UZASADNIENIE

(...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w P. wystąpiła do tutejszego Sądu z wnioskiem o ustalenie, że z dniem 1 lutego 2009 r. nabyła przez zasiedzenie służebność przesyłu polegającą na nieodpłatnym korzystaniu – w szczególności eksploatacji, dokonywania kontroli, przeglądów, konserwacji, modernizacji i remontów, usuwaniu awarii, wymiany urządzeń infrastruktury elektroenergetycznej, wycince ewentualnych drzew i zakrzewień oraz na prawie swobodnego wstępu na obciążone grunty w celu wykonania przedmiotowych prac na nieruchomości stanowiącej własność uczestnika, składającej się z działek nr (...) położonych w W., dla której Sąd Rejonowy w Gryficach, prowadzi księgę wieczystą KW nr (...). Jednocześnie wnioskodawczyni wniosła o zasądzenie od uczestnika na jej rzecz kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych wraz z opłatą skarbową od pełnomocnictwa.

Uzasadniając żądanie wnioskodawczyni wskazała, że na ww. nieruchomości uczestnika posadowione są urządzenia infrastruktury elektroenergetycznej w postaci linii napowietrznej 15kV nr (...) i nr (...) oraz konstrukcji wsporczych w postaci słupów. Linia nr (...) została wybudowana w połowie ubiegłego wieku, a odgałęzienie nr (...) wybudowano w 1976 r. i od tego czasu są one obsługiwane oraz eksploatowane przez wnioskodawcę i jego poprzedników prawnych, wchodząc w skład prowadzonego przedsiębiorstwa energetycznego.

W dalszej części uzasadnienia wnioskodawczyni wskazała, że opisana infrastruktura stanowi trwałe i widoczne urządzenie w rozumieniu art. 292 kc, a sposób korzystania przez nią i jej poprzedników prawnych, wobec upływu 20 lat, uzasadnia stwierdzenie nabycia służebności przesyłu przez zasiedzenie. Wnioskodawczyni podniosła, że przesłankę dobrej wiary należy oceniać na chwilę objęcia rzeczy w posiadanie. Ponadto podkreśliła, że za generalną zasadą przypisywania organom przedsiębiorstw państwowych dobrej wiary w zakresie przysługującego im uprawnienia do korzystania z nieruchomości nie stanowiących ich własności opowiedział się w jednym z orzeczeń Sąd Okręgowy w Szczecinie uzasadniając, że nowelizacja kodeksu cywilnego uchylająca art. 128 kc dokonana została w interesie przedsiębiorstw państwowych. W przeciwnym razie nowelizacja art. 128 kc pozbawiłaby zdaniem wnioskodawczyni przedsiębiorstwa energetyczne uprawnień do korzystania z linii przesyłowych.

Uczestnik postępowania wniósł o oddalenie wniosku w pierwszej kolejności powołując się na pogląd prawny o niedopuszczalności zasiedzenia służebności przesyłu oraz znaczenie zasady ochrony i nienaruszalności prawa własności zakotwiczonej w samej Ustawie Zasadniczej. Ponadto uczestnik negował okoliczność nieprzerwanego i niezmiennego sposobu korzystania z nieruchomości oraz podniósł, że brak jest podstaw do uznania za wykazaną okoliczność przeniesienia posiadania służebności oraz pozostawania przez poprzedników prawnych wnioskodawczyni w usprawiedliwionym okolicznościami przeświadczeniu, co do przysługiwania uprawnienia do korzystania z nieruchomości. Dla wykazania zasadności prezentowanego stanowiska procesowego uczestnik przywołał pogląd prawny wyrażony przez Sąd Najwyższy, iż przedsiębiorstwo energetyczne, które nie legitymuje się uprawnieniem do ingerowania w sferę cudzej własności jest posiadaczem w złej wierze. Fakt nieuregulowania zasad korzystania z nieruchomości poprzednio Skarbu Państwa - obecnie uczestnika, przez poprzedników prawnych wnioskodawczyni uzasadnia w ocenie uczestnika brak podstaw do przyjęcia dobrej wiary i 20-letniego okresu posiadania służebności.

Postanowieniem z dnia 5 listopada 2013 r. Sąd Rejonowy w Gryficach oddalił wniosek wnioskodawczyni i zasądził od niej na rzecz uczestnika kwotę 240 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania. Sąd uznał, że z uwagi na niespełnienie przesłanek ustawowych wymaganych do stwierdzenia nabycia służebności przesyłu przez zasiedzenie, żądanie wnioskodawczyni nie mogło zostać uwzględnione. Sąd Rejonowy w Gryficach ocenił wprawdzie, że przesłanka samoistnego posiadania przez wnioskodawczynię służebności została spełniona, to jednak wnioskodawczyni i jej poprzednikom nie można przypisać dobrej wiary w chwili objęcia w posiadanie służebności. W uznaniu Sądu Rejonowego wnioskodawczyni nie wykazała, aby jej poprzednicy prawni pozostawali w dacie 1 października 1990 r. w usprawiedliwionym okolicznościami przekonaniu co do przysługującego im uprawnienia do korzystania z nieruchomości Skarbu Państwa za zasadzie służebności.

Apelację od przedmiotowego rozstrzygnięcia wywiodła wnioskodawczyni, zaskarżając je w całości i wnosząc o jego zmianę poprzez uwzględnienie wniosku i zasądzenie od uczestnika na jej rzecz kosztów postępowania.

Postanowieniem z dnia 22 października 2014 r. Sąd Okręgowy w Szczecinie uchylił zaskarżone postanowienie i przekazał sprawę Sądowi Rejonowemu w Gryficach do ponownego rozpoznania, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach instancji odwoławczej. W treści uzasadnienia ww. orzeczenia Sąd Okręgowy w Szczecinie podkreślił, że do 2012 r. nieruchomość objęta wnioskiem stanowiła własność Skarbu Państwa. W dalszej kolejności wskazano, że nie można zasadnie twierdzić, że objęcie w posiadanie służebności przesyłu przez poprzedników prawnych wnioskodawczyni nastąpiło w złej wierze. W uznaniu Sądu Okręgowego w Szczecinie z dniem 1 lutego 2009 r. upłynął 20 letni okres zasiedzenia służebności przesyłu, zaś Sąd Rejonowy w Gryficach, przyjmując stanowisko przeciwne, nie rozpoznał istoty sprawy.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Przed dniem 22 maja 2012 r. nieruchomość położona w W., składająca się obecnie z działek nr (...), dla której Sąd Rejonowy w Gryficach prowadzi księgę wieczystą KW nr (...), stanowiła własność Skarbu Państwa (początkowo w zarządzie Kombinatu Państwowych Przedsiębiorstw Rolnych). Decyzją W. z dniem 31 lipca 1992 r. nastąpiła likwidacja przedsiębiorstwa państwowego. Następnie protokołem zdawczo-odbiorczym z dnia 24 września 1992 r. majątek zlikwidowanego K. P. przekazano (...) Skarbu Państwa. Od 22 maja 2012 r. działki nr (...) stanowią własność M. B..

Bezsporne, a nadto dowód:

- akta KW (...) - k. 15-18

- akta KW (...)/.

Na wymienionej wyżej nieruchomości usytuowane były i są:

- na działce (...) - linia nr (...) wraz z konstrukcją wsporczą w postaci 7 słupów elektroenergetycznych, wybudowana w połowie ubiegłego wieku, zajmująca pas gruntu o długości 847 m i szerokości 3,60 m oraz o powierzchni 3246 m²,

- na działce (...) - linia napowietrzna SN 15 kV nr (...) wraz z konstrukcją wsporczą w postaci 5 słupów elektroenergetycznych - stanowiąca odgałęzienie linii nr (...), wybudowana w 1976 r., zajmująca pas gruntu o długości 960 m i szerokości 3,60 m oraz o powierzchni 3481m^{(
2)}.

Linia SN 15 kV nr (...) została wybudowana po trasie wcześniej istniejącej linii, a swój początek bierze w L.. Inwestorem był Zakład (...).

Wskazane linie mają charakter magistralny, zasilają położone w okolicy miejscowości. Na stałe zasilają one w energię elektryczną 15 stacji.

W latach od 1975-1982 r. poprzednicy prawni wnioskodawczyni wymienili drewniane słupy konstrukcji wsporczej na słupy betonowe, zaś w 1988 r. wymianie poddano większość wadliwych izolatorów. W 1992 r. poprzednik prawny wnioskodawczyni dokonał po raz ostatni przeglądu linii i od tej pory nie przeprowadzano prac konserwatorskich. Czynności kontrolne przeprowadzono po raz ostatni w 2011 r. Opisane powyżej czynności nie były konsultowane z właścicielem nieruchomości.

Od chwili zakończenia budowy opisanych powyżej linii, korzystanie z urządzeń przesyłowych położnych na nieruchomości M. B. sprowadzało się i nadal się sprowadza do dokonywania dystrybucji energii elektrycznej, eksploatacji, kontroli, przeglądów, konserwacji, modernizacji, remontów, usuwania awarii, wymianie urządzeń infrastruktury elektroenergetycznej. Na przestrzeni lat ani poprzednicy prawni wnioskodawczyni, ani ona sama, nie zobowiązywali właścicieli działek (...) do powstrzymywania się od uprawiania gruntów i wznoszenia budowli pod liniami oraz obok słupów.

Urządzenia przesyłowe położone na nieruchomości uczestnika stanowią środki trwałe majątku wnioskodawczyni, a wcześniej jej poprzedników prawnych.

Dowód: - zeznania świadka R. Ż. - k. 317-320,

- zeznania uczestnika M. B. k. 373-374,

- odpis mapy z trasą przebiegi linii - k. 26,

- odpis karty środków trwałych - k. 27,

- plan trasy projektów z 1981 r. - k. 28-29,

- kartoteka linii - k. 30,

- odpis protokołu odbioru technicznego z 1976 r. - k. 295-296,

- odpis protokołu odbioru technicznego z 1982 r. - k. 31,

- odpisy protokołów przeglądu - k. 35-36,

- odpis karty oględzin z dnia 22.12.1994 r. - k. 39-40

- odpisy protokołów oględzin z 2011 r. - k. 41-46

- odpis planu linii z 1975 r. - k. 290-294,

- opinia biegłego geodety z dnia 11 maja 2015 r. wraz z mapą – k. 466-467,

- dokumentacja zdjęciowa – k. 530,

- protokół oględzin – k. 531.

W archiwach Wydziału (...) w G., U. M. w P. i A., brak jest dokumentacji związanej z realizacją posadowienia, remontu, czy wymianą części składowych linii napowietrznej przebiegającej przez nieruchomość uczestnika, bądź świadczących o uregulowaniu sposobu korzystania przez wnioskodawczynię z tej nieruchomości.

Dowód:

- pismo S. P. z dnia 07.08.2013 r. - k. 357,

- pismo Burmistrza P. - k. 359,

- pismo (...) z dnia 12.08.2013 r. - k. 361.

Z dniem 1 kwietnia 1958r. Zakład (...) przyjął nazwę Zakład (...). Przedmiotem działania Zakładu była m.in. eksploatacja sieciowych urządzeń energetycznych oraz elektrowni niewydzielonych. Na mocy zarządzenia nr (...) Ministra Górnictwa i Energetyki z dnia 25 listopada 1958r. utworzono przedsiębiorstwo państwowe Zakłady (...).

W 1969 roku dostawą energii elektrycznej zajmowały się Zakłady (...), a następnie Przedsiębiorstwo Państwowe Zakład (...) w S..

Zarządzeniem Ministra Przemysłu i Handlu nr (...)z dnia 9 lipca 1993r. Zakład (...) w S. został przekształcony w jednoosobowa spółkę Skarbu Państwa o nazwie Zakład (...) Spółkę Akcyjną w S., której to firma została następnie zmieniona na (...) Spółka Akcyjna w S..

W dniu 2 stycznia 2003r. (...) Spółka Akcyjna w S. została połączona z (...) Spółką Akcyjną w P., która od dnia 13 października 2004r. działa pod firmą (...) Spółka Akcyjna w P.. Ostatnia z wymienionych spółek zawiązała spółkę (...) Spółkę Akcyjną w P., która prowadzi działalność w zakresie dystrybucji energii elektrycznej. Wraz z nabyciem przez (...) Spółkę Akcyjną w P. zorganizowanej części przedsiębiorstwa na jej własność przeszły prawa własności wszelkich urządzeń infrastruktury elektroenergetycznej należących do (...) Spółki Akcyjnej w P..

Na mocy umowy z dnia 30 czerwca 2007 r. (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w P. nabyła od (...) Spółki Akcyjnej w P. zorganizowaną część przedsiębiorstwa. W ramach tej umowy na nabywcę przeszła własność wszelkich urządzeń infrastruktury elektroenergetycznej.

Dowód:

- odpis zarządzenia nr (...) M. z dnia 20 lutego 1958 r .,

-odpis zarządzenia nr(...) M. z dnia 28 lutego 1958 r.

- odpis zarządzenia nr (...) Dyrektora Naczelnego (...) z 12 marca 1958 r.

-zarządzenie nr (...)Dyrektora (...)z 12 marca 1958r.,

-załącznik nr l do Zarządzenia nr (...) (...) z dnia 12 marca 1958 r.,

-zarządzenie nr(...) (...)z dnia 25 listopada 1958 r.,

-zarządzenie nr(...) (...) z dnia 20 XII 1958r.,

-zarządzenie nr(...) (...)z dnia 9 stycznia 1959 r.,

-zarządzenie nr(...) z dnia 9 czerwca 1976r.,

-wykaz (...) Zakładu (...);

-schemat organizacyjny zarządu Zakładów (...) zgodny ze stanem z dnia 15 maja 1974 r.,

-zarządzenie nr 78 Ministra Górnictwa i Energetyki z dnia 31 grudnia 1971 r.,

-zarządzenie nr 25 Ministra Górnictwa i Energetyki z dnia 2 czerwca 1975 r.,

-wyciąg z wykazu jednostek organizacyjnych Zjednoczenia (...) wg stanu na dzień l stycznia 1975 r.,
-wyciąg z wykazu jednostek organizacyjnych Zakładów (...) wg stanu na dzień l lipca 1983 r.,

-rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 11 stycznia 1988 r. (Dz.U.88.4.31),
-protokół podziału składników mienia oraz zobowiązań i wierzytelności przedsiębiorstwa państwowego (...) z siedzibą w P. z dnia 7 czerwca 1989 r. wraz z załącznikiem nr (...) - podział scentralizowanych funduszy przedsiębiorstwa gromadzonych na szczeblu Zarządu ZOE,

- bilans przekazania wynikający z podziału Majątku ZOE według stanu na dzień 31 grudnia 1988 r., wypis z Księgi Rejestrowej nr (...),

-zarządzenie Nr (...) (...) z 9 lipca 1993 r. wraz z załącznikiem,

- akt notarialny —przekształcenia przedsiębiorstwa państwowego w spółkę akcyjną z dnia 12 lipca 1993 r. , (Rep. Nr A (...)),

- odpis Rejestru Handlowego nr (...),

-postanowienie Sądu Rejonowego w Szczecinie Wydział XI Gospodarczy z dnia l IX 1993 r. (nr rej.(...)/93),

-postanowienie Sądu Rejonowego w Szczecinie Wydział XI Gospodarczy z dnia 8 września 1993 r. (nr rej. (...)),

- wypis z aktu notarialnego - protokół nadzwyczajnego walnego zgromadzenia akcjonariuszy z dnia 30 listopada1999 r. (rep. AA (...)),
-postanowienie SR w Szczecinie Wydział XI Gospodarczy z 27 grudnia 1999 r. (nr rej. (...)/99),

-odpis rejestru przedsiębiorców, KRS nr (...), zgodny ze stanem KRS na 3.08. 2001 r.,

- odpis Rejestru Handlowego nr (...),

- wypis z aktu notarialnego - protokół nadzwyczajnego walnego zgromadzenia z dnia 17 grudnia 2002 r. (rep. A nr (...)),

- wypis z aktu notarialnego - protokół nadzwyczajnego walnego zgromadzenia z dnia 17 grudnia 2002 r. (rep. A. (...)),

-postanowienie SR w Poznaniu XXI Wydział Gospodarczy KRS z 31 grudnia 2002 r. (sygn.

spr . PO XXI NS-REJ. KRS/(...)),

-odpis z rejestru przedsiębiorców, nr KRS (...), na dzień 6 czerwca 2003 r.,

-postanowienie SR w Poznaniu XXI Wydział Gospodarczy KRS z dnia 07 X 2004 r.

(sygn. spr . PO.XXI NS-Rej. KRS/(...)),

-oświadczenie o dokonaniu wpisu z dnia 13 X 2004 r. (sygn. spr . PO.XXI NS-Rej. KRS/(...)),

- Umowa zbycia zorganizowanej części przedsiębiorstwa z dnia 30 czerwca 2007r.

wszystko na k. 47-255.

M. B. od 2006 r. był użytkownikiem nieruchomości stanowiącej (uprzednio działkę nr (...) ) obecnie działki nr (...). Wówczas to nieruchomość tę posiadał w dzierżawie ojciec uczestnika, lecz większość prac polowych wykonywał M. B., bądź pod jego nadzorem - zatrudnieni u niego pracownicy. Nieruchomość była i obecnie wykorzystywana jest rolniczo. Uczestnik od 2006 r. wykonywał na przedmiotowej nieruchomości czynności agrotechniczne. Dla potrzeb związanych z zapewnieniem właściwej jakości upraw, dokonywał codziennych oględzin nieruchomości podczas, których nie spotkał pracowników Zakładu (...) mających dokonywać przeglądów, bądź napraw linii elektroenergetycznej.

Dowód: zeznania uczestnika M. B. k. 373-374.

Sąd zważył, co następuje:

Wniosek okazał się w przeważającej części zasadny.

Nowelizacją, która weszła w życie 3 sierpnia 2008 r., ustawodawca wprowadził do systemu prawnego ograniczone prawo rzeczowe w postaci służebności przesyłu. Zgodnie z art. 305¹ kc nieruchomość można obciążyć na rzecz przedsiębiorcy, który zamierza wybudować lub którego własność stanowią urządzenia, o których mowa w art. 49 § 1 kc, prawem polegającym na tym, że przedsiębiorca może korzystać w oznaczonym zakresie z nieruchomości obciążonej, zgodnie z przeznaczeniem tych urządzeń (służebność przesyłu). Ustanowienie służebności przesyłu może nastąpić na rzecz podmiotu, który jest przedsiębiorcą i prowadzi we własnym imieniu działalność gospodarczą lub zawodową. Przedmiotem działalności takiego przedsiębiorcy powinna być działalność związana z wykorzystaniem urządzeń przesyłowych.

Na płaszczyźnie przedmiotowej sprawy wnioskodawczyni domagała się stwierdzenia nabycia przez zasiedzenie służebności przesyłu w związku z art. 292 kc, powołując się na niezmienne i nieprzerwane samoistne posiadanie służebności skutkujące jej zasiedzeniem po upływie lat trzydziestu. Z kolei uczestnik zdecydowanie zanegował dopuszczalność stosowania analogii wynikającej z art. 292 kc do służebności przesyłu prezentując poglądy i argumenty przemawiać mające za słusznością zajętego stanowiska.

Stosownie do treści z treścią art. 305⁴kc do służebności przesyłu stosuje się odpowiednio przepisy o służebnościach gruntowych. Te z kolei stanowią, że do nabycia służebności gruntowej w drodze zasiedzenia stosuje się przepisy o zasiedzeniu nieruchomości. Zatem nabycie służebności przesyłu może nastąpić po upływie dwudziestoletniego okresu korzystania z rzeczy w dobrej wierze oraz trzydziestoletniego okresu korzystania z rzeczy w przypadku złej wiary (art. 172 kc). Przyjęcie dłuższego okresu zasiedzenia wynika z zastosowania art. 9 ustawy z dnia 28.07.1990r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny (Dz.U.1990.55.321), która wprowadziła dłuższe terminy niezbędne do zasiedzenia prawa, a zgodnie z którym do zasiedzenia, którego bieg rozpoczął się przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy, stosuje się od tej chwili przepisy niniejszej ustawy; dotyczy to w szczególności możliwości nabycia prawa przez zasiedzenie.

Przepis art. 176 kc zakłada, iż zaliczenie posiadania poprzednika jest możliwe, jeżeli podczas biegu zasiedzenia nastąpiło przeniesienie posiadania.

Na wstępie wyjaśnić należy, że Sąd podziela ugruntowane w orzecznictwie i doktrynie stanowisko, iż jest dopuszczalne zasiedzenie służebności przesyłu - i to także przy doliczeniu okresu jej posiadania sprzed chwili wprowadzenia przepisów regulujących jej instytucję. Odnotować przy tym należy, że o ile stan faktyczny uzasadnia stwierdzenie, że do zasiedzenia doszło przed dniem 3 sierpnia 2008 r. Sąd stwierdza w takim, przypadku zasiedzenie służebności gruntowej o treści służebności przesyłu. Po wskazanej zaś dacie, dopuszczalne jest stwierdzenie zasiedzenia służebności przesyłu (uchwała SN z dnia 7 października 2008 r., sygn. III CZP 89/08, G. B. „Urządzenia przesyłowe” Wyd. 1. L. N. 2008 str. 72-75). Jednoznaczne stanowisko w odniesieniu do analizowanej kwestii zajął także Sąd Najwyższy w uchwale z dnia z dnia 22 maja 2013r., III CZP 18/13, w której stwierdził, iż „Przed wejściem w życie art. 305¹ -305⁴ k.c. było dopuszczalne nabycie w drodze zasiedzenia na rzecz przedsiębiorcy służebności odpowiadającej treścią służebności przesyłu. Okres występowania na nieruchomości stanu faktycznego odpowiadającego treści służebności przesyłu przed wejściem w życie art. 305¹ -305⁴ k.c. podlega doliczeniu do czasu posiadania wymaganego do zasiedzenia tej służebności”. Należy zwrócić uwagę, że w postępowaniu o stwierdzenie zasiedzenia Sąd stosuje do orzeczenia odpowiednio przepisy dotyczące stwierdzenia nabycia spadku, co oznacza, że z urzędu bada, czy doszło do zasiedzenia, a jeśli tak, to przez kogo i kiedy. Stwierdzenie zasiedzenia jest bowiem orzeczeniem deklaratoryjnym, stwierdzającym jedynie zaistnienie pewnego nowego stanu prawnego, zatem Sąd nie jest związany wnioskami stron ani co do terminu zasiedzenia, ani co do wskazania osoby, na rzecz której zasiedzenie ma być stwierdzone (postanowienie Sądu Najwyższego z 21 listopada 2013r., III CSK 316/12).

Sąd ustalił, iż na nieruchomości:

- na działce (...) – znajduje się linia nr (...) wraz z konstrukcją wsporczą w postaci 7 słupów elektroenergetycznych, wybudowana w połowie ubiegłego wieku, zajmująca pas gruntu o długości 847 m i szerokości 3,60 m oraz o powierzchni 3246 m²,

- na działce (...) – znajduje się linia napowietrzna SN 15 kV nr (...) wraz z konstrukcją wsporczą w postaci 5 słupów elektroenergetycznych - stanowiąca odgałęzienie linii nr (...) wybudowana w 1976 r., zajmująca pas gruntu o długości 960 m i szerokości 3,60 m oraz o powierzchni 3481m^{(
2)}.

Wskazane powyżej nieruchomości do dnia 22 maja 2012 r. stanowiły własność Skarbu Państwa.

Przeprowadzone w przedmiotowej spawie postępowanie dowodowe wykazało, że od momentu wybudowania linii napowietrznej Sn 15 kV nr (...) oraz Sn 15 kV nr (...)korzystanie z urządzeń przesyłowych położnych na nieruchomości M. B. sprowadzało się (i nadal się sprowadza) do dokonywania dystrybucji energii elektrycznej, eksploatacji, kontroli, przeglądów, konserwacji, modernizacji, remontów, usuwania awarii, wymianie urządzeń infrastruktury elektroenergetycznej. W latach od 1975-1982 r. poprzednicy prawni wnioskodawczyni wymienili drewniane słupy konstrukcji wsporczej na słupy betonowe, zaś w 1988 r. wymianie poddano większość wadliwych izolatorów. W 1992 r. poprzednik prawny wnioskodawczyni dokonał po raz ostatni przeglądu linii i od tej pory nie przeprowadzano prac konserwatorskich. Czynności kontrolne przeprowadzono po raz ostatni w 2011 r. Jednocześnie brak jest podstaw do przyjęcia, aby na przestrzeni lat poprzednicy prawni wnioskodawczyni, bądź też ona sama, zobowiązywali właścicieli działek (...) do powstrzymywania się od uprawiania gruntów i wznoszenia budowli pod liniami oraz obok słupów . Niewątpliwie zaś korzystanie przez wnioskodawczynię i jej poprzedników prawnych z urządzeń infrastruktury elektroenergetycznej położnej na nieruchomości stanowiącej działki (...) nie było ani ustalane ani konsultowane z właścicielem nieruchomości (później z właściwą jednostką (...), następnie (...)), w tym z uczestnikiem. Opisane czynności, dokonywane bez zgody właścicieli działek, a przedsiębrane w stosunku do linii energetycznych dowodzą, iż służebność przesyłu była przedmiotem posiadania samoistnego przez poszczególne przedsiębiorstwa energetyczne, które nie występowały w charakterze dzierżycieli, lecz we własnym zakresie zajmowały się eksploatacją, dystrybucją, modernizacją linii energetycznych. Przedsiębiorstwa państwowe legitymowały się zdolnością posiadania we własnym imieniu służebności, które wykonywały w stosunku do ww. nieruchomości.

W dalszej kolejności Sąd badał, czy do objęcia w posiadanie tego prawa doszło w dobrej czy w złej wierze. Aby ustalenie powyższe poczynić, w pierwszej kolejności ustalić należało, w jakiej konkretnie dacie dzierżenie wykonywane przez przedsiębiorstwo państwowe przekształciło się w posiadanie, tj. kiedy służebność przesyłu objęta została w posiadanie. Odnotować przy tym należy, że nieruchomość władnąca i obciążona nie mogą być własnością (pozostawać w użytkowaniu wieczystym) tej samej osoby i z tego względu nie ma możliwości do zaliczenia do okresu posiadania służebności przez przedsiębiorstwo przesyłowe po dniu 1 lutego 1989 r., okresu korzystania ze służebności przed tą datą przez jego poprzednika prawnego – przedsiębiorstwo państwowe. Wszak posiadanie to nie mogło doprowadzić do zasiedzenia, skoro nieruchomość stanowiła własność państwową (postanowienie SN z dnia 5 czerwca 2009 r., I CSK 495/08, postanowienie SN z dnia 3 lutego 2010 r., II CSK 465/09). Przedsiębiorstwa państwowe uzyskały zdolność posiadania we własnym imieniu z dniem 1 lutego 1989 r. W ówczesnej dacie obowiązywał jednak art. 177 kc, który zakładał, że przepisów o nabyciu własności przez zasiedzenie nie stosuje się, jeżeli nieruchomość jest przedmiotem własności państwowej. Z dniem 1 października 1990 r., na mocy art. 1 ustawy z dnia 28 lipca1990 r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny, został uchylony art. 177 kc, co skutkowało powstaniem możliwości zasiedzenia nieruchomości Skarbu Państwa. Jednocześnie art. 10 przywołanej ustawy stanowił, iż jeżeli przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy istniał stan, który według przepisów dotychczasowych wyłączał zasiedzenie nieruchomości, a według przepisów obowiązujących po wejściu w życie tej ustawy prowadzi do zasiedzenia, zasiedzenie biegnie od dnia wejścia jej w życie; jednakże termin ten ulega skróceniu o czas, w którym powyższy stan istniał przed wejściem w życie ustawy, lecz nie więcej niż o połowę. Powyższe oznacza, że przed dniem 1 października 1990 r. wyłączone było, w okresie od 18 maja1964 r. do 1 października 1990 r. zasiedzenie służebności (art. 7 ustawy z dnia 14 lipca1961 r. o gospodarce terenami w miastach i osiedlach Dz. U. Nr 32, poz. 159 ze zm. Oraz art. 177 k.c.). Okres posiadania służebności prowadzący do jej zasiedzenia rozpoczął się zatem od dnia 1 października 1990 r., jednakże do okresu tego – z uwagi na regulację zawartą w art. 10 ustawy z dnia 28 lipca 1990 r. o zmianie kodeksu cywilnego – mógł być doliczony okres posiadania służebności gruntowej przez poprzednika prawnego wnioskodawcy, liczony od dnia 1 lutego 1989 r. do dnia 30 września 1990 r.

Reasumując tę część rozważań stwierdzić należy, że z uwagi na dyspozycję normy wyinterpretowanej z treści art. 10 ustawy z dnia 28 lipca 1990 r. o zmianie kodeksu cywilnego - objęcie służebności przesyłu w posiadanie na płaszczyźnie przedmiotowej sprawy nastąpiło z dniem 1 lutego 1989 r., kiedy to przedsiębiorstwo państwowe uzyskało zdolność posiadania we własnym imieniu, a więc dzierżenie przekształciło się w posiadanie. Wskazana data jest więc miarodajna dla ustalenia dobrej albo złej wiary posiadacza.

Artykuł 7 kc statuuje domniemanie nakazujące przyjęcie, że wejście w posiadanie nastąpiło w dobrej wierze. W ocenie Sądu na płaszczyźnie przedmiotowej sprawy uczestnik nie wzruszył przedmiotowego domniemania. Zgodnie ze poglądem wyrażonym przez Sąd Najwyższy w orzeczeniu z dnia 5 lipca 2012r . (IV CSK 606/11) przyjąć należy, że rozumienie pojęcia „dobrej wiary” w sensie tradycyjnym nie wyklucza w pewnych sytuacjach traktowania posiadacza, który wiedział lub powinien był wiedzieć, że nie jest właścicielem, na równi z posiadaczem w dobrej wierze, jeżeli przemawiają za tym, ze względu na szczególne okoliczności sprawy, zasady współżycia społecznego. Za „szczególne okoliczności sprawy” uznano przy tym potrzebę dalszego utrzymania urządzeń przesyłowych znajdujących się na działce stanowiącej obecnie własność uczestnika, po jej nabyciu od Skarbu Państwa – w celu zaopatrzenia ludności w energię elektryczną, co nigdy nie było przez uczestnika kwestionowane. Wskazać w tym miejscu należy, że linie nr (...) i (...) mają charakter magistralny, zasilają położone w okolicy miejscowości. Na stałe zasilają one w energię elektryczną 15 stacji. Jednocześnie należy mieć na uwadze okoliczność, że przy kwalifikacji charakteru posiadania służebności przesyłu surowsze kryteria należy stosować w sytuacji, gdy dana nieruchomość w chwili rozpoczęcia tego posiadania nie była „nieruchomością państwową” (a więc nie stanowiła własności Skarbu Państwa). W takim bowiem przypadku, a mianowicie przy ingerencji przez przedsiębiorstwo przesyłowe w konstytucyjnie chronione prawo własności, od osób wchodzących w skład organów przedsiębiorstw państwowych, należałoby oczekiwać wyższego miernika staranności. Tymczasem na płaszczyźnie przedmiotowej sprawy nieruchomość, na której posadowione są urządzenia elektroenergetyczne do 22 maja 2012 r. była własnością Skarbu Państwa. Brak jest więc w ocenie Sądu podstaw do stosowania – dla ustalenia charakteru prawnego objęcia służebności przesyłu w posiadanie – wyższych mierników staranności.

Jednocześnie uczestnik nie zaoferował żadnych środków dowodowych zdatnych do obalenia domniemania jakie statuuje art. 7 kc. Podkreślenia przy tym wymaga okoliczność, że w dacie wejścia w życie nowelizacji art. 128 kc, a więc z chwilą, kiedy przedsiębiorstwa państwowe uzyskały możliwość posiadania we własnym imieniu nieruchomości państwowych, brak jest podstaw do przyjęcia słuszności tezy, że osoby wchodzące w skład organów przedsiębiorstw państwowych mogły i powinny obejmować świadomością, że posiadanie gruntów Skarbu Państw, na których posadowione są urządzenia elektroenergetyczne, istnieje bez podstawy prawnej. Faktem pozostaje bowiem, iż nowelizacja art. 128 kc nastąpiła w interesie przedsiębiorstw państwowych i przyznała im samodzielność majątkową. W kontekście powyższego nie sposób racjonalnie utrzymywać, że w ten sposób posiadanie gruntów, na których znajdowały się linie energetyczne, szczególnie gruntów Skarbu Państwa, następuje bez podstawy prawnej. W takim bowiem przypadku nowelizacja art. 128 kc pozbawiałaby przedsiębiorstwa energetyczne uprawnień do korzystania z linii przesyłowych albo rodziłaby daleko idące konsekwencje finansowe.

Konkludując, stwierdzić należy, że domniemanie dobrej wiary nie zostało na płaszczyźnie przedmiotowej sprawy skutecznie obalone. W związku z powyższym, przekonanie osób wchodzących w skład organu przedsiębiorstwa państwowego – jako poprzedników prawnych wnioskodawcy, że przedsiębiorstwu państwowemu także po nowelizacji art. 128 kc przysługuje uprawnienie do posiadania gruntów Skarbu Państwa w zakresie pozwalającym na korzystanie z urządzeń elektroenergetycznych, było w okolicznościach niniejszej sprawy usprawiedliwione. W uznaniu Sądu oceny tej nie czyni odmienną fakt, że w archiwach Wydziału Urbanistyki (...) i Budownictwa S. P. w G., Urzędzie Miejskim w P. i A., brak jest dokumentacji związanej z realizacją posadowienia, remontu, czy wymianą części składowych linii napowietrznej przebiegającej przez nieruchomość uczestnika, bądź świadczących o uregulowaniu sposobu korzystania przez wnioskodawczynię z tej nieruchomości.

Sąd uznał zatem, że z dniem 1 lutego 1989 r. poprzednicy prawni wnioskodawcy objęli w posiadanie w dobrej wierze służebność przesyłu polegającą na korzystaniu z linii elektroenergetycznej posadowionej na działkach należących obecnie do M. B..

Przedmiotem analizy Sądu były również podmioty, które posiadały służebność oraz to, czy doszło pomiędzy nimi do przeniesienia posiadania służebności. Sąd ustalił, że od dnia 1 kwietnia 1958 r. Zakład (...) ulegał przekształceniom. Początkowo formą prawną poprzedników prawnych wnioskodawczyni były przedsiębiorstwa państwowe ( Zakład (...) przyjął później nazwę Zakład (...); od 1969 roku dostawą energii elektrycznej zajmowały się Zakłady (...), a następnie Przedsiębiorstwo Państwowe Zakład (...) w S.). Zarządzeniem Ministra Przemysłu i Handlu nr 196/O./93 z dnia 9 lipca 1993r. Zakład (...) w S. został przekształcony w jednoosobowa spółkę Skarbu Państwa o nazwie Zakład (...) Spółkę Akcyjną w S., której to firma została następnie zmieniona na (...) Spółka Akcyjna w S.. W dniu 2 stycznia 2003r. (...) Spółka Akcyjna w S. została połączona z (...) Spółką Akcyjną w P., która od dnia 13 października 2004 r. działa pod firmą (...) Spółka Akcyjna w P.. Ostatnia z wymienionych spółek zawiązała spółkę (...) Spółkę Akcyjną w P., która prowadzi działalność w zakresie dystrybucji energii elektrycznej. Wraz z nabyciem przez (...) Spółkę Akcyjną w P. zorganizowanej części przedsiębiorstwa na jej własność przeszły prawa własności wszelkich urządzeń infrastruktury elektroenergetycznej należących do (...) Spółki Akcyjnej w P.. W dalszej kolejności na mocy umowy z dnia 30 czerwca 2007 r. (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w P. nabyła od (...) Spółki Akcyjnej w P. zorganizowaną część przedsiębiorstwa. W ramach tej umowy na nabywcę przeszła własność wszelkich urządzeń infrastruktury elektroenergetycznej.

Przedmiotem działania wskazanych powyżej przedsiębiorstw przesyłowych była eksploatacja sieciowych urządzeń energetycznych (taki też jest przedmiot działalności wnioskodawczyni). Poszczególne podmioty dokonywały przeniesienia własności infrastruktury elektroenergetycznej. Fakt przeniesienia posiadania jest zatem niewątpliwy, powszechnie znany, znajduje odzwierciedlenie w załączonych do wniosku dowodach dokumentarnych oraz wynika z faktu, że linie elektroenergetyczne nr (...) i nr (...) przez cały analizowany powyżej okres wykorzystywane były (i są nadal) do przesyłu energii elektrycznej, co stanowi przedmiot działalności wnioskodawczyni.

Podkreślenia wymaga, iż w dokumentacji sporządzonej przez poprzedników prawnych wnioskodawczyni przed datą wejścia w życie art. 305' kc regulujących instytucję „służebności przesyłu” nie znalazły się i nie mogły się znaleźć zapisy dotyczące wprost przeniesienia posiadania służebności, gdyż instytucja ta w prawie polskim w ogóle nie była uregulowana.
Zwrócić należy uwagę na powiązanie wykonywania posiadania służebności z własnością urządzenia przesyłowego, bowiem własność urządzenia przesyłowego oraz służebność przesyłu wchodzą w skład przedsiębiorstwa, wszelkie więc czynności prawne dotyczące tego przedsiębiorstwa, zgodnie z treścią art. 55² kc, dotyczą również tych składników. Przeniesienie własności urządzenia przesyłowego jako składnika przedsiębiorstwa daje faktyczną możliwość wykonywania służebności przesyłu, a w konsekwencji decyduje o przeniesieniu posiadania.

Z urzędu, niezależnie od wniosku stron, Sąd jest zobowiązany doliczyć okres posiadania poprzednika prawnego, w razie spełnienia ku temu ustawowych przesłanek (postanowienie Sadu Najwyższego z dnia 30 października 2013r. sygn. VCSK 488/12). Sąd powinien również ustalić z urzędu, od jakiej daty zasiedzenie rozpoczęło swój bieg.

Mając na uwadze powyższe rozważania, Sąd uznał, iż początek biegu terminu zasiedzenia służebności przesyłu należy liczyć od dnia 1 lutego 1989 r. Przy uwzględnieniu 20 letniego okresu niezbędnego dla stwierdzenia zasiedzenia, zasiedzenia służebności przesyłu nastąpiło z dniem 1 lutego 2009 r. na rzecz wnioskodawczyni.

Mając na uwadze powyższe Sąd orzekł jak w punkcie I sentencji postanowienia.

Sąd oddalił natomiast wniosek w takim zakresie, w jakim wnioskodawczyni domagała się ustalenia zasiedzenia służebności przesyłu w zakresie polegającym na swobodnym wstępnie na grunt obciążony. W ocenie Sądu, ani dotychczasowy sposób korzystania z urządzeń infrastruktury przesyłowej, ani też sposób korzystania z nich w przyszłości przez wnioskodawczynię nie uzasadnia przyznania wnioskodawczyni uprawnienia do nieskrępowanego, całkowicie swobodnego, wstępu na działki (...). Ograniczone prawo rzeczowe ustanowione na rzecz wnioskodawczyni z jednej strony powinno zapewniać jej możliwość korzystania z urządzeń przesyłowych w zakresie niezbędnym dla dokonywania dystrybucji energii elektrycznej, eksploatacji, kontroli, przeglądów, konserwacji, modernizacji, remontów, usuwania awarii, wymianie urządzeń infrastruktury elektroenergetycznej. Z drugiej zaś strony powinno ono uwzględniać słuszny interes właściciela nieruchomości, na której są posadowione urządzenia przesyłowe. Innymi słowy nieruchomość ta powinna być obciążona w możliwie najmniejszym stopniu, zaś postulowane przez wnioskodawczynię objęcie treścią prawa służebności „swobodnego wstępu” na grunt obciążony jest zdaniem Sądu zbyt daleko idące. Dodatkowo odnotować należy, że zgromadzony materiał dowodowy wskazuje, iż na przestrzeni lat ani poprzednicy prawni wnioskodawczyni, ani też sama wnioskodawczyni, nie zwracała się do właściciela działek z wnioskiem o powstrzymanie się od uprawiania gruntów i wznoszenia budowli pod liniami oraz obok słupów. Wskazać w tym miejscu należy, że - z uwagi na charakter wykonywanego prawa - zachowania objęte jego treścią powinny polegać na działaniu (korzystaniu z urządzeń), nie zaś na zaniechaniu. Jednocześnie postulowane przez wnioskodawczynię we wniosku zobowiązanie do powstrzymywania się przez każdoczesnego właściciela nieruchomości obciążonej od uprawiania gruntów i wznoszenia budowli pod liniami oraz obok słupów stanowiłoby w ocenie Sądu nieuzasadnione obciążenie nieruchomości stanowiącej działki (...). Wskutek stwierdzenia zasiedzenia służebności przesyłu, właściciel nieruchomości będzie obowiązany respektować fakt ustanowienia tego ograniczonego prawa rzeczowego w odniesieniu do zakresu realizowanych przez siebie na nieruchomości uprawnień właścicielskich. W ocenie Sądu nie stoi na przeszkodzie, aby uczestnik uprawiał grunty pod liniami i obok słupków. Musi się on jednak liczyć z tym, że uprawy mogą zostać zniszczone. Warunkiem koniecznym wzniesienia budowli w tych miejscach będzie natomiast uzyskanie przez właściciela gruntów pozwolenia na budowę, co wydaje się wątpliwe z uwagi na przebieg linii i ujawnienie ograniczonego prawa rzeczowego w księdze wieczystej. W przypadku zaś mniejszych obiektów, niewymagających pozwolenia na budowę, o ile zostaną one posadowione pod liniami i obok słupków oraz o ile będzie to zakłócało możliwość korzystania przez wnioskodawczynię ze służebności przesyłu – zasadnym będzie żądanie rozbiórki tych obiektów.

Mając na uwadze powyższe Sąd orzekł jak w punkcie II sentencji.

Stan faktyczny w przedmiotowej sprawie ustalono w oparciu o całokształt zgromadzonych w niniejszej sprawie dowodów dokumentarnych, których autentyczność nie była przez strony kwestionowana, ani też nie wzbudziła wątpliwości Sądu. Sąd uznał za wiarygodne zeznania przesłuchanego w sprawie świadka oraz M. B. przesłuchanego w charakterze strony powodowej, albowiem treść ich zeznania i twierdzenia były logiczne, spójne i znalazły potwierdzenie w materiale dokumentarnym. Sąd poczynił w sprawie ustalenia także w oparciu o konkluzje opinii biegłej sądowej z dnia 11 maja 2015 r. Została ona sporządzona przez osobę dysponująca wiedzą specjalistyczną, w sposób rzetelny, kompletny i fachowy. Wyraźnego podkreślenia wymaga fakt, że żadna ze stron nie zgłosiła w zakreślonym terminie zarzutów do opinii.

Ujęte w punkcie III sentencji postanowienia orzeczenie o kosztach sądowych Sąd oparł o treść art. 520 § 1 kpc przejmując, iż każdy uczestnik ponosi koszty związane ze swoim udziałem w sprawie, w tym koszty instancji odwoławczej. Zgodnie z art. 520 kpc każdy uczestnik ponosi koszty postępowania związane ze swym udziałem w sprawie (§1). Jeżeli jednak uczestnicy są w różnym stopniu zainteresowani w wyniku postępowania lub interesy ich są sprzeczne, sąd może stosunkowo rozdzielić obowiązek zwrotu kosztów lub włożyć go na jednego z uczestników w całości. To samo dotyczy zwrotu kosztów postępowania wyłożonych przez uczestników (§2). Stanowisko takie uzasadnione jest niezależnością i samodzielnością udziału w tym postępowaniu każdego uczestnika. W rezultacie każdy uczestnik postępowania nieprocesowego ponosi koszty związane z: poszczególnymi czynnościami, których dokonał; z jego udziałem w postępowaniu; z czynnościami procesowymi sądu, podjętymi w jego interesie. Wskazane zasady obowiązują tak w postępowaniu nieprocesowym wszczynanym na wniosek zainteresowanego, jak i z urzędu. W realiach przedmiotowej sprawy Sąd nie dopatrzył się okoliczności, które uzasadniałyby odstąpienie od opisanej powyżej reguły i zasądzenie na rzecz którejkolwiek ze stron zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów instancji odwoławczej.

W punkcie IV sentencji postanowienia Sąd orzekł o nieuiszczonych kosztach sądowych, na które złożyły się: niepokryta z zaliczki należność stanowiąca wynagrodzenie biegłego sądowego w kwocie 639,90 zł oraz koszty związane z przejazdem na oględziny w wysokości 140 zł. Jako że dopuszczenie dowodu z opinii biegłego sądowego i oględziny związane były z aktywnością procesową wnioskodawczyni, Sąd kwotą 779,90 zł - tj. kwotą nieuiszczonych kosztów sądowych - obciążył wnioskodawczynię nakazując ściągniecie od niej wskazanej kwoty.

SSR Małgorzata Kowalska

POSTANOWIENIE

UZASADNIENIE