UZASADNIENIE

W pozwie z dnia 17 listopada 2015 r. powódka Przedsiębiorstwo (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w S. wniosła o zasądzenie od pozwanej Gminy M. S. kwoty 4.000 zł wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 24 listopada 2014 r. do dnia zapłaty, a także o zasądzenie kosztów procesu według norm przepisanych.

W uzasadnieniu strona powodowa wskazała, że Gmina M. S. zorganizowała przetarg nieograniczony na roboty budowalne. Powódka złożyła ofertę cenową wykonania zamówienia i załączyła wykaz 24 robót, a także oświadczenie o spełnieniu warunków przetargu. Pozwana wezwała do jego uzupełnienia, gdyż jej zdaniem tylko jedna pozycja spełniała postawione warunki. Ze względu na to, że powyższe nie nastąpiło, Gmina M. S. odrzuciła ofertę powodowej Spółki, a wadium zatrzymała, pomimo tego, że wybrała ofertę innego podmiotu.

W odpowiedzi na pozew, Gmina M. S. wniosła o jego odrzucenie, ewentualnie oddalenie powództwa w całości i zasądzenie kosztów procesu wg norm przepisanych.

W uzasadnieniu powołała się na art. 46 ust. 4a wskazanej ustawy (w brzmieniu obowiązującym w chwili ogłoszenia przetargu), zgodnie z którym zamawiający zatrzymuje wadium wraz z odsetkami, jeżeli wykonawca w odpowiedzi na wezwanie nie złożył dokumentów lub oświadczeń, chyba że udowodni, iż wynika to z przyczyn nieleżących po jego stronie.

Wyrokiem z dnia 27 marca 2017 r. Sąd Rejonowy Szczecin-Centrum w Szczecinie, w sprawie o sygn. akt XI GC 106/17, zasądził od pozwanej na rzecz powoda kwotę 4.000 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 24 listopada 2014 r. do dnia zapłaty oraz zasądził od pozwanej na rzecz powoda kwotę 807 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

Powyższy wyrok Sąd oparł na następujących ustaleniach faktycznych:

Opracowano Specyfikację Istotnych Warunków Zamówienia zadania „Remont i przebudowa istniejącego ogrodzenia posesji II Liceum Ogólnokształcącego im. Mieszka I w S.”. Ustalono, że wykonawcy ubiegający się o udzielenie zamówienia muszą spełnić warunki dotyczące posiadania wiedzy i doświadczenia. Warunek ten powinien zostać uznany za spełniony, gdy wykonawca wykaże, że wykonał należycie w okresie ostatnich pięciu lat przed upływem terminu składania ofert, a jeżeli okres prowadzenia działalności jest krótszy - w tym okresie, minimum dwie najważniejsze roboty budowalne. Za jedną najważniejszą robotę budowlaną zamawiający powinien uznać budowę z ogrodzenia cegły klinkierowej (Rozdział V punkt 3 podpunkt 2 SIWZ). Każdy z wykonawców w celu wykazania spełniania warunków udziału w postępowaniu o których mowa w punkcie 3 miał obowiązek złożenia oświadczenia i dokumentów zawierających wykaz najważniejszych robót budowalnych wykonanych w powyższym okresie (Rozdział V punkt 4 podpunkt 2 SIWZ).

Dnia 30 października 2014 r. Przedsiębiorstwo (...) spółka z o.o. złożyła ofertę cenową wraz z wykazem 24 najważniejszych robót budowlanych. Pod pozycją 23 wpisano, że prace obejmowały budowę ogrodzenia z cegły klinkierowej. Wpłaciło wadium w kwocie 4.000 zł.

W piśmie z dnia 7 listopada 2014 r. zamawiająca wezwała wykonawcę do uzupełnienia oświadczenia w postaci wykazu najważniejszych robót budowalnych, w terminie do dnia 12 listopada 2014 r. do godziny 15:30, wskazując, że jedynie jedna robota spełnia warunki o których mowa w Rozdziale V punkcie 3 podpunkcie 2 SIWZ.

W piśmie z dnia 24 listopada 2014 r. Gmina M. S. poinformowała Przedsiębiorstwo Budowlane (...) spółkę z o.o. o wybraniu najkorzystniejszej oferty jaką złożyli P. i P. G. oraz o odrzuceniu oferty spółki (...) z tego względu, że nie udzieliła odpowiedzi na wezwanie do uzupełnienia oświadczenia.

W piśmie z dnia 25 listopada 2014 r. Gmina wezwała wykonawców biorących udział w postępowaniu do przedłużenia terminu związania ofertą o 14 dni, tj. do dnia 12 grudnia 2014 r. włącznie.

Tego samego dnia Przedsiębiorstwo Budowlane (...) spółka z o.o. poinformowała Gminę o tym, że nie wyraża zgody na przedłużenie terminu związania ofertą, a także wniosła o zmianę formy złożonego wadium z formy gwarancji ubezpieczeniowej na gotówkową i zwrot gwarancji.

W piśmie z dnia 18 lutego 2015 r. Gmina M. S. poinformowała, że ze względu na to, że wykonawca nie uzupełnił dokumentów na wezwanie skierowane przez zamawiającego, wadium, na podstawie art. 46 ust. 1 punktu 4a ustawy Prawo zamówień publicznych, zostało zatrzymane.

W piśmie z dnia 26 lutego 2015 r. oraz z dnia 28 kwietnia 2015 r. spółka (...) wezwała Gminę M. S. do zwrotu kwoty 4.000 złotych tytułem wpłaconego wadium.

W oparciu o tak ustalony stan faktyczny Sąd Rejonowy uznał, że powództwo zasługiwało na uwzględnienie. Sąd uznał, że zostały spełnione przesłanki z art. 46 ust. 1 ustawy Prawo zamówień publicznych (obowiązującego na dzień wszczęcia postępowania o udzielenie zamówienia publicznego). Gmina M. S. wybrała innego oferenta niż powódka wobec powyższego była co do zasady zobowiązana do zwrotu powódce wadium od dnia 24 listopada 2014 r. Zdaniem Sądu Rejonowego Specyfikacja Istotnych Warunków Zamówienia na gruncie niniejszej sprawy precyzuje, że jedynie za jedną najważniejszą robotę budowalną zamawiający uzna budowę ogrodzenia z cegły klinkierowej. Sąd podzielił pogląd wyrażony w pozwie, że użycie słowa „za jedną” nie definiowało co zamawiający ogólnie uznaje za najważniejszą robotę budowalną, aby z tego wyciągnąć wniosek, że zamawiający żąda wykazania dwóch najważniejszych robót budowlanych, z których każda jako najważniejsza ma być budową ogrodzenia z cegły klinkierowej. Zamawiający nie zdefiniował zakresu „najważniejszej roboty budowalnej” zapisał jedynie, że za jedną najważniejszą uzna budowę ogrodzenia z cegły klinkierowej. Wykaz robót budowlanych złożony przez powódkę spełniał więc wymogi stawiane przez SIWZ, albowiem w poz. 23 były wyszczególnione roboty budowlane polegające na budowie ogrodzenia z cegły klinkierowej. Interpretacja wymogów (...) zaproponowania w wezwaniu z 7 listopada 2014 r. obiega od wykładni literalnej zapisów. W tej sytuacji oferta powódki jest zgodna z SIWZ, a wezwanie pozwanej z dnia 7 listopada 2014 r. do uzupełnienia oświadczenia nie znajdowało uzasadnienia. Skoro wezwanie do uzupełnienia oświadczenia z 7 listopada 2014 r. nie było uzasadnione, to niewykonanie tego zobowiązania przez powódkę, nie może powodować dla niej skutków w postaci utraty wadium. Nie została bowiem spełniona przesłanka z art. 46 a ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. Prawo zamówień publicznych. Poza tym Sąd Rejonowy zauważył, że działania pozwanej były ze sobą sprzeczne. Z jednej strony w dniu 24 listopada 2014 r. pozwana podjęła decyzję o wykluczeniu wykonawcy z udziału w postępowaniu, z drugiej zaś powódka otrzymała wezwanie z dnia 25 listopada 2014 r., w którym zamawiający na podstawie art. 85 ust. 2 ustawy Prawo zamówień publicznych wezwał ją do przedłużenia terminu związania ofertą o 14 dni, tj. do dnia 12 grudnia 2014 r. W zakreślonym w tym wezwaniu terminie powódka nie wyraziła zgody na związanie ofertą (pismo, k. 26), co również powinno skutkować zwrotem wadium. Odmowa wyrażenia zgody na przedłużenie terminu związania ofertą nie powoduje utraty wadium art. 85 ust. 3 ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. Prawo zamówień publicznych. Sąd Rejonowy uznał też, że okoliczność braku odwołania się od decyzji o jej wykluczeniu i odrzuceniu oferty nie wpływa na rozstrzygnięcie w sprawie. Powódka nie była zainteresowana dalszym uczestniczeniem w przetargu. Powyższe w ocenie Sądu Rejonowego nie wyklucza żądania zwrotu wadium.

O odsetkach Sąd Rejonowy orzekła na podstawie art. 481 § 1 k.c. przyjmując, że pozwana była w opóźnieniu od dnia wyboru oferty najkorzystniejszej tj. od dnia 24 listopada 2014 r.

Apelację od powyższego wyroku wywiodła pozwana zaskarżając wyrok w całości i wnosząc o jego zmianę poprzez oddalenie powództwa i zasądzenie od powódki na rzecz pozwanej kosztów postępowania sądowego, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych oraz zasądzenie kosztów postępowania apelacyjnego. Ewentualnie pozwana wniosła o uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi pierwszej instancji i zasądzenie od powódki na rzecz pozwanej kosztów postępowania apelacyjnego. Zaskarżonemu wyrokowi zarzuciła:

I. naruszenie prawa materialnego, które miało istotny wpływ na wynik sprawy, tj.:

- art. 46 ust. 1 ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. Prawo Zamówień Publicznych (dalej p.z.p.) poprzez jego niewłaściwe zastosowanie i przyjęcie, że w okolicznościach niniejszej sprawy spełniły się przesłanki wskazane w tym przepisie i zaktualizowały obowiązek po stronie pozwanej Gminy, jako Zamawiającego do zwrotu wadium wykonawcy,

- art. 46 ust. 4a p.z.p. w związku z art. 6 k.c. poprzez ich błędną wykładnię i błędne zastosowanie i uznanie, że nieuzupełnienie przez powódkę dokumentów potwierdzających spełnienie warunków udziału w postępowaniu, w trybie przepisów art. 26 ust. 3 p.z.p. na żądanie pozwanej, nie stanowiło podstawy dla zatrzymania wadium, a także, że pozwana nie wykazała, aby przesłanki z art. 46 ust. 4a p.z.p. w niniejszej sprawie zostały spełnione, a zatem była ona zobowiązana do zwrotu wadium,

- art. 26 ust. 3 p.z.p. poprzez błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie, a w konsekwencji przyjęcie, że wezwanie pozwanej z dnia 7 listopada 2014 r. do uzupełnienia oświadczenia przez powoda było nieuzasadnione, a tym samym jego niewykonanie przez powoda nie mogło skutkować dla niego zatrzymaniem wadium przez pozwaną,

- art. 481 §1 k.c. w związku z art. 455 k.c. poprzez ich błędne zastosowanie i uznanie, że pozwana była w opóźnieniu od dnia wyboru oferty najkorzystniejszej, a w konsekwencji błędne ustalenie przez Sąd daty wymagalności roszczenia, a tym samym błędne orzeczenie w zakresie okresu, za który powódce przysługują odsetki ustawowe;

II. naruszenie prawa procesowego, które miało istotny wpływ na wynik sprawy, tj.:

- art. 233 k.p.c. - poprzez dokonanie przez Sąd I instancji dowolnej, a nie swobodnej oceny dowodów oraz brak wszechstronnego rozważenia całokształtu materiału dowodowego i przyjęcie, że:

- wykaz robót budowlanych złożony przez powoda spełniał wymogi określone w SIWZ, albowiem w poz. 23 były wyszczególnione roboty budowlane polegające na budowie ogrodzenia z cegły klinkierowej,

- użycie przez pozwaną zapisu w SIWZ „za jedną” nie definiowało, co Zamawiający uznaje za najważniejszą robotę budowlaną, a na pewno nie może być rozumiane, że Zamawiający żąda wykazania dwóch najważniejszych robót budowlanych, z których każda jako najważniejsza ma być ma być budową ogrodzenia z cegły klinkierowej. W odpowiedzi na apelację powódka wniosła o oddalenie jej w całości i zasądzenie od pozwanej na rzecz powódki kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W odpowiedzi na apelację powódka wniosła o jej oddalenie i zasądzenie od pozwanej kosztów postępowania apelacyjnego.

Postanowieniem z dnia 1 sierpnia 2017 r. (VIII Ga 300/17) Sąd Okręgowy w Szczecinie w pkt. 1. zawiesił postępowanie, a w pkt. 2. podjął zawieszone postępowanie z udziałem po stronie powodowej Syndyka masy upadłości Przedsiębiorstwa Budowlanego (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w upadłości w S..

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja nie zasługiwała na uwzględnienie.

Zaprezentowane przez skarżącą w apelacji zarzuty oraz ich argumentacja, w żaden sposób nie podważają trafności ustaleń faktycznych dokonanych przez Sąd pierwszej instancji i wyprowadzonych na ich podstawie wniosków, że roszczenie powódki okazało się uzasadnione. Sąd Okręgowy podziela stanowisko Sądu pierwszej instancji w zakresie ustaleń faktycznych, zastosowanych norm prawnych i wywiedzionych na ich podstawie wniosków, które przyjmuje za własne.

Zarzuty naruszenia prawa procesowego, tj. art. 233 k.p.c., sformułowane w apelacji sprowadzają się do zakwestionowania stanowiska Sądu pierwszej instancji w zakresie w jakim stwierdził, że w sprawie brak było podstaw do przyjęcia, iż wykaz robót złożony przez powódkę jako załącznik do oferty nie spełniał wymogów formalnych określonych przez pozwaną jako zamawiającego w SIWZ. Nadto, zdaniem pozwanej Sąd pierwszej instancji błędnie zinterpretował zapis – odnośnie tych wymogów – zawarty w rozdziale V pkt 3 ppkt 2 SIWZ. Przedstawione zarzuty nie znalazły jednak potwierdzenia w zgromadzonym w aktach sprawy materiale procesowym.

Pozwana jako zamawiający, w zamówieniu publicznym na przetarg, określiła sposób dokonania oceny spełnienia warunku posiadania wiedzy i doświadczenia wykonawcy tego zamówienia w rozdziale V pkt 3 ppkt 2 Specyfikacji Istotnych Warunków Zamówienia (SIWZ). Zgodnie z tym postanowieniem „warunek zostanie uznany za spełniony, jeżeli wykonawca wykaże, że wykonał należycie w okresie ostatnich pięciu lat przed upływem terminu składania ofert, a jeżeli okres prowadzenia działalności jest krótszy – w tym okresie minimum dwie najważniejsze roboty budowlane. Za jedną najważniejszą robotę budowlaną zamawiający uzna: budowę ogrodzenia z cegły klinkierowej”. Jak słusznie argumentowała powódka brzmienie tego zapisu jest jednoznaczne i nie budzi wątpliwości interpretacyjnych. Także w ocenie Sądu Okręgowego, z jego literalnego brzmienia wynika, że do spełnienia warunku udziału w przetargu - poza kryterium czasowym, które nie było kwestionowane - pozwana jako zamawiający wymaga minimum dwie najważniejsze roboty budowlane, przy czym jedną z nich powinna być budowa ogrodzenia z cegły klinkierowej. Takie brzmienie zapisu, wbrew twierdzeniom pozwanej, nie pozwala na przyjęcie, że zamawiający żądał wykazania dwóch najważniejszych robót, z których każda jako najważniejsza miałaby polegać na budowie ogrodzenia z cegły klinkierowej. Gdyby, jak wskazywała powódka w piśmie przedprocesowym z dnia 26 lutego 2015 r., zamawiający zawarł w wymaganiach zapis o treści, że „w tym okresie minimum dwie najważniejsze roboty budowlane, Za najważniejszą robotę budowlaną zamawiający uzna: budowę ogrodzenia z cegły klinkierowej” lub „w tym okresie minimum dwie najważniejsze roboty budowlane: budowę ogrodzenia z cegły klinkierowej”, to wówczas wykonawca, w tym przypadku, powodowa spółka musiałaby wykazać, że wykonała dwie roboty najważniejsze i każda z nich była robotą, która polegała na budowie ogrodzenia z cegły klinkierowej. Przy takim sformułowaniu SIWZ „za jedną najważniejszą robotę budowlaną zamawiający uzna: budowę ogrodzenia z cegły klinkierowej” nie sposób zgodzić się z zamawiającym, że każda z nich miała być robotą polegającą na budowie ogrodzenia z cegły klinkierowej. Zgodnie z zapisami SIWZ zamawiający wymagał dwóch najważniejszych robót budowalnych i jedną najważniejszą robotę budowlaną: budowę ogrodzenia z cegły klinkierowej. Powódka złożyła wykaz 24 najważniejszych robót budowlanych, w tym pod pozycją 23 jedną najważniejszą robotę budowlaną ogrodzenia z cegły klinkierowej oraz przedstawiła referencje inwestorów.

W rezultacie powyższego nie sposób przyjąć, że złożona przez powódkę oferta zawierała braki w zakresie ustalonym przez postanowienie rozdziału V pkt 3 ppkt 2 SIWZ. Nieuprawnione, bo wbrew zapisom SIWZ, było zatem żądanie pozwanej, po otwarciu ofert, dwóch wykonanych budów ogrodzenia z cegły klinkierowej zamiast jednej. Stąd też, w ocenie Sądu Okręgowego, nie było podstaw do wzywania o braki, a wezwanie wystosowane przez pozwaną do powódki w piśmie z dnia 7 listopada 2014 r. uznać należało za zbędne. Tym samym zarzut naruszenia art. 26 ust. 3 ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. Prawo Zamówień Publicznych (zwane dalej p.z.p.) okazał się chybiony. Powódka jako wykonawca pozostawiła wezwanie o usunięcie braków oferty bez odpowiedzi, z czego jak wynika z odpowiedzi na pozew i przywoływanych w nich judykatach, pozwana także wywodzi podstawę do zatrzymania wadium z uwagi na brak aktywności wykonawcy (brak odpowiedzi na wezwanie). Należy jednak wskazać, że powódka uznała, co zostało potwierdzone w niniejszym procesie, że wezwanie to jest bezzasadne. Gdyby przyjąć taką wersję, że wykonawca nawet jeżeli twierdzi, iż wezwanie jest bezzasadne nadal zobligowany jest do złożenia odpowiedzi, to istniałoby ryzyko nadużyć w takiej sytuacji ponieważ zamawiający mógłby kierować takie wezwania do oferentów nawet wówczas, gdy oferty nie byłyby obarczone brakami.

Okoliczności niniejszej sprawy prowadzą do wniosku, że nie zasługuje na uwzględnienie zarzut naruszenia art. 46 ust. 4a p.z.p. według, którego zamawiający zatrzymuje wadium w sytuacji gdy wykonawca, w odpowiedzi na wezwanie, nie złożył oświadczeń lub dokumentów, o których mowa w art. 25 ust. 1. Skoro oferta złożona przez powódkę nie zawierała braków jakie pozwana jej zarzucała to nie było podstaw do wezwania powódki do ich usunięcia, słusznie zatem przyjął Sąd pierwszej instancji, że zaktualizowały się przesłanki do zwrotu wadium.

Zgodnie z art. 46 ust. 1 p.z.p. zamawiający zwraca wadium wszystkim wykonawcom niezwłocznie po wyborze oferty najkorzystniejszej lub unieważnieniu postępowania, z wyjątkiem wykonawcy, którego oferta została wybrana jako najkorzystniejsza, z zastrzeżeniem ust. 4a. W rozważanym stanie faktycznym wybór oferty najkorzystniejszej miał miejsce w dniu 24 listopada 2014 r. w związku z tym od tego dnia, jako od dnia wyboru najkorzystniejszej oferty, pozwana pozostawała w opóźnieniu. Treść cytowanego przepisu wskazuje jasno, że wypłata wadium następuje niezwłocznie po wyborze oferenta. Wniosek zatem jest taki, że termin wymagalności świadczenia określony jest wprost w art. 46 ust. 1 p.z.p. i powstaje z dniem wyboru najkorzystniejszej oferty. Wobec tego – słusznie podniosła powódka – że skoro pozwana zna moment wyboru najkorzystniejszej oferty winna być gotowa do wypłaty wadium pozostałym wykonawcom bez potrzeby wzywania. W świetle powyższego rozstrzygnięcie Sądu pierwszej instancji co do początkowego terminu naliczania odsetek ustawowych było prawidłowe i również zarzut zgłoszony w tym zakresie nie zasługiwał na uwzględnienie.

Mając na względzie powyższe, Sąd Okręgowy w oparciu o treść art. 385 k.p.c. oddalił apelację jako bezzasadną.

Orzeczenie o kosztach procesu przed sądem apelacyjnym oparto o treść art. 98 k.p.c. i 108 k.p.c. Na zasądzone od pozwanej na rzecz powódki koszty postępowania apelacyjnego składało się wynagrodzenie pełnomocnika w kwocie 450 złotych ustalone na podstawie §10 ust. 1 pkt 1 w zw. z § 2 pkt 3 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz.U. 2015.1800 ze zm.) obowiązującego w dniu wniesienia apelacji.

SSO (...)SSO (...)SSO (...)

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE