UZASADNIENIE

Sąd Okręgowy - Sąd Ubezpieczeń Społecznych w Krakowie wyrokiem z dnia 29 marca 2012 r. zmienił zaskarżoną przez W. S. decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w K. z dnia 10 sierpnia 2011 r. w ten sposób, że przyznał wnioskodawcy emeryturę od dnia 29 lipca 2011 r.

Sąd Okręgowy ustalił, że wnioskodawca W. S., ur. dnia (...), w okresie od 16 października 1979 r. do 31 marca 1989 r. pracował
w (...) Przedsiębiorstwie (...) na Wydziale (...)
(...)na stanowisku operatora dźwigu (typ Star 600 żuraw samojezdny kołowy o udźwigu 6 ton) przy załadunku i wyładunku materiałów do budowy, tj.: zbrojenia, betonu, cegły i płyt betonowych. Praca na budowie trwała 8 godzin dziennie. Dokumentacja z tego okresu była prowadzona przez kierownika, który podpisywał raporty pracy dziennej. Wnioskodawca posiadał uprawnienia do prowadzenia pojazdów kategorii: A, B, C, D i E. W kartotece uposażeń wnioskodawcy podane zostało stanowisko kierowca dźwigu, a także operator sprzętu przeładunkowego, kierowca towarowy. W dniu 28 lipca 2011 r. wnioskodawca rozwiązał umowę o pracę i uzyskał potwierdzenie organu rentowego z daty 5 sierpnia 2011 r. o przedłożeniu świadectwa pracy.

W tak ustalonym stanie faktycznym sprawy Sąd Okręgowy uznał, że odwołanie zasługuje na uwzględnienie. Odwołując się do treści art. 184 oraz art. 32 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity: Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 ze zm.), Sąd Okręgowy podniósł, że zgromadzony w sprawie materiał dowodowy, w tym w postaci zeznań świadka K. G. oraz samego wnioskodawcy, które to zeznania korespondowały z zawartym w aktach osobowych ( (...) Odział P. i (...) w K.) kwestionariuszem osobowym, uzasadniał przyjęcie, że w okresie zatrudnienia w (...) Przedsiębiorstwie (...) wnioskodawca pracował jako operator kierowca przy obsłudze ciężkich maszyn budowlanych. Sąd Okręgowy skonstatował, że wnioskodawca posiadał uprawnienia do kierowania pojazdami o tonażu powyżej 3,5 tony i obsługując żuraw samojezdny, będący urządzeniem dźwigowym na podwoziu samochodu ciężarowego lub specjalnie skonstruowanym podwozu samojezdnym używanym do prac przeładunkowych i montażowych, stale i w pełnym wymiarze czasu wykonywał pracę wymienioną w wykazie A, dział VIII, poz. 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43). W tym stanie rzeczy Sąd Okręgowy stwierdził, że w dniu 29 lipca 2011 r. wnioskodawca spełnił wszystkie przesłanki nabycia prawa do emerytury, określone w art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, co na zasadzie art. 477¹⁴ § 2 k.p.c. uzasadniało zmianę zaskarżonej decyzji organu rentowego i przyznanie mu emerytury od dnia 29 lipca 2011 r.

Apelację od wyroku wywiódł Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w K., zaskarżając wyrok w całości i zarzucając mu naruszenie:

1) przepisów prawa materialnego, a w szczególności art. 184 w zw. z art. 32 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity: Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 ze zm.) oraz § 1 i 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43);

2) przepisów postępowania, a w szczególności art. 233 § 1 k.p.c. poprzez brak wszechstronnego rozważenia zebranego w sprawie materiału dowodowego oraz sprzeczność ustaleń Sądu z zebranym w sprawie materiałem dowodowym.

W oparciu o tak sformułowane zarzuty organ rentowy domagał się zmiany zaskarżonego wyroku i oddalenie odwołania, ewentualnie uchylenia zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi pierwszej instancji.

W uzasadnieniu wywodów apelacji organ rentowy podniósł, że zaskarżony wyrok nie jest trafny z uwagi na szereg sprzeczności i niespójności w ustaleniach przedstawionych w jego uzasadnieniu. Organ rentowy uwypuklił w szczególności, iż Sąd pierwszej instancji błędnie przyjął, że w jedynym wymienionym w uzasadnieniu okresie, tj. od 16 października 1979 r. do 31 marca 1989 r. wnioskodawca pracował w (...) Przedsiębiorstwie (...), albowiem w świetle zgromadzonej w sprawie dokumentacji, jak i twierdzeń samego wnioskodawcy, w (...) Przedsiębiorstwie (...) wnioskodawca pracował w okresie od 1 lipca 1969 r. do 31 marca 1973 r., a w okresach: od 16 października 1979 r. do 31 stycznia 1981 r., od 1 listopada 1981 r. do 14 kwietnia 1986 r. i od 11 czerwca 1987 r. do 31 marca 1989 r. wykonywał pracę w (...) Przedsiębiorstwie Budowlanym. Nadto organ rentowy zarzucił, że nawet przyjmując, iż cały wymieniony przez Sąd pierwszej instancji okres od 16 października 1979 r. do 31 marca 1989 r. winien zostać uwzględniony wnioskodawcy do stażu pracy w szczególnych warunkach, to stanowi on łącznie jedynie 9 lat, 5 miesięcy i 15 dni, co po dodaniu go do okresu już uznanego przez organ rentowy (4 lata, 4 miesiące i 16 dni) nie daje wymaganego okresu 15 lat. Konkludując organ rentowy zaakcentował, że tylko z uwagi na powyższe zarzuty, zasadnym było stwierdzenie, iż przedstawione w orzeczeniu ustalenia są zupełnie sprzeczne z dokumentami, będącymi podstawą do ich dokonania i zasadnym było przyjęcie, że wbrew twierdzeniom zawartym w zaskarżonym wyroku, wnioskodawca nie udowodnił wymaganego na podstawie art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych okresu 15 lat pracy w warunkach szczególnych.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

W rozpoznawanej sprawie w pierwszym rzędzie stwierdzić należy, że braki sporządzonego przez Sąd Okręgowy uzasadnienia zaskarżonego wyroku w zakresie poczynionych przez ten Sąd ustaleń faktycznych uniemożliwiają zarówno stronom jak i Sądowi drugiej instancji odczytanie motywów podjętego rozstrzygnięcia. Uzasadnienie wyroku pełni zaś ważną rolę procesową, albowiem umożliwia sprawowanie nadzoru judykacyjnego przez sąd wyższej instancji, a wyjątkowo, w razie wątpliwości, służy do ustalenia granic powagi rzeczy osądzonej. Nadto, co nie mniej istotne, uzasadnienie wpływa na kształtowanie świadomości prawnej stron. Przekonujące uzasadnienie (podobnie jak i rzeczowe podanie zasadniczych motywów rozstrzygnięcia) może bowiem zapobiec wnoszeniu nieuzasadnionych środków odwoławczych.

Obligatoryjną treść uzasadnienia określa art. 328 § 2 k.p.c., w świetle którego uzasadnienie wyroku powinno zawierać wskazanie podstawy faktycznej rozstrzygnięcia, a mianowicie: ustalenie faktów, które sąd uznał za udowodnione, dowodów, na których się oparł, i przyczyn, dla których innym dowodom odmówił wiarygodności i mocy dowodowej, oraz wyjaśnienie podstawy prawnej wyroku z przytoczeniem przepisów prawa. W praktyce uzasadnienie składa się z trzech części: tzw. części historycznej (opisowej), w której sąd przedstawia zwięźle stanowiska stron; przytoczenia ustalonego przez sąd stanu faktycznego ("sąd ustalił co następuje...") oraz z wywodu prawnego sądu ("sąd zważył co następuje"), w którym sąd omawia podstawę prawną wyroku, tj., wskazuje zastosowane przepisy oraz wyjaśnia sposób ich wykładni. Treść uzasadnienia powinna być zwięzła, przy czym Sąd musi tak wytłumaczyć motywy rozstrzygnięcia, by w wyższej instancji mogła zostać oceniona jego prawidłowość (zob. komentarz do art. 328 kodeksu postępowania cywilnego, [w:] Bodio J., Demendecki T., Jakubecki A., Marcewicz O., Telenga P., Wójcik M.P., Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, Oficyna, 2008, wyd. III).

W ocenie Sądu Apelacyjnego, rację ma organ rentowy zarzucając w uzasadnieniu wywodów apelacji, że w świetle sporządzonego przez Sąd Okręgowy uzasadnienia zaskarżonego wyroku brak jest podstaw do przyjęcia, iż wnioskodawca spełniał przesłanki umożliwiające mu na gruncie art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity: Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 ze zm.) nabycie prawa do emerytury w wieku obniżonym. Na gruncie przedmiotowego uzasadnienia jakichkolwiek wątpliwości nie może budzić stwierdzenie, że Sąd Okręgowy zastosował przepisy prawa materialnego do nader wybiórczo ustalonego stanu faktycznego, nie odnosząc się w żadnym zakresie do całości zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, co uniemożliwiało poddanie kontroli merytorycznej prawidłowości zapadłego w tejże sprawie rozstrzygnięcia. Podkreślenia wymaga, że w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku Sąd Okręgowy w ogóle nie odniósł się do wszystkich, a wskazanych przez wnioskodawcę już na etapie odwołania od zaskarżonej decyzji organu rentowego, okresów wykonywania przez niego pracy w warunkach szczególnych, lecz wyłącznie do jednego ze spornych na gruncie niniejszej sprawy okresu, tj. zatrudnienia wnioskodawcy w (...) Przedsiębiorstwie (...), błędnie przy tym przyjmując czasokres wykonywania tegoż zatrudnienia. W tym miejscu podkreślić należy, iż nie tylko w samym odwołaniu, lecz również w ramach pisma procesowego z dnia 21 grudnia 2011 r. wnioskodawca wymienił cztery okresy zatrudnienia, które w jego przekonaniu winny zostać mu zaliczone do stażu pracy w warunkach szczególnych. Mianowicie, poza już uwzględnionym wnioskodawcy przez organ rentowy okresem zatrudnienia w (...) Oddział P. i (...) w K. (od 5 kwietnia 1973 r. do 20 sierpnia 1977 r.) były to okresy zatrudnienia: w (...) Przedsiębiorstwie (...) (od 1 lipca 1969 r. do 31 marca 1973 r.), w Spółdzielni (...)w D. (od 17 listopada 1977 r. do 14 października 1979 r.) oraz w (...) Przedsiębiorstwie Budowlanym w O. (od 16 października 1979 r. do 31 stycznia 1981 r., od 1 listopada 1981 r. do 14 kwietnia 1986 r. i od 11 czerwca 1987 r. do 31 marca 1989 r.). Co więcej, w toku postępowania przed Sądem pierwszej instancji wnioskodawca zaoferował dowody, za pomocą których chciał wykazać, iż w w/w spornych okresach świadczył pracę w warunkach szczególnych. Natomiast, mimo że Sąd Okręgowy dopuścił dowód z zeznań świadków na okoliczność pracy wnioskodawcy w Spółdzielni(...)w D. (k. 25-26 a.s.) oraz w (...) Przedsiębiorstwie Budowlanym (k. 26 a.s.), to nie poczynił w tym względzie jakichkolwiek ustaleń, zupełnie pomijając te okresy w ramach dokonanych zaskarżonym wyrokiem ustaleń faktycznych. Oczywistym jest zatem, że brak ustaleń Sądu Okręgowego co do pracy wnioskodawcy w warunkach szczególnych we wszystkich trzech wyżej wskazanych przez niego zakładach pracy uniemożliwia przyznanie mu emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach. Zauważyć przy tym jednak trzeba, że tak jak w piśmie z dnia 21 grudnia 2011 r. uwypuklił sam wnioskodawca, wymienione przez niego okresy pracy (łącznie z okresem uwzględnionym już przez organ rentowy) stanowiły 17 lat, 1 miesiąc i 10 dni, a zatem w przypadku ustalenia, iż w okresach tych faktycznie świadczył on pracę w warunkach szczególnych, spełniałby on wszystkie warunki uzasadniające przyznanie mu emerytury w wieku obniżonym na podstawie art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 26 lipca 2007 r., V CSK 115/07,( M.Prawn. 2007 nr 17 poz. 930) stwierdził, że sąd jest zobowiązany do wyjaśnienia motywów podjętego rozstrzygnięcia w sposób umożliwiający przeprowadzenie kontroli instancyjnej zaskarżonego orzeczenia. Jeśli uzasadnienie nie zawiera wskazania podstawy faktycznej rozstrzygnięcia poprzez ustalenie faktów, które sąd uznał za udowodnione, dowodów, na których się oparł, i przyczyn, dla których innym dowodom odmówił wiarygodności i mocy dowodowej lub wyjaśnienia podstawy prawnej wyroku z przytoczeniem przepisów prawa, wówczas orzeczenie podlega uchyleniu, zaś sprawa przekazana do ponownego rozpoznania.

Reasumując skoro braki uzasadnienia w zakresie poczynionych przez Sąd Okręgowy ustaleń faktycznych są tak znaczne, że uniemożliwiają całkowicie dokonanie oceny toku wywodu, który doprowadził do wydania zaskarżonego orzeczenia, to tym samym orzeczenie to nie poddawało się kontroli instancyjnej, co skutkowało koniecznością uchylenia zaskarżonego wyroku i przekazaniem sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Krakowie (por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 23 listopada 2011 r., IV CSK 157/11, LEX nr 1111013; z dnia 23 kwietnia 2010 r., II UK 325/09, Legalis; z dnia 4 marca 2010 r., I CSK 439/09, LEX nr 577581; z dnia 2 października 2009 r., PK 97/09, Legalis; z dnia 27 marca 2008 r., III CSK 315/07, LEX nr 390105; z dnia 15 października 2007 r., II BP 6/07, Legalis; z dnia 24 lutego 2006 r., II CSK 136/05, niepublikowany; z dnia 27 czerwca 2001 r., II UKN 446/00, OSNAPiUS 2003 nr 7, poz. 182 z dnia 5 września 2001 r., I PKN 615/00, OSNAPiUS nr 15, poz. 352 oraz z dnia 7 stycznia 1974 r., I CR 760/73, Legalis). Ponadto wskazać należy, że nie bez znaczenia jest, iż zgodnie z art. 176 ust. 1 Konstytucji RP postępowanie sądowe jest co najmniej dwuinstancyjne. Dwuinstancyjność ma zaś na celu zapewnienie należytej ochrony interesów obywateli, w tym min. możliwość skontrolowania przez wyższą instancję merytorycznej i formalnej poprawności zapadłego orzeczenia

Rozpoznając ponownie sprawę Sąd pierwszej instancji - w oparciu o zgromadzony w sprawie materiał dowodowy – powinien ustosunkować się do wszystkich spornych okresów zatrudnienia wnioskodawcy poprzez dokonanie stosownych ustaleń co do zajmowanych przez niego w tych okresach stanowisk pracy, charakteru wykonywanej na tych stanowiskach pracy, a mianowicie czy była to praca świadczona w warunkach szczególnych i czy w następstwie poczynionych ustaleń wnioskodawca posiada wymagany na gruncie art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych okres 15 lat pracy w warunkach szczególnych.

Z tych względów Sąd Apelacyjny na zasadzie art. 386 § 4 k.p.c. uchylił zaskarżony wyrok i sprawę przekazał do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu
w Krakowie.

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE