UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 7 maja 2015 r. Sąd Rejonowy w Świnoujściu VI Zamiejscowy Wydział Cywilny z siedzibą w K. w sprawie VI C 486/13: nakazał pozwanemu M. S., aby wydał powódce Wojskowej Agencji Mieszkaniowej w W. Oddział w S. lokal mieszkalny nr (...) położony w K. przy ul. (...), gmina W. składający się z dwóch pokoi, kuchni oraz pomieszczenia przynależnego o powierzchni użytkowej mieszkania (...) m² - w stanie wolnym (pkt I); orzekł o uprawnieniu pozwanego M. S. do otrzymania lokalu socjalnego (pkt II); nakazał wstrzymanie wykonanie wyroku w pkt I do czasu złożenia pozwanemu M. S. przez Gminę W. oferty zawarcia umowy najmu lokalu socjalnego (pkt III); zasądził od pozwanego M. S. na rzecz powódki Wojskowej Agencji Mieszkaniowej w W. kwotę 200 zł tytułem zwrotu kosztów procesu (pkt IV); odstąpił od obciążania pozwanego M. S. kosztami zastępstwa procesowego interwenienta ubocznego (pkt V).

Sąd Rejonowy wydał rozstrzygnięcie w oparciu o następujący stan faktyczny:

Powódka decyzją z dnia 12 czerwca 2002 roku w sprawie zwolnienia osobnej kwatery stałej i przekwaterowania się do kwatery zastępczej przyznała pozwanemu lokal mieszkalny nr (...) położony przy ul. (...) w K. składający się z dwóch pokoi, kuchni oraz pomieszczenia przynależnego o powierzchni użytkowej mieszkania (...) m^z.

Pozwany M. S. doprowadził do powstania zaległości czynszowych. Na dzień złożenia pozwu zadłużenie lokalu z tego tytułu wyniosło 46 930,94 zł. Powódka pismem z dnia 29 października 2012r., zawiadomiła pozwanego o zamiarze wypowiedzenia umowy najmu. W związku z dopuszczeniem się przez najemcę zwłoki z zapłatą czynszu za co najmniej dwa pełne okresy płatności, po uprzednim pisemnym poinformowaniu najemcy o tym fakcie oraz wyznaczeniu mu dodatkowego miesięcznego terminu do spłaty istniejącego zadłużenia powódka WAM w W. Oddział (...) w S. pismem z dnia 09 stycznia 2003 roku wypowiedziała pozwanemu umowę najmu spornego lokalu mieszkalnego położonego w K. przy ul. (...) ze skutkiem natychmiastowym.

Powódka pismem z dnia 01 marca 2013 roku wezwała pozwanego do dobrowolnego opuszczenia lokalu mieszkalnego w terminie 30 dni licząc od dnia otrzymania wezwania.

Pozwany M. S. urodził się (...) i decyzją z dnia 14.01.2013r. (...) ds. Orzekania o Niepełnosprawności w O. został zaliczony do niepełnosprawności w stopniu umiarkowanym, która datuje się od 01 grudnia 2012r. Jednocześnie orzeczono, że pozwany jest osobą niezdolną do pracy i wymagającą czasowej, częściowej pomocy innych osób w celu pełnienia ról społecznych. Pozwany jest emerytem wojskowym, przysługuje mu świadczenie emerytalne w wysokości 1.794,28 zł brutto. Z tej emerytury od lutego 2014r., dokonywane były potracenia: na alimenty bieżące wraz z opłatą egzekucyjną w kwocie 354,94 zł oraz na podstawie zajęcia niealimentacyjnego w sprawie Km 291/12 - 448,57 zł.

Aktualnie po potrąceniach egzekucyjnych pozwany miesięcznie otrzymuje kwotę 720 zł. W latach 2009 - 2010 pozwany czasowo wyjechał z K., aby zaopiekować się owdowiałą matką. Aktualnie pozwany zamieszkuje w jednopokojowym mieszkaniu położonym w K. razem ze swoją 97 letnią matką H. S., nad którą sprawuje opiekę. Cały dobytek w tym wyposażenie mieszkania, rzeczy osobiste, pamiątki, dokumenty M. S. pozostawił w spornym mieszkaniu nr (...) w K.. Pozwany dysponuje kluczami do tego mieszkania, a w czasie jego nieobecności opiekę na mieszkaniem sprawuje jego kolega. M. S. przyjeżdża do (...) razy w roku. Pozwany nie dysponuje tytułem prawnym do innego lokalu. M. S. jest osobą schorowaną, cierpi m.in. na nadciśnienie tętnicze, choroby płuc, depresję, ma problemy z poruszaniem się.

W tych okolicznościach Sąd uznał powództwo oparte o art. 687, 688 k.c. w zw. z art. 222 §1 k.c. i art. 45 ust. 3 ustawy z dnia 22 czerwca 1995r. o zakwaterowaniu Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. 2010, Nr 206, poz. 1367 z późn. zm.) za zasadne.

Sąd wyjaśnił, że powódka WAM w W. Oddział (...) w S. skutecznie wypowiedziała pozwanemu M. S. umowę najmu lokalu położonego w K. przy ul. (...). Wypowiedzenie umowy najmu dokonane pismem z dnia 09 stycznia 2013r., nastąpiło po uprzednim zawiadomieniu pozwanego o zamiarze wypowiedzenia umowy najmu, z jednoczesnym wezwaniem do spłaty zadłużenia powstałego z tytułu użytkowania lokalu, w terminie miesięcznym, licząc od daty otrzymania pisma. W zakreślonym miesięcznym terminie M. S. nie uregulował zadłużenia w kwocie 43.205,14 zł.

Następnie Sąd zacytował przepis art. 14 ustawy z dnia 21 czerwca 2001r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego wskazując, że M. S. został zaliczony do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności i że jest osobą niezdolną do pracy i wymagającą czasowej pomocy innych osób w celu pełnienia ról społecznych. Te okoliczności przesądziły zdaniem Sądu o przyznaniu pozwanemu M. S. prawa do lokalu socjalnego.

O kosztach procesu Sąd orzekł na zasadzie art. 98 k.p.c. Jednocześnie Sąd odstąpił od obciążania pozwanego kosztami zastępstwa procesowego interwenienta ubocznego.

Apelację od wyroku złożył interwenient uboczny i zaskarżając go w zakresie punktu II, III, IV wniósł o jego zmianę poprzez orzeczenie o braku uprawnienia do lokalu socjalnego i zasądzenie na swoją rzecz i rzecz powoda kosztów postępowania apelacyjnego.

Orzeczeniu zarzucił:

1. naruszenie przepisu prawa materialnego, tj. art. la ustawy z dnia 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu Cywilnego (Dz.U. Nr 71, poz. 733 ze zm.) oraz art. 45 ust. 3 ustawy z dnia 22 czerwca 1995 r. o zakwaterowaniu Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. 2005 r. Nr 41, poz. 398 ze zm.) poprzez przyjęcie, iż w przypadku żądania wydania lokalu znajdującego się w zasobach Wojskowej Agencji Mieszkaniowej orzekanie o uprawnieniu do lokalu socjalnego następujące w oparciu o przepisy ustawy z dnia 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu Cywilnego;

2. naruszenie przepisu prawa materialnego, tj. art. 14 ust. 4 ustawy z dnia 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu Cywilnego (Dz.U. Nr 71, poz. 733 ze zm.) poprzez jego błędne zastosowanie i w konsekwencji ustalenie że pozwany nie ma możliwości zamieszkania w innym lokalu podczas gdy pozwany od 4-5 lat mieszka na stałe u matki w K.;

3. naruszenie przepisu prawa materialnego, tj. art. 5 Kodeksu cywilnego poprzez jego niezastosowanie, w sytuacji gdy pozwany notorycznie uchylał się od regulowania opłat związanych z użytkowaniem zajmowanych przez niego lokali i przyznanie mu prawa do lokalu socjalnego nie odpowiadałoby zasadom współżycia społecznego.

Apelująca Gmina wyjaśniła w uzasadnieniu, że kwestia uprawnienia do lokalu socjalnego powinna być rozpatrywana na gruncie przepisów ustawy z dnia 22 czerwca 1995 r. o zakwaterowaniu Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. 2005 r. Nr 41, poz. 398 ze zm.), ponieważ stosownie do treści art. la ustawy o ochronie praw lokatorów przepisów ustawy nie stosuje się do lokali będących w dyspozycji Wojskowej Agencji Mieszkaniowej. Ponadto, zgodnie z przepisem art. 14 ust. 7 ustawy o ochronie praw lokatorów przepisu ust. 4 nie stosuje się do osób, które utraciły tytuł prawny do lokalu niewchodzącego w skład publicznego zasobu mieszkaniowego, z wyjątkiem osób, które były uprawnione do używania lokalu na podstawie stosunku prawnego nawiązanego ze spółdzielnią mieszkaniową albo z towarzystwem budownictwa społecznego. Lokal Wojskowej Agencji Mieszkaniowej nie wchodził w skład publicznego zasobu mieszkaniowego, a zatem zastosowanie powinny znaleźć przepisy odrębne. W tym stanie orzekanie o uprawnieniu do lokalu socjalnego winno opierać się na przepisie art. 45 ust. 3 ustawy z dnia 22 czerwca 1995 r. o zakwaterowaniu Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej, który w sposób autonomiczny reguluje przesłanki przyznania takiego uprawnienia. Ponadto, sąd orzeka o uprawnieniu do otrzymania lokalu socjalnego wobec osób wskazanych w art. 14 ust. 4 ustawy o ochronie praw lokatorów - „chyba że osoby te mogą zamieszkać w innym lokalu niż dotychczas używany”. Tymczasem w niniejszej sprawie ustalono, iż pozwany na co dzień mieszka u matki w K., nad którą sprawuje opiekę, a do K. przyjeżdża jedynie 2-3 razy w roku. W lokalu w K. przechowuje swoje rzeczy osobiste, w tym dokumenty, pamiątki, podczas gdy swoje potrzeby mieszkaniowe zaspokaja w K.. Nie znajduje zatem uzasadnienia przyznanie pozwanemu uprawnienia do otrzymania lokalu socjalnego gdy jednocześnie ma on zaspokojone potrzeby mieszkaniowe.

W odpowiedzi na apelację pozwany wniósł o jej oddalenie i zasądzenie na swoją rzecz od interwenienta ubocznego i powoda kosztów postępowania apelacyjnego w tym kosztów zastępstwa procesowego.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja doprowadziła do zmiany zaskarżonego wyroku.

Z art. 45 ust. 3 ustawy z dnia 22 czerwca 1995 r. o zakwaterowaniu Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. z 2010 r. Nr 206, poz., (...) ze zm.) wynika, że do osób w nim wymienionych nie wydaje się decyzji o opóźnieniu lokalu mieszkalnego. W takim wypadku dyrektor oddziału regionalnego Wojskowej Agencji Mieszkaniowej występuje do sądu z pozwem o nakazanie opróżnienia lokalu mieszkalnego, o orzeczenie o uprawnieniu do otrzymania lokalu socjalnego, o wezwanie do udziału w procesie gminy oraz o określenie odszkodowania. Z kolei według art. 1a ustawy z dnia 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego (Dz. U. z 2014 r., poz. 150) przepisów tej ustawy nie stosuje się do lokali będących w dyspozycji Wojskowej Agencji Mieszkaniowej. Powyższe może prowadzić do wniosku, że lokale pozostające w dyspozycji Wojskowej Agencji Mieszkaniowej zostały wyłączone spod regulacji ustawy o ochronie praw lokatorów (…) w sposób bezwzględny i bez żadnych wyjątków. Z drugiej jednak strony art. 45 ust. 3 ustawy o zakwaterowaniu Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej przewiduje, że w razie nakazania eksmisji sąd orzeka o uprawnieniu wskazanej w tym przepisie osoby do otrzymania lokalu socjalnego, po wezwaniu gminy do udziału w sprawie. Należy zatem uznać, że dyspozycja art. 45 ust. 3 ustawy o zakwaterowaniu Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej jest wskazanym w art. 4 ust. 2 ustawy o ochronie praw lokatorów (…) „wypadkiem przewidzianym w ustawie”. Jeżeli bowiem art. 45 ust. 3 stanowi, że należy orzec o uprawnieniu do otrzymania lokalu socjalnego, a jednocześnie przewiduje obowiązek wezwania gminy do udziału w sprawie, to tkwi w tym racjonalny cel, którym jest uzyskanie przez uprawnionego lokalu socjalnego. Wezwanie gminy do udziału w sprawie ma zaś na celu wykonanie przez nią obowiązku dostarczenia określonej osobie takiego lokalu.

Odnotować jeszcze należy, że ustawa o zakwaterowaniu Sil Zbrojnych przesłanek uprawniających osoby, których nakaz eksmisji dotyczy w ogóle nie wymienia. Stąd sąd dokonując oceny w tym zakresie winien stosować odpowiednio przepisy art. 14 ust 3 i 4 ustawy o ochronie praw lokatorów (…).

Zgodnie z art. 14 ust. 3 sąd, badając z urzędu, czy zachodzą przesłanki do otrzymania lokalu socjalnego, orzeka o uprawnieniu osób, o których mowa w ust. 1, biorąc pod uwagę dotychczasowy sposób korzystania przez nie z lokalu oraz ich szczególną sytuację materialną i rodzinną. Ustęp kolejny stanowi zaś, że sąd nie może orzec o braku uprawnienia do otrzymania lokalu socjalnego wobec: kobiety w ciąży, małoletniego, niepełnosprawnego w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 29 listopada 1990 r. o pomocy społecznej (Dz.U. z 1998 r. Nr 64, poz. 414, z późn. zm.) lub ubezwłasnowolnionego oraz sprawującego nad taką osobą opiekę i wspólnie z nią zamieszkałą, obłożnie chorych, emerytów i rencistów spełniających kryteria do otrzymania świadczenia z pomocy społecznej, osoby posiadającej status bezrobotnego, osoby spełniającej przesłanki określone przez radę gminy w drodze uchwały - chyba że osoby te mogą zamieszkać w innym lokalu niż dotychczas używany.

Struktura regulacji zawartej w omawianym przepisie wskazuje na to, że sąd w pierwszej kolejności powinien brać pod uwagę indywidualną sytuację danej osoby, a więc „dotychczasowy sposób korzystania z lokalu i szczególną sytuację materialną oraz rodzinną osób zobowiązanych do jego opróżnienia” , z tym że nie może nie orzec o uprawnieniu do otrzymania lokalu socjalnego w stosunku do wymienionych w art. 14 ust. 4 kategorii osób. Takiego obowiązku sąd nie ma jedynie w pewnych, wyjątkowych okolicznościach, np. uprawniony ma zamieszkać w innym lokalu, gdy powodem eksmisji jest znęcanie się nad rodziną lub gdy zachodzi rażące wykraczanie przez pozwanego o eksmisję przeciwko porządkowi domowemu albo rażąco naganne postępowanie uniemożliwiające wspólne zamieszkiwanie.

Jak niewadliwie uznał Sąd Rejonowy pozwany zaliczony został do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności i jest osobą niezdolną do pracy i wymagającą czasowej pomocy innych osób w celu pełnienia ról społecznych. W postępowaniu międzyinstancyjnym pozwany przedłożył orzeczenie o stopniu niepełnosprawności z dnia 3.08.2015r., z którego wynika, iż jest osobą o znacznym stopniu niepełnosprawności i wymaga stałej i długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji. Skutkiem tego pozwany istotnie należy do jednej z kategorii osób, o których mowa w art. 14 ust. 4 ustawy.

Niemniej jednak z zebranego w sprawie materiału dowodowego wynika również, iż pozwany na co dzień mieszka u matki w K., nad którą sprawuje opiekę. W mieszkaniu w K. bywa jedynie 2-3 razu w roku i taki stan trwa od 2009 roku. Okoliczności tej sprawy wskazują zatem, że w przypadku pozwanego zachodzi realna możliwość zamieszkania w innym lokalu. Sąd Okręgowy akcentuje przy tym, że sformułowanie „chyba że osoby te mogą zamieszkać w innym lokalu niż dotychczas używany” nie oznacza, że osoby muszą mieć tytuł prawny własności do innego lokalu niż dotychczas używany. Osoba eksmitowana nie musi więc dysponować samodzielnym tytułem. Powyższe pozwala na twierdzenie, że pozwany jest osobą mogącą zaspokoić swoje potrzeby mieszkaniowe w innym lokalu, co z kolei sprawia, iż nieuzasadnione jest przyznanie mu lokalu socjalnego. Odnotować należy, że zasadniczą funkcją jaką powinien spełniać lokal socjalny jest ochrona określonej grupy osób przed bezdomnością. Nie stanowi on natomiast alternatywy mieszkaniowej dla osób, które są w stanie zaspokoić swoje potrzeby mieszkaniowe we własnym zakresie. Nie może być bowiem tak, że pozwany będzie korzystał z dobrodziejstwa instytucji lokalu socjalnego pochodzącego z zasobów Gminy W. jednocześnie mając już zaspokojone potrzeby mieszkaniowe.

Wszystko powyższe zdecydowało o zmianie zaskarżonego wyroku i uchyleniu punktu II i III. Podstawę rozstrzygnięcia stanowi przepis art. 386 § 1 k.p.c. Orzeczenie zawarto w punkcie 1 sentencji.

W pozostałym, zakresie apelacja na podstawie art. 385 k.p.c. została oddalona. Sąd I instancji wprawdzie nie uzasadnił orzeczenia w punkcie V, jednak nie stanowi to przeszkody w ocenie przesłanek wynikających z art. 102 k.p.c., albowiem te same argumenty doprowadziły Sąd II instancji do odstąpienia od obciążania pozwanego kosztami postępowania odwoławczego.

Otóż zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu koszty postępowania apelacyjnego pozwany jako strona przegrywająca sprawę, obowiązana byłby zwrócić przeciwnikowi (art. 107 k.p.c. w zw. z art. 98 § 1 k.p.c.). Do niezbędnych kosztów procesu strony reprezentowanej przez pełnomocnika zalicza się wynagrodzenie, jednak nie wyższe niż stawki opłat określone w odrębnych przepisach i wydatki jednego adwokata, koszty sądowe oraz koszty nakazanego przez Sąd osobistego stawiennictwa strony (art. 98 § 3 k.p.c.). Wyjątek od zasady obciążenia strony przegrywającej wszystkimi kosztami postępowania przewiduje art. 102 k.p.c., który stanowi, że w przypadkach szczególnie uzasadnionych sąd może zasądzić od strony przegrywającej tylko część kosztów albo nie obciążać jej w ogóle kosztami. Jest to przepis szczególny, nie może być interpretowany rozszerzająco, a jego zastosowanie zależy od okoliczności konkretnej sprawy. W praktyce orzeczniczej sądy orzekają o kosztach procesu na podstawie art. 102 k.p.c. w sprawach o wyjątkowym charakterze, w przypadku niesumiennego lub oczywiście niewłaściwego postępowania strony żądającej kosztów procesu, w przypadku wystąpienia szczególnej sytuacji jednej ze stron. W każdym przypadku to na sądzie spoczywa obowiązek oceny, czy zaistniałe w toku postępowania przesłanki są tymi szczególnymi okolicznościami z uwagi, na które można ograniczyć lub znieść odpowiedzialność za koszty procesu. Pozwany M. S. znajduje się w trudnej sytuacji osobistej. Jest osobą niepełnosprawną, wymagającą opieki osób trzecich. Sam jednak opiekuje się matką. Przeciwko pozwanemu toczą się postępowania egzekucyjne, w tym alimentacyjne. Charakter sprawy dotyczący prawa do lokalu socjalnego oraz sytuacja życiowa pozwanego prowadzą do oceny, że obciążanie go kosztami postępowania apelacyjnego byłoby dla niego nadmiernym obciążeniem. W rezultacie Sąd Okręgowy, przy orzekaniu o kosztach postępowania apelacyjnego, zastosował zasady słuszności przewidziane w przepisie art. 102 k.p.c. i nie obciążył pozwanego kosztami za drugą instancję. Rozstrzygnięcie w tej materii zawarte zostało w punkcie 3 sentencji. Powyższe argumenty doprowadziły Sąd odwoławczy do uznania prawidłowości orzeczenia Sądu I instancji w punkcie V.

SSO Marzenna Ernest SSO Małgorzata Grzesik SSO Violetta Osińska

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE