UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 7 lipca 2016 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w L. odmówił S. K. prawa do emerytury na podstawie art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. 2015, poz. 748 ze zm.) oraz rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. 1983, Nr 8, poz. 43 ze zm.) z uwagi na okoliczność, że nie udowodnił on 25- letniego okresu składkowego i nieskładkowego. Do stażu ubezpieczeniowego organ rentowy uwzględnił łącznie okres 23 lat,5 miesięcy i 4 dni , w tym okres pracy w gospodarstwie rolnym rodziców od dnia 15 stycznia 1971 roku do 1 września 1972 roku oraz w okresie przerw wakacyjnych, od dnia 21 czerwca 1973 roku do 2 września 1973 roku, od 21 czerwca 1974 roku do 1 września 1974 roku, od 21 czerwca 1975 roku do 31 sierpnia 1975 roku, od 20 czerwca 1976 roku do 31 sierpnia 1976 roku w łącznym wymiarze2 lat, 5 miesięcy i 2 dni, powołując się na uzasadnienie wyroku Sądu Okręgowego w Lublinie z dnia 25 listopada 2015 roku (decyzja k. 14 a.e.).

W odwołaniu złożonym w dniu 5 sierpnia 2016 roku S. K. nie zgodził się z zaskarżoną decyzją podnosząc, że pracował w gospodarstwie rolnym rodziców w całym spornym okresie od 15 stycznia 1971 roku do dnia 31 sierpnia 1976 roku. Zawnioskował o dopuszczenie dowodu z zeznań świadków na powyższą okoliczność (odwołanie k. 2-10 a.s.).

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wnosił o jego oddalenie, podnosząc argumenty, które legły u podstaw zaskarżonej decyzji. W uzasadnieniu wywodził, że wnioskodawca udowodnił wymagany ustawą co najmniej 15-letni okres pracy w szczególnych warunkach, lecz nie wykazał okresu ogólnego w wymiarze 25 lat. Podnosił, że zaliczył do tego stażu okres pracy w gospodarstwie rolnym rodziców w okresie od 15 stycznia 1971 roku do dnia 31 sierpnia 1971 roku oraz w okresie przerw wakacyjnych od dnia 21 czerwca 1973 roku do 2 września 1973 roku, od 21 czerwca 1974 roku do 1 września 1974 roku, od 21 czerwca 1975 roku do 31 sierpnia 1975 roku, od 20 czerwca 1976 roku do 31 sierpnia 1976 roku (odpowiedź na odwołanie k. 12-13 a.s.).

W toku procesu pełnomocnicy stron podtrzymywali prezentowane stanowiska. Pełnomocnik odwołującego wnosił o zaliczenie do ogólnego stażu pracy okresów od 2 września 1972 roku do 20 czerwca 1973 roku, okres od 3 września 1973 roku do 20 czerwca 1974 roku, od 2 września 1974 roku do 20 czerwca 1975 roku, od 1 września 1975 roku do 19 czerwca 1976 roku, a także o zasądzenie kosztów procesu według norm przepisanych (protokół rozprawy k. 32v a.s.).

Sąd Okręgowy w Lublinie ustalił następujący stan faktyczny:

Wnioskodawca S. K. urodził się w dniu (...). W dniu 19 stycznia 2015 roku wystąpił z wnioskiem o emeryturę. Na podstawie dokumentów dołączonych do wniosku oraz znajdujących się w aktach emerytalnych, organ rentowy ustalił wnioskodawcy na dzień 1 stycznia 1999 roku łączny staż pracy w wymiarze 21 lat i 2 dni, w tym 20 lat, 9 miesięcy i 26 dni okresów składkowych oraz 2 miesięcy i 6 dni okresów nieskładkowych. Organ rentowy uwzględnił także staż pracy w warunkach szczególnych w wymiarze 19 lat, 2 miesięcy i 10 dni (okoliczności bezsporne). Decyzją z dnia 7 lipca 2016 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w L. odmówił S. K. prawa do emerytury (decyzja k. 14 a.e.). Po rozpoznaniu odwołania od powyższej decyzji, wyrokiem z dnia 25 listopada 2015 roku Sąd Okręgowy w Lublinie VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w sprawie VIII U 530/15 oddalił odwołanie S. K..

W uzasadnieniu wyroku Sąd Okręgowy uwzględnił do wymaganego ustawą 25 – letniego stażu ubezpieczeniowego, okresy pracy wnioskodawcy w gospodarstwie rolnym rodziców przypadające od dnia 15 stycznia 1971 roku do 1 września 1972 roku (początku nauki w III klasie (...)) (1 rok, 7 miesięcy i 16 dni) oraz w czasie przerw wakacyjnych od dnia 21 czerwca 1973 roku do dnia 2 września 1973 roku, od dnia 21 czerwca 1974 roku do dnia 1 września 1974 roku, od dnia 21 czerwca 1975 roku do dnia 31 sierpnia 1975 roku oraz od dnia 20 czerwca 1976 roku do dnia 31 sierpnia 1976 roku w łącznym wymiarze 2 lat, 4 miesięcy i 25 dni (akta tut. Sądu VII U 530/15, w tym: wyrok k. 64 a.s., uzasadnienie k. 67-73 a.s.).

W dniu 30 czerwca 2016 roku wnioskodawca złożył kolejny wniosek o emeryturę. Dołączył do niego m.in. informację dotyczącą okresów składkowych i nieskładkowych (k. 5-6 a.e.), a także zeznania świadków na okoliczność pracy ubezpieczonego w gospodarstwie rolnym rodziców w okresie od 15 stycznia 1971 roku do 31 sierpnia 1976 roku (zeznania świadków k. 8-9 a.e.).

W oparciu o przedłożone dokumenty, po dokonaniu analizy okresów podlegania ubezpieczeniu, organ rentowy uwzględnił wnioskodawcy do prawa do emerytury łącznie: 23 lata, 5 miesięcy i 4 dni okresów składkowych i nieskładkowych, w tym 19 lat, 2 miesiące i 10 dni okresu pracy w warunkach szczególnych (karta przebiegu zatrudnienia k. 13 a.e.). Z uwagi na nieudowodnienie przez wnioskodawcę 25 lat składkowych i nieskładkowych organ rentowy wydał zaskarżoną w niniejszym postępowaniu decyzję (decyzja k. 14 a.e.).

S. K. ukończył 16 lat w dniu (...). Do dnia 31 sierpnia 1976 roku był zameldowany w miejscowości M. (...)((...)), gmina B. (poświadczenie zameldowania k. 12 a.e.).

Rodzice wnioskodawcy, M. i S. małżeństwo K. w okresie od dnia 15 stycznia 1971 roku do dnia 31 sierpnia 1976 roku prowadzili stanowiące ich własność gospodarstwo rolne o powierzchni 6 ha położone w miejscowości M. S. w gminie B. oraz w miejscowości Z. w gminie C. (zaświadczenie k. 13 a.e.).

Gospodarstwo było źródłem utrzymania całej rodziny. Prace polowe wykonywano ręcznie, przy użyciu koni. Rodzice wnioskodawcy mieli podstawowe narzędzia konne: pług, wóz, brony. Na gruntach ornych uprawiano zboże, ziemniaki, buraki cukrowe i tytoń. W gospodarstwie hodowano świnie (około 10-15 sztuk), 2 krowy, cielaki, 1 konia, drób (zeznania wnioskodawcy k. 33-34, k. 44 a.s.).

W spornym okresie w gospodarstwie tym zamieszkiwali rodzice wnioskodawcy oraz dwóch braci. Młodszy brat, urodzony w (...) roku był (...) i z uwagi na stan zdrowia nie pomagał w gospodarstwie, z kolei brat urodzony w (...) roku ze względu na wiek doraźnie świadczył w nim prace. Ojciec wnioskodawcy, urodzony w (...) roku chorował na (...)i nie mógł pracować fizycznie. Większość prac w gospodarstwie wykonywała matka oraz ubezpieczony, który pracował w gospodarstwie po powrocie ze szkoły (zeznania wnioskodawcy k. 33-34, k. 44 a.s.).

Po ukończeniu szkoły podstawowej, w okresie od 1 września 1970 roku do dnia 20 czerwca 1973 roku ubezpieczony kontynuował naukę w (...) Szkole Budowlanej numer(...) w L. przy ul. (...) (obecnie al. (...)) w zawodzie mechanika pojazdów samochodowych. Liczba godzin dydaktycznych w tygodniu obowiązująca ubezpieczonego w pierwszej i drugiej klasie wynosiła 37, w trzeciej i czwartej klasie wynosiła 40 (program nauczania k. 9-10 a.s.). Zarówno zajęcia teoretyczne, jak i praktyczne odbywane w ramach warsztatów przyszkolnych rozpoczynały się codziennie rano o 8.00 i kończyły o godzinie 12.00 lub 13.20 (zeznania wnioskodawcy k. 33-34, k. 44 a.s.).

W okresie od 1 września 1973 roku do 9 czerwca 1976 roku odwołujący uczęszczał do Pedagogicznego Studium (...) (...)w L. (świadectwo dojrzałości k. 14-15 a.e.). Dojeżdżał codziennie z miejsca zamieszkania do szkoły około 35 kilometrów.

Zarówno do (...) Szkoły Budowlanej nr (...) w L., jak i(...) Studium (...) (...)w L. wnioskodawca dojeżdżał od poniedziałku do soboty autobusami dowożącymi pracowników zatrudnionych w L.. Wstawał przed godziną 5.00 i około 5.30 wychodził z domu. Przed wyjściem z domu zajmował się rozpaleniem ognia pod parnikiem, pozostałe prace związane z obrządkiem porannym wykonywała matka. Wyjeżdżał z M. S. o godzinie 6.00. Lekcje rozpoczynał o godzinie 8.00 (zeznania wnioskodawcy k. 33-34, k. 44 a.s., oświadczenie k. 35-36 a.e.).

Wnioskodawca kończył lekcje o godzinie 12.00, najpóźniej o 13:20. Do domu powracał około godziny 14: 00 albo 14.40 (zeznania wnioskodawcy k. 33-34, k. 44 a.s., program nauczania średniej szkoły zawodowej przygotowującej robotników kwalifikowanych k. 9-10 a.s.).

Po powrocie do domu i spożyciu posiłku pomagał przy obrządku żywego inwentarza. Poił zwierzęta, doił krowy, przygotowywał paszę dla zwierząt, nosił słomę, oczyszczał zagrody. Oprócz tych czynności, wykonywał prace polowe. Wiosną rozpoczynały się one na przełomie marca i kwietnia danego roku. Wnioskodawca pracował przy sadzeniu tytoniu i ziemniaków, sianiu buraków i zbóż, następnie przy pieleniu roślin. W okresie letnim, z związku z intensyfikacją prac polowych, pracował przy sianokosach, następnie przy żniwach. Kosił zboże, wiązał snopki, zwoził zboże z pól oraz pomagał przy jego młócce. Po zwiezieniu słomy z pól, wykonywał podorywkę. Prace wykonywane przez wnioskodawcę we wskazanych okresach zajmowały minimum 4-5 godzin dziennie (zeznania wnioskodawcy k. 33-34, k. 44 a.s., zeznania świadka Z. S. k. 42v-43v a.s., zeznania świadka R. S. k. 43v a.s.).

W okresie jesiennym S. K. pracował przy wykopkach ziemniaków i buraków. Siał zboża ozime. Od września uczestniczył również w zbieraniu, segregowaniu, suszeniu i prasowaniu liści tytoniu. Czynności te zajmowały mu minimum 4 godziny dziennie. W okresie zimowym, prócz obrządku zwierząt zajmował się młóceniem zboża, pomagał przy suszeniu tytoniu. Prace te zajmowały minimum 4-5 godzin dziennie, w okresie ferii zimowych do 6 godzin (zeznania wnioskodawcy k. 33-34, k. 44 a.s., zeznania świadka Z. S. k. 42v-43v a.s., zeznania świadka R. S. k. 43v a.s.).

Po ukończeniu Pedagogicznego Studium (...) (...)w L. w 1976 roku ubezpieczony ożenił się i po dniu 31 sierpnia 1976 roku przeprowadził do L.. Gospodarstwo zostało przekazane w 1982 roku najmłodszemu z braci (zeznania wnioskodawcy k. 33-34, k. 44 a.s.).

Powyższy stan faktyczny został ustalony w oparciu o przytoczone dowody z dokumentów zawarte w aktach sprawy i aktach organu rentowego, które obdarzono wiarą w całości. Ich treść, nie była kwestionowana przez żadną ze stron, nie budziły one również wątpliwości Sądu tak co do ich formy, jak i treści.

Sąd obdarzył również wiarą zeznania świadków Z. S. oraz R. S.. Podkreślić należy, że świadkowie są osobami obcymi dla stron i nie są zainteresowane wynikiem niniejszego postępowania. Były one przekonywujące, gdyż pochodziły od osób zamieszkujących w pobliżu gospodarstwa rolnego należącego do rodziców odwołującego. Wzajemnie się uzupełniały co do faktu pracy S. K. w gospodarstwie rolnym rodziców w spornych okresach, a także zakresu i rodzaju wykonywanych przez niego czynności. Świadkowie mieszkali w bezpośrednim sąsiedztwie gospodarstwa rolnego rodziców odwołującego i mieli z nim bezpośredni kontakt, stąd też znali warunki i czas, jaki wnioskodawca przeznaczał na prace w gospodarstwie, zarówno w okresie spiętrzonych prac polowych latem, jak i w pozostałych okresach. Orientowali się również co do innych okoliczności i faktów związanych z jego życiem (nauki w szkołach ponadpodstawowych w L.). Fakt sąsiedztwa umożliwiał im poczynienie własnych spostrzeżeń co do okoliczności wykonywania przez wnioskodawcę prac rolniczych. Świadkowie jednoznacznie zeznali, iż praca skarżącego we wskazanych przez niego okresach nie była jedynie doraźną, okazjonalną pomocą w gospodarstwie. Świadkowie podkreślali, że z uwagi na stosunkowo dużą, jak na lata 70-te XX wieku powierzchnię użytkową gospodarstwa (łącznie 6 ha), fakt hodowli inwentarza żywego oraz uprawę tytoniu praca wnioskodawcy nie miała charakteru doraźnego czy marginalnego. Zeznania te były w tym zakresie zbieżne z treścią zeznań wnioskodawcy, który szczegółowo podał, na czym dokładnie polegała jego pomoc w gospodarstwie rolnym w spornych okresach i ile czasu mu te prace zabierały.

Sąd Okręgowy obdarzył także wiarą zeznania S. K. w zakresie, w jakim twierdził, że zajęcia teoretyczne w szkole zawodowej kończył około godziny 12 – 13:20. Znalazły one bowiem potwierdzenie w programie nauczania średniej szkoły zawodowej przygotowującej robotników kwalifikowanych. Sąd nie neguje, że z treści pisma Zespołu Szkół (...) z dnia 6 lipca 2015 roku (akta tut. Sądu VII U 530/15 k. 41 a.s.), dotyczącego wymiaru i rozkładu zajęć dydaktycznych w (...) Szkole Budowlanej nr (...) w L. w okresie od dnia 1 września 1970 roku do dnia 20 czerwca 1973 roku wynikało, że obowiązywał system uczęszczania na lekcje przez 6 dni w tygodniu od poniedziałku do soboty z podziałem na 3 dni zajęć teoretycznych i 3 dni zajęć praktycznych. Jak wynikało jednak z pisma Zespołu Szkół (...) z dnia1 kwietnia 2016 roku, w latach 1970-1973 plan nauczania w (...) budowlanej (...) w L. w zawodzie mechanika pojazdów samochodowych o trzyletnim okresie nauczania na podbudowie 8-klasowej szkoły podstawowej nie był jednolity dla uczniów pracujących i niepracujących. Jak podnosił to S. K., uczęszczał do klasy dla osób niepracujących, dlatego też kończył lekcje wcześniej, niż osoby uczęszczające do klas dla pracujących, co pozwalało mu na szybszy powrót do rodzinnej miejscowości oraz pomoc w gospodarstwie rolnym rodziców minimum 4 godziny dziennie.

Sąd Okręgowy w Lublinie zważył, co następuje:

Odwołanie wnioskodawcy S. K. jest zasadne i zasługuje na uwzględnienie.

Zgodnie z art. 184 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku
o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t. j. Dz. U. 2017, poz. 1383 ze zm.) mężczyznom urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 roku przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 65 lat - dla mężczyzn oraz okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27. Emerytura, taka przysługuje pod warunkiem nie przystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa. ustala się na podstawie przepisów dotychczasowych.

Według art. 32 ust. 2 cytowanego artykułu za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia. Ustęp 4 cytowanej normy prawnej stanowi natomiast, że wiek emerytalny, o którym mowa w ust. 1, rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki, na podstawie, których osobom wymienionym w ust. 2 przysługuje prawo do emerytury, ustala się na podstawie przepisów dotychczasowych. Aby nabyć prawo do emerytury S. K. musiał spełnić łącznie następujące przesłanki:

1) osiągnąć obniżony do 60 lat wiek emerytalny;

2) nie przystąpić do otwartego funduszu emerytalnego;

3) na dzień 1 stycznia 1999 roku udowodnić co najmniej 15-letni okres wykonywania prac w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze oraz staż pracy w wymiarze co najmniej 25 lat.

W rozpoznawanej sprawie bezspornym było, że wnioskodawca ukończył 60 lat, nie przystąpił do otwartego funduszu emerytalnego, posiada wymagany okres 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

Sporna zaś pozostawała kwestia, czy wnioskodawca posiada wymagany 25-letni ogólny staż ubezpieczeniowy, a w zasadzie czy wskazane przez niego okresy pracy gospodarstwie rolnym mogą uzupełnić ten staż.

Zgodnie z ogólnymi zasadami zawartymi w ustawie o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, do stażu ubezpieczeniowego zalicza się okresy składkowe, nieskładkowe i tak zwane okresy uzupełniające. Odnośnie tych ostatnich, zgodnie z art. 10 ust. 1 punkt 3 tej ustawy, przy ustalaniu prawa do emerytury oraz przy obliczaniu jej wysokości uwzględnia się przypadające przed dniem 1 stycznia 1983 roku okresy pracy w gospodarstwie rolnym po ukończeniu 16 roku życia, traktując je jako okresy składkowe, jeżeli okresy składkowe i nieskładkowe, ustalone na zasadach określonych w art. 5-7 ustawy emerytalnej, są krótsze od okresu wymaganego do przyznania emerytury, w zakresie niezbędnym do uzupełnienia okresu wymaganego do przyznania tego świadczenia. Okresów tych nie uwzględnia się, jeżeli zostały one zaliczone do okresów, od których zależy prawo do emerytury lub renty, na podstawie przepisów o ubezpieczeniu społecznym rolników (art. 10 ust. 3 ustawy emerytalnej). Nie jest kwestionowane w sprawie, że wnioskodawca ze świadczeń takich nie korzystał.

Z utrwalonego orzecznictwa Sądu Najwyższego wynika, że dopuszczalność uwzględnienia okresów pracy w gospodarstwie rolnym należy co najmniej ocenić poprzez wykonywanie takiej pracy przez osobę ubezpieczoną w wymiarze nie niższym niż połowa normalnie wykonywanego czasu pracy w rolnictwie. W judykaturze wykształcił się pogląd, iż o uwzględnieniu przy ustalaniu prawa do świadczeń emerytalnych okresów pracy w gospodarstwie rolnym sprzed objęcia rolników obowiązkiem opłacania składki na rolnicze ubezpieczenie społeczne domowników (tj. przed dniem 1 stycznia 1983 roku) przesądza wystąpienie dwóch okoliczności: po pierwsze – wykonywanie czynności rolniczych powinno odbywać się zgodnie z warunkami określonymi w definicji legalnej „domownika" z art. 6 pkt 2 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników i po drugie – czynności te muszą być wykonywane w wymiarze nie niższym niż połowa ustawowego czasu pracy, tj. minimum 4 godziny dziennie (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 10 maja 2000 roku, II UKN 535/99, OSNP 2001/21/650, z dnia 12 maja 2000 roku, II UKN 538/99, z dnia 27 czerwca 2000 roku, II UKN 612/99 i z dnia 3 lipca 2001 roku, II UKN 466/00). We wskazanych orzeczeniach Sąd ten położył nacisk na stałość wykonywania pracy w gospodarstwie rolnym, co nie musi jeszcze oznaczać codziennego wykonywania czynności rolniczych, ale gotowość (dyspozycyjność) do podjęcia pracy rolniczej, z czym wiąże się też wymóg zamieszkiwania osoby bliskiej rolnikowi co najmniej w pobliżu gospodarstwa rolnego. Wnioskodawca może udowodnić wszelkimi dostępnymi środkami dowodowymi fakt i czasokres wykonania pracy w gospodarstwie rolnym po ukończeniu przez niego 16-tego roku życia, a do Sądu orzekającego należy ocena, czy okres tej pracy może być uwzględniony i potraktowany jako okres, o jakim mowa w art. 10 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Przedstawione poglądy Sądu Najwyższego zawarte w orzeczeniach, które zachowały aktualność co do oceny zaliczalności pracy w gospodarstwie rolnym do stażu emerytalnego, prowadzą również do konkluzji, że jeżeli praca w gospodarstwie rolnym po ukończeniu 16 roku życia, świadczona była przed dniem 1 stycznia 1983 roku w wymiarze przekraczającym połowę pełnego wymiaru czasu pracy, to przy ustalaniu prawa do emerytury uwzględnia się ten okres także, gdy przypadał w czasie wakacji szkolnych (art. 10 ust. 3 w związku z art. 6 ust. 2 lit. a ustawy o emeryturach i rentach - por. uzasadnienie Sądu Najwyższego z dnia 19 grudnia 2000 toku, II UKN 155/00, OSNP 2002/16/394). Powyższe stanowisko Sąd Najwyższy potwierdził w uzasadnieniu wyroku z dnia 3 czerwca 2014 roku, (III UK 180/13) stwierdzając, że żadnego znaczenia dla uwzględnienia okresu pracy w gospodarstwie rolnym nie ma wykonywanie pracy stałej czy tylko sezonowej np. w okresie wakacji. Na pewno nie świadczy o tym wyrażane w judykaturze stanowisko, iż doraźna pomoc wykonywana zwyczajowo przez dzieci osób zamieszkałych na terenach wiejskich nie stanowi pracy w gospodarstwie rolnym, o której mowa w art. 10 ust. 1 pkt 3 ustawy emerytalnej.

W niniejszej sprawie S. K. podnosił, że jako domownik - po ukończeniu 16 roku życia, w okresie od 2 września 1972 roku do 20 czerwca 1973 roku, okres od 3 września 1973 roku do 20 czerwca 1974 roku, od 2 września 1974 roku do 20 czerwca 1975 roku, od 1 września 1975 roku do 19 czerwca 1976 roku pracował stale, codziennie i co najmniej w połowie pełnego wymiaru czasu pracy w gospodarstwie rolnym swoich rodziców. Zauważyć należy, że głównym powodem, dla którego organ rentowy odmówił ubezpieczonemu uznania tego okresu jako uzupełniającego staż ubezpieczeniowy były ustalenia dokonane przez Sąd Okręgowego w Lublinie w sprawie VII U 530/15 o emeryturę.

W tym zakresie wskazać należy, wbrew twierdzeniom organu rentowego, że podstawie art. 114 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, prawo do świadczeń (emerytalno – rentowych) lub ich wysokość ulega ponownemu ustaleniu na wniosek osoby zainteresowanej lub z urzędu, jeżeli po uprawomocnieniu się decyzji w sprawie świadczeń zostaną przedłożone nowe dowody lub ujawniono okoliczności istniejące przed wydaniem tej decyzji, które mają wpływ prawo do świadczeń lub na ich wysokość.

Z cytowanego przepisu wynika, iż warunkiem ponownego ustalenia prawa do świadczeń jest uzyskanie nowych dowodów lub ujawnienie okoliczności, które istniały przed wydaniem decyzji, a nie były znane organowi w chwili orzekania i mają wpływ na prawo do tych świadczeń lub ich wysokość (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 sierpnia 1999 roku, II UKN 231/99 - OSNAPiUS 2000 nr 19 poz. 734; uchwała Sądu Najwyższego z dnia 5 czerwca 2003 roku, III UZP 5/03, OSNAPiUS rok 2003, Nr 18, poz. 442). Zwrot „przedłożenie nowych dowodów" oznacza zgłoszenie każdego prawnie dopuszczalnego środka dowodowego, stanowiącego potwierdzenie okoliczności faktycznych istniejących przed wydaniem decyzji, a mających wpływ na powstanie prawa do świadczenia lub jego wysokość. Natomiast użyte w art. 114 ust. 1 ustawy emerytalnej pojęcie „ujawnienie okoliczności" oznacza powołanie się na fakty dotyczące ogółu wymagań formalnych i materialnych związanych z ustaleniem przez organ rentowy prawa do świadczenia lub wysokości świadczenia. Są to określone w przepisach prawa materialnego fakty warunkujące powstanie prawa do świadczenia lub jego wysokości (tak m. in. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 3 lutego 2014 roku, I UK 322/13, LEX nr 1444596 oraz Sąd Apelacyjny w Łodzi w wyroku z dnia 11 grudnia 2015 roku, III AUa 1087/15, LEX nr 1979499).

W ocenie Sądu, w rozpoznawanej sprawie, wystąpiły określone w tym przepisie przesłanki umożliwiające merytoryczne rozpoznanie wniosku o emeryturę z dnia 30 czerwca 2016 roku. Wnioskodawca przedłożył bowiem nowe dowody - zeznania nowych świadków oraz dowód z dokumentu w postaci planu nauczania w szkołach średnich zawodowych z 1970 roku, które nie były uprzednio znane organowi rentowemu, a które miały wpływ na zmianę decyzji odmawiającej ustalania prawa do emerytury.

W świetle zeznań świadków oraz wnioskodawcy i treści planu nauczania w szkołach średnich zawodowych z 1970 roku należało uznać, że w okresach od 2 września 1972 roku do 20 czerwca 1973 roku, okres od 3 września 1973 roku do 20 czerwca 1974 roku, od 2 września 1974 roku do 20 czerwca 1975 roku, od 1 września 1975 roku do 19 czerwca 1976 roku to jest przez 5 lat, 5 miesięcy i 15 dni wnioskodawca pracował stale w gospodarstwie rolnym rodziców w wymiarze co najmniej 4 godzin dziennie. Konstatację tą uwiarygodniały okoliczności pośrednie, takie jak: okoliczność choroby ojca oraz brata, ilość inwentarza żywego w gospodarstwie, łączny areał gospodarstwa, na którym oprócz wnioskodawcy w okresach nasilonych prac rolniczych pracowała jedynie matka skarżącego. Pomimo, iż odwołujący codzienne pokonywał odległość 35 km, uczestniczył w zajęciach szkolnych oraz praktykach, dysponował taką ilością czasu (na co wskazują również oceny na świadectwie ukończenia Pedagogicznego Studium (...)), aby w okresie pobierania nauki wykonywać pracę w wymiarze pozwalającym na uwzględnienie mu w stażu ubezpieczeniowym, tj. w wymiarze nie niższym niż połowa ustawowego czasu pracy, pozostawał również w gotowości do codziennego wykonywania pracy w tym wymiarze. Gospodarstwo rolne rodziców odwołującego nie było zmechanizowane, to z kolei powodowało, że czynności związane z uprawą ziemi były czasochłonne i obciążające fizycznie. Ubezpieczony okres po ukończeniu szkoły podstawowej do 31 sierpnia 1976 roku mieszkał w gospodarstwie rodziców, pracując przy żniwach, wykopkach, zajmował się karmieniem zwierząt. Należy przy tym wskazać, iż w warunkach wiejskich odnoszących się do spornych okresów przyjęte było, że dziecko pracuje w gospodarstwie rolnym rodziców na równi z nimi i przy wszystkich pracach. Wszystkie te okoliczności zbiegają się w spójną całość, pozwalającą na uwzględnienie S. K. wskazywanych przez niego okresów do stażu warunkującego prawo do emerytury.

Już tylko ten okres, w wymiarze 5 lat, 5 miesięcy i 15 dni, po doliczeniu okresów składkowych i nieskładkowych wyliczonych przez ZUS, przekracza wymiar potrzebny wnioskodawcy do uzupełnienia stażu ubezpieczeniowego 25 lat, zgodnie z art. 10 ust. 1 in fine ustawy emerytalnej.

W tym stanie rzeczy Sąd Okręgowy uznał, że S. K. spełnił wszystkie warunki do przyznania mu prawa do emerytury w oparciu o przepis art. 184 ustawy o rentach i emeryturach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Na dzień 1 stycznia 1999 roku udowodnił wymagane ustawą 15 lat pracy w szczególnych warunkach, nie przystąpił do otwartego funduszu emerytalnego, ukończył wymagany wiek, to jest 60 lat. Po ustaleniu okresu 25 lat okresów składkowych, nieskładkowych i uzupełniających, spełnia on wszystkie przesłanki niezbędne do ustalenia prawa do emerytury.

W myśl postanowień art. 100 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, prawo do świadczeń określonych w ustawie powstaje z dniem spełnienia wszystkich warunków wymaganych do nabycia tego prawa. Natomiast zgodnie z art. 129 ust. 1 tej ustawy, świadczenia wypłaca się poczynając od dnia powstania prawa do tych świadczeń, nie wcześniej jednak niż od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek lub wydano decyzję z urzędu.

Z uwagi na treść cytowanych powyżej przepisów, prawo do emerytury przysługuje wnioskodawcy od dnia 30 czerwca 2016 roku, to jest dnia, w którym złożono wniosek.

Orzeczenie o zwrocie kosztów procesu uzasadnia przepis art. 98 § 1 i 3 k.p.c., a ich wysokość w kwocie 360 złotych ustalono na podstawie § 11 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. z 2015 roku, poz. 1804 ze zm. w wersji obowiązującej na dzień złożenia odwołania).

Z uwagi na powyższe, Sąd Okręgowy zmienił zaskarżoną decyzję i na mocy art. 477¹⁴§ 2 k.p.c. orzekł jak w sentencji wyroku.

Przewodniczący:	SSO Dorota Stańczyk
Protokolant:	sekr. sądowy Dagmara Nastaj

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE