UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 4 kwietnia 2013 r. wniesionym przeciwko Instytutowi (...), Konsumpcji i Koniunktur w W. powódka B. S. wniosła o uznanie za bezskuteczne wypowiedzenia jej przez pozwaną umowy o pracę. Argumentując na rzecz uwzględnienia pozwu powódka wskazała, iż podana w wypowiedzeniu umowy o pracę przyczyna jest wadliwa, bowiem nie spełnia wymogu konkretności i prawdziwości.

W odpowiedzi na pozew Instytut (...), Konsumpcji i Koniunktur wniósł o oddalenie powództwa w całości procesu. W uzasadnieniu wskazał, iż likwidacja stanowiska zajmowanego przez powódkę jest częścią wdrożonego w pozwanym Instytucie planu naprawczego mającego poprawić jego sytuację finansową, która obecnie znajduje się na bardzo złym poziomie. Ponadto pozwany wskazał, iż nie jest zadowolony z efektów pracy powódki m.in. z uwagi na nieterminowość w wykonywaniu powierzonych obowiązków.

Na rozprawie w dniu 26 lipca 2013 r. powódka sprecyzowała żądanie pozwu, wskazując, że domaga się przywrócenia do pracy w pozwanym Instytucie ( protokół – k. 68).

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Powódka B. S. pozostawała w stosunku pracy z pozwanym Instytutem od 17 września 1973r. do dnia 31 października 2011r. Umowa o pracę powódki uległa rozwiązaniu na mocy porozumienia stron w związku z przejściem na emeryturę. Ponownie powódka została zatrudniona przez pozwanego od 1 listopada 2011r. na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony na stanowisku adiunkta w pełnym wymiarze czasu pracy (akta osobowe).

Powódka wykonywała pracę w (...) Zakładu (...), zajmowała się m.in. bilansem płatniczym, polityka kursowa, systemami finansowania eksportu. Była uznanym autorytetem w tych dziedzinach. Wykonywał liczne prace zlecone, brała udział w konferencjach i seminariach. Podobną tematyką jak powódka zajmowało się jeszcze trzech adiunktów (zeznania powódki- k 237-239, nagranie- k 241 a, zeznania dyrektora pozwanego R. M. – k. 239-241, nagranie- k 241 a, zeznania świadka K. M.- k 225-227, wykaz prac zrealizowanych w 2010 roku- k 44-45, wykaz prac zrealizowanych w roku 2011- k 46, sprawozdanie z działalności naukowo-badawczej- k 47-48, regulamin organizacyjny- k 110-133).

Powódka nie miała zakresu obowiązków na piśmie (zeznania powódki- k 237-239, nagranie- k 241 a, akta osobowe).

Pracownicy pozwanego podlegają ocenie raz na dwa lata (zeznania świadka K. C. – k. 198-200, karty ocen pracowników- k 154-170).

Powódka zobowiązana była do wykonywania prac statutowych i zleconych. Prace zlecone była zlecane przez podmioty zewnętrzne, w przypadku powódki często było to Ministerstwo Gospodarki. Praca takie miały określone terminy realizacji, a ich przekroczenie obwarowane było karami umownymi. Prace statutowe wiązały się z dotacjami przyznanymi przez Ministerstwo. Rozliczenie dotacji na prace statutowe powinno zakończyć się do końca roku kalendarzowego, często jednak rozliczenia pacy statutowej trwały do marca (zeznania świadka K. C.- k 198-200, zeznania świadka K. M.- k 225-227, zeznania dyrektora pozwanego R. M. – k. 239-241, nagranie- k 241 a).

W 2012r. powódka wykonywała umowę o dzieło pod tytułem „Tendencje występujące w bilansie płatniczym Polski od 2008r. do połowy 2012 i ich wpływ na kształtowanie się międzynarodowej pozycji inwestycyjnej”. Praca ta została zrealizowana przez powódkę z 20 dniowym opóźnieniem, czego skutkiem było nałożenie na Instytut kary umownej w kwocie 3500 zł. Był to jedyny taki przypadek w okresie współpracy powódki z tym Ministerstwem, które co do zasady uznawało opracowania powódki za spełniające oczekiwania, a ich jakość i profesjonalizm nie budził u zamawiającego zastrzeżeń. Za tę sprawę powódka została przez pozwanego ukarana karą porządkową upomnienia. (nałożenie kary- k 50, pismo z Ministerstwa Gospodarki- k 51, opinia Ministerstwa Gospodarki- k 55, zeznania świadka K. C.- k 198-200, zeznania świadka K. M.- k 225-227, zeznania powódki- k 237-239, nagranie- k 241 a).

Powódka w roku 2012 nie wykonała w terminie swojej pracy statutowej. Innym pracownikom też zdarzały się opóźnienia w oddawaniu tych prac, lecz nie tak duże jak powódce (zeznania świadka K. C. – k 198-200, zeznania świadka K. M.- k 225-227).

Praca powódki za lata 2010-2011 została oceniona na oceną dobrą. Na niższą ocenę powódki wpłynęła jej mniejsza aktywność publikacyjna (karta oceny pracownika – k. 75-76, (zeznania świadka A. D.- k 173- 177,zeznania dyrektora pozwanego R. M. – k. 239-241, nagranie- k 241 a).

Powódka nie była jedyną osobą zatrudnioną na stanowisku adiunkta. W chwili wręczania powódce wypowiedzenia w całym Instytucie zatrudnionych było 20 adiunktów, z czego 7 w zakładzie powódki. Obecne u pozwanego zatrudnionych jest 15 adiunktów (zeznania świadka A. D.- k 173- 177, zeznania świadka
K. C.- k 198-200, zeznania świadka W. K.- k 224-225, zeznania świadka K. M.- k 225-227, zeznania dyrektora pozwanego R. M. – k. 239-241, nagranie- k 241 a).

W latach 2010-2012 Instytut (...), Konsumpcji i Koniunktur odnotował ujemny wynik finansowy w związku ze zmniejszającą się dotacją na finansowanie podstawowej działalności statutowej i mniejsza ilość zleceń. W tym celu w strukturach pozwanego zarządzeniem nr (...) Dyrektora Instytutu (...), Konsumpcji i Koniunktur z dnia 29 sierpnia 2012 r. w sprawie racjonalizacji zatrudnienia powołano komisję do spraw restrukturyzacji zatrudnienia, której celem była ocena stanu kadrowego. Zgodnie z treścią zarządzenia do zadań Komisji należy wypracowanie kryteriów oraz zasad racjonalizacji zatrudnienia w (...) w oparciu o obowiązujące akty prawne w tym przede wszystkim kodeks pracy i ustawę z dnia 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników ( zeznania świadka A. D. – k. 173-177, zeznania dyrektora pozwanego R. M. – k. 239-241, nagranie- k 241 a, zarządzenie nr (...) – k. 139, rachunek zysków i strat- k 39-40, wysokość dotacji w latach 2010-2013- k 73, sprawozdania z działalności Instytutu za lata 2010-2011- załączniki do akt).

W sprawozdaniu Komisja ds. restrukturyzacji zatrudnienia podała następujące propozycje racjonalizacji zatrudniania: zobligowanie pracowników do wzięcia urlopów bezpłatnych, ograniczenie wymiaru czasu pracy poszczególnych pracowników do trzech czwartych etatu lub połowy, zmiana warunków zatrudniania pracowników z etatu na umowę o dzieło, zlecenie, zwolnienie pracowników. Opierając się na wymienionych założeniach komisja przygotowała trzy warianty: „zrównoważony”, „pesymistyczny” oraz „optymistyczny” określając przy tym kwotę oszczędności przy zastosowaniu poszczególnych wariantów (sprawozdanie komisji – k. 140-149).

Ze względu na trudną sytuację finansową pozwany Instytut sprzedał w trybie przetargu należącą do niego nieruchomość położonej przy ulicy (...) (zeznania świadka A. D.- k 173- 177.

W 2012r. pozwany 15 pracownikom obniżył wymiar etatu pracy, powódki ta zmiana nie dotyczyła. Zostały także zawieszone na jakiś czas nagrody jubileuszowe. W okresie od 1 stycznia 2013 do 31 grudnia 2013r. pozwany obniżył pracownikom, w tym powódce, na mocy porozumienia stron wynagrodzenie (zeznania świadka W. K.- k 224-225, aneks- k 41).

Oświadczeniem z dnia 27 marca 2013 r. pracodawca rozwiązał z powódką stosunek pracy z zachowaniem okresu wypowiedzenia, który upłynie w dniu 30 czerwca 2013 r. Jako przyczynę wypowiedzenia umowy o pracę pracodawca wskazał likwidację zajmowanego przez powódkę. Jednocześnie pozwany zobowiązał się do wypłaty powódce trzymiesięcznej odprawy (oświadczenie z dnia 6 marca 2015 r. – k. 4).

Na miejsce powódki nikt nie został zatrudniony (zeznania świadka K. M.- k 225-227, zeznania świadka A. D.- k 173- 177,zeznania dyrektora pozwanego R. M. – k. 239-241, nagranie- k 241 a).

Średnie miesięczne wynagrodzenie powódki obliczone jak ekwiwalent z urlop wynosiło 3180 zł brutto (zaświadczenie o zarobkach – k 21).

Sąd poczynił ustalenia faktyczne w oparciu o znajdujące się w aktach dokumenty oraz akta osobowe powódki, których wiarygodność nie była przez strony kwestionowana.

Sąd oparł się na zeznaniach świadków K. M., W. K., A. D.,K. C., oraz powódki, którym dał wiarę w całości wobec uznania ich, w warstwie mającej znaczenie dla sprawy, za spójne, kompletne i wzajemnie się uzupełniające.

Sąd oparł się na także zeznaniach dyrektora pozwanego R. M., któremu dał wiarę w części. Sąd odmówił wiary panu M. w tej części, w której ocenił powódkę jako niesolidnego, nieterminowego i roszczeniowego pracownika wobec braku dowodów potwierdzających tego typu zarzuty i wobec faktu, iż okoliczności te nie zostały przez pozwanego wskazane jako przyczyny wypowiedzenia. Zeznania przedstawiciela pozwanego w tej części Sąd uznał za przyjętą przez pozwanego linię obrony. Przy przyjęciu prawdziwości tych twierdzeń, kompletnie irracjonalne byłoby zachowanie pozwanego, który, przy tak negatywnej ocenie pracy powódki, ponownie od razu ją zatrudnił po rozwiązaniu umowy o pracę w październiku 2011r. Dodatkowo, trudne do racjonalnego wytłumaczenia jest, dlaczego, przy takiej ocenie powódki, okoliczności te nie zostały wskazane jako przyczyna wypowiedzenia. W sytuacji finansowej pozwanego zwalnianie złego pracownika z przyczyn leżących po stronie pracodawcy, z czym wiązał się obowiązek zapłaty trzymiesięcznej odprawy, jest co najmniej niezrozumiałe.

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo zasługuje na uwzględnienie.

Ciężar dowodu w zakresie wykazania zasadności i prawidłowości rozwiązania z powodem umowy o pracę spoczywał w niniejszej sprawie na pozwanym, który powinien był wykazać, że wskazane przyczyny są prawdziwe i uzasadniające rozwiązanie z powódką umowy o pracę w tym trybie.

Zgodnie z art.45 § 1 k.p. w razie ustalenia, że wypowiedzenie umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony jest nieuzasadnione lub narusza przepisy o wypowiadaniu umów o pracę, Sąd Pracy - stosownie do żądania pracownika - orzeka o bezskuteczności wypowiedzenia, a jeżeli umowa uległa już rozwiązaniu - o przywróceniu pracownika do pracy na poprzednich warunkach albo o odszkodowaniu.

Zgodnie z art. 10 ust. 1 ustawy o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników przepisy art. 5 ust. 3-7 i art. 8 stosuje się odpowiednio w razie konieczności rozwiązania przez pracodawcę zatrudniającego co najmniej 20 pracowników stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników, jeżeli przyczyny te stanowią wyłączny powód uzasadniający wypowiedzenie stosunku pracy lub jego rozwiązanie na mocy porozumienia stron, a zwolnienia w okresie nieprzekraczającym 30 dni obejmują mniejszą liczbę pracowników niż określona w art. 1.

Zgodnie z art. 30 § 4 k.p. pracodawca w wypowiedzeniu umowy o pracę ma obowiązek wskazać przyczyny wypowiedzenia. Powyższy obowiązek w przypadku wypowiedzenia umowy o pracę na podstawie art. 10 ustawy o szczególnych warunkach obejmuje również wskazanie przez pracodawcę kryteriów doboru konkretnego pracownika do zwolnienia spośród osób zajmujących to samo stanowisko w firmie. Powyższy obowiązek ma umożliwić pracownikowi podjęcie rzeczywistej obrony przed niezasadnym zwolnieniem go z pracy.

Taki sam pogląd został również wyrażony w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 25 stycznia 2013 r. w sprawie o sygn. akt I PK 172/12 zgodnie z którym w sytuacji, gdy rozwiązanie umowy o pracę dotyczy pracownika wybranego przez pracodawcę z większej liczby pracowników, zatrudnionych na takich samych stanowiskach pracy, przyczyną tego wypowiedzenia są nie tylko zmiany organizacyjne, czy redukcja zatrudnienia, ale także określona kryteriami doboru sytuacja danego pracownika. Wynikający z art. 30 § 4 k.p. wymóg wskazania przyczyny wypowiedzenia umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony jest ściśle związany z możliwością oceny jego zasadności w rozumieniu art. 45 § 1 k.p. Wskazanie tej przyczyny lub przyczyn przesądza o tym, że spór przed sądem pracy może się toczyć tylko w ich granicach.

Powyższa linia orzecznicza została podtrzymana przez Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z dnia 10 września 2013 r. ( sygn. akt I PK 61/13, publ LEX nr 1427709) w którym podniesiono, że „ w oświadczeniu pracodawcy o wypowiedzeniu umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony z powodu likwidacji jednego z analogicznych stanowisk pracy powinna być wskazana także przyczyna wyboru pracownika do zwolnienia z pracy (kryteria doboru) chyba, że jest oczywista lub znana pracownikowi (art. 30 § 4 k.p.)”

Okoliczności podane pracownikowi na uzasadnienie decyzji o rozwiązaniu stosunku pracy, a następnie ujawnione w postępowaniu sądowym, muszą być takie same, zaś pracodawca pozbawiony jest możliwości powoływania się przed organem rozstrzygającym spór na inne przyczyny mogące przemawiać za zasadnością wypowiedzenia umowy.

W niniejszej sprawie pozwany jako przyczynę wypowiedzenia wskazał likwidację stanowiska powódki. Z materiału dowodowego wynika, że była to przyczyna prawdziwa, liczba adiunktów u pozwanego uległa zmniejszeniu, a na miejsce powódki nikt nie został zatrudniony. Jak wynika jednak już z samej treści wypowiedzenia pozwany nie wskazał w treści wypowiedzenia jakimi kryteriami się kierował typując stanowisko powódki do likwidacji, a nie było sporne, iż w pozwanym Instytucie powódka nie była jedynym zatrudniony adiunktem. Nie ulega wątpliwości, że w oświadczeniu o wypowiedzeniu stosunku pracy powódki pracodawca mimo ciążącego na nim obowiązku nie wskazał kryteriów, które zdecydowały o doborze do zwolnienia powódki spośród grona innych pracowników zajmujących to samo stanowisko. Przesłanki doboru do zwolnienia powódce nie były jej znane w momencie złożenia oświadczenia o wypowiedzeniu umowy o pracę z jakiegokolwiek innego źródła. Powyższe uchybienie sprawia, że pracodawca dokonał wypowiedzenia umowy o pracę w sposób niezgodny z prawem naruszając art.30§4 k.p, co skutkuje uwzględnieniem roszczenie powódki. Strona pozwana, mimo spoczywającego na niej ciężaru dowodu, nie wykazała, dlaczego to właśnie powódkę miały dotknąć skutki przeprowadzonej u pozwanego redukcji zatrudnienia, ani jakimi kryteriami kierował się pracodawca wybierając powódkę.

Z tych powodów, wobec niewskazania w treści wypowiedzenie kryteriów doboru powódki do zwolnienia, oraz nie wykazania ich prawdziwości w toku procesu, Sąd uznał, iż decyzja o rozwiązaniu stosunku pracy właśnie z powódką miała charakter dowolny i nieuzasadniony.

Powódka wnosiła o przywrócenie do pracy, zaś pracodawca nie przedstawił żadnych dowodów, z których wynikałoby aby przywrócenie powódki do pracy miałoby być niemożliwe czy niecelowe.

Mając powyższe na względzie, Sąd na mocy art. 45 § 1 kodeksu pracy przywrócił powódkę do pracy na dotychczasowych warunków pracy i płacy.

Konsekwencją orzeczenia jest rozstrzygnięcie o kosztach, którymi na mocy art. 98 kpc Sąd obciążył pozwanego. Na koszty w niniejszej sprawie składała się wynagrodzenie pełnomocnika powódki Wysokość wynagrodzenia pełnomocnika powódki sąd ustalił na kwotę 60 złotych w oparciu o § 12 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu.

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE