UZASADNIENIE

Powódka H. G. (1) wniosła o pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego w postaci wyroku Sądu Wojewódzkiego w Olsztynie z dnia 4 października 1995r. wydanego w sprawie o sygn. akt I C 68/94. Ponadto domagała się zasądzenia od pozwanej na swoją rzecz kosztów procesu według norm przepisanych. W uzasadnieniu powódka wskazała, że pozwana J. B. przeniosła na powódkę i jej byłego męża - J. Ł. - prawo własności działek gruntowych o nr geodezyjnych (...) (KW (...)). Wobec braku zapłaty ceny za ww. działki, pozwana wniosła przeciwko byłym małżonkom pozew, domagając się zasądzenia na swoją rzecz kwoty 366.225,-zł. Wyrokiem z dnia 4 października 1995 r. wydanym w sprawie o sygn. I C 68/94, Sąd Wojewódzki w Olsztynie zasądził na rzecz J. B. od byłych małżonków kwotę 36.622,50,-zł. Wobec braku wyegzekwowania powyższej sumy, pozwana wystąpiła z pozwem o odstąpienie od zawartych umów sprzedaży przedmiotowych nieruchomości, który został uwzględniony wyrokiem zaocznym z dnia 17 lutego 2010r. wydanym przez Sąd Okręgowy w Olsztynie (utrzymanym w mocy wyrokiem Sądu Okręgowego, o sygn. akt I C 10/10). Skutkiem powyższego było dokonanie wpisu nowego właściciela w księdze wieczystej przedmiotowych nieruchomości. W ocenie powódki, zobowiązanie wynikające z wyroku z dnia 4 października 1995r. (sygn. akt I C 68/94), wygasło na skutek wydania prawomocnego orzeczenia (sygn. akt I C 10/10) nakazującego przeniesienie prawa własności nieruchomości.

Pozwana wniosła o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie na jej rzecz kosztów procesu według norm przepisanych. W uzasadnieniu swojego stanowiska pozwana podała, że postępowanie egzekucyjne Km 1527/14 było prowadzone w celu wyegzekwowania zasądzonych na jej rzecz kosztów procesu, a nieruchomość dla której prowadzona jest KW o nr (...), została sprzedana w toku przedmiotowej egzekucji. Kwota uzyskana ze sprzedaży została podzielona zgodnie z planem podziału zatwierdzonym przez Sąd Rejonowy w Olsztynie. Zdaniem pozwanej, po odstąpieniu przez nią od umowy, ma ona prawo żądać nie tylko przedmiotu umowy, ale również naprawienia szkody wynikłej z niewykonania zobowiązania. Przedmiotowe nieruchomości pozwana odzyskała po około 20 latach od ich sprzedaży, w stanie bardzo zaniedbanym. Ponadto zostały one obciążone przez powódkę i jej męża licznymi hipotekami, których do dnia dzisiejszego nie udało się pozwanej wykreślić.

Wyrokiem z dnia 10 kwietnia 2017r. Sąd Rejonowy w Olsztynie oddalił powództwo oraz zasądził od powódki na rzecz pozwanej kwotę 4.817,-zł tytułem kosztów procesu.

Sąd ten ustalił, że umowami zawartymi w formie aktów notarialnych pozwana przeniosła na powódkę H. Ł. (obecnie G.) i jej byłego męża - J. Ł. - prawo własności działek gruntowych o nr (...), położonych w miejscowości O. - D. (KW nr (...)). Wobec braku zapłaty ceny za ww. działki gruntu, pozwana wystąpiła z pozwem, w którym domagała się zasądzenia od powódki i J. Ł. kwoty 366.225,-zł. Wyrokiem z dnia 4 października 1995r. w sprawie o sygn. I C 68/94 Sąd Wojewódzki w Olsztynie zasądził na rzecz J. B. od wymienionych kwotę 36.622,50,-zł wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 21 czerwca 1994r. oraz kwotę 800,-zł tytułem zwrotu kosztów procesu. Na podstawie powyższego orzeczenia, dokonano wpisu hipoteki przymusowej w księdze wieczystej nr (...), prowadzonej przez Sąd Rejonowy w Olsztynie dla nieruchomości gruntowej składającej się z działek o nr (...), położonej w O. przy ul. (...).

Następnie Sąd I instancji ustalił, H. G. (1) jak i J. Ł. nie uiścili na rzecz J. B. kwoty ustalonej wyrokiem z dnia 4 października 1995r. (sygn. akt I C 68/94), wobec czego pozwana wystąpiła z pozwem o odstąpienie od zawartych umów sprzedaży przedmiotowych nieruchomości. Wyrokiem zaocznym z dnia 17 lutego 2010r. w sprawie o sygnaturze akt I C 10/10 Sąd Okręgowy w Olsztynie nakazał H. G. (1) oraz J. Ł. złożenie oświadczenia woli w postaci przeniesienia na rzecz J. B. własności nieruchomości gruntowych nr (...), przy czym wyrok ten miał zastąpić oświadczenie woli H. G. (1) oraz J. Ł.. Jednocześnie zasądzono na rzecz J. B. kwotę 7.217,-zł tytułem zwrotu kosztów procesu. Na skutek wniesienia sprzeciwu Sąd Okręgowy w Olsztynie wyrokiem z dnia 22 czerwca 2011 r. w całości utrzymał w mocy wyrok z dnia 17 lutego 2010r. Od powyższego orzeczenia H. G. (1) wniosła apelację, którą Sąd Apelacyjny w Białymstoku oddalił wyrokiem wydanym w dniu 8 marca 2012r. (sygn. akt I ACa 780/11). Ponadto Sąd Apelacyjny zasądził od H. G. (1) na rzecz J. B. kwotę 5.400,-zł tytułem zwrotu kosztów procesu. Zważywszy na treść wyroku w sprawie I C 10/10 w księdze wieczystej nr (...), prowadzonej przez Sąd Rejonowy w Olsztynie dla nieruchomości nr (...), jako właściciela nieruchomości wpisano J. B.. W księdze tej znajdowały się jednak wpisy hipoteki umownej i przymusowej zwykłej, dokonane w czasie, gdy prawo własności nieruchomości przysługiwało powódce i jej mężowi. Obciążenia te opiewały na kwoty znacznie przewyższające wartość nieruchomości, m.in. na 150.000,-zł, 12.000,-zł, czy 47.666,97,-zł.

Sąd I instancji również ustalił, że w 2014r. pozwana wystąpiła do Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Olsztynie W. N. z wnioskiem egzekucyjnym przeciwko dłużniczce H. G. (1), domagając się wyegzekwowania kosztów procesu, zasądzonych na jej rzecz wyrokami Sądu Okręgowego w Olsztynie w sprawie I C 10/10 i Sądu Apelacyjnego w Białymstoku w sprawie I ACa 781/11. Postępowanie egzekucyjne prowadzone było pod sygnaturą Km 1527/14. W toku egzekucji sprzedana została nieruchomość gruntowa stanowiąca działki nr (...), położona w O. przy ul. (...) (KW nr (...)). Postanowieniem z dnia 28 grudnia 2015r. komornik sporządził projekt planu podziału sumy uzyskanej ze sprzedaży wskazanej nieruchomości. Organ egzekucyjny ustalił kwotę podlegającą podziałowi na 70.000,-zł. Orzeczenie komornika zmienione zostało postanowieniem Sądu Rejonowego w Olsztynie z dnia 26 lutego 2016r. w sprawie I Co 1664/14, w ten sposób, że Sąd ustalił sumę podlegającą podziałowi na 70.158,25,-zł. Ponadto, przyznaną wierzycielowi hipotecznemu J. B., w punkcie 5 planu podziału kwotę 36.622,50,-zł, Sąd nakazał pozostawić w depozycie, uzależniając jej wypłatę od przedłożenia przez pozwaną tytułu wykonawczego stwierdzającego powyższą wierzytelność.

Mając to na uwadze Sąd Rejonowy wskazał, że kwotę 36.622,50,-zł zasądzoną na rzecz pozwanej wyrokiem Sądu Wojewódzkiego w Olsztynie w sprawie o sygn. akt I C 68/94, uznać należy za formę naprawienia szkody powstałej po stronie J. B., w skutek niewywiązania się powódki z warunków umowy sprzedaży nieruchomości. Kwota zasądzona w ramach wskazanego postępowania dochodzona była bowiem przez J. B. z tytułu skapitalizowanych odsetek ustawowych za zwłokę w płatności przez powódkę ceny sprzedaży nieruchomości. Zdaniem Sądu I instancji, odsetki za opóźnienie stanowią uproszczoną formę wydania bezpodstawnie uzyskanych korzyści, jakie powódka uzyskała na skutek nieterminowej zapłaty. Ponadto wyrok wydany przez Sąd Wojewódzki w Olsztynie w sprawie o sygn. akt I C 68/94, może stanowić podstawę żądania przez J. B. wydania jej z depozytu kwoty 36.622,50,-zł, gdzie Sąd Rejonowy w Olsztynie nakazał ją pozostawić postanowieniem z dnia 26 lutego 2016r. w sprawie I Co 1664/14. Mając na uwadze przedstawioną argumentację, Sąd Rejonowy oddalił powództwo. O kosztach procesu orzeczono na podstawie art. 98 § 1 kpc.

Apelację od powyższego wyroku złożyła powódka, zaskarżając rozstrzygnięcie Sądu I instancji w całości.

Powódka zarzuciła zaskarżonemu orzeczeniu:

I. naruszenie przepisów prawa procesowego, tj.:

a) art. 233 § 1 kpc w zw. z art. 232 zd. 1 kpc poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów, która zamiast swobodnej okazała się dowolną, skutkując tym samym uznaniem przez Sąd I instancji, iż kwota 36.622,50,-zł stwierdzona wyrokiem Sądu Wojewódzkiego w Olsztynie z dnia 4 października 1995r., sygn. akt I C 68/94, stanowi utracone korzyści, jakie osiągnęłaby pozwana „ewentualnie chociażby z tytułu" dzierżawy działek nr (...), podczas gdy żądanie odszkodowania w granicach ujemnego, jak i dodatniego interesu prawnego wymaga od strony udowodnienia roszczenia, a nie jego ewentualnego istnienia, przy czym pozwana w toku postępowania przed Sądem Rejonowym w Olsztynie w żaden sposób nie wykazała ściśle wyliczonej straty, jaką rzekomo doznała wskutek znacznego upływu czasu, a nadto utraconych korzyści poprzez wykazanie realnej możliwości uzyskania czynszu dzierżawy w wysokości odpowiadającej kwocie 366.225,-zł (przed denominacją), na którą składały się skapitalizowane ustawowe odsetki wynoszące w stosunku rocznym 80% ceny w okresie od 15 września 1991r., 60% ceny w okresie od 15 sierpnia 1992r. oraz 54% ceny w okresie od 1 maja 1993r.,

b) art. 233 § 1 kpc poprzez brak wszechstronnej oceny zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, w szczególności dokumentacji znajdującej się w aktach sprawy o sygn. I C 10/10, która wykazywała, iż na działkach nr (...) powódka wzniosła 9-cio segmentowe budynki w zabudowie szeregowej, a przez to wyprowadzenie wniosków sprzecznych z zasadami logicznego rozumowania i doświadczenia życiowego, co doprowadziło do błędnego Sąd Rejonowy w Olsztynie do wadliwego przekonania, że wyrok Sądu Wojewódzkiego w Olsztynie z dnia 4 października 1995r., sygn. akt I C 68/94, stanowi realnie wyliczoną szkodę doznaną przez pozwaną, podczas gdy Sąd nie był uprawniony wyprowadzenia tak daleko idących wniosków, chociażby ze względu na konieczność przeprowadzenia odpowiedniego postępowania dowodowego w toku, którego koniecznym okazałoby się uwzględnienie wartości wzniesionych przez powódkę budynków, które stały się własnością pozwanej w efekcie odstąpienia od umów sprzedaży i powrotnego przejścia prawa własności sprzedanych uprzednio gruntów, co z kolei w sposób oczywisty winno pomniejszać ewentualną i nadto niewykazaną wysokość odszkodowania strony pozwanej,

c) art. 840 § 1 pkt 2 kpc poprzez błędne przyjęcie przez Sąd I instancji, iż wobec odstąpienia pozwanej od zawartych z powódką umów sprzedaży, a przez spowodowanie powrotnego przeniesienia na nią własności sprzedanych uprzednio nieruchomości, nie doszło do wygaśnięcia zobowiązania stwierdzonego wyrokiem Sądu Wojewódzkiego w Olsztynie z dnia 4 października 1995r., podczas gdy źródło roszczenia o zapłatę skapitalizowanych ustawowych odsetek wygasło w wyniku uznania przedmiotowych umów za niezawarte, co w konsekwencji prowadzi do konkluzji, iż skutek ten winien rozciągnąć się także na bezpośrednio związane z tym źródłem, i wynikające z niego, orzeczenie zasądzające od powódki na rzecz pozwanej łączną kwotę 37.422,50,-zł, stanowiąc tym samym podstawę do pozbawienia tytułu wykonawczego wykonalności w oparciu o art. 840 § 1 pkt 2 kpc,

II. naruszenie przepisów prawa materialnego, tj.:

a) art. 361 § 2 w zw. z art. 6 kc poprzez jego niewłaściwe zastosowanie, a przez to przyjęcie przez Sąd I instancji, iż kwota stwierdzona tytułem wykonawczym stanowi realnie wyliczoną szkodę pozwanej, a rozumianą, jako jej utracone korzyści, jakie mogłaby osiągnąć, gdyby nie doszło do niewykonania umowy przez stronę powodową, podczas gdy Sąd Rejonowy w Olsztynie wobec obowiązywania w postępowaniu cywilnym zasady kontradyktoryjności nie mógł uznać kwoty 37.422,50,-zł za szkodę w granicach dodatniego interesu prawnego, albowiem pozwana poprzez brak wykazania się wystarczającą inicjatywą dowodową nie udowodniła rzeczywistego istnienia korzyści, które mogłaby uzyskać, gdyby nie opóźnienie powódki w zapłacie ceny sprzedaży,

b) art. 494 § 1 w zw. 471 w zw. z art. 6 kc poprzez jego błędną wykładnię, która doprowadziła do przyjęcia przez Sąd Rejonowy w Olsztynie, iż w granicach żądania naprawienia szkody, zaktualizowanego w efekcie skorzystania przez pozwaną z uprawnienia ustawowego odstąpienia od umowy, mieści się kwota stwierdzona tytułem wykonawczym, którego pozbawienia wykonalności domaga się strona powodowa, podczas gdy ustalenie ewentualnie należnego stronie pozwanej odszkodowania wymaga przeprowadzenia ukierunkowanego postępowania dowodowego w zakresie, którego pozwana musiałaby wykazać rzeczywistą stratę i utracone korzyści, zaś orzekający sąd winien uwzględnić wartość wzniesionych przez powódkę budynków, które w rezultacie odstąpienia od umowy stały się własnością pozwanej,

c) art. 494 § 1 kc poprzez jego błędną wykładnię prowadzącą do wadliwego przyjęcia przez Sąd I instancji, że pozwana, mimo odstąpienia od łączących uprzednio strony umów sprzedaży, jest uprawniona do egzekwowania kwoty 37.422,50,-zł, podczas gdy skorzystanie przez pozwaną z ustawowego prawa odstąpienia od umowy znosi z mocą wsteczną istniejący poprzednio między stronami węzeł obligacyjny, a zatem i źródło w oparciu, o które wydano wyrok z dnia 4 października 1995r., sygn. akt I C 68/94, zaś dopiero skorzystanie z rzeczonego uprawnienia kształtującego aktualizuje możliwość dochodzenia odszkodowania na zasadach ogólnych z mocą ex nunc, a więc w zakresie nieobjętym tytułem wykonawczym, którego pozbawienia wykonalności domaga się strona powodowa,

d) opierając się na treści art. 125 § 1 kc - strona powodowa podniosła zarzut przedawnienia roszczenia stwierdzonego wyrokiem Sądu Wojewódzkiego w Olsztynie I Wydział Cywilny, wydanego w dniu 4 października 1995r., sygn. akt I C 68/94.

Mając powyższe na uwadze, powódka wniosła o:

I. zamianę zaskarżonego wyroku poprzez uwzględnienie wytoczonego powództwa w całości, a przez to pozbawienie w całości wykonalności tytułu wykonawczego w postaci wyroku wydanego przez Sąd Wojewódzki w Olsztynie I Wydział Cywilny w dniu 4 października 1995r., sygn. akt I C 68/94, zaopatrzonego w klauzule wykonalności z dnia 22 marca 2016r.,

II. zasądzenie od pozwanej na rzecz powódki kosztów procesu za obie instancje według norm przepisanych,

III. ewentualnie uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania - przy uwzględnieniu kosztów postępowania odwoławczego.

W odpowiedzi na apelację pozwana wniosła o jej oddalenie oraz zasądzenie od powódki na rzecz pozwanej kosztów procesu według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja jest bezzasadna.

Wbrew stawianym zarzutom Sąd Rejonowy nie dopuścił się naruszenia powołanych w apelacji przepisów prawa materialnego oraz prawa procesowego, ponieważ poczynił prawidłowe ustalenia faktyczne, na podstawie których wyciągnął właściwe wnioski, dające podstawę do podjęcia przedmiotowego rozstrzygnięcia.

Ustalenia te i oceny Sąd Okręgowy przyjmuje za własne, zwracając uwagę, że nie ma wobec tego potrzeby procesowej przeprowadzania na nowo w uzasadnieniu tego orzeczenia oceny każdego ze zgromadzonych dowodów, a wystarczy odnieść się do tych ustaleń i ocen, które zostały zakwestionowane w apelacji (por. wyrok Sądu Najwyższego z 10 października 1998r., III CKN 650/98, OSNC 1999/3/60, wyrok Sądu Najwyższego z 4 kwietnia 2003r., III CKN 1217/00, niepublikowany i wyrok Sądu Najwyższego z 27 listopada 2003r., II UK 156/03, Lex nr 390069, wyrok Sądu Najwyższego z 27 kwietnia 2010r., II PK 312/09, LEX nr 602700, wyrok Sądu Najwyższego z 9 lutego 2012r., III CSK 179/11 , LEX nr 1165079, uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 13 stycznia 2016r., V CNP 34/15, Legalis nr 1406416).

Wyjaśnić również należy, że sąd drugiej instancji rozpoznający sprawę na skutek apelacji nie jest związany przedstawionymi w niej zarzutami dotyczącymi naruszenia prawa materialnego, wiążą go natomiast zarzuty dotyczące naruszenia prawa procesowego, w granicach zaskarżenia bierze jednak z urzędu pod uwagę nieważność postępowania (por. uchwała składu 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 31 stycznia 2008 r., III CZP 49/07, Legalis nr 92438).

Analiza akt sprawy nakazuje stwierdzić, że nie zaszły w toku procedowania Sądu I instancji jakiekolwiek okoliczności, skutkujące nieważnością postępowania według przesłanek tej nieważności, wskazanych w treści przepisu art. 379 kpc.

Sąd Okręgowy nie stwierdził również uchybień Sądu Rejonowego, polegających na naruszeniu norm prawa materialnego.

W rozpoznawanej sprawie, powódka (dłużniczka) domagała się pozbawienia wykonalności tytułu wykonawczego w postaci wyroku Sądu Wojewódzkiego w Olsztynie z dnia 4 października 1995r. (sygn. akt I C 68/94).

Z niekwestionowanych ustaleń faktycznych Sądu I instancji wynika, że ww. orzeczeniem (I C 68/94) zasądzono na rzecz strony pozwanej skapitalizowane odsetki (36.622,50,-zł) w związku z opóźnieniem w zapłacie ceny za sprzedaną w 1991r. przez J. B. powódce i jej byłemu mężowi nieruchomość składającą się z działek o nr ewidencyjnych (...)(Kw. nr (...)).

Powódka nie uiściła na rzecz J. B. należności wynikających z kwestionowanego tytułu wykonawczego, wobec czego pozwana wystąpiła z pozwem o odstąpienie od umów sprzedaży przedmiotowych nieruchomości.

Roszczenie J. B. zostało uwzględnione przez Sąd Okręgowy w Olsztynie, który - wyrokiem zaocznym z dnia 17 lutego 2010r. (sygn. akt I C 10/10) - nakazał powódce oraz jej byłemu mężowi (J. Ł.) złożenia oświadczenia woli w postaci przeniesienia na rzecz pozwanej własności sprzedanej nieruchomości (działki nr (...)), przy czym przedmiotowe orzeczenie zastępowało oświadczenie woli powódki H. G. (2) oraz J. Ł..

Powyższe rozstrzygnięcie zostało utrzymane w mocy pomimo wniesienia sprzeciwu oraz apelacji, a także stanowiło podstawę obciążenia hipoteką przymusową nieruchomości H. G. (2) położonej w O. przy ul. (...) (Kw. nr (...)).

Powódka - jako podstawę prawną pozbawienia wykonalności tytułu wykonawczego w postaci wyroku Sądu Wojewódzkiego w Olsztynie z dnia 4 października 1995r. (I C 68/94) - powołała przepis art. 840 § 1 pkt 2 kpc.

Zgodnie z powyższą regulacją, dłużnik może w drodze powództwa żądać pozbawienia tytułu wykonawczego wykonalności w całości lub części albo jego ograniczenia, jeżeli po powstaniu tytułu egzekucyjnego nastąpiło zdarzenie, wskutek którego zobowiązanie wygasło albo nie może być egzekwowane; gdy tytułem jest orzeczenie sądowe, dłużnik może powództwo oprzeć także na zdarzeniach, które nastąpiły po zamknięciu rozprawy, a także zarzucie spełnienia świadczenia, jeżeli zarzut ten nie był przedmiotem rozpoznania w sprawie.

W ocenie powódki, zdarzeniem które w niniejszej sprawie uzasadnia pozbawienie wykonalności ww. tytułu wykonawczego, jest uprawomocnienie się orzeczenia w sprawie I C 10/10, w którym to nakazano H. G. oraz J. Ł. przeniesienie własności nabytych nieruchomości na rzecz J. B..

Według twierdzeń powódki, przeniesienie własności nieruchomości gruntowych wynikające z wyroku wydanego w sprawie o sygn. akt I C 10/10, spowodowało wygaśnięcie zobowiązania H. G. (2) wynikającego z wyroku Sądu Wojewódzkiego w Olsztynie wydanego w sprawie I C 68/91 (zasądzającego od powódki na rzecz pozwanej kwotę 36.622,50,-zł).

Sąd II instancji - akceptując rozważania prawne Sądu Rejonowego - pragnie zauważyć, że przedstawione stanowisko powódki nie zasługuje na uwzględnienie, ze względu na charakter roszczenia zasądzonego wyrokiem Sądu Wojewódzkiego w Olsztynie z dnia 4 października 1995r. (I C 68/91).

W powyższej sprawie, na rzecz pozwanej zasądzona została kwota 36.622,50,-zł, stanowiąca skapitalizowane odsetki za opóźnienie od nieuiszczonej przez powódkę ceny za nieruchomość kupioną od J. B..

W myśl przepisu art. 481 § 1 kc dłużnik, który nie spełnia w terminie świadczenia pieniężnego, powinien zapłacić wierzycielowi - na jego żądanie - odsetki za opóźnienie. Odsetki za opóźnienie należą się wierzycielowi bez względu na to, czy w następstwie opóźnienia poniósł on szkodę, zaś dłużnik jest obciążany obowiązkiem ich zapłaty, nawet jeżeli nie dopuścił się zwłoki w rozumieniu art. 476 kc.

Z powyższego wynika, że odsetki za opóźnienie się pochodnym, obciążającym dłużnika pieniężnego świadczeniem; obowiązek ich zapłaty powstaje albo nie w zależności od losów roszczenia o zapłatę należności głównej. Jeżeli zaś powstaje, to ma byt samodzielny, a to sprawia, że mogą być dochodzone łącznie z roszczeniem głównym, w oddzielnym postępowaniu, a także po wygaśnięciu żądania głównego, np. w razie spełnienia świadczenia (tak Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 25 października 2002r., IV CKN 1430/00, Lex nr 79085).

Z przytoczonego pokrótce stanu faktycznego wynika, że na skutek wyroku Sądu Okręgowego z dnia 17 lutego 2010r. (sygn. akt I C 10/10), prawo własności sprzedanych H. G. (2) działek gruntu o numerach geodezyjnych (...) ponownie przeszło na stronę pozwaną.

Oznacza to, że powódka - stosownie do przepisu art. 494 § 1 kc - nie jest zobowiązania do zapłaty na rzecz J. B. ceny za przedmiotowe nieruchomości.

Jednakże w wyroku Sądu Wojewódzkiego w Olsztynie z dnia 4 października 1995r., nie zasądzono na rzecz powódki wierzytelności wynikającej z głównego świadczenia stron (tj. ceny za sprzedane nieruchomości), lecz świadczenia ubocznego w postaci skapitalizowanych odsetek za opóźnienie, które miało teraz już samodzielny byt niezależny od świadczenia głównego. Stanowi to element kompensacyjny i odszkodowawczy za korzystanie z rzeczy.

Wykonanie uprawnienia do odstąpienia od umowy wzajemnej znosi bowiem jedynie prawa i obowiązki stron należące do istoty danej umowy, natomiast nie znosi powstałego wcześniej stanu odpowiedzialności z tytułu zastrzeżenia kary umownej, czy też odsetek za opóźnienie w spełnieniu świadczenia (tak wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 listopada 2012 r., V CSK 512/11, Lex nr 1276232).

A przy rodzaju pierwotnego rodzaju umowy łączącej strony stan odpowiedzialności dotyczył odsetek za opóźnienie w uiszczeniu reszty ceny.

W tych okolicznościach, twierdzenia strony skarżącej o wygaśnięciu roszczenia o zapłatę skapitalizowanych odsetek w wyniku uznania umów sprzedaży za niezawarte, nie mogły znaleźć aprobaty Sądu Okręgowego (zarzut naruszenia art. 840 § 1 pkt 2 kpc).

Dalej wskazać należy, że na uwzględnienie żądania pozwu nie pozwala istota powództwa opozycyjnego (art. 840 § 1 pkt 1 - 3 kpc).

Powództwo przeciwegzekucyjne z art. 840 kpc, może być wytoczone dopiero po nadaniu tytułowi egzekucyjnemu klauzuli wykonalności, nawet jeżeli nie doszło jeszcze do wszczęcia egzekucji. Dłużnik traci zaś prawo do wytoczenia takiego powództwa z chwilą wyegzekwowania przez wierzyciela świadczenia objętego tytułem wykonawczym, co nie odbiera mu możliwości poszukiwania sądowej ochrony jego praw w odrębnym postępowaniu (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 stycznia 1978r., III CRN 310/77, Lex nr 8055, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 17 listopad 1988r., I CR 255/88, Lex nr 8929).

Tymczasem z akt sprawy wynika, że kwota zasądzona wyrokiem Sądu Wojewódzkiego w Olsztynie z dnia 4 października 1995r., została już wyegzekwowana w postępowaniu Km 1527/14.

W toku powyższego postępowania egzekucyjnego, dokonano sprzedaży nieruchomości objętej księgą wieczystą o nr (...) - na której ustanowiono hipotekę przymusową na rzecz J. B.. Komornik prowadzący egzekucję sporządził plan podziału sumy uzyskanej ze sprzedaży powyższej nieruchomości (70.000,-zł). Sąd Rejonowy w Olsztynie prawomocnym postanowieniem z dnia 26 lutego 2016r. (I Co 1664/14), dokonał korekty przedłożonego planu podziału w ten sposób, że sumę podlegającą podziałowi ustalił na kwotę 70.158,25,-zł.

Z kolei przyznaną J. B. kwotę 36.622,50,-zł, nakazano pozostawić w depozycie, do momentu przedłożenia przez pozwaną tytuły wykonawczego stwierdzającego powyższą wierzytelność.

Z powyższego jednoznacznie wynika, że roszczenie objęte kwestionowanym przez powódkę tytułem wykonawczym zostało wyegzekwowane, a jego wypłata powódce zależy tylko i wyłącznie od przedłożenia organowi egzekucyjnemu wyroku Sądu Wojewódzkiego w Olsztynie z dnia 4 października 1995r. (sygn. akt I C 68/94).

Stanowi to jedynie czynność techniczną, a nie orzeczniczą. Pozwana nie mogłaby bowiem ponownie dochodzić ściągnięcia tej należności, ponieważ na tytule wykonawczym komornik uczynił wzmiankę w trybie art. 816 § 1 kpc).

Wobec przedstawionej argumentacji, analiza zasadności pozostałych zarzutów podniesionych w apelacji powódki stała się zbędna.

Niemniej jednak wskazać należy, że - wbrew twierdzeniem skarżącej (zarzut naruszenia art. 233 § 1 kpc) - nie doszło do wzbogacenia się pozwanej kosztem H. G. (2).

Na działkach gruntowych nr (...) powódka wraz z byłym mężem faktycznie wzniosła pewne budowle, jednakże jak wynika z uzasadnienia wyroku Sądu Okręgowego w Olsztynie z dnia 22 czerwca 2011r. (I C 10/10), budowa została następnie wstrzymana, po czym doszło do rozbiórki wzniesionych obiektów.

Z powyższego wynika, że twierdzenia apelacji o podniesieniu przez powódkę wartości zakupionych od strony pozwanej nieruchomości, są zupełnie bezpodstawne.

Należy przy tym zauważyć, że powódka w czasie władania przedmiotową nieruchomością, obciążyła grunt licznymi hipotekami, które nie tylko przewyższają wartość samych działek (150.000,-zł , 46.666,97,-zł), ale obniżają ich atrakcyjność na rynku.

W końcu wskazać należy, że uwzględnienie zarzutu przedawnienia roszczenia objętego tytułem wykonawczym w postaci wyroku Sądu Wojewódzkiego w Olsztynie z dnia 4 października 1995r. (I C 68/94), uniemożliwia treść przepisu art. 843 § 3 kpc oraz art. 77 ustawy o księgach wieczystych i hipotece.

Zgodnie z pierwszą regulacją, powód w pozwie (przeciwegzekucyjnym) powinien przytoczyć wszystkie zarzuty, jakie w tym czasie mógł zgłosić, pod rygorem utraty prawa korzystania z nich w dalszym postępowaniu.

Z powyższego wynika, że w pozwie powód powinien przytoczyć wszystkie zarzuty (w tym zarzut przedawnienia), jakie w tym czasie mógł zgłosić, pod rygorem utraty prawa korzystania z nich w dalszym postępowaniu. Zatem podstawę powództwa o pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego mogą stanowić jedynie zarzuty wskazane już w pozwie (wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 15 marca 2017r., I ACa 1035/16, Legalis nr 1591766). Nałożony obowiązek wyczerpującego przytoczenia w pozwie zarzutów ma charakter bezwzględny, a uchybienie temu obowiązkowi powoduje utratę prawa zgłaszania tych zarzutów w dalszym toku postępowania (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 14 września 2016r., Lex nr 2162912).

Powód podniósł zarzut przedawnienia dopiero na etapie postępowania apelacyjnego, a więc - stosownie do art. 843 § 3 kpc - Sąd Okręgowy pominął ten zarzut, jako spóźniony.

Ponadto zgodnie z art. 77 ustawy o księgach wieczystych i hipotece, przedawnienie wierzytelności zabezpieczonej hipoteką nie narusza uprawnienia wierzyciela hipotecznego do uzyskania zaspokojenia z nieruchomości obciążonej. Przepisu tego nie stosuje się do roszczeń o świadczenia uboczne.

Tymczasem wierzytelność stwierdzona ww. tytułem wykonawczym, była zabezpieczona hipoteką przymusową ustanowioną na nieruchomości gruntowej objętej księgą wieczystą nr (...) (sprzedaną w toku postępowania egzekucyjnego Km 1527/14) od roku 1997r.

Należy przy tym wskazać, że odsetki za opóźnienie mają, co do zasady charakter roszczenia ubocznego, jednakże w postępowaniu I C 68/94 - przybrały postać roszczenia głównego i samodzielnego, gdyż pozwana wniosła wyłącznie o zasądzenie skapitalizowanych odsetek za opóźnienie w wyniku zapłaty ceny za nabyte przez powódkę nieruchomości.

Na koniec należy wskazać, że wniosek o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji nie spełnia wymogów z art. 386 § 2-4 kpc, ponieważ nie zawiera nawet w tej części żadnej argumentacji, która powinna być zawarta chociażby w uzasadnieniu apelacji.

Mając powyższe na uwadze, Sąd Okręgowy oddalił apelację powódki na podstawie art. 385 kpc.

O kosztach postępowania apelacyjnego, orzeczono na podstawie art. 98 § 1 w zw. z art. 391 § 1 kpc w zw. z § 2 pkt 5 w zw. z § 10 ust. 1 pkt. 1 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności radców prawnych z dnia 22 października 2015r. - w brzmieniu obowiązującym po nowelizacji.

Jacek Barczewski Mirosław Wieczorkiewicz Agnieszka Żegarska

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE