UZASADNIENIE

Strona powodowa Gmina Miejska K. wniosła o nakazanie stronie pozwanej Towarzystwu Budownictwa (...) spółka z o.o. w K.:

- dokonanie demontażu zabezpieczeń wykonanych przez stronę pozwaną na moście poprzemysłowym położonym w K. pomiędzy działkami nr (...) stanowiącej własność Gminy Miejskiej K. oraz działką nr (...) będącą w użytkowaniu wieczystym Towarzystwa Budownictwa (...) spółka z o.o. w K.,

- wydanie stronie powodowej w stanie wolnym mostu poprzemysłowego położonego pomiędzy nieruchomością oznaczoną numerem ewidencyjnym (...) oraz działką numer (...).

Strona powodowa wniosła o zasądzenie kosztów postępowania.

W uzasadnieniu strona powodowa wskazała, że jest właścicielem nieruchomości położonej w K. stanowiącej działkę nr (...), która stanowi drogę wewnętrzną dojazdową m.in. do centrum handlowego. Do działki numer (...) bezpośrednio przylega most poprzemysłowy nad rzeką Bóbr stanowiący połączenie z działką nr (...) – drogą wewnętrzną będącą w użytkowaniu wieczystym strony pozwanej. Strona powodowa wskazała, że w księdze wieczystej KW nr (...) wpisano ograniczone prawo rzeczowe – służebność gruntową polegającą na prawie do bezpłatnego przechodu i przejazdu przez działkę nr (...) (działka (...) powstała po podziale działki nr (...)). Dalej strona powodowa wskazała, że w 2015 r. strona pozwana wykonała na moście zabezpieczenia metalowe uniemożliwiające wjazd na most poprzez co uniemożliwia wykonywanie ograniczonego prawa rzeczowego.

Strona pozwana wniosła o oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie kosztów postępowania.

W uzasadnieniu strona pozwana podniosła, że strona powodowa nie określiła jakiego demontażu miałaby dokonać co oznacza, że żądanie jest niewykonalne. Strona pozwana przyznała, że w 2015 r. umieściła ogrodzenie bowiem w tym czasie zdemontowano zabezpieczenie wejścia na most z jego drugiej strony, a użytkowanie mostu zagrażałoby bezpieczeństwu mieszkańcom miasta. Strona pozwana podniosła, że działki nr (...) nie są działkami sąsiednimi, gdyż położone są po obu stronach rzeki Bóbr. Właścicielem rzeki – gruntu pod wodą – działki nr (...) jest Skarb Państwa, a trwały zarząd sprawuje Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej we W.. Zdaniem strony pozwanej służebność przysługuje właścicielowi nieruchomości, a nie wszystkim mieszkańcom Gminy i nie ma możliwości weryfikacji czy osoba przechodząca przez most jest faktycznie jej mieszkańcem. Strona pozwana podniosła, że nie zawłaszczyła mostu, Gmina Miejska K. nie jest jego właścicielem, dlatego nie ma co wydawać stronie powodowej.

Sąd ustalił, co następuje:

Nieruchomość położona w K., obręb 3 o powierzchni 0,0596 ha, dla której Sąd Rejonowy w Kamiennej Górze prowadzi księgę wieczystą numer (...), stanowiącą działkę ewidencyjną numer (...) jest własnością Gminy Miejskiej K.. Działka numer (...) wchodząca w skład nieruchomości położonej w K., obręb 3, dla której Sąd Rejonowy w Kamiennej Górze prowadzi księgę wieczystą numer (...), stanowi własność Gminy Miejskiej K..

/dowód: odpisy zwykłe ksiąg wieczystych nr (...) k. 121-122/.

Działka numer (...) powstała z podziałów działki numer (...), wchodzi w skład nieruchomości położonej w K., dla której Sąd Rejonowy w Kamiennej Górze prowadzi księgę wieczystą numer (...), oddanej przez Skarb Państwa – Urząd Rejonowy w J. w użytkowanie wieczyste Towarzystwu Budownictwa (...) sp. z o.o. w K.. Na nieruchomości ustanowiono ograniczone prawo rzeczowe – służebność gruntową na rzecz każdoczesnego właściciela nieruchomości sąsiednich, polegającą na prawie do bezpłatnego przechodu i przejazdu przez działkę numer (...).

/dowód: treść księgi wieczystej (...) k. 105-114, decyzje Burmistrza Miasta K. z dnia 26.12.2000 r. i 11.12.2001 r. z projektami podziału nieruchomości k.131-133, 136-137/.

Działki o numerach (...) oddziela działka numer (...) – grunt pod wodami powierzchniowymi płynącymi - rzeką Bóbr, stanowiący część nieruchomości będącej własnością Skarbu Państwa, objętej księgą wieczystą prowadzoną przez Sąd Rejonowy w Kamiennej Górze numer (...).

/dowód: treść księgi wieczystej nr (...) k. 62-63/.

Strona pozwana wykonała od strony działki (...) urządzenia zagradzające wejście na most poprzemysłowy.

/okoliczność bezsporna/

Sąd zważył, co następuje:

Ustaleń stanu faktycznego dokonano przede wszystkim w oparciu o treść ksiąg wieczystych oraz decyzji zatwierdzających podział nieruchomości. Dowody z tych dokumentów nie były kwestionowane, a ich autentyczność nie budziła wątpliwości. Okolicznością bezsporną jest fakt wykonania przez stronę pozwaną urządzeń zagradzających wejście na most. Dokonano oględzin spornego mostu.

Powództwo zawiera w istocie dwa główne żądania: roszczenie o przywrócenie stanu zgodnego z prawem oraz obowiązek wydania rzeczy. Pierwsze dotyczy ochrony prawa rzeczowego ograniczonego, do którego na podstawie art. 251 k.c. stosuje się odpowiednio przepisy o ochronie własności. Drugie natomiast jest roszczeniem windykacyjnym służącym ochronie prawa własności.

Niewątpliwie nieruchomość oddana Towarzystwu Budownictwa (...) sp. z o.o. w K. w użytkowanie wieczyste obciążona została ograniczonym prawem rzeczowym – służebnością gruntową na rzecz każdoczesnego właściciela nieruchomości sąsiednich, polegającą na prawie do bezpłatnego przechodu i przejazdu przez działkę numer (...). Treść tego prawa ujawnia księga wieczysta numer (...). Działka o numerze (...) został poddana podziałowi. W jego wyniku wyodrębniono najpierw m.in. działkę numer (...), dla której w decyzji Burmistrza z 06.12.2000 r. ustalono służebność gruntową w zakresie przejścia i przejazdu do działek bezpośrednio przylegających, a następnie z działki nr (...) wydzielono m.in. działkę numer (...). Burmistrz Miasta K. w decyzji z 11.12.2001 r. potwierdził na działce numer (...) istnienie służebności. Działka numer (...) stanowi drogę wewnętrzną dawnego zakładu (...) i bezpośrednio przylega do mostu nad rzeką Bóbr. Ustanowioną służebność na działce (...) należy odnosić do drogi, która obecnie przebiegu w granicach działki (...). Wniosek taki jest logiczny bowiem celem tej służebności było umożliwienie prawa przechodu - możliwego ze swej natury do wykonywania - jedynie drogą. Zdarzenia powodujące powstanie ograniczonych praw rzeczowych mają różnorodny charakter. Mogą powstać przez umowę (art. 245 KC), powstanie ex lege (a ściślej powstanie w razie ziszczenia się przesłanek ustawowych: zasiedzenie służebności gruntowej – np. art. 292 KC i służebności przesyłu – art. 292 w zw. z art. 3054 KC, powstanie z mocy prawa zastawu skarbowego – art. 41 OrdPod), decyzję administracyjną (np. wywłaszczenie – art. 112 ust. 2 GospNierU), a także prawomocne orzeczenie sądu ( zob. Komentarz do Tytułu III Kodeksu Cywilnego red. Gniewek 2017, wyd. 8/Gołębiowski). Dokonywanie kolejnych podziałów nieruchomości w takim kształcie nie miało wpływu na byt służebności, którą aktualnie należy odnosić do działki o numerze (...).

Strony w pismach procesowych sporo uwagi poświęciły próbom zakwalifikowania przedmiotu sporu bądź to do kategorii obiektu wodnego dla którego stosuje się odpowiednio przepisy o urządzeniach wodnych poddanych reżimowi ustawy z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne, bądź to do kategorii obiektu mostowego w rozumieniu ustawy z dnia 21 marca 1985 r. o drogach publicznych. Nie sposób ustalić na podstawie zebranego materiału dowodowego czy sporny most służy kształtowaniu zasobów wodnych lub korzystaniu z nich, a w konsekwencji poddaniu materii sporu pod regulację Prawa wodnego, bądź też czy celem mostu jest pokonanie przeszkody terenowej i rozstrzyganie sprawy w oparciu o przepisy ustawy o drogach publicznych. Wystarczające dla rozstrzygnięcia będzie - mając na uwadze zebrany materiał dowodowy - odniesienie się do instytucji części składowej uregulowanej w kodeksie cywilnym. Zgodnie z brzmieniem przepisów art. 48 i 49 k.c. część składowa nie może być odrębnym przedmiotem własności i innych praw rzeczowych; jest nią wszystko co nie może być od niej odłączone bez uszkodzenia lub istotnej zmiany całości albo bez uszkodzenia lub istotnej zmiany przedmiotu odłączonego. Do części składowych gruntu należą w szczególności budynki i inne urządzenia trwale z gruntem związane. Ocena tego czy budynek lub inne urządzenie są związane z gruntem w sposób trwały, musi być dokonywana z uwzględnieniem konkretnych okoliczności indywidualnych przypadków ( por. E. Skowrońska-Bocian, w: K. Pietrzykowski, Komentarz KC, t. 1, 2013, s. 206; także W.J. Katner, w: M. Pyziak-Szafnicka (red.), Kodeks, 2009, s. 501–502; T. Sokołowski, w: M. Gutowski, Komentarz KC, t. 1, 2016, s. 288–289; Ł. Żelechowski, w: K. Osajda, Komentarz KC, t. 1, 2013, s. 555–556).

Należy stwierdzić, że most poprowadzony nad działką (...) po której płynie woda powierzchniowa - rzeka Bóbr, łączy działki o numerach (...). Został on zahaczony (znajduje oparcie) w granicach działek zarówno o numerze 277 jak i 4/45. Nie może stanowić odrębnego przedmiotu własności. Nie może także zostać odłączony bez jego uszkodzenia od gruntów na których został oparty. Jest przy tym trwale z nimi związany. Należy w konsekwencji przyjąć, że poprzemysłowy most stanowi część składową obu działek, z których umożliwia korzystanie.

Nieruchomość złożona m.in. z działki numer (...) została obciążona służebnością gruntową na rzecz każdoczesnego właściciela nieruchomości sąsiednich. Użyte w art. 145 k.c. pojęcie „grunty sąsiednie” należy rozumieć szeroko. Sąd Najwyższy w postanowieniu z 8.11.2002 r. (III CKN 1479/00, L.) stwierdził, że "gruntami sąsiednimi w rozumieniu art. 145 § 1 KC są nie tylko grunty pozostające w fizycznej styczności z nieruchomością, na potrzeby której służebność drogi koniecznej zostaje ustanowiona, lecz także grunty tak względem tej nieruchomości usytuowane, że zachodzi gospodarcza konieczność przeprowadzenia przez nie dojazdu do drogi publicznej lub do budynków gospodarczych. Działki o numerach (...) sąsiadują ze sobą między innymi z tego powodu, że połączone są ze sobą bezpośrednio poprzez most. (...) tych gruntów jest oczywiste. Ograniczone prawo rzeczowe może być zatem skutecznie wykonywane przez właściciela działki władnącej tj. Gminę Miejską K.. Podnoszona przez stronę pozwaną okoliczność nieweryfikowalności czy tylko mieszkańcy Gminy przechodziliby mostem jest nietrafiona bowiem jednym z fundamentalnych uprawnień właścicielskich jest możliwość korzystania z rzeczy w zasadzie w dowolny sposób (byleby niesprzeczny ze społeczno – gospodarczym przeznaczeniem prawa). W tym rozumieniu mieści się również możliwość udostępnienia przez właściciela swojej działki do użytku publicznego.

Rekapitulując wykonanie przez stronę pozwaną od strony działki (...) urządzenia zagradzającego wejście na most poprzemysłowy uniemożliwia stronie powodowej wykonywanie służebności co czyni jej roszczenie o przywrócenie stanu zgodnego z prawem zasadnym. W punkcie I sentencji wyroku nakazano stronie pozwanej Towarzystwu Budownictwa (...) spółka z o.o. w K. dokonanie demontażu wykonanych przez nią urządzeń zagradzających wejście od strony działki (...) na most poprzemysłowy położony w K. pomiędzy działkami numer (...) stanowiącej własność strony powodowej Gminy Miejskiej K. oraz działką numer (...) oddaną w użytkowanie wieczyste stronie pozwanej Towarzystwu Budownictwa (...) spółka z o.o. w K..

Strona powodowa domagała się wydania w stanie wolnym spornego mostu poprzemysłowego. (...) sp. z o.o. w K. wykonało urządzenia zagradzające wejście na most. Urządzenia te zostały wykonane przez stronę pozwaną od strony działki (...). Potwierdza to dokumentacja fotograficzna k.78-79, a także dokumentacja fotograficzna wykonana w wyniku oględzin – płyta CD k. 127. Nie doszło jednak do przejęcia faktycznego władztwa nad rzeczą. Ochrona windykacyjna została przyznana właścicielowi tylko w przypadku przejęcia władztwa. Zgodnie bowiem z przepisem art. 222 § 1 k.c. właściciel może żądać od osoby, która faktycznie włada jego rzeczą, ażeby rzecz została mu wydana, chyba że osobie tej przysługuje skuteczne względem właściciela uprawnienie do władania rzeczą. Niezależnie jednak od przypisywanych przez stronę powodową praw do mostu, przy braku jego faktycznego zajęcia przez stronę pozwaną, brak było podstaw do orzeczenia o wydaniu rzeczy opierającego się na roszczeniu windykacyjnym określonym w art. 222 § 1 k.c. W tych warunkach powództwo w zakresie roszczenia windykacyjnego należało oddalić, o czym orzeczono w punkcie II sentencji. Na marginesie należy wskazać, że możliwość korzystania z przejścia przez most i działkę sąsiednią w ciągu komunikacyjnym, będzie zapewniona poprzez wykonanie orzeczenia w zakresie ochrony uprawnień wynikających ze służebności gruntowej.

Orzekając o kosztach należało mieć na uwadze postanowienie Sądu Okręgowego w Jeleniej Górze z dnia 21 kwietnia 2017 r. ustalające wartość przedmiotu sporu na 7 102,00 zł, przy czym odnośnie roszczenia o dokonanie demontażu zabezpieczeń wynosiła ona 1 000,00 zł, a odnośnie roszczenia o wydanie mostu – 6 102,00 zł. Rozstrzygnięcie oparto o regułę wyrażoną w art. 100 zd. 1 k.p.c., zgodnie z którą w razie częściowego tylko uwzględnienia żądań koszty będą wzajemnie zniesione lub stosunkowo rozdzielone. Strona powodowa wygrała sprawę w 14 % i przegrała w 86%. Odwrotne proporcje dotyczą strony pozwanej. Kosztami strony powodowej były należna opłata sądowa – 356,00 zł, koszty zastępstwa prawnego – 2 400,00 zł; łącznie – 2 756,00 zł. Do kosztów strony pozwanej należą koszty zastępstwa prawnego 2 400,00 z. Po wzajemnym zniesieniu i stosunkowym rozdzieleniu (2 064,00 zł – 385,84 zł) należało zasądzić na rzecz strony pozwanej kwotę 1 678,16 zł tytułem zwrotu kosztów procesu, o czym orzeczono w punkcie III wyroku.

Zwrotowi na rzecz strony powodowej podlegała różnica między opłatą sądową pobraną a należną. Zgodnie z przepisem art. 80 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych sąd z urzędu zwraca różnicę między opłatą pobraną a opłatą należną. Strona powodowa wpłaciła 10 005,00 zł, należna opłata wyniosła 356,00 zł. Należało zatem zwrócić stronie powodowej od Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Kamiennej Górze kwotę 9 649,00 zł.

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE