną z zasadami współżycia społecznego konieczności spłaty zaciągniętego przez pozwaną kredytu, na którego zaciągnięcie wyraziła zgodę.

Podkreślenia wymaga, że wykonywanie praw podmiotowych chronione jest domniemaniem zgodności takiego zachowania podmiotu uprawnionego z zasadami współżycia społecznego. Obowiązek obalenia owego domniemania spoczywa na stronie, która z zaprzeczenia powyższej zgodności wywodzi skutki prawne (por. SN w wyroku z dnia 22 listopada 2000 r., II CKN 1354/00, Lex nr 51966 oraz w postanowieniu z dnia 20 czerwca 2012 r., I CSK 590/11, Lex nr 1232228). Pozwana nie obaliła zaś w niniejszej sprawie domniemania. Wskazać również należy, że z punktu widzenia zasad stosowania art. 5 k.c. nie jest rzeczą obojętną ocena zachowania się podmiotu prawnego pozostającego w konkretnym wypadku pod ochroną prawa. Związana z tym jest zasada „czystych rąk”, a to oznacza, że nie może korzystać z ochrony art. 5 k.c. ten kto sam narusza zasady współżycia społecznego (por. uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 12 czerwca 2013 r., sygn. akt II CSK 632/12, Lex nr 1353432). Pozwana zaciągając wysoki kredyt nie spłaciła go, a zatem zachowała się nieuczciwie.

W toku przedmiotowej sprawy pozwana odwoływała się także do treści art. 388 k.c. k.c. wywodząc, że powód przy posiadanej wiedzy co do trudnej sytuacji finansowej pozwanej doprowadził do wyzysku pozwanej. Z art. 388 k.c. wynika, że jeżeli jedna ze stron, wyzyskując przymusowe położenie, niedołęstwo lub niedoświadczenie drugiej strony, w zamian za swoje świadczenie przyjmuje albo zastrzega dla siebie lub dla osoby trzeciej świadczenie, którego wartość w chwili zawarcia umowy przewyższa w rażącym stopniu wartość jej własnego świadczenia, druga strona może żądać zmniejszenia swego świadczenia lub zwiększenia należnego jej świadczenia, a w wypadku gdy jedno i drugie byłoby nadmiernie utrudnione, może ona żądać unieważnienia umowy (§ ). Uprawnienia powyższe wygasają z upływem lat dwóch od dnia zawarcia umowy (§ 2).

Już niezależnie od tego, że pozwana nie wykazała, aby została wyzyskana przez poprzednika prawnego strony powodowej, to pozwana nie wystąpiła ze stosownym roszczeniem w terminie 2 lat od zawarcia umowy, co skutkuje niewzruszalnością czynności prawnej polegającej na zawarciu umowy o kredyt.

Podstawą orzeczenia o odsetkach był przepis art. 481 k.c. zgodnie z tym przepisem jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik nie ponosi odpowiedzialności.

Podstawą rozstrzygnięcia o kosztach procesu był przepis art. 98 § 1 i 3 k.p.c., który wyraża zasadę odpowiedzialności za wynik procesu. Ponieważ pozwana przegrała sprawę, jest zobowiązana do zwrotu poniesionych przez stronę powodową kosztów, na które składa się opłata sądowa od pozwu w kwocie 1.000 zł, koszty zastępstwa procesowego ustalone stosownie do treści § 2 pkt 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (D.U. z 2015, poz. 1800) w zw. z § 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 r. zmieniającego rozporządzenie w sprawie opłat za czynności adwokackie (D.U. z 2016, poz. 1668) oraz wydatek na opłatę skarbową od pełnomocnictwa w kwocie 17 zł - łącznie 15.417 zł.

Podstawę rozstrzygnięcia o przyznaniu kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej pozwanej z urzędu stanowiły przepisy § 4 pkt 1 w zw. z § 8 pkt 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22.10.2015 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego z urzędu (Dz. U. z 2015 r., poz. 1805) w zw. z § 22 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3.10.2016 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego z urzędu (Dz.U. z 2016 r., poz. 1715). Stawka wynagrodzenia w myśl § 4 pkt 3 rozporządzenia z dnia 22.10.2015 r. została podwyższona o stawkę podatku od towarów i usług.

Przewodnicząca	Sędzia SO Ewa Tomczyk
Protokolant	sekretarz Dorota Książczyk

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE