Sygn. akt XIV K 752/15
wyroku z dnia 23 marca 2017 r.
J. R. stanął po zarzutem tego, że: po pierwsze, (1) w okresie od 22 do 25 września 2013 r. w W. w celu udaremnienia wykonania orzeczenia Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 25 lutego 2013 r., sygn. XXIV C 1202/12 udaremnił lub uszczuplił zaspokojenie swojego wierzyciela K. P. poprzez obciążenie składnika swojego majątku zagrożonego zajęciem w postaci prawa własności nieruchomości lokalowej położonej przy ul. (...) w W. o numerze Księgi Wieczystej (...) poprzez ustanowienie na tej nieruchomości dwóch hipotek umownych zabezpieczających wierzytelności dzieci oskarżonego J. R., tj. popełnienia czynu z art. 300 § 2 k.k.; po drugie, (2) w okresie od 22 do 25 września 2013 r. w W. w obliczu grożącej mu niewypłacalności udaremnił lub uszczuplił zaspokojenie swojego wierzyciela K. P. poprzez obciążenie składnika swojego majątku zagrożonego zajęciem w postaci prawa własności nieruchomości lokalowej położonej przy ul. (...) w W. o numerze Księgi Wieczystej (...) poprzez ustanowienie na tej nieruchomości dwóch hipotek umownych zabezpieczających wierzytelności dzieci oskarżonego J. R., tj. popełnienia czynu z art. 300 § 1 k.k.; po trzecie, (3) okresie od 22 do 25 września 2013 r. w W. w obliczu grożącej mu niewypłacalności, nie mogąc zaspokoić wszystkich wierzycieli, zabezpieczył tylko niektórych, czym działał na szkodę K. P., poprzez ustanowienie na tej nieruchomości dwóch hipotek umownych zabezpieczających wierzytelności dzieci oskarżonego J. R., tj. popełnienia czynu z art. 302 § 1 k.k.
Ł. R. stanął pod zarzutem tego, że: po pierwsze, (1) w dniu 22 września 2013 r. w W., działając w zamiarze popełnienia czynu zabronionego przez J. R., pomógł J. R., działającemu w obliczu grożącej mu niewypłacalności, w udaremnieniu lub uszczupleniu zaspokojenia swojego wierzyciela K. P. poprzez obciążenie składnika majątku J. R. zagrożonego zajęciem w postaci prawa własności nieruchomości lokalowej położonej przy ul. (...) w W. o numerze Księgi Wieczystej (...) poprzez zawarcie z J. R. umowy pożyczki zabezpieczonej hipoteką na przedmiotowej nieruchomości, czym pomógł w udaremnieniu lub uszczupleniu zaspokojenia wierzyciela J. K. P., tj. popełnienia czynu z z art. 300 § 1 k.k. w zw. z art. 18 § 3 k.k.; po drugie, (2) w dniu 22 września 2013 r. w W., działając w zamiarze popełnienia czynu zabronionego przez J. R., pomógł J. R., działającemu w celu udaremnienia wykonania orzeczenia Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 25 lutego 2013 r., sygn. XXIV C 1202/12, w obciążeniu składnika jego majątku zagrożonego zajęciem w postaci prawa własności nieruchomości lokalowej położonej przy ul. (...) w W. o numerze Księgi Wieczystej (...) poprzez zawarcie z J. R. umowy pożyczki zabezpieczonej hipoteką na przedmiotowej nieruchomości, czym pomógł w udaremnieniu lub uszczupleniu zaspokojenia wierzyciela J. K. P., tj. popełnienia czynu z art. 300 § 2 k.k. w zw. z art. 18 § 3 k.k.
A. L. (1) stanęła pod zarzutem tego, że: po pierwsze, (1) w dniu 25 września 2013 r. w W., działając w zamiarze popełnienia czynu zabronionego przez J. R., pomogła J. R., działającemu w obliczu grożącej mu niewypłacalności, w udaremnieniu lub uszczupleniu zaspokojenia swojego wierzyciela K. P. poprzez obciążenie składnika majątku J. R. zagrożonego zajęciem w postaci prawa własności nieruchomości lokalowej położonej przy ul. (...) w W. o numerze Księgi Wieczystej (...) poprzez zawarcie z J. R. umowy pożyczki zabezpieczonej hipoteką na przedmiotowej nieruchomości, czym pomogła w udaremnieniu lub uszczupleniu zaspokojenia wierzyciela J. K. P., tj. popełnienia czynu z art. 300 § 1 k.k. w zw. z art. 18 § 3 k.k.; po drugie, (2) w dniu 25 września 2013 r. w W., działając w zamiarze popełnienia czynu zabronionego przez J. R., pomogła J. R., działającemu w celu udaremnienia wykonania orzeczenia Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 25 lutego 2013 r., sygn. XXIV C 1202/12, w obciążeniu składnika jego majątku zagrożonego zajęciem w postaci prawa własności nieruchomości lokalowej położonej przy ul. (...) w W. o numerze Księgi Wieczystej (...) poprzez zawarcie z J. R. umowy pożyczki zabezpieczonej hipoteką na przedmiotowej nieruchomości, czym pomogła w udaremnieniu lub uszczupleniu zaspokojenia wierzyciela J. K. P., tj. popełnienia czynu z art. 300 § 2 k.k. w zw. z art. 18 § 3 k.k.
Na podstawie całokształtu okoliczności ujawnionych na rozprawie głównej prowadzonej w trybie kontradyktoryjnym, sąd ustalił:
W dniu 25 lutego 2013 r. w sprawie XXXIV C 1202/12 z powództwa K. P. przeciwko J. R. o zapłatę zapadł wyrok zasądzający na kwotę 6.020.547,67 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 7 września 2012 r. do dnia zapłaty, nadto Sąd Okręgowy zasądził od J. R. na rzecz K. P. kwotę 107.217,00 tytułem zwrotu kosztów procesu. Powyższy wyrok został opatrzony w klauzulę wykonalności w dniu 1 lipca 2013 r. W/w tytuł wykonawczy stanowił podstawę wszczęcia postępowania egzekucyjnego o sygn. Km 1911/13 przez Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Ciechanowie M. W.. J. R. został poinformowany o wszczęciu egzekucji pismem z dnia 1 sierpnia 2013r.
Na skutek wszczęcia postępowania egzekucyjnego przez wierzyciela komornik sądowy w dniu 2 sierpnia 2013r. zajął m.in. prawa majątkowe z papierów wartościowych należących do J. R. na rachunku prowadzonym przez (...) S.A., zaś w dniu 22 sierpnia 2013 r. udziały J. R. w spółce pod firmą Gospodarstwo Rolne (...) sp. z o. o z/s w W., w której to oskarżony J. R. posiadał 460 udziałów o wartości 29.500.000,00 zł.
Postanowieniem z dnia 9 stycznia 2014 r. Komornik umorzył egzekucję z zajętego prawa majątkowego w postaci papierów wartościowych stanowiących współwłasność J. i M. R., a to z uwagi na brak wniosku wierzyciela o nadanie klauzuli wykonalności przeciwko małżonkowi dłużnika.
Wyrokiem z dnia 2 kwietnia 2014 r. w sprawie V RC 1116/13 Sąd Rejonowy dla Warszawy – Mokotowa w W. w sprawie z powództwa K. P. przeciwko J. i M. R. orzekł rozdzielność majątkową pomiędzy nimi, umożliwiając tym samym egzekucję z majątku osobistego należącego do J. R..
Postanowieniem z dnia 10 listopada 2014 r. komornik wydał postanowienie o uchyleniu, na wniosek wierzyciela, zajęcia prawa majątkowego w postaci udziałów dłużnika J. R. w Spółce Gospodarstwo Rolne (...) Sp. z o.o. o wartości 29.500.000,00 zł
Poza udziałami w Spółce Gospodarstwo Rolne (...) w skład majątku J. R. wchodzą m.in. akcje spółki (...) warte około 3.000.000,00zł. Jest też pełnomocnikiem akcjonariusza (...) S.A. w spółce (...) S.A., której kapitał zakładowy wynosi 100.000,00 zł. Nadto posiada mieszkanie na K. o powierzchni 145 m 2 warte około 1-2 mln zł stanowiące współwłasność jego i jego żony – M. R.. Suma składników majątkowych J. R. przewyższa zatem wielokrotnie zadłużenie względem K. P..
Wierzytelność K. P. została zaspokojona jedynie w kwocie 12 117,96 zł, pomimo, iż mogła być zaspokojona w całości, a to jedynie na skutek działań oskarżyciela subsydiarnego K. P., który to złożył wniosek o uchylenie zajęcia prawa majątkowego w postaci udziałów w spółce (...).
W dniu 22 września 2013 r. J. R. zawarł ze swoim synem Ł. R. umowę pożyczki na kwotę 400.000,00 zł, zaś w dniu 25 września 2013 r. zawarł umowę pożyczki ze swoją córką A. L. (1) na kwotę 100.000,00 zł. W dniu 3 października 2013r. Celem zabezpieczenia w/w wierzytelności J. i M. R. w formie aktu notarialnego oświadczyli o ustanowieniu hipoteki w kwocie 400.000 zł na rzecz Ł. R. i w kwocie 100.000 zł na rzecz A. L. (1) na spółdzielczym własnościowym prawie do lokalu znajdującego się przy ul. (...) dla którego prowadzona jest Kw nr (...) pod numerem 5 i 6 poprzedzone wierzytelnościami z umów kredytowych: hipoteki umownej zwykłej w kwocie 166.230,00 CHF oraz hipoteki umownej kaucyjnej w kwocie 89.900,00 CHF, obydwie na rzecz (...) S.A., a nadto hipoteki umownej zwykłej w kwocie 37629,00 CHF oraz hipoteki umownej kaucyjna w kwocie 22100,00 CHF na rzecz Banku (...) SA.
Powyższy stan faktyczny ustalono w oparciu następujące dowody przeprowadzone w toku procesu kontradyktoryjnego na wniosek stron: k. 661- 664 wyjaśnienia oskarżonego J. R., k. 664 wyjaśnienia oskarżonej A. L. (1), k. 674 wyjaśnienia oskarżonego Ł. R., k. 78 pismo komornika, k. 82, 83 postanowienia komornika, k. 78 zajęcie prawa majątkowego, k. 82 postanowienie o umorzeniu egzekucji, k. 84 – 131 operat szacunkowy, k. 517 – 518 informacja o czynnościach majątkowych J. R., k. 519 – 520 informacja o czynnościach majątkowych A. L. (2), k. 521 – 531 akt notarialny – protokół nadzwyczajnego walnego zgromadzenia spółki polska grupa odzieżowa S.A., k. 533 – 536 akt notarialny – oświadczenie o ustanowieniu hipotek, k. 152 – 159 umowy pożyczki, k. 289 z załącznika nr 1 – wyrok.
Oskarżony J. R. ma 60 lat, wykształcenie wyższe, jest prezesem spółki inwestycyjnej (...) S.A., jest żonaty, ma dwoje dorosłych dzieci, osiąga dochód 3.050 zł po potrąceniach w skład których wchodzą podatek plus potrącenia komornicze na rzecz K. P. i Banku (...) SA – ok. 2 000 zł, posiada majątek w udziałach i akcjach, nadto posiada mieszkanie własnościowe 145 m 2, we wspólności ustawowej, nie był dotychczas karany sądownie, nie leczył się psychiatrycznie ani odwykowo (dane osobo-poznawcze k. 635v, karta karna k. 397):
- przesłuchiwany w toku rozprawy głównej w dniu 7 lutego 2017 r. nie przyznał się do popełnienia zarzucanych mu czynów. Wyjaśnił, że spółka (...) specjalizuje się m.in. we wprowadzaniu podmiotów na (...) oraz pozyskiwaniem kapitału dla podmiotów którym doradzają. Wskazał, że zarówno spółka jak i on osobiście doradzał K. P. co skutkowało wielomilionowymi przysporzeniami na rzecz oskarżyciela subsydiarnego. Wyjaśnił, K. P. pożyczał mu pieniądze celem wykupu akcji, zaś on po ich wykupie, odsprzedawał je K. P. celem realizacji pożyczki. Ostatnia z pożyczek jaką zaciągnął u K. P. opiewała na kwotę 5.000.000,00zł, zaś w momencie jej realizacji K. P. poinformował go, iż z uwagi na problemy z Urzędem Skarbowym żąda zwrotu gotówki. Wskazał, że wówczas zaproponował K. P. przejęcie akcji D., wartych więcej niż kwota pożyczki, proponował mu także przekazanie akcji D. już w toku sprawy celem zawarcia ugody. Wskazał, że wielokrotnie próbował z K. P. zawrzeć ugodę i nadal podejmuje działania zmierzające w tym celu. Wskazał, że w momencie kiedy K. P. uzyskał tytuł wykonawczy i wszczął postępowanie egzekucyjne, również D. Bank wypowiedział mu umowę pożyczki skutkiem czego prowadzone są obecnie wobec niego dwa postępowania egzekucyjne. Wskazał, iż niedługo powinien spłacić zobowiązanie w D. Banku co umożliwi mu wywiązanie się ze zobowiązania względem K. P.. Wskazał, że spółka (...) nie prowadzi działalności a posiada ziemię, której wartość ma wzrosnąć, a to z uwagi na obniżenie klasy bonitacyjnej gruntu. Wyjaśnił, że zawarł umowę pożyczki z dziećmi celem spłaty zadłużenia, które zaciągną aby spłacić dług w D. Banku. Pożyczka ta nie była w żaden sposób zabezpieczona. Wskazał, że w chwili zawierania umów pożyczek ze swoimi dziećmi szacował wartość swojego majątku na kilkadziesiąt milionów złotych. Wskazał, ze akcje S. kilka dni przed rozprawą były warte 1.200.000,00zł zaś w dniu rozprawy 3.000.000,00zł. Nadto posiada wraz z żoną mieszkanie o powierzchni 145m2 oraz gospodarstwo rolne (...) o wartości w 2013 r. 29.000.000,00zł zaś teraz szacuje jego wartość na wyższą. Wskazał, że od początku trwania małżeństwa ma wspólnotę majątkową z żoną, zatem w dniu zawierania pożyczek nie miał majątku osobistego. Wyjaśnił, że ma kredyt hipoteczny na mieszkanie przy ul. (...), nadto miał pożyczkę, którą spłacił ze środków pożyczonych od dzieci. Wskazał, że nikt z jego rodziny nie zna zakresu jego zobowiązań. Wskazał, że o formie zabezpieczenia pożyczek u dzieci zadecydował wraz z żoną. Wskazał, że kredyt hipoteczny spłaca regularnie, nie został on wypowiedziany, termin spłaty upływa w 2020r.
Oskarżona A. L. (1) ma 31 lat, wykształcenie wyższe, jest kierownikiem ds. HR w firmie (...), osiąga dochód: 10 000 – 11 000 zł miesięcznie, jest mężatką, nie ma nikogo na utrzymaniu, posiada mieszkanie własnościowe, samochód, oszczędności rzędu kilkuset tysięcy zł, nie była uprzednio karana sądownie, nie leczyła się psychiatrycznie ani odwykowo (dane osobo-poznawcze k. 635v, karta karna 408):
- przesłuchiwana w toku rozprawy głównej w dniu 7 lutego 2017 r. (k. 664) oskarżona nie przyznała się do popełnienia zarzucanych jej czynów. Wyjaśniła, że celem zawarcia umowy pożyczki była konieczność spłaty wcześniej zaciągniętych przez J. R. zobowiązań. Wskazała, że miała zaufanie do taty, jednak z uwagi na zdarzenia losowe wolała mieć zabezpieczenie pożyczki. Wyjaśniła, że nie pamięta czy to ona wskazała formę zabezpieczenia. Wyjaśniła, że nie miała wiedzy o osobach wierzycieli ani konkretnych zobowiązaniach J. R., wydawało jej się natomiast, iż jego sytuacja w czasie udzielenia pożyczki była dobra.
Oskarżony Ł. R. ma 34 lata, ma wykształcenie wyższe, jest konsultantem w B. G., osiąga dochód ok. 80 000zł miesięcznie, jest żonaty, ma na utrzymaniu 1 dziecko, posiada oszczędności, mieszkanie oraz samochód, nie był uprzednio karany sądownie, nie leczył się psychiatrycznie ani odwykowo (dane osobo-poznawcze k. 674, karata karna k. 398):
- przesłuchiwany w toku rozprawy głównej w dniu 14 marca 2017 r. (k. 674) oskarżony nie przyznał się do popełnienia zarzucanego mu czynu. Wskazał, że ojciec poprosił go o udzielenie pożyczki, jednak nie pamięta czy mówił na co ją przeznaczy. Wyjaśnił, że trudno mu wskazać czy obawiał się barku jej zwrotu, jednak wydaje mu się, że wystąpił o jej zabezpieczenie. Wskazał, że nie pamięta od kogo wyszła inicjatywa żeby była to hipoteka. Wskazał, że wiedział o kredycie hipotecznym na zakup mieszkania, zaś teraz wie także o długu wobec K. P., nie pamięta natomiast od kiedy ma taką wiedzę. Wiedział jedynie, że J. R. jest prezesem firmy, posiada akcje i zobowiązania.
Sąd zważył:
W pierwszej kolejności wskazać należy, iż nie jest w sprawie spornym, że J. R. jest dłużnikiem K. P., zaś ten uzyskał tytuł wykonawczy i wszczął postępowanie egzekucyjne celem windykacji pożyczki. Poza sporem pozostaje również fakt udzielenia przez A. L. (1) i Ł. R. pożyczek odpowiednio na kwoty 100.000,00zł i 400.000,00zł, które to zostały zabezpieczone ustanowieniem hipoteki w kwocie 400.000 zł na rzecz Ł. R. i w kwocie 100.000 zł na rzecz A. L. (1) na spółdzielczym własnościowym prawie do lokalu znajdującego się przy ul. (...) dla którego prowadzona jest Kw nr (...) pod numerem 5 i 6, poprzedzone wierzytelnościami z umów kredytowych oraz odsetek i innych kosztów ubocznych. Powyższe okoliczności znajdują potwierdzenie dowodach powołanych w subsydiarnym akcie oskarżenia oraz wniosku dowodowym pełnomocnika, wyjaśnieniach oskarżonego J. R. oraz oskarżonych A. L. (1) i Ł. R., a nadto w kopii wyroku zaopatrzonego klauzulą wykonalności (k. 15) w akcie notarialnym – oświadczenie o ustanowieniu hipotek (k. 533 – 536), umowach pożyczki (k. 152 – 159 z załącznika nr 1). Wskazany powyższej materiał dowodowy Sąd uznał za wiarygodny i uczynił go podstawą ustalenia stanu faktycznego. Wyjaśnienia wszystkich oskarżonych w w/w zakresie uzupełniają się wzajemnie i korespondują ze sobą w sposób spójny, nadto znajdują potwierdzenie w powołanych powyżej dokumentach, które to w ocenie Sądu zostały sporządzone w sposób rzetelny i wiarygodny, zaś ich autentyczność, moc dowodowa i pochodzenie od uprawnionych organów nie były kwestionowane przez żadną ze stron, zaś Sąd nie znalazł podstaw aby czynić to z urzędu.
Sąd dał również wiarę oskarżonemu J. R. na okoliczność ustalenia jego sytuacji majątkowej, w tym ciążących na nim zobowiązań. J. R. wyjaśnił, iż posiada majątek o łącznej wartości ok. 33.000.000,00zł. Sąd dał wiarę oskarżonemu w zakresie w jakim wskazał, iż jego udziały w gospodarstwie (...) są warte ok. 29.000.000,00 zł bowiem jego wyjaśnienia w tym zakresie znajdują pełne potwierdzenie w operacie szacunkowym (k. 84 – 131). Nie umknęło uwadze Sądu, iż pełnomocnik oskarżyciela subsydiarnego załączył do akt sprawy operat szacunkowy dotyczący udziałów posiadanych przez J. R. w D. na kwotę 3.624.956,60 zł jednakże żadna ze stron nie złożyła wniosku dowodowego z kolejnej opinii biegłego na okoliczność oszacowania wartości udziałów (k. 251 – 276), nadto K. P. nie negował oszacowania wartości udziałów znajdującego się w operacie złożonym przez oskarżonego J. R., zaś Sąd mając na uwadze, iż proces prowadzony jest w trybie kontradyktoryjnym nie znalazł podstaw aby czynić to z urzędu, a tym samym przyjął oszacowanie korzystniejsze dla oskarżonego J. R., zaś zgodnie z art. 5 § 2 k.p.k. w brzmieniu obowiązującym przed 15 kwietnia 2016r. wątpliwości, których nie usunięto w postępowaniu dowodowym, rozstrzyga się na korzyść oskarżonego.
Sąd dał również wiarę oskarżonym A. L. (1) i Ł. R. na okoliczność, iż nie mieli wiedzy o sytuacji finansowej J. R., w tym także dotyczącej wiedzy dotyczącej jego zadłużeń. Wyjaśnienia tych oskarżonych znajdują pełne potwierdzenie w wyjaśnieniach oskarżonego, zaś w toku postępowania nie udowodniono niczego przeciwnego, z tych też względów Sąd ocenił wyjaśnienia tych oskarżonych za wiarygodne i uznał je za przydatne jako pomocnicze do ustalenia stanu faktycznego w niniejszej sprawie.
Pozostałe dokumenty, nieomówione wyżej, a ujawnione na k. 400 – 401, k. 409, k. 635, k. 646 - 649 Sąd uznał za rzetelne i wiarygodne, albowiem ich autentyczność, moc dowodowa i pochodzenie od uprawnionych organów nie były kwestionowane przez żadną ze stron, zaś Sąd nie znalazł podstaw aby czynić to z urzędu. Karty karne, są wyznacznikiem uprzedniej niekaralności oskarżonych. Jako rzetelną i prawdziwą Sąd ocenia pozostałą dokumentację, która nie miała znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy, a została ujawniona na kartach podanych na wstępie tego akapitu.
Odpowiedzialności z art. 300 § 1 k.k. karze podlega ten kto, w razie grożącej mu niewypłacalności lub upadłości, udaremnia lub uszczupla zaspokojenie swojego wierzyciela przez to, że usuwa, ukrywa, zbywa, darowuje, niszczy, rzeczywiście lub pozornie obciąża albo uszkadza składniki swojego majątku.
Na wstępie zauważyć należy, iż spornym jest w literaturze pojęcie dłużnika w rozumieniu art. 300 k.k. Część komentatorów stoi na stanowisku, że sprawcą czynu określonego w art. 300 k.k. może być tylko dłużnik „specyficzny”, prowadzący działalność gospodarczą, a to z uwagi m.in. na rodzajowy przedmiot ochrony oraz obowiązującą w prawie karnym zasadę subsydiarności (zob. J. Majewski, w: Kodeks..., red. A. Zoll, t. III, 2008, s. 687-689; J. Skorupka, Glosa do uchwały SN z 20 listopada 2000 r., I KZP 31/00 , OSP 2001, nr 10, s. 489-491; tak też M. Kulik, w: Kodeks..., red. M. Mozgawa, 2013, s. 700). Według wykładni najszerszej, za którą opowiada się przeważająca część przedstawicieli doktryny zabierających głos w tej sprawie, podmiotem przestępstwa określonego w art. 300 § 1 może być każdy dłużnik (w szczególności dłużnik niebędący przedsiębiorcą) każdego wierzyciela (zwłaszcza wierzyciela niebędącego przedsiębiorcą); zob. np. O. G., Prawo karne gospodarcze..., s. 55; O. G. (w:) O. G., S. H., S.M. P., Kodeks..., t. 3, s. 407; J. W., Kodeks..., s. 529-531; A. M., Kodeks karny ..., s. 349; K. B., Przestępstwa..., s. 65-66; A. W. (w:) T. B. (red.), A. W., J. F., M. S., Kodeks..., s. 760). Takie stanowisko zdecydowanie przeważa w doktrynie, zwłaszcza po zmianach wprowadzonych w 2011 r. Zwolennicy tego poglądu, odwołując się do wykładni językowej, uzasadniają iż w przepisie mowa jest o dłużnikach, którym grozi upadłość, ale także o dłużnikach, którym grozi niewypłacalność, a ta ostatnia może dotyczyć podmiotów nieprowadzących działalności gospodarczej (tak A. Marek, Kodeks..., 2010, s. 646; O. Górniok, Przestępstwa..., s. 61). Za taką interpretacją przemawia także aktualne brzmienie przepisów Prawa upadłościowego i naprawczego, zgodnie z którymi możliwa jest tzw. upadłość konsumencka, tj. ogłoszenie upadłości przez osoby fizyczne nieprowadzące działalności gospodarczej. W doktrynie podkreśla się przy tym, iż norma art. 300 § 2 k.k. odnosi pojęcie wierzyciela do całego obrotu cywilnoprawnego, zaś ochroną wynikającą z analizowanej regulacji obejmuje się nawet rozstrzygnięcia karnoprocesowe (zob. S.Łagodzińki, Prawnokarna ochrona rozstrzygnięć o dowodach rzeczowych, Prok.i Pr.2001.4.38).
W pierwszej kolejności należy się zastanowić czy egzekucja z nieruchomości lokalowej położonej przy ul. (...) w W. należąca do J. i M. R. w ogóle była możliwa oraz czy wpisanie kolejnych hipotek skutkowało udaremnieniem lub uszczupleniem majątku J. R. w obliczu grożącej mu niewypłacalności.
W wyniku przeprowadzonego w niniejszej sprawie postępowania dowodowego w odniesieniu do sytuacji majątkowej oskarżonego J. R., wskazać należy, iż jego majątek zarówno w okresie zarzutu jak i w późniejszym okresie przewyższał jego zobowiązania. Przede wszystkim J. R. posiada udziały w Spółce Gospodarstwo Rolne (...) Sp. z o.o. o wartości 29.500.000,00 zł, nadto w skład jego majątku wchodzą m.in. akcje spółki (...) warte około 3.000.000,00zł oraz mieszkanie, którego wartość szacuje na ok. 1-2 mln zł, które w okresie zarzutu stanowiło współwłasność jego i jego żony – M. R.. Suma składników majątkowych J. R. przewyższa zatem wielokrotnie zadłużenie względem K. P.. Przez niewypłacalność dłużnika należy rozumieć taki stan, w którym jego majątek - niezależnie od przyczyny - nie wystarcza na pokrycie długów (tak m. in. M. Pyziak-Szafnicka, Ochrona wierzyciela w razie niewypłacalności dłużnika, Warszawa 1995, s. 89 i n.; A. Ohanowicz (w:) System prawa cywilnego, t. III, cz. 1, Prawo zobowiązań - część ogólna, Wrocław-Warszawa-Gdańsk-Łódź 1981, s. 947; A. Rembieliński (w:) Z. Gordon, J. Łopuski, M. Nestorowicz, K. Piasecki, A. Rembieliński, L. Stecki, J. Winiarz, Kodeks cywilny z komentarzem, s. 463). Przy czym jak podkreśla się że nie chodzi tu o przejściowy brak środków finansowych, lecz o taki stan majątku, że pasywa przewyższają aktywa (tak M. Kulik [w:] Mozgawa Marek (red.), Budyn-Kulik Magdalena, Kozłowska-Kalisz Patrycja, Kulik Marek, Kodeks karny. Komentarz).
Analiza sytuacji majątkowej oskarżonego nie daje zatem podstaw do uznania, iż groziła mu niewypłacalność. Suma składników majątkowych była bowiem tego rzędu, iż niewątpliwie pozwala na pokrycie zobowiązań. Co więcej w przedmiotowej sprawie Sąd nie dopatrzył się także czynności oskarżonego zmierzających do uszczuplenia oraz uniemożliwienia zaspokojenia wierzyciela poprzez usuwanie, ukrywanie, zbywanie, darowanie, niszczenie, obciążanie lub uszkadzanie majątku.
Zdaniem sądu, bezspornym pozostaje fakt, iż J. R. zawarł z A. L. (1) i Ł. R. umowy pożyczki, które zostały zabezpieczone w formie hipotek umownych na nieruchomości znajdującej się przy ul. (...) w W.. Jednak należy zauważyć, iż wpisy te były poprzedzone wpisanymi na rzecz banku hipoteką umowną zwykła w kwocie 166.230,00 CHF oraz hipoteką umowną kaucyjną w kwocie 89.900,00 CHF, obydwie na rzecz (...) S.A., a także hipoteką umowną zwykła w kwocie 37629,00 CHF oraz hipoteką umowną kaucyjną w kwocie 22100,00 CHF na rzecz Banku (...) S.A., zatem egzekucja z nieruchomości była niemożliwa bez względu na wpisanie kolejnych hipotek umownych na rzecz A. L. (2) oraz Ł. R.. Ponad powyższe wskazać należy, iż w okresie od 22 do 25 września 2013r. nieruchomość lokalowa przy ul. (...) stanowiła współwłasność J. i M. R., zaś K. P. nie dysponował tytułem wykonawczym przeciwko M. R.. Przypomnieć należy, iż rozdzielność majątkowa pomiędzy małżonkami została orzeczona bowiem dopiero w dniu 2 kwietnia 2014 r. w sprawie V RC 1116/13.
W świetle powyższego nie sposób przypisać J. R. odpowiedzialności z art. 300 § 1 k.k. bowiem z w/w względów brak było możliwości prowadzenia egzekucji z nieruchomości lokalowej znajdującej się przy ul. (...) to z uwagi na wcześniejsze obciążenia na rzecz banku oraz brak tytułu wykonawczego względem M. R.. Brak jest również podstaw do uznania, że J. R. w jakikolwiek sposób swoim działaniem bądź zaniechaniem przyczynił się do uszczuplenia zaspokojenia wierzyciela. Wartość majątku oskarżonego przekraczała bowiem w znacznym stopniu wysokość ciążących na nim zobowiązań. Jako, że istnienie stanu zagrożenia niewypłacalnością jest jednym ze znamion występku z art. 300 § 1 k.k., który w niniejszej sprawie nie został zrealizowany, czyn zarzucany oskarżonemu nie wypełnia znamion przestępstwa z art. 300 § 1 k.k.
Zdaniem sądu, analiza dowodów nie pozwala także na pociągnięcie do odpowiedzialności karnej oskarżonego J. R. z art. 300 § 2 k.k. bowiem jego działania nie miały na celu uszczuplenia majątku, a zatem także udaremnienia wykonania orzeczenia. Przestępstwo stypizowane w art. 300 § 2 k.k. należy do kategorii przestępstw skutkowych, polegających na udaremnieniu lub uszczupleniu zaspokojenia wierzyciela. Sprawca przestępstwa określonego w art. 300 § 2 k.k. traktuje udaremnienie lub uszczuplenie zaspokojenia swojego wierzyciela jako środek do osiągnięcia założonego celu, jakim jest udaremnienie wykonania orzeczenia sądu lub innego organu państwowego, czyli uniemożliwienie jego egzekucji w trybie i czasie przewidzianym przez właściwe przepisy. Przestępstwa stypizowane w art. 300 § 1-3 k.k. mogą być popełnione tylko umyślnie z zamiarem kierunkowym.
Zgromadzony materiał dowodowy prowadzi do wniosku, iż jeżeliby nawet uznać, iż działanie J. R. było celowe, to i tak jego działania nie osiągnęły skutku jakim jest udaremnienie lub uszczuplenie zaspokojenia wierzyciela (stanowiąca typu znamię czynu zabronionego stypizowanego w art. 300 § 1 i 2 k.k.), który w przedmiotowej sprawie nie nastąpił. Jak wynika bowiem ze zgromadzonego materiału dowodowego egzekucja z nieruchomości lokalowej przy ul. (...) i tak była niemożliwa, zaś oskarżony J. R. posiada majątek umożliwiający zaspokojenie K. P., z którego to egzekucja nie została przeprowadzona na wniosek samego wierzyciela, zaś sam wierzyciel posiadał w tym przedmiocie stosowną wiedzę.
Podzielając stanowisko Sądu Apelacyjnego w Katowicach w wyroku z dnia 28 listopada 2013 r., sygn. akt: II AKa 350/13 jeżeli czynność rozporządzająca zajętym mieniem dłużnika nie miała realnego wpływu na zaspokojenie wierzyciela, to pomimo wypełnienia pozostałych znamion stypizowanego w tym przepisie występku brak znamienia skutku w postaci udaremnienia lub uszczuplenia zaspokojenia wierzyciela powoduje, że nie można uznać, że doszło do popełnienia przestępstwa określonego w art. 300 § 2 k.k.
Tym samym czyn zarzucany oskarżonemu nie wypełnia znamion przestępstwa z art. 300 § 2 k.k., bowiem w sposób oczywisty brak jest podstaw do uznania, iż oskarżony działał w celu udaremnienia wykonania orzeczenia sądu lub innego organu państwowego.
Odpowiedzialności z art. 302 § 1 k.k. podlega ten kto w razie grożącej mu niewypłacalności lub upadłości, nie mogąc zaspokoić wszystkich wierzycieli, spłaca lub zabezpiecza tylko niektórych, czy działa na szkodę pozostałych. Przestępstwo określone w art. 302 § 1 k.k. jest przestępstwem indywidualnym, które może popełnić jedynie dłużnik mający co najmniej dwóch wierzycieli. Zachowanie się sprawcy przestępstwa określonego w art. 302 § 1 k.k. polega na spłacaniu lub zabezpieczaniu tylko niektórych wierzycieli i przez to działaniu na szkodę pozostałych.
W ocenie sądu, postępowanie dowodowe nie wykazało aby w momencie zaciągania zobowiązań w postaci pożyczek od A. L. (1) oraz Ł. R., J. R. był w stanie niewypłacalności, bowiem posiadał majątek, którego spieniężenie dawałoby mu możliwość zaspokojenia wszystkich wierzycieli, w tym także K. P.. Nadto podkreślić po raz kolejny należy, iż bezskuteczność egzekucji nie wynika z działania J. R., ale jest wynikiem wyłącznych działań K. P., który odstępując od egzekucji z pewnych elementów majątku dłużnika dział na swoją niekorzyść. Nie umknęło również uwadze sądu, iż jeszcze przed wszczęciem postępowania egzekucyjnego oraz już w jego toku J. R. podejmował wielokrotne próby zawarcia ugody z K. P. w celu zaspokojenia jego wierzytelności.
Wobec powyższego nie zostały wypełnione także przez oskarżonego znamiona strony podmiotowej zarzucanego mu czynu z art. 302 § 1 k.k., zatem nie może zostać przypisana mu odpowiedzialność karna za ten czyn.
Przechodząc do czynów zarzucanych A. L. (1) i Ł. R. odpowiada za pomocnictwo, kto w zamiarze, aby inna osoba dokonała czynu zabronionego, swoim zachowaniem ułatwia jego popełnienie, w szczególności dostarczając narzędzie, środek przewozu, udzielając rady lub informacji; odpowiada za pomocnictwo także ten, kto wbrew prawnemu, szczególnemu obowiązkowi niedopuszczenia do popełnienia czynu zabronionego swoim zaniechaniem ułatwia innej osobie jego popełnienie.
Artykuł 18 § 3 określa znamiona formy zjawiskowej popełnienia przestępstwa, którą jest pomocnictwo. Strona podmiotowa pomocnictwa obejmuje obie postacie umyślności: zamiar bezpośredni i ewentualny. Strona przedmiotowa pomocnictwa obejmuje generalnie zachowanie ułatwiające popełnienie czynu zabronionego przez jego sprawcę. Unormowano też wyraźnie szczególną postać pomocnictwa przez zaniechanie. Zachodzi ono wtedy, gdy ktoś wbrew prawnemu, szczególnemu obowiązkowi niedopuszczenia do popełnienia czynu zabronionego swoim zachowaniem ułatwia innej osobie jego popełnienie.
Zdaniem sądu, pomocnik musi mieć świadomość, do jakiego rodzaju czynu zabronionego udziela pomocy bądź - przy zamiarze ewentualnym - może jej udzielić, godząc się na to. W przekonaniu sądu, z analizy wyjaśnień Ł. R. oraz A. L. (1) jasno wynika, iż motywem ich działania była chęć poprawy sytuacji materialnej rodziców i udzielenie im pomocy w spłacie ciążących na nich zobowiązań finansowych tym bardziej, że oskarżeni są osobami majętnymi, dobrze sytuowanymi. W tym wypadku przekazana przez pożyczkodawców kwota przeznaczona została na spłatę długów, a więc na zaspokojenie wierzycieli. Podobnie ustanowienie hipoteki na mieszkaniu nie miało na celu zmniejszenia wartości mieszkania poprzez jego dodatkowe obciążenie hipotekami, ale nakierowane było wyłącznie na zabezpieczenie spłaty pożyczek, na składniku majątku z którego egzekucja dla K. P. i tak nie była możliwa.
W świetle powyższego zarówno A. L. (1) oraz Ł. R. należało uniewinnić od przestępstw z art. 300 § 1 k.k. w zw. z art. 18 § 3 k.k. oraz art. 300 § 2 kk w zw. z art. 18 § 3 k.k. wobec uniewinnienia J. R.. Nadto wskazać należy, iż udzielając ojcu pożyczek nie mieli oni absolutnie wiedzy o stanie i zakresie jego zobowiązań wobec osób trzecich.
Niniejsze postępowanie było prowadzone w trybie kontradyktoryjnym. Materialny ciężar udowodnienia winy spoczywał zatem na oskarżycielu ( onus probandi incumbit actori) (SN III KRN 88/95, OSNKW 1997, nr 11-12, poz. 77 z aprobatą Z. D., J. G., K. orzecznictwo, PS 1997, nr 11-12, s. 89.). Trafny więc jest pogląd, że sąd nie ma obowiązku poszukiwania z urzędu dowodów wspierających oskarżenie, gdy dowody dostarczone przez oskarżyciela nie wystarczą do skazania, a on sam do ich uzupełnienia nie dąży (tak SA w Katowicach II AKa 33/07, OSN Prok. i Pr. 2007, nr 11, poz. 23).
Sąd uznał, iż dowody zgromadzone w sprawie są niewystarczające do przełamania domniemania niewinności i jednoznacznego stwierdzenia sprawstwa i winy oskarżonych. Zgodnie bowiem z ugruntowanym orzecznictwem Sądu Najwyższego jeżeli na rozprawie zostanie zachwiana wersja oskarżenia, gdyż w świetle zebranych dowodów nie da się bez obawy pomyłki wykluczyć innej wersji zdarzenia, bądź zdarzeń, nie jest dopuszczalne przypisanie oskarżonemu zarzucanego czynu, albowiem w tej sytuacji chroni go reguła in dubio pro reo (por. m. in. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11 stycznia 2006 roku, (...), Lex 569001, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27 sierpnia 2007 roku, (...), Lex 471830).
O kosztach postępowania Sąd orzekł na podstawie art. 640 k.p.k. w zw. z art. 632 pkt 1 k.p.k. obciążając nimi oskarżyciela posiłkowego.
Mając powyższe na uwadze, Sąd orzekł jak w sentencji orzeczenia.
SSR Jakub Iwaniec
W., dnia 21 kwietnia 2017 r.