UZASADNIENIE

Powód Związek (...) w W. wniósł pozew przeciwko pozwanemu D. W., domagając się zasądzenia kwoty 1033 złotych wraz z odsetkami ustawowymi od kwot i terminów wskazanych w pozwie tytułem wynagrodzenia za korzystanie z praw autorskich reprezentowanych przez powoda wynikającego z umowy z dnia 16 stycznia 2014 roku.

Wyrokiem z dnia 7 września 2016 roku Sąd Rejonowy w Goleniowie:

I. zasądził od pozwanego D. W. na rzecz powoda Związku (...) z siedzibą w W. kwotę 1033 zł z odsetkami ustawowymi naliczanymi w następujący sposób:

- od kwoty 206,60 zł od dnia 22 sierpnia 2014 roku do dnia zapłaty,

- od kwoty 206,60 zł od dnia 27 listopada 2014 roku do dnia zapłaty,

- od kwoty 206,60 zł od dnia 24 lutego 2015 roku do dnia zapłaty,

- od kwoty 206 60 zł od dnia 22 maja 2015 roku do dnia zapłaty,

- od kwoty 206,60 zł od dnia 22 sierpnia 2015 roku do dnia zapłaty,

II. oddalił powództwo w zakresie roszczenia odsetkowego w pozostałym zakresie,

III. zasądził od pozwanego D. W. na rzecz powoda Związku (...) z siedzibą w W. kwotę 249 zł tytułem kosztów postępowania.

Apelację od powyższego wyroku wniósł powód, który wniósł o jego zmianę poprzez oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od na swoją rzecz kosztów procesu za obie instancje.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Zainicjowana wywiedzioną apelacją instancyjna kontrola zaskarżonego orzeczenia wykazała potrzebę uchylenia zaskarżonego wyroku, zniesienia postępowania i przekazania sprawy Sądowi Okręgowemu w Szczecinie jako sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania. Sąd Okręgowy doszedł bowiem do przekonania, iż w sprawie zaszła nieważność postępowania przewidziana w art. 379 pkt 6 k.p.c. – z uwagi na to, że sąd rejonowy orzekł w sprawie, w której sąd okręgowy jest właściwy bez względu na wartość przedmiotu sprawy. Tego rodzaju uchybienie Sąd Okręgowy obowiązany jest wziąć pod rozwagę z urzędu (art. 378 § 1 k.p.c.), niezależnie od tego, czy i która ze stron podnosi zarzut, ani od jego wpływu na treść wyroku.

Na wstępie zaznaczyć trzeba, że właściwość rzeczowa sądu oznacza podział kompetencji do rozpoznawania spraw w pierwszej instancji pomiędzy sądy różnego rzędu. Z art. 16 i 507 k.p.c. wynika domniemanie właściwości sądu rejonowego, poza sprawami powierzonymi do rozpoznania sądowi okręgowemu. (...) Do spraw objętych art. 17 k.p.c. należą wyodrębnione sprawy niemajątkowe, wskazane rodzaje spraw wynikających z określonych stosunków prawnych, niezależnie od ich majątkowego lub niemajątkowego charakteru oraz wskazane sprawy majątkowe. Zgodnie z art. 17 pkt. 2 k.p.c. do właściwości sądów okręgowych należą między innymi sprawy o ochronę praw autorskich i pokrewnych. Zaznaczyć trzeba, że intencją ustawodawcy było uregulowanie właściwości rzeczowej sądu okręgowego w art. 17 pkt 1-3 k.p.c., w odniesieniu do spraw mających doniosłe znaczenie dla ochrony praw podmiotowych, u podłoża których leżą regulacje o dużym stopniu złożoności, a ich rozpoznanie wymaga większego doświadczenia oraz skupienia ich w mniejszej liczbie sądów [vide uchwała Sądu Najwyższego z dnia 26 stycznia 2012 roku, III CZP 86/11 OSNC 2012, nr 7-8, poz. 83, oraz postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 26 lutego 2015 roku, III CZ 6/15, OSNC 2016, nr 2, poz. 26].

Rozpoznanie sprawy przez sąd właściwy jest elementem prawa do sądu uregulowanego w art. 45 ust. 1 Konstytucji. Pojęcie "sąd właściwy" obejmuje właściwość rzeczową, miejscową oraz wewnętrzną, jak i sędziego właściwego, czyli takiego, któremu została przyznana władza sądownicza na określonym obszarze jurysdykcyjnym. Właściwość sądu określają przepisy kodeksu postępowania cywilnego, a status sędziego oraz zasady powoływania na stanowisko sędziowskie art. 55 ustawy z dnia 27 lipca 2001 roku - Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz.U z 2015 roku, poz. 133 ze zm.). Z tych względów, właściwość sądowa ma istotne znaczenie dla prawidłowego przebiegu postępowania sądowego.

W rozpoznawanej sprawie analizując treść art. 17 pkt. 2 k.p.c. należy odwołać się do stanowiska zaprezentowane w uzasadnieniu postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 26 lutego 2015 roku ( III CZ 6/15, OSNC 2016, nr 2, poz. 26).

Sąd Najwyższy wskazał, że w judykaturze Sądu Najwyższego pod rządami ustawy z dnia 10 lipca 1952 roku o prawie autorskim (Dz.U. Nr 34, poz. 234 ze zm.) przeważało stanowisko, że sprawy z powództwa twórcy przeciwko wydawcy o zapłatę wynagrodzenia należą do kategorii spraw o ochronę praw autorskich w rozumieniu art. 17 pkt 2 k.p.c., w związku z czym w pierwszej instancji objęte są właściwością sądów wojewódzkich [vide orzeczenie z dnia 29 grudnia 1971 roku, I CZ 205/71, OSPiKA 1972, nr 9 poz. 173, uchwała składu siedmiu sędziów z dnia 6 listopada 1976 roku, III CZP 10/76 - zasada prawna - OSNCP 1977, nr 3, poz. 42 oraz wyrok z dnia 8 grudnia 1976 roku, III CRN 269/76, OSNCP 1977, nr 10, poz. 191; odmiennie postanowienie z dnia 9 lutego 1973 roku, II CZ 4/73, OSNCP 1973, nr 12, poz. 222]. Stanowisko to uzasadniano tym, że w świetle art. 15 pkt 3 ustawy z dnia 10 lipca 1952 roku o prawie autorskim prawo autorskie obejmowało prawo do wynagrodzenia za wykorzystanie utworu. Na tej podstawie przyjmowano, że twórca, występując do sądu o zapłatę wynagrodzenia autorskiego, dochodzi ochrony swojego prawa autorskiego. Stanowisko to oceniano rozbieżnie w nauce. Jego przeciwnicy podnosili, że prawo do wynagrodzenia, o którym była mowa w art. 15 pkt 3 ustawy z dnia 10 lipca 1952 roku o prawie autorskim, nie miało charakteru bezwzględnego, a spór o wynagrodzenie był zwykłym sporem umownym, a nie sporem o ochronę prawa autorskiego.

Sąd Najwyższy zauważył, że przepis art. 17 ustawy z dnia 4 lutego 1994 roku o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz.U. z 2006 roku Nr 90, poz. 631 ze zm.) także stanowi, że twórcy przysługuje prawo do wynagrodzenia za korzystanie z utworu. Spory wywołuje natura tego prawa. Zgodnie z jednym stanowiskiem, chodzi tu o prawo względne [vide wyroki Sądu Najwyższego z dnia 25 listopada 1999 roku, II CKN 573/98, nie publ., i z dnia 20 maja 1999 roku, I CKN 1139/97, OSNC 2000, nr 1, poz. 6], a według drugiego zapatrywania jest to prawo bezwzględne. Jako pochodną tych sporów traktuje się to, czy sprawa o wynagrodzenie na podstawie umowy o przeniesienie praw autorskich jest sprawą o ochronę praw autorskich w rozumieniu art. 17 pkt 2 k.p.c., czy też przepis ten dotyczy jedynie spraw obejmujących roszczenia, o których mowa w art. 78 lub 79 ustawy z dnia 4 lutego 1994 roku o prawie autorskim i prawach pokrewnych, a zatem spraw o naruszenie praw autorskich (vide art. 80 ustawy z dnia 4 lutego 1994 roku o prawie autorskim i prawach pokrewnych).

Sąd Najwyższy uznał, że przekazanie w art. 17 pkt 2 k.p.c. do właściwości sądów okręgowych spraw o ochronę praw autorskich i pokrewnych motywowane jest - podobnie jak w wypadku innych kategorii spraw wskazanych w tym przepisie - założeniem, że sprawy takie z reguły mają bardziej złożony charakter prawny ze względu na regulacje leżące u ich podłoża. Wymagają one zatem większego doświadczenia, jak również koncentracji w ramach mniejszej liczby sądów, dlatego w pierwszej instancji mają je rozpoznawać sądy okręgowe, a nie sądy rejonowe. Właściwość sądu okręgowego na podstawie art. 17 pkt 2 k.p.c. nie jest też uzależniona od majątkowego albo niemajątkowego charakteru sporu.

Sąd Najwyższy zauważył, że ustawodawca posługuje się w art. 17 pkt 2 k.p.c. pojęciem spraw o ochronę praw autorskich. O ochronie praw autorskich - osobistych i majątkowych - jest także mowa w tytułach rozdziałów 8 i 9 ustawy z dnia 4 lutego 1994 roku o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Sugeruje to wykładnię art. 17 k.p.c. w kierunku ograniczenia właściwości sądu okręgowego tylko do spraw, w których dochodzone są roszczenia z tytułu naruszenia praw autorskich, o których mowa w art. 78 i 79 ustawy z dnia 4 lutego 1994 roku o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Przy takim ujęciu istotnie decydujący wpływ na wykładnię art. 17 pkt 2 k.p.c. ma okoliczność, czy prawo do wynagrodzenia stanowi rodzaj bezwzględnego autorskiego prawa majątkowego, w razie naruszenia którego twórca może korzystać z roszczeń określonych w art. 79 ustawy z dnia 4 lutego 1994 roku o prawie autorskim i prawach pokrewnych

Sąd Najwyższy przyjął, że wykładnia art. 17 pkt 2 k.p.c. powinna jednak uwzględniać to, że występujące w tym przepisie pojęcie spraw o ochronę praw autorskich użyte jest na potrzeby ściśle procesowe, tj. wyznaczenia granic właściwości rzeczowej sądu okręgowego, a także to, że celem tego przepisu jest przekazanie do tego sądu określonej kategorii spraw ze względu na szczególny charakter regulacji prawnych leżących u ich podłoża. Zasadne jest więc interpretowanie określenia "sprawy o ochronę praw autorskich" przy uwzględnieniu wskazanej funkcji, co sprawia, że ochrona praw autorskich nie powinna być w tym przypadku łączona tylko z ochroną autorskich praw osobistych i autorskich praw majątkowych w rozumieniu rozdziałów 8 i 9 ustawy z dnia 4 lutego 1994 roku o prawie autorskim i prawach pokrewnych Cel przekazania przedmiotowych spraw do właściwości rzeczowej sądu okręgowego przemawia za tym, aby pojęciem tym obejmować ogół spraw o roszczenia na tle regulacji prawa autorskiego.

Sąd Najwyższy zauważył, że regulacje właściwości sądu, w tym także właściwości rzeczowej, muszą być - z natury rzeczy - jak najmniej skomplikowane i zdatne do przewidywalnego i prostego zastosowania. Przeczy temu założeniu interpretowanie art. 17 pkt 2 k.p.c. - w zakresie sformułowania "sprawy o ochronę praw autorskich" - z uwzględnieniem teoretycznego sporu o naturę prawną prawa do wynagrodzenia, o którym mowa w art. 17 ustawy z dnia 4 lutego 1994 roku o prawie autorskim i prawach pokrewnych

Rozwiązanie zakładające, że sprawy o ochronę praw autorskich to wszystkie sprawy o roszczenia na tle prawa autorskiego (w znaczeniu przedmiotowym), ma tę zaletę, że pozwala na kumulację w jednym postępowaniu roszczeń o wynagrodzenie z tytułu przeniesienia praw autorskich z roszczeniami z tytułu ich naruszenia, które określają art. 78 i 79 ustawy z dnia 4 lutego 1994 roku o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Może się zdarzyć, że strona umowy o przeniesienie praw autorskich nie tylko nie zapłaci wynagrodzenia, ale będzie korzystać z utworu w zakresie pól eksploatacji nieobjętych umową. W takim wypadku twórca może wystąpić z żądaniem zapłaty wynagrodzenia w myśl umowy oraz z roszczeniami z tytułu naruszenia jego praw autorskich w odniesieniu do pól eksploatacji nieobjętych umową. Szersze rozumienie art. 17 pkt 2 k.p.c. pozwala na objęcie obu kategorii żądań właściwością sądu okręgowego. Ich odrzucenie powodowałoby, że w sprawie o wynagrodzenie umowne właściwy jest sąd rejonowy (art. 17 pkt 4 k.p.c.), podczas gdy roszczenia wynikające z naruszenia praw autorskich przynależą do właściwości sądu okręgowego (art. 17 pkt 2 k.p.c.). Sformułowanie art. 17 pkt 2 k.p.c. - odmienne niż w wypadku art. 17 pkt 1 in principio k.p.c. - wykluczałoby przyjęcie kompleksowej właściwości sądu okręgowego.

Kierując się powyższymi przesłankami sąd odwoławczy uznał, że skoro w rozpoznawanej sprawie strona powodowa domagała się zapłaty wynagrodzenia za korzystanie z praw autorskich osób reprezentowanych przez powoda jako organizacji zbiorowego zarządzania, to jest to sprawa o ochronę prawa autorskich w rozumieniu art. 17 pkt. 2 k.p.c. Tym samym rozpoznanie tej sprawy przez sąd rejonowy prowadzi do nieważności postępowania, którą sąd odwoławczy musiał uwzględnić z urzędu. Zaznaczyć trzeba dodatkowo, że fakt, że powyższa sprawa należy do właściwości rzeczowej sądu okręgowego, stanowiło przeszkodę do rozpoznania sprawy w postępowaniu uproszczonym. Z tego względu sąd odwoławczy rozpoznał apelację w postępowaniu zwykłym.

Argumentując jak powyżej Sąd Okręgowy na podstawie art. 386 § 2 k.p.c. uchylił zaskarżony wyrok w zaskarżonej części, zniósł postępowanie przed sądem pierwszej instancji w tym zakresie w całości i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Szczecinie jako sądowi właściwemu rzeczowo, pozostawiając – zgodnie z art. 108 § 2 k.p.c. temu sądowi rozstrzygnięcie o kosztach instancji odwoławczej.

Mając to wszystko na uwadze orzeczono jak w sentencji.

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE