UZASADNIENIE

Strona powodowa – Bank (...) S.A. w W. – w pozwie z dnia 10 września 2014 r. wniosła o zasądzenie od pozwanego W. Z. kwoty 582.927,79 złotych wraz z odsetkami ustawowymi i kosztami procesu. N. żądaną kwotę składały się:

-: 58.070,64 zł z ustawowymi odsetkami od 17 września 2012 r.,
-: 44.560,00 zł z ustawowymi odsetkami od 21 września 2012 r.,
-: 39.411,65 zł z ustawowymi odsetkami od 23 września 2012 r.,
-: 33.720,00 zł z ustawowymi odsetkami od 28 września 2012 r.,
-: 59.828,30 zł z ustawowymi odsetkami od 30 września 2012 r.,
-: 45.360,00 zł z ustawowymi odsetkami od 1 października 2012 r.,
-: 44.849,50 zł z ustawowymi odsetkami od 4 października 2012 r.,
-: 62.922,30 zł z ustawowymi odsetkami od 8 października 2012 r.,
-: 48.558,30 zł z ustawowymi odsetkami od 12 października 2012 r.,
-: 57.091,20 zł z ustawowymi odsetkami od 15 października 2012 r.,
-: 88.555,90 zł z ustawowymi odsetkami od 19 października 2012 r.

Uzasadniając powołała się na nabycie wierzytelności wobec pozwanego od spółki jawnej A. (...).P. M. Ś. i Wspólnicy w G. w ramach umowy faktoringowej nr (...) z 14 maja 2010 r., z tytułu udokumentowanych wystawionymi fakturami VAT sprzedaży towarów (paliwa) pozwanemu W. Z. jako dłużnikowi. Powódka zaznaczyła, że pismem z 8 października 2012 r. rozwiązała umowę faktoringową, a pozwany nie dokonał spłaty zadłużenia wynikającego z faktur na wskazany w nich rachunek bankowy.

W dniu 19 listopada 2014 roku został wydany nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym.

Pozwany wniósł w dniu 8 grudnia 2014 r. sprzeciw od nakazu zapłaty domagając się oddalenia powództwa w całości oraz zasądzenia od powódki zwrotu kosztów procesu. Uzasadniając podniósł, że o ile nie kwestionuje zawarcia między powódką a spółką jawną A. (...).P. M. Ś. i Wspólnicy umowy przelewu wierzytelności w ramach umowy faktoringowej, to jednak Sąd Rejonowy w Gorzowie Wielkopolskim postanowieniem z 20 grudnia 2012 r. ogłosił upadłość faktoranta, a w świetle art. 70¹ Prawa upadłościowego i naprawczego, niemożliwe jest bezpośrednie wyłączenie z masy upadłości wierzytelności, które zostały przelane na kredytodawcę (w tym przypadku na faktora) w celu zabezpieczenia. Przelane wierzytelności zatem nadal stanowią część masy upadłości, a cesjonariusz (faktor) może co najwyżej przed pozostałymi wierzycielami upadłego zaspokoić się z sum uzyskanych ze zbycia przelanych wierzytelności. Dodatkowo pozwany podniósł, że już po ogłoszeniu upadłości faktoranta uiścił syndykowi należności objęte fakturami, których dotyczy żądanie pozwu.

Po stronie powodowej w miejsce Banku (...) S.A. – w związku ze sprzedażą dochodzonych w niniejszej sprawie wierzytelności – wstąpił nabywca: Prokura Niestandaryzowany Sekurytyzacyjny Fundusz Inwestycyjny Zamknięty z siedzibą we W., a pozwany wyraził na jego wstąpienie w miejsce powódki zgodę.

Stan faktyczny i wskazanie dowodów:

Bank (...) S.A. w W. (określany jako faktor) zawarł 14 maja 2010 r. umowę faktoringową nr (...) z (...) M. Ś. i Wspólnicy Sp. j. w G. (określanej jako klient), której przedmiotem (stosownie do jej § 1 ust. 1) było określenie zasad świadczenia usług faktoringowych, przez faktora na rzecz klienta, polegających na nabywaniu wierzytelności (pkt 1); administrowaniu wierzytelnościami (pkt 2), w szczególności: ewidencjonowaniu nabytych wierzytelności (lit. a), prowadzeniu rozliczeń (lit. b), dostarczaniu klientowi systemu raportowego informującego o stanie rozliczeń związanych z realizacją umowy (lit. c); finansowaniu nabytych wierzytelności (pkt 3); przejęciu ryzyka niewypłacalności kontrahentów (pkt 4). W ramach umowy w zakresie czynności określonych w ust. 1 faktor mógł świadczyć klientowi usługi faktoringowe w postaci inkasa płatności w ramach którego faktor wykonuje na rzecz klienta czynności określone w ust. 1 pkt 1-2 (ust. 2 pkt 1); w postaci faktoringu niepełnego, w ramach którego faktor wykonuje na rzecz klienta czynności określone w ust. 1 pkt 1-3 (ust. 2 pkt 2); bądź też w postaci faktoringu pełnego, w ramach którego wykonuje na rzecz klienta czynności określone w ust. 1 pkt 1-4 (ust. 2 pkt 3). Rodzaj świadczonej usługi faktoringowej miał przy tym być określony szczegółowo dla każdego kontrahenta (rozumianego jako podmiot zobowiązany do spłaty wierzytelności przenoszonej przez klienta na faktora na podstawie umowy faktoringowej) w liście kontrahentów (ust. 3). Zgodnie z ust. 4 powód jako faktor zobowiązywał się do nabywania lub nabywania i finansowania, w zależności od rodzaju świadczonych usług, wyrażonych w PLN lub w walucie obcej wierzytelności klienta w stosunku do kontrahentów znajdujących się na liście kontrahentów.

Stosownie do § 4 ust. 1 umowy nr (...) z dniem jej podpisania następowało nabycie przez faktora wszystkich istniejących wierzytelności w stosunku do kontrahentów objętych umową, jak również praw do wszystkich przyszłych wierzytelności w stosunku do kontrahentów objętych umową, których nabycie następuje z chwilą powstania tych wierzytelności. Za datę powstania wierzytelności miano przy tym przyjmować datę wystawienia faktury VAT lub spełnienia przez klienta świadczenia niepieniężnego na rzecz kontrahenta, w zależności od tego, która z tych dat jest wcześniejsza (ust. 2).

§ 8 ust. 1 zasadniczo przenosił ciężar ryzyka niewypłacalności kontrahenta na faktoranta (klienta), nakładając na niego obowiązek spłaty na rzecz faktora kwoty uzyskanej zaliczki pomniejszonej o wpłaty dokonane przez kontrahenta, oraz kwoty wszelkich kosztów poniesionych przez faktora w związku z dochodzeniem wierzytelności od kontrahenta.

Zagadnienie dochodzenia wierzytelności określono w § 9 umowy i tak, zgodnie z jej ust. 1 w przypadku opóźnienia kontrahenta w spłacie wierzytelności faktor miał wszcząć wobec kontrahenta postępowanie ponaglające, polegające na przekazywaniu mu wezwań do zapłaty w formie pisemnej oraz w prowadzonych rozmowach telefonicznych (pkt 2). (...) mógł przy tym podjąć przewidziane prawem działania windykacyjne zmierzające do odzyskania kwoty wierzytelności wraz z należnymi odsetkami i poniesionymi kosztami (ust. 3). Wszystkie kwoty odzyskane przez faktora od kontrahenta faktor miał zaliczać w pierwszej kolejności na spłatę wierzytelności finansowanych (pkt 6), a jeżeli w wyniku podjętych działań windykacyjnych faktor odzyskałby kwotę przewyższającą jego zobowiązanie wobec klienta z tytułu zapłaty ceny wierzytelności (z uwzględnieniem wypłaconej klientowi zaliczki) to wówczas faktor miał przekazać klientowi (faktorantowi) nadwyżkę, pomniejszając ją o poniesione koszty działań windykacyjnych i należne odsetki, chyba że istniej podstawa do jej potrącenia na zasadach ogólnych (ust. 7).

Umowa została zawarta na czas nieokreślony i mogła być rozwiązana przez każdą ze stron z zachowaniem 14-dniowego okresu wypowiedzenia (ust. 2). Rozwiązanie umowy miało przy tym nie mieć wpływu na zobowiązania, które przyjął na siebie klient (faktorant) w umowie, wiążące do czasu ostatecznego rozliczenia umowy (ust. 4). Zgodnie z § 16 ust. 5 pkt 3 umowy faktor mógł wypowiedzieć umowę bez zachowania terminu wypowiedzenia m.in. w przypadku, gdy w stosunku do klienta (faktoranta) został złożony wniosek o ogłoszenie upadłości lub wszczęcie postępowania likwidacyjnego. W przypadku wypowiedzenia umowy w tym trybie faktor miał też prawo żądać od klienta zwrotu wypłaconych zaliczek wynikających z wierzytelności finansowanych wraz z ewentualnymi odsetkami za opóźnienie (ust. 7).

Z tytułu świadczenia usług faktoringowych faktorowi miało przysługiwać wynagrodzenie w wysokości określonej w załączniku nr 1 do umowy (§ 10 ust. 1).

Zgodnie z ust. 11 w przypadku wszczęcia postępowania naprawczego przez klienta lub w przypadku zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości takie klienta, dokonane miało zostać rozliczenie opisane w ust. 12, a następnie umowa miała ulec rozwiązaniu z dniem wszczęcia postępowania naprawczego lub z dniem zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości, z zastrzeżeniem ust. 13 – złożenia oświadczenia o gotowości dalszego świadczenia usług faktoringowych. Stosownie do ust. 12 to faktor w przypadkach opisanych w ust. 11 przejmował ryzyko braku spłaty wierzytelności finansowanych, a cena za te wierzytelności (o której mowa w § 7 ust. 1 umowy) miała zostać obniżona do kwoty wypłaconych klientowi zaliczek z tytułu tych wierzytelności. § 7 ust. 1 stanowił, zaś, że jeżeli kontrahent dokona całkowitej lub częściowej spłaty wierzytelności finansowanej, to faktor w dniu otrzymania spłaty lub w następnym dni roboczym rozliczy otrzymaną spłatę z zaliczką, a następnie z kwotą funduszu gwarancyjnego. Rozliczona część kwoty funduszu gwarancyjnego miała zaś zostać wypłacona klientowi najpóźniej następnego dnia roboczego po otrzymaniu spłaty. Rozliczenie spłaty miało przy tym następować nie wcześniej niż w dniu otrzymania pisemnej informacji umożliwiającej faktorowi identyfikację spłaconej wierzytelności.

W załączniku nr 1 do umowy faktoringowej nr (...) z 14 maja 2010 r. określono, że usługą świadczoną przez faktora będzie faktoring niepełny z limitem określonym na 900.000 zł w okresie od 14 maja 2010 r. do 31 października 2010 r., 400.000 zł w okresie od 1 listopada 2010 r. do 31 marca 2011 r. oraz 900.000 zł od 1 kwietnia 2011 r. do 13 maja 2011 r. Wskazano nadto, że postanowienia § 4 umowy nie będą miały zastosowania do wierzytelności nabytych przez faktora od klienta przed dniem zawarcia umowy, na podstawie umowy faktoringu standardowego nr (...) z 13 maja 2008 r. z późniejszymi zmianami.

Umowa wraz z załącznikami została następnie zmieniona dwoma aneksami. W ramach wprowadzonych zmian dokonanych aneksem nr (...) z 13 maja 2011 r. zwiększono limit klienta przy usłudze faktoringu niepełnego do 1.500.000 zł.

Dowody: -umowa faktoringowa nr (...) z 14.05.2010 r. z załącznikami (k. 9-24);

- aneks nr (...) do umowy nr (...) z 14.05.2010 r. z załącznikami (k. 25-27);

-aneks nr (...) do umowy nr (...) z 14.05.2010 r. z jej tekstem jednolitym

z 13.05.2011 r. z załącznikami (k. 28-43).

Pismem, które wpłynęło do Banku (...) 14 czerwca 2010 r. spółka (...) M. Ś. i Wspólnicy Sp. j. w G. poinformowała pozwanego, że wszystkie obecne wierzytelności, oraz wierzytelności przyszłe, wobec pozwanego zostały przelane na rzecz Banku (...) na podstawie zawartej umowy faktoringowej, wobec czego wszystkie należności powinny być przez pozwanego uiszczane na rachunek nr (...). Nadto na fakturach wystawianych przez spółkę (...) M. miała się pojawiać adnotacja „Zgodnie z umową faktoringową wierzytelność została przelana na Bank (...) S.A. Zapłaty za tą wierzytelność należy dokonać na rachunek w Banku (...) S.A. numer (...)”.

Dowód:zawiadomienie z 14.06.2010 r. (k. 70).

W okresie od 16 sierpnia 2012 r. do 18 września 2012 r. (...) M. Ś. i Wspólnicy Sp. j. w G. wystawiła pozwanemu następujące faktury VAT za paliwa (olej napędowy i benzynę):

-: nr (...) z 16.08.2012 r. na kwotę 64.899,48 zł brutto płatną 15.09.2012 r.,
-: nr (...) z 20.08.2012 r. na kwotę 44.560,00 zł brutto płatną 19.09.2012 r.,
-: nr (...) z 22.08.2012 r. na kwotę 39.411,65 zł brutto płatną 21.09.2012 r.,
-: nr (...) z 27.08.2012 r. na kwotę 33.720,00 zł brutto płatną 26.09.2012 r.,
-: nr (...) z 29.08.2012 r. na kwotę 59.828,30 zł brutto płatną 28.09.2012 r.,
-: nr (...) z 31.08.2012 r. na kwotę 45.360,00 zł brutto płatną 30.09.2012 r.,
-: nr (...) z 3.09.2012 r. na kwotę 44.849,50 zł brutto płatną 3.10.2012 r.,
-: nr (...) z 7.09.2012 r. na kwotę 62.922,30 zł brutto płatną 7.10.2012 r.,
-: nr (...) z 11.09.2012 r. na kwotę 48.558,30 zł brutto płatną 11.10.2012 r.,
-: nr (...) z 14.09.2012 r. na kwotę 57.091,20 zł brutto płatną 14.10.2012 r.,
-: nr (...) z 18.09.2012 r. na kwotę 88.555,90 zł brutto płatną 18.10.2012 r.

W treści każdej z tych faktur zamieszczono adnotację, że wierzytelność w niej wskazana została przeniesiona na Bank (...) S.A., a zapłaty należy dokonać na rachunek nr (...) prowadzony przez ten bank (276).

Dowody: -faktura nr (...) (k. 44);

-faktura nr (...) (k. 45);

-faktura nr (...) (k. 46);

- faktura nr (...) (k. 47);

- faktura nr (...) (k. 48);

- faktura nr (...) (k. 49);

- faktura nr (...) (k. 50);

- faktura nr (...) (k. 51);

- faktura nr (...) (k. 52);

- faktura nr (...) (k. 53);

- faktura nr (...) (k. 54).

Wierzytelności z tytułu wskazanych faktur były przedstawiane przez spółkę (...) M. Ś. i Wspólnicy Sp. j. bankowi w postaci zestawień zgodnych z załącznikiem nr 3 do umowy faktoringowej nr (...).

Dowody:zestawienia wierzytelności z okresu od 16.08.2012 r. do 18.09.2012 r. (k. 59-69).

Pozwany zapłacił 28 grudnia 2012 r. na rzecz spółki (...) M. Ś. i Wspólnicy Sp. j. w G. kwotę 30.470,00 zł na rachunek nr (...). Przelew ten został rozliczony w ten sposób, że 28.024,45 zł zaliczono na poczet faktury nr (...), a 2.445,55 zł na poczet faktury nr (...).

Dowody: -wydruk nr (...) (k. 55);

- rozliczenie przelewu nr (...) (k. 56).

Pismem z 8 października 2012 r. Bank (...) oświadczył spółce (...) M. Ś. i Wspólnicy Sp. j. w G., że umowa faktoringowa nr (...) z 14 maja 2010 r. z późniejszymi zmianami uległa rozwiązaniu z 19 września 2012 r., tj. z dniem złożenia przez spółkę wniosku do sądu o ogłoszenie upadłości likwidacyjnej. W związku z tym bank oświadczył, że udzielona przez niego kwota finansowania w ramach umowy faktoringowej stała się w całości wymagalna z 20 września 2012 r., przy czym według stanu na 8 października 2012 r. w całości wymagalna kwota udzielonego przez bank finansowania w ramach umowy faktoringowej wynosiła 1.062.167,12 zł i wraz z odsetkami liczonymi zgodnie z § 11 ust. 1 od 20 września 2012 r. podlegała spłacie w terminie 7 dni od dnia otrzymania oświadczenia banku o rozwiązaniu umowy. Spłata miała zostać dokonana na rachunek nr (...). Oświadczenie banku doręczono spółce 12 października 2012 r.

Dowody: - pismo z 8.10.2012 r. (k. 57);

- potwierdzenie odbioru z 12.10.2012 r. (k. 58).

Postanowieniem z 20 grudnia 2012 r. Sąd Rejonowy w Gorzowie Wielkopolskim w sprawie V GU 29/12 ogłosił upadłość (...) M. Ś. i Wspólnicy Sp. j. z siedzibą w G. obejmującą likwidację majątku dłużnika.

Dowód:informacja odpowiadająca odpisowi aktualnemu z rejestru

przedsiębiorców KRS z 8.12.2014 r. (k. 131-133).

17 września 2013 r. syndyk masy upadłości (...) M. Ś. i Wspólnicy Sp. j. z siedzibą w G. w upadłości likwidacyjnej wezwał pozwanego do zapłaty kwoty 660.417,34 zł na rachunek wierzyciela nr 54 1090 1900 0000 0001 2082 (...).

Dowód:wezwanie do zapłaty z 17.09.2013 r. (k. 129).

Pismem datowanym na 30 września 2011 r. syndyk masy upadłości (...) M. Ś. i Wspólnicy Sp. j. z siedzibą w G. w upadłości likwidacyjnej zawezwał pozwanego do próby ugodowej, jako propozycję ugodową wskazując, że przeciwnik zobowiąże się do zapłaty na rzecz wzywającego kwotę 660.417,34 zł w terminie do 31 grudnia 2013 r.

Dowód:wniosek o zawezwanie do próby ugodowej z 30.09.2011 r. (k. 127-128).

Pismem z 4 listopada 2013 r. Bank (...) skierował do pozwanego ostateczne przedsądowe wezwanie do zapłaty łącznej kwoty 582.873,79 zł z tytułu faktur nr (...) w terminie 7 dni od dnia doręczenia wezwania. Wezwanie wróciło do nadawcy jako niepodjęte w terminie po dwukrotnej awizacji 25 stycznia 2014 r. Kolejne wezwanie do zapłaty Bank skierował do pozwanego 31 lipca 2014 r. na wskazany przez niego w (...) adres do doręczeń w S.. Przesyłki powróciły do nadawcy jako niepodjęte w terminie 18 sierpnia 2014 r.

Dowody: -ostateczne przedsądowe wezwanie do zapłaty z 4.11.2013 r. z

potwierdzeniem odbioru (k. 71-73);

- ostateczne przedsądowe wezwanie do zapłaty z 31.07.2014 r. z

potwierdzeniem odbioru (k. 74-75);

- ostateczne przedsądowe wezwanie do zapłaty z 31.07.2014 r. z

potwierdzeniem odbioru (k. 76-77);

- wydruk z (...) pozwanego (k. 78-79).

19 listopada 2013 r. przed Sądem Rejonowym w Gorzowie Wielkopolskim w sprawie V GCo 205/13 o zawezwanie do próby ugodowej syndyk masy upadłości (...) M. Ś. i Wspólnicy Sp. j. z siedzibą w G. w upadłości likwidacyjnej zawarł z pozwanym ugodę sądową, na mocy której pozwany zobowiązał się zapłacić syndykowi kwotę 656.552,36 zł, z czego 8.552,36 zł płatna będzie do 31 grudnia 2013 r. – z ewentualnymi odsetkami ustawowymi w razie opóźnienia w płatności, następnie trzy raty miesięczne płatnego do 25 dnia miesiąca począwszy od stycznia 2014 r. w kwotach po 12.000 zł – wraz z ustawowymi odsetkami w razie opóźnienia płatności, a pozostałą kwotę w równych dziewięciu ratach po 68.000 zł płatnych do 25 dnia każdego miesiąca wraz z ustawowymi odsetkami w razie opóźnienia płatności. Brak zapłaty w terminie którejkolwiek z rat miał czynić wymagalnym całą ugodzoną kwotę.

Dowód:ugoda sądowa z 19.11.2013 r. (k. 130).

W okresie od 31 grudnia 2013 r. do 31 października 2014 r. pozwany uiścił na rachunek syndyka nr 54 1090 1900 0000 0001 2082 (...) następujące kwoty:

-: 8.522,36 zł 31 grudnia 2013 r.,
-: 12.000,00 zł 31 stycznia 2014 r.,
-: 12.000,00 zł 28 grudnia 2014 r.,
-: 12.000,00 zł 31 marca 2014 r.,
-: 12.000,00 zł 30 kwietnia 2014 r.,
-: 12.000,00 zł 29 maja 2014 r.,
-: 12.000,00 zł 30 czerwca 2014 r.,
-: 6.000,00 zł 31 lipca 2014 r.,
-: 6.000,00 zł 29 sierpnia 2014 r.,
-: 6.000,00 zł 30 września 2014 r.,
-: 6.000,00 zł 31 października 2014 r.

W sumie pozwany zapłacił na rzecz syndyka masy upadłości (...) M. Ś. i Wspólnicy Sp. j. z siedzibą w G. w upadłości likwidacyjnej kwotę 104.522,36 zł.

Dowody: -polecenie przelewu z 31.12.2013 r. (k. 134);

- polecenia przelewu z 31.01.2014 r. i z 28.02.2014 r. (k. 135);

- polecenia przelewu z 31.03.2014 r. i z 30.04.2014 r. (k. 136);

- polecenia przelewu z 29.05.2014 r. i z 30.06.2014 r. (k. 137);

- polecenia przelewu z 31.07.2014 r. i z 29.08.2014 r. (k. 138);

- polecenia przelewu z 30.09.2014 r. i z 31.10.2014 r. (k. 139).

W toku postępowania upadłościowego spółki (...) M. Ś. i Wspólnicy prowadzonego przez Sąd Rejonowy w Gorzowie Wielkopolskim pod sygnaturą V GUp 8/12 Bank (...) złożył korektę zgłoszenia wierzytelności, w ten sposób, że ograniczył zgłoszoną w tym postępowaniu wierzytelność z tytułu umowy faktoringowej nr (...) z 14 maja 2010 r. o kwotę 39,18 zł za usługi faktoringowe – co do wymagalnych odsetek umownych, naliczonych od wymagalnej należności głównej pozostającej w okresie tolerowanego opóźnienia, tj. od 1 grudnia do 2 grudnia 2012 r., według stopy WIBOR dla depozytów 1-miesięcznych, powiększonej o marżę banku w wysokości 2,40 punktu procentowego; oraz o kwotę 6.766,85 zł – co do wymagalnych odsetek umownych, naliczonych od przeterminowanej należności głównej po okresie tolerowanego opóźnienia, tj. za okres od 1 grudnia do 2 grudnia 2012 r. włącznie, według stopy procentowej wynoszącej 150% odsetek ustawowych, co na dzień zgłoszenia stanowiło 19,50% w stosunku rocznym.

Postanowieniem z 15 maja 2015 r. sędzia-komisarz w Sądzie Rejonowym w Gorzowie Wielkopolskim w sprawie V GUp 8/12 uwzględnił korektę złożoną przez Bank (...).

Dowody: -korekta zgłoszenia wierzytelności w postepowaniu upadłościowym z

20.02.2015 r. (k. 149-150);

- postanowienie sędziego-komisarza z 15.05.2015 r. (k. 166-168).

Bank (...) prowadził z syndykiem masy upadłości (...) M. Ś. i Wspólnicy Sp. j. z siedzibą w G. w upadłości likwidacyjnej negocjacje dotyczące przekazania przez syndyka bankowi kwoty uiszczonej przez pozwanego na mocy zawartej z syndykiem ugody sądowej. Bank i syndyk nie osiągnęli porozumienia.

Dowody: -pismo z 27.03.2015 r. (k. 158-160);

- pismo z 1.04.2015 r. (k. 161-162);

- pismo z 15.07.2015 r. (k. 163-163v);

- pismo z 11.08.2015 r. (k. 164-165);

- zeznania świadka A. P. (k. 324-325, 327).

3 października 2016 r. pozwany wytoczył przed Sądem Okręgowym w Gorzowie Wielkopolskim powództwo przeciwko syndykowi masy upadłości (...) M. Ś. i Wspólnicy Sp. j. z siedzibą w G. w upadłości likwidacyjnej o zapłatę kwoty 98.522,36 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia wniesienia pozwu. Dochodzone roszczenie oparte było na art. 410 w zw. z art. 405 k.c. Sprawę zarejestrowano pod sygnaturą I C 1435/16.

Dowód:pozew o zapłatę z 3.10.2016 r. (k. 214-217v).

Prokura Niestandaryzowany Sekurytyzacyjny Fundusz Inwestycyjny Zamknięty z siedzibą we W. nabył na podstawie umowy sprzedaży wierzytelności w ramach transakcji sekurytyzacji (portfel korporacyjny – faktoring) (...) z 4 listopada 2016 r. od Banku (...) S.A. wierzytelności z tytułu umowy faktoringowej nr (...) z 14 maja 2010 r. zawartej z (...) M. Ś. i Wspólnicy Sp. j. z siedzibą w G.. W umowie kapitał wierzytelności określono na kwotę 573.013,59 zł, a odsetki na kwotę 322.637,67 zł.

Dowody: -umowa sprzedaży wierzytelności w ramach transakcji sekurytyzacji

(portfel korporacyjny – faktoring) (...) z 4.11.2016 r. z załącznikami

(k. 265-291v);

- aneks nr (...) do umowy sprzedaży wierzytelności z 4.11.2016 r. z

załącznikami (k. 255-264).

Powództwo przeciwko syndykowi masy upadłości zostało oddalone wyrokiem Sądu Okręgowego w Gorzowie Wielkopolskim z 1 marca 2017 r. w sprawie I C 1435/16. Sąd ten uznał podzielił stanowisko syndyka, że uiszczona przez pozwanego kwota 98.522,36 zł na podstawie zawartej ugody weszła do masy upadłości spółki (...) M. Ś. i Wspólnicy.

Dowód: wyrok Sądu Okręgowego w Gorzowie Wielkopolskim z 1.03.2017 r. w

sprawie I C 1435/16 z uzasadnieniem (k. 231-236).

Ocena dowodów:

Okoliczności faktyczne niniejszej sprawy w zasadzie nie były między stronami sporne, jak również strony nie kwestionowały przedłożonych dowodów w postaci dokumentów urzędowych i prywatnych (art. 244 i art. 245 k.p.c.) oraz innych dowodów pisemnych (art. 309 k.p.c.). Nie kwestionowały także zeznań złożonych przez świadka A. P. (art. 258 k.p.c.), który pełni funkcję syndyka masy upadłości spółki (...) M. będącej zgodnie z umową faktoringową nr (...) z 14 maja 2010 r. faktorantem. Zeznania tego świadka miały przy tym znaczenie drugorzędne dla rozstrzygnięcia sprawy.

Podstawowym dowodem była umowa nr (...) z 14 maja 2010 r., a w szczególności zawarte w niej postanowienia § 4 ust. 1 i 2, które określały chwilę nabycia przez Bank (...) (faktora) wierzytelności faktoranta w stosunku do pozwanego, jak również § 16 ust. 4 i 7 pozwalające na przyjęcie, że strony umowy faktoringowej zgodnie postanowiły, że w przypadku jej rozwiązania (poprzez wypowiedzenie, czy odstąpienie) skutek takiego zdarzenia będzie występował na przyszłość i nie będzie dotyczył zobowiązań już powstałych. Wreszcie § 16 ust. 7 wprost wskazywał, że w przypadku złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości faktoranta, to faktor przejmuje na siebie ryzyko braku spłaty wierzytelności finansowanych, tj. m.in. wierzytelności wobec pozwanego w niniejszej sprawie.

Jednocześnie między stronami nie było sporu co do tego, że faktorant sprzedał pozwanemu określoną ilość paliw (oleju napędowego i benzyny), za które wystawił mu faktury VAT, jednocześnie zaznaczając, że wierzytelności wskazane w tych fakturach zostały przeniesione na Bank (...) jako faktora. Pozwany wreszcie nie kwestionował skuteczności tego przeniesienia w chwili wystawienia faktury, jak i nie kwestionował, że wierzytelności te zostały prawidłowo zgłoszone faktorowi przez faktoranta i zaakceptowane. Linia obrony pozwanego sprowadzała się jedynie do tego, że w jego ocenie wierzytelności z tych faktur weszły wraz z ogłoszeniem upadłości faktoranta w skład masy upadłości, a co za tym idzie stał on na stanowisku – posługując się wyrokiem Sądu Okręgowego w Gorzowie Wielkopolskim z 1 marca 2017 r. w sprawie I C 1435/16. To rozstrzygnięcie w zakresie oceny prawnej umowy faktoringowej nie wiązało jednak Sądu w niniejszej sprawie, zaś zakres rei iudicatae dotyczył jedynie tego, że Sąd ten oddalił powództwo wytoczone przez pozwanego W. Z. przeciwko syndykowi masy upadłości faktoranta o zwrot kwot uiszczonych do masy upadłości na mocy zawartej z nim ugody sądowej z 19 listopada 2013 r. zawartej przed Sądem Rejonowym w Gorzowie Wielkopolskim w sprawie V GCo 205/13. Spór stron dotyczył więc oceny prawnej zgłoszonego przez stronę powodową roszczenia, a nie do okoliczności faktycznych.

Niesporne było również złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości likwidacyjnej wobec faktoranta, jak i jego uwzględnienie przez Sąd Rejonowy w Gorzowie Wielkopolskim.

Pozwany wreszcie nie kwestionował skuteczności dokonania przelewu wierzytelności dochodzonej w niniejszej sprawie przez pierwotnego powoda Bank (...) na rzecz Prokura Niestandaryzowanego Sekurytyzacyjnego Funduszu Inwestycyjnego Zamkniętego z siedzibą we W., który wstąpił w jego miejsce w niniejszej sprawie. Nie kwestionował też wysokości dochodzonego roszczenia, ani daty jego wymagalności.

Ocena prawna:

Żądanie powoda, jako sukcesora singularnego Banku (...) na podstawie art. 509 § 1 i 2 k.c. w związku z „umową sprzedaży wierzytelności w ramach transakcji sekurytyzacji” z 4 listopada 2016 r., oparte było o postanowienia umowy faktoringu nr (...) z 14 maja 2010 r., na mocy której wierzytelności wobec pozwanego z wystawianych wobec niego faktur VAT za sprzedawane paliwo (olej napędowy i benzynę) przechodziły na Bank (...), a z niego, na mocy wskazanej wyżej „umowy sprzedaży wierzytelności w ramach transakcji sekurytyzacji” z 4 listopada 2016 r., na powoda.

Powyższe dotyczy legitymacji czynnej powoda, a więc treści stosunków prawnych, z których wynika podstawą uprawnienia cedenta w stosunku do pozwanego, oraz samego powoda, na podstawie umowy z cedentem.

Podstawy prawnej samego zobowiązania pozwanego należy upatrywać w treści art. 535 w zw. z art. 509 § 1 i 2 k.c. Pozwany w ramach stosunku podstawowego łączącego go z faktorantem zobowiązał się w ramach umowy sprzedaży do zapłaty za zakupione od niego paliwo zgodnie z wystawionymi fakturami VAT i we wskazanych w nich terminach (czego nie kwestionował), zaś na mocy umowy faktoringowej nr (...) (jej § 4 ust. 1 i 2) powstałe z tytułu sprzedaży wierzytelności faktoranta z chwilą wystawienia przez niego faktury VAT lub spełnienia świadczenia niepieniężnego na rzecz pozwanego (w zależności od tego, która data jest wcześniejsza) były przelewane (stosownie do art. 509 § 1 i 2 k.c.) na faktora, a zatem na poprzednika prawnego powoda w niniejszej sprawie co do tych wierzytelności.

Umowa faktoringu należy do umów nienazwanych, zaś jej istota sprowadza się do zbywania przez przedsiębiorców (sprzedawców towarów i usług) własnych wierzytelności na rzecz faktora (tj. banku lub innej wyspecjalizowanej instytucji finansowej) za określoną cenę, niższą od wartości nominalnej długu. Różnica w takim przypadku stanowi wynagrodzenie faktora. Przelew wierzytelności na podstawie art. 509-516 k.c. jest jedynie jednym z elementów (środkiem pozwalającym na realizację usługi) składających się na umowę faktoringu, która stanowi formę kredytowania dostawców oraz świadczenia im innych, dodatkowych usług. Faktoring jako umowa nienazwana swoje oparcie w przepisach prawa cywilnego znajduje wobec tego w wyrażonej w art. 353¹ k.c. zasadzie swobody umów. Faktoring jest jednocześnie uregulowany na płaszczyźnie prawa międzynarodowego Konwencją O. z 28 maja 1988 r. o międzynarodowym faktoringu. Choć Rzeczpospolita Polska nie jest stroną tej konwencji (por. strona internetowa UNDROIT – International Institute for the Unification od Private Law/Institut International Pour L’unification du Droit Prive: http://www.unidroit.org/instruments/factoring; Krajewski, Kruczalak, Rott-Pietrzyk, Zapadka [w:] M. Stec [red.], Prawo umów handlowych, SPH t. 5, Warszawa 2017, s. 716-722), to jej definicja umowy faktoringu może kierunkować określenie jej istoty oraz podstawowych cech.

W tym świetle faktoringiem jest umowa zawarta między dostawcą (faktorantem) a faktorem, na mocy której faktorant może przenieść lub przenosi na faktora własność wierzytelności wynikających z umowy dotyczącej sprzedaży dóbr przez faktoranta kontrahentom (dłużnikom), z wyjątkiem dóbr zakupionych przez dłużnika z przeznaczeniem do użytku osobistego, rodzinnego czy gospodarstwa domowego, faktor natomiast wykonuje co najmniej dwie z następujących usług: finansowanie faktoranta m.in. w formie pożyczek i zaliczek, prowadzenie rozliczeń związanych z wierzytelnościami, inkaso wierzytelności, przejęcie ryzyka wypłacalności dłużnika. Dłużnik zostaje poinformowany o przeniesieniu własności wierzytelności. Zatem pomimo tego, że umowa faktoringu zawierana jest przez dwie strony, to w istocie w stosunku prawnym występują trzy podmioty: faktorant, którym jest dostawca towarów lub usług dokonujący cesji wierzytelności, faktor, który jest bankiem lub innym podmiotem świadczącym usługi finansowe a nabywającym, w drodze cesji, wierzytelności od faktoranta, wreszcie dłużnik, którym jest odbiorca towarów lub usług sprzedanych mu przez faktoranta (pierwotnego wierzyciela) zobowiązany po zawiadomieniu go o zmianie wierzyciela do zapłaty na rzecz faktora. Wyróżnia się faktoring pełny (zupełny, prawidłowy), faktoring niepełny (niezupełny, nieprawidłowy) i faktoring mieszany w zależności od stopnia w jakim faktor przejmuje na siebie ryzyko niewypłacalności dłużnika (por. T. Waślicki, Umowa faktoringu – objaśnienie do wzoru umowy, Legalis).

Powołana w niniejszej sprawie umowa faktoringu nr (...) łącząca Bank (...) i upadłą spółkę została na podstawie art. 353¹ k.c. ukształtowana w sposób odpowiadający wyżej wskazanym założeniom. Była to przy tym co do zasady umowa faktoringu niepełnego (nieprawidłowego), zaś na podstawie jej § 16 ust. 7 tej umowy, w przypadku zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości faktoranta (nazywanego w umowie „klientem”) przekształcała się w umowę faktoringu pełnego (prawidłowego), czego skutkiem było przeniesienie na faktora (bank) całego ryzyka niewypłacalności dłużnika z tytułu przelanej na niego wierzytelności.

Sporny między stronami nie był sam charakter umowy łączącej bank z upadłą spółką przed ogłoszeniem jej upadłości, lecz skutki jakie miało ogłoszenie upadłości faktoranta, które nastąpiło postanowieniem Sądu Rejonowego w Gorzowie Wielkopolskim z 20 grudnia 2012 r. w sprawie V GU 29/12, na status wierzytelności upadłej spółki w stosunku do pozwanego, nabytych przez bank (...) - czy wchodzą w skład masy upadłości wierzyciela pierwotnego.

Zastosowanie w niniejszej sprawie miały przepisy ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. – Prawo upadłościowe i naprawcze (zwanej dalej p.u.n.) w brzmieniu tekstu jednolitego z 28 czerwca 2012 r. (Dz. U. z 2012 r. poz. 1112) aktualnym na dzień 20 grudnia 2012 r., uwzględniającym zmiany tej ustawy dokonane ustawą z dnia 6 marca 2009 r. o zmianie ustawy – Prawo upadłościowe i naprawcze, ustawy o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym oraz ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym (Dz. U. z 2009 r. Nr 53, poz. 434), a znajdującej zastosowanie a contrario do jej art. 5.

Skutki ogłoszenia upadłości w rozpatrywanym stanie prawnym regulowane były przepisami zawartymi w tytule III p.u.n., a w szczególności w Dziale II – w jego Rozdziale 1, gdyż zgodnie z art. 61 p.u.n. z dniem ogłoszenia upadłości majątek upadłego staje się masą upadłości, która służy zaspokojeniu wierzycieli upadłego, a stosownie do art. 62 p.u.n. w skład masy upadłości wchodzi majątek należący do upadłego w dniu ogłoszenia upadłości oraz nabyty przez upadłego w toku postępowania upadłościowego, z zastrzeżeniem art. 63-67 p.u.n. Wszystko co należało do upadłego w dniu ogłoszenia upadłości, licząc od początku tego dnia, staje się zatem masą upadłości, przy czym masę upadłości stanowi także majątek znajdujący się w posiadaniu osób trzecich a będący własnością upadłego; analogicznie – środki pieniężne na rachunkach bankowych. W skład masy upadłości wchodzi zatem wszystko to co ma charakter majątkowy i może być użyte do zaspokojenia roszczeń wierzycieli – w szczególności: nieruchomości, ruchomości, wierzytelności i prawa majątkowe (w tym udziały w spółkach z o.o., akcje w spółkach akcyjnych, udziały i wkłady w spółdzielniach i innych podmiotach). Masa upadłości obejmuje również prawa niezbywalne, o ile tylko może z nich płynąć korzyść majątkowa, np. użytkowanie (por. P. Zimmerman, Prawo upadłościowe, Warszawa 2016, Legalis). Przepisy oddziału 3 wskazanego rozdziału 1 powołanej ustawy wskazują z kolei na szereg wyłączeń z masy upadłości, a w szczególności art. 70 p.u.n. stanowi, że składniki mienia nienależące do majątku upadłego podlegają wyłączeniu z masy upadłości.

Na tle wskazanych przepisów powstało pytanie, czy dochodzona przez powoda w niniejszej sprawie wierzytelność wchodziła w chwili ogłoszenia upadłości wierzyciela pierwotnego (stosownie do art. 62 p.u.n.) w skład masy upadłości. Jednocześnie istotny jest cel, w jakim na mocy umowy faktoringowej nr (...) z 14 maja 2010 r. wierzytelności faktoranta (upadłej spółki przed ogłoszeniem jej upadłości) zostały przeniesione na faktora (bank), gdyż zgodnie z art. 84 ust. 2 p.u.n. umowa przeniesienia wierzytelności zawarta w celu zabezpieczenia wierzytelności jest skuteczna wobec masy upadłości, jeżeli została zawarta w formie pisemnej z datą pewną w rozumieniu art. 81 k.c. Umowa wskazanego typu, zawarta bez zachowania tej formy nie jest skuteczna w stosunku do masy upadłości – art. 84 ust. 1 p.u.n.

Umowa faktoringowa nr (...) takiego wymogu nie spełniała, tym niemniej trzeba zauważyć, że o ile pierwotnie umowa ta w ramach faktoringu niepełnego zakładała, że przelew wierzytelności przez faktoranta na faktora ma charakter zabezpieczający (§ 8 ust. 1 umowy faktoringowej przenosił ciężar ryzyka niewypłacalności dłużnika na faktoranta), o tyle na podstawie § 16 ust. 7 umowy faktoringowej nr (...) w przypadku ziszczenia się warunku (zdarzenia przyszłego i niepewnego w rozumieniu art. 89 k.c.) w postaci złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości faktoranta, zmieniał się charakter faktoringu z niepełnego (nieprawidłowego), na faktoring pełny (prawidłowy), a całe ryzyko niewypłacalności dłużnika (pozwanego w niniejszej sprawie) przechodziło na faktora, zaś w konsekwencji dokonany na stosownie do § 4 ust. 1 i 2 umowy faktoringowej przelew wierzytelności na faktora tracił swój zabezpieczający charakter, zaś cena za te wierzytelności, uiszczana na rzecz faktoranta przez faktora, była stosownie pomniejszana, z tym że faktorant przestawał wobec faktora odpowiadać z tytułu ryzyka niewypłacalności dłużnika. Pod tym względem przelew wierzytelności przez faktoranta (upadłą spółkę) przed ogłoszeniem jego upadłości na faktora, który następnie dokonał jej przelewu na powoda w niniejszej sprawie, stał się skuteczny.

Obrona pozwanego opierała się także na odwołaniu się do art. 83 p.u.n., stanowiącego że postanowienia umowy zastrzegające na wypadek ogłoszenia upadłości zmianę lub rozwiązanie stosunku prawnego, którego stroną jest upadły, są z mocy prawa nieważne, z czego pozwany wywodził, że taka sytuacja miała miejsce w niniejszej sprawie. Powyższe nie zasługiwało na uwzględnienie, Pozwany pominął charakter uregulowania zawartego w art. 83 p.u.n., jako przepisu szczególnego, wobec czego poddającego się ścisłej wykładni. Przez to nie wykluczał on rozwiązania umowy poprzez jej wypowiedzenie czy odstąpienie od niej przed ogłoszeniem upadłości i to nawet wówczas, gdy dokonano go już po skutecznym złożeniu wniosku o ogłoszenie upadłości (dopiero w obecnym brzmieniu, nie obowiązującym w niniejszej sprawie, zakaz ten został rozszerzony).

Tym bardziej za prawnie dopuszczalne należało wobec tego uznać klauzule zastrzegające prawo rozwiązania umowy na wypadek, gdy druga strona stosunku prawnego znajdzie się w stanie zagrożenia niewypłacalnością, a nawet w stanie faktycznej niewypłacalności (por. F. Zedler, Prawo upadłościowe i naprawcze. Komentarz, Warszawa 2010, s. 183; P. Zimmerman, Prawo upadłościowe, Warszawa 2012, Legalis).

Jak widać, w ówczesnym stanie prawnym brak było podstaw do uznania za nieważną takiego ukształtowania przez strony umowy faktoringowej nr (...), że w przypadku złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości faktoranta (a zatem jeszcze przed jego rozpoznaniem przez sąd upadłościowy) charakter faktoringu ulegnie zmianie z niezupełnego na faktoring zupełny, a w konsekwencji całe ryzyko niewypłacalności dłużnika przejdzie na faktora (który wskutek tego nie będzie miał on też roszczeń z tytułu ewentualnej niewypłacalności dłużnika wobec faktoranta, czyli ewentualnego późniejszego upadłego w wypadku uwzględnienia wniosku).

Trzeba wreszcie wziąć pod uwagę, że wierzytelności wobec pozwanego faktor nabywał od faktoranta na podstawie § 4 ust. 1 i 2 umowy faktoringowej nr (...) jeszcze przed ogłoszeniem upadłości faktoranta, jak również jeszcze przed złożeniem wniosku o ogłoszenie jego upadłości, o czym świadczy m.in. pismo Banku (...) z 8 października 2012 r. skierowane do faktoranta, a dotyczące rozwiązania umowy faktoringowej, w którym wskazuje się, że umowa na podstawie jej § 16 ust. 7, została rozwiązana z 19 września 2012 r., to jest z dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości faktoranta. Tymczasem ostatnia z faktur została przez faktoranta wystawiona pozwanemu 19 września 2012 r. i tego też dnia, stosownie do § 4 ust. 1 i 2 powołanej umowy, została przelana (zgodnie z art. 509 § 1 i 2 k.c.) na faktora.

W konsekwencji należało przyjąć, że faktor – Bank (...) – miał legitymację czynną do wystąpienia z roszczeniem dochodzonym w niniejszej sprawie – dochodził od pozwanego wierzytelności, które nie wchodziły do masy upadłości (...) M. Ś. i Wspólnicy Sp. j. z siedzibą w G. w upadłości likwidacyjnej, a z uwagi na skuteczne przelanie tej wierzytelności na obecnego powoda – również i jemu legitymacja ta przysługuje. Skoro zaś wysokość ani wymagalność dochodzonego w sprawie od pozwanego roszczenia nie była przez niego kwestionowana (a tylko legitymacja czynna strony powodowej, w oparciu o argumentację, że roszczenie to winno wchodzić w skład masy upadłości wierzyciela pierwotnego), toteż powództwo podlegało uwzględnieniu w całości, o czym orzeczono w punkcie I.

Bez znaczenia przy tym dla rozstrzygnięcia sprawy pozostawało to, że pozwany spłacił część dochodzonej wierzytelności na rzecz masy upadłości wierzyciela pierwotnego, albowiem powoda nie łączy żaden stosunek prawny z wierzycielem pierwotnym, który pozwalałby na zaliczenie tej spłaty na poczet dochodzonej wierzytelności, a ponadto pozwany został należycie powiadomiony o dokonaniu przelewu wierzytelności wobec niego na rzecz Banku (...) (art. 512 k.c.), który już w toku niniejszego procesu przelał je na powoda.

Powyższe rozstrzygnięcie co do istoty było determinantem orzeczenia o kosztach, zapadłego na rozprawie art. 108 § 1 k.p.c., a uwzględniającego zasadę wynikającą z art. 98 § 1 k.p.c. Należne od pozwanego na rzecz powoda koszty obejmują opłatę stosunkową od pozwu w kwocie 29.147 zł stosownie do art. 13 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. z 2014 r. poz. 1025), wynagrodzenie jednego zawodowego pełnomocnika będącego radcą prawnym (art. 98 § 3 w zw. z art. 99 k.p.c.) w wysokości 7.200 zł stosownie do § 6 pkt 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. z 2013 r. poz. 490) – tj. w stawce obowiązującej w chwili zawiśnięcia sporu zgodnie z § 21 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. z 2015 r. poz. 1804) oraz kwota 17 zł z tytułu opłaty skarbowej od jednego pełnomocnictwa.

Leon Miroszewski

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE