UZASADNIENIE

wyroku Sądu Okręgowego w Tarnowie I Wydział Cywilny z dnia 05 października
2017 r.

Powód S. K. wniósł o zasądzenie od strony pozwanej (...) Biura (...) na swoją rzecz kwoty 100 000 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty, tytułem zadośćuczynienia za naruszenie dóbr osobistych w związku ze śmiercią matki powoda oraz
o zasądzenie od strony pozwanej na rzecz powoda kosztów postępowania wg norm przepisanych.

Na uzasadnienie powód podniósł, iż w dniu 21 czerwca 2001 roku w miejscowości J. doszło do wypadku drogowego, w wyniku którego śmierć poniosła E. K. (matka powoda). Sprawcą zdarzenia był J. P., który kierując pojazdem marki O., wymusił pierwszeństwo przejazdu na kierującym pojazdem marki L., doprowadzając do czołowego zderzenia pojazdów. Na skutek doznanych wielonarządowych obrażeń ciała E. K. zmarła tego samego dnia, po przewiezieniu do Szpitala (...) w B.. W dniu zdarzenia pojazd sprawcy objęty był ochroną ubezpieczeniową z tytułu odpowiedzialności cywilnej w austriackim towarzystwie ubezpieczeniowym W. (...). Pismem z dnia 27 października 2015 r. powód zgłosił szkodę niemajątkową, polegającą na naruszeniu dóbr osobistych w związku ze śmiercią matki i wniósł o likwidację tej szkody poprzez wypłatę zadośćuczynienia do (...) S.A. Ten ostatni, na podstawie art. 122 ust. 1 pkt 3 w związku z ust. 2 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (Dz. U. Nr 124, poz. 1152, z późn. zm.), przekazał zgłoszenie wraz z dokumentacją nominowanemu korespondentowi zagranicznego ubezpieczyciela w Polsce, tj. (...) S.A. (które przeprowadza proces likwidacji szkód w imieniu pozwanego biura), celem dalszej likwidacji. Pismem z dnia 10 grudnia 2015 r. (...) S.A. odmówiło wypłaty żądanego zadośćuczynienia, powołując się na fakt zawarcia ugody generalnej między powodem a towarzystwem W. (...) w 2003 r. W opinii powoda fakt zawarcia przedmiotowej ugody nie wyłącza możliwości dochodzenia obecnie zadośćuczynienia za naruszenie dóbr osobistych, albowiem zaproponowana (i przyjęta przez powoda reprezentowanego w toku postępowania likwidacyjnego przez kuratora ustanowionego dla osoby małoletniej) ugoda polegająca na wypłacie powodowi odszkodowania w kwocie 5 820 euro nie uwzględniała zaspokojenia roszczenia powoda o zadośćuczynienie.

Co się zaś tyczy podstaw faktycznych żądania zasądzenia od strony powodowej roszczenia o zadośćuczynienie powód wskazał, że śmierć matki była dla niego bardzo silnym wstrząsem psychicznym. Krzywda jest tym większa, że śmierć matki nastąpiła w bardzo dramatycznych okolicznościach, a powód był wówczas zaledwie dwunastoletnim dzieckiem. E. K. od najmłodszych lat pełniła w życiu powoda ważną rolę. Brała ona czynny udział w wychowaniu syna, wpajała mu ważne normy, zasady postępowania, uczyła funkcjonowania w grupie, doradzała mu w problemach. Była prawdziwym wzorcem, mającym wpływ na jego rozwój. Zapewniała mu wsparcie zarówno duchowe, emocjonalne, jak i materialne. Spędzony razem czas, miłość, wsparcie, jakie powód otrzymywał od mamy bardzo wzmacniały więź pomiędzy nimi. Brak matki w późniejszym życiu powoda, wpłynął na jego rozwój bardzo niekorzystnie. Utracił on autorytet i wzorzec postępowania. Śmierć mamy spowodowała u powoda zaniżony poziom własnej wartości i motywacji. Powód do tej pory odczuwa smutek i żal z powodu tego, że jego matka odeszła tak nagle i w tak tragicznych okolicznościach. Powyższe w ocenie powoda naruszyło szereg dóbr osobistych, zatem swoje roszczenie powód oparł na treści art. 448 k.c. w zw. z art. 24 § 1 k.c.

Legitymacja strony pozwanej w ocenie powoda wynika zaś z art. 123 ust. 1 ustawy
o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli. (...) Biuro (...) odpowiada za szkody będące następstwem wypadków, które miały miejsce na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej i powstały w związku z ruchem pojazdów mechanicznych, zarejestrowanych w państwach, których biura narodowe są sygnatariuszami Porozumienia Wielostronnego. Jako że pojazd sprawcy ubezpieczony był przez austriackiego ubezpieczyciela, a Austria jest sygnatariuszem Porozumienia Wielostronnego, zasadnym było skierowanie niniejszego pozwu przeciwko (...) Biuru (...).

W odpowiedzi na pozew strona pozwana (...) Biuro (...) wniosła o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów procesu wg norm przepisanych.

Uzasadniając powyższe strona pozwana nie kwestionowała twierdzeń powoda dotyczących wypadku z dnia 21 czerwca 2001 r. oraz kwestii ubezpieczenia pojazdu sprawcy wypadku przez W. (...). Pozwany wskazał jednak, że w toku postępowania szkodowego pomiędzy pełnomocnikiem rodziny powoda oraz ubezpieczycielem prowadzone były negocjacje ugodowe, które doprowadziły do ugody, na skutek której powód otrzymał kwotę 5 820 euro, zrzekając się dalszych roszczeń. W związku z powyższym powództwo winno ulec oddaleniu w całości z uwagi na zaspokojenie w całości roszczeń powoda i występujący w sprawie stan powagi rzeczy ugodzonej. Takie roszczenie pozwu w ocenie strony pozwanej narusza zaś zasadę wynikającą z treści art. 5 k.c. W odpowiedzi na pozew podano również, że w wyniku ponownego zgłoszenia szkody po upływie 14 lat od wypadku, korespondent zagranicznego towarzystwa ubezpieczeń - (...) S.A. - przeprowadził postępowanie szkodowe, którego celem była rekonstrukcja ustaleń W. (...), ustalenie okoliczności zdarzenia, rozmiarów szkody, krzywdy powoda, a także zakresu odpowiedzialności pozwanego. W wyniku przeprowadzonych czynności spółka wydała w dniu 10 grudnia 2015 r. decyzję odmawiającą wypłaty żądanego przez powoda zadośćuczynienia, z uwagi na zawartą w 2003 r. ugodę. Odnosząc się do twierdzeń pozwu strona powodowa podniosła także, iż powód nie udowodnił, żeby wypłacona dotychczas na jego rzecz kwota 5 820 euro była w świetle niniejszej sprawy nieodpowiednia. Zawarcie ugody nastąpiło po upływie prawie 2 lat od tragicznego zdarzenia, a zatem nie można wywodzić, że decyzja o zawarciu porozumienia opiewającego na wskazaną wyżej kwotę została podjęta bez głębszego przemyślenia, czy pod wpływem emocji; nadto w ocenie pozwanego wypłacona na rzecz powoda kwota jest adekwatna do stopnia doznanej przez niego krzywdy. W odpowiedzi na pozew podniesiono również zarzut przedawnienia, albowiem zdarzenie, z którego powód wywodzi swoje żądania miało miejsce w dniu 21 czerwca 2001 r., pozew zaś datowany jest na dzień 22 marca 2016 r. Pozwany podniósł również, że żądanie zasądzenia odsetek od dnia wniesienia pozwu jest niezasadnym, albowiem odszkodowanie należne tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę jest wymagalne z datą wyrokowania.

Interwenient uboczny pozwanego W. (...) wniósł o oddalenie powództwa w całości.

Na uzasadnienie wskazano, że zawarta pomiędzy powodem a W. (...) ugoda obejmowała całościową likwidację zgłoszonej szkody – zarówno odszkodowania jak i zadośćuczynienia. Mając zatem na uwadze zapłatę przez interwenienta ubocznego kwoty wynikającej z ugody i tym samym zaspokojenie powoda w całości, a nadto stan powagi rzeczy ugodzonej, przedmiotowe powództwo winno podlegać oddaleniu.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 21 czerwca 2001 roku w miejscowości J. w powiecie (...) doszło do wypadku drogowego, w wyniku którego śmierć poniosła E. K.. Sprawcą zdarzenia był J. P., który kierując pojazdem marki O. o nr rej. (...), wymusił pierwszeństwo przejazdu na kierującym pojazdem marki L. o nr rej. (...) J. H., doprowadzając do czołowego zderzenia pojazdów. Na skutek doznanych wielonarządowych obrażeń ciała E. K. zmarła tego samego dnia, po przewiezieniu do Szpitala (...) w B.. Sprawca wypadku zmarł na miejscu zdarzenia. Zmarła E. K. była matką powoda.

Dowód: kserokopie odpisów skróconych aktów USC k. 19 i k. 24, kserokopia postanowienia z dnia 04 września 2001 r. o umorzeniu dochodzenia k. 20-23

S. K. w chwili śmierci matki miał 11 lat. Powód był najmłodszym z trojga rodzeństwa, bardzo przywiązanym do matki, z którą starał się spędzać jak najwięcej czasu.

Po śmierci matki powód stał się nerwowy, zamknął się w sobie, nie wykazywał radości z wspólnego przeżywania świąt z pozostałymi członkami rodziny, zaś jego wyniki w nauce pogorszyły się. Odczuwał przykrość słysząc słowa dotyczące jego matki od osób, które nie wiedziały, że matka powoda nie żyje.

Aktualnie powód odwiedza grób matki na cmentarzu przynajmniej raz w tygodniu (po uczestnictwie w niedzielnej mszy świętej); odwiedza cmentarz również w sytuacji zaistnienia osobistych problemów. Na przełomie 2015/2016 r. powód zaczął uczęszczać do psychologa,
z uwagi na problemy w nawiązywaniu prawidłowych relacji z kobietami, wyrażające się
w nieuzasadnionej obawie powoda straty swojej partnerki.

Pomimo pogorszenia się wyników edukacji powoda po śmierci jego matki, powód ukończył szkołę zgodnie z programem, oraz zrealizował swoje plany zawodowe: ukończył studia prawnicze.

Dowód: zeznania świadka I. C. k. 161v-162, zeznania powoda S. K. k.161v-162

Relacja łącząca powoda i jego matkę była bardzo silna pod względem emocjonalnym. Matka była dla niego najważniejszym obiektem miłości, zapewniała mu poczucie bezpieczeństwa i stabilne środowisko wychowawcze. Opiekowała się nim, rozpoznawała
i zaspokajała jego potrzeby, wspierała w chwilach niepowodzeń oraz życiowych trudności.
Jej wsparcie było dla niego szczególnie znaczące zwłaszcza dlatego, że w dzieciństwie był nieśmiały i nieco wycofany. W następstwie śmierci matki u powoda wystąpiła normatywna reakcja żałoby. W chwili obecnej u powoda nie występują objawy psychopatologiczne bezpośrednio związane ze śmiercią matki. Wydarzenie to było niewątpliwie traumatycznym doświadczeniem dla małoletniego wówczas S. K., jednak nie zaburzyło ono jego funkcjonowania w sposób trwały i znaczący. Najsilniej żałobę powód odczuwał przez rok po śmierci matki, przez trzy lata nie mógł się pogodzić z jej stratą. Do chwili obecnej odczuwa negatywne emocje związane z tym zdarzeniem, które najbardziej intensywne są w okresie świąt czy rocznic. Aktualnie doświadczane trudności emocjonalne nie pozostają w bezpośrednim związku z traumatycznym wydarzeniem z dzieciństwa i nie ograniczają funkcjonowania powoda. Jest on osobą samodzielną, efektywnie funkcjonującą w rolach społecznych.

Dowód: opinia sądowa psychiatryczno-psychologiczna k. 184-194

W dniu zdarzenia pojazd sprawcy objęty był ochroną ubezpieczeniową z tytułu odpowiedzialności cywilnej w austriackim towarzystwie ubezpieczeniowym W. (...). Po śmierci E. K., rodzina zmarłej postanowiła dochodzić odszkodowania bezpośrednio od ubezpieczyciela pojazdu sprawcy, tj. austriackiego Towarzystwa Ubezpieczeń. W tym celu umocowali oni austriackiego pełnomocnika, adwokata H. H., do reprezentowania ich w toku postępowania przed ubezpieczycielem.

Ponieważ powód S. K. w trakcie prowadzonego postępowania likwidacyjnego był małoletni, celem dochodzenia jego roszczeń powstała konieczność ustanowienia dla niego kuratora. Postanowieniem z dnia 4 lutego 2003 r. Sąd Rejonowy
w Brzesku Wydział III Rodzinny i Nieletnich ustanowił dla małoletniego S. K. kuratora w osobie M. K. (1), celem reprezentowania małoletniego powoda
w postępowaniu odszkodowawczym po zmarłej matce E. K..

W dniu 21 lutego 2003 r., M. K. (2) (ojciec powoda), I. i A. K. (siostry powoda) oraz reprezentujący powoda kurator M. K. (1) sporządzili przed notariuszem J. K. w Kancelarii Notarialnej w B. oświadczenie, na mocy którego wyrazili zgodę na warunki ugody zaproponowane przez austriackiego ubezpieczyciela i podział zaproponowanej w drodze ugody kwoty 14 550 euro tytułem odszkodowania, w ten sposób, że: małoletni S. K. miał otrzymać kwotę 5 820 euro, natomiast pozostałe osoby, tj. M. K. (2), A. K. i I. K. miały otrzymać kwoty w wysokości po 2 910 euro.

W toku postępowania likwidacyjnego prowadzonego przed W. (...) na konto pełnomocnika rodziny zmarłej ostatecznie wypłacono kwotę 18 200 euro tytułem zryczałtowanej kwoty odszkodowania.

Postanowieniem z dnia 06 marca 2003 r. Sąd Rejonowy w Brzesku Wydział III Rodzinny i Nieletnich zezwolił kuratorowi M. K. (1) na wypłatę kwoty 5 820 euro należnej tytułem odszkodowania dla S. K..

Dowód: kserokopia dokumentu k. 67-68 wraz z jego uwierzytelnionym tłumaczeniem
k. 105, uwierzytelnione tłumaczenie dokumentów akt szkody k. 35-36, k. 41-44, k. 122-128, akta szkody (...), częściowo zeznania świadka M. K. (1) k. 162-162v, postanowienie z dnia 04 lutego 2003 r. Sądu Rejonowego w Brzesku Wydział III Rodzinny
i Nieletnich k. 11-11v akt o sygn. III RNsm 12/03, postanowienie z dnia 06 marca 2003 r. Sądu Rejonowego w Brzesku Wydział III Rodzinny i Nieletnich k. 5 akt o sygn. III RNsm 26/03, oświadczenie w sprawie ugody k. 8-8v akt o sygn. III RNsm 26/03,

Pismem z dnia 27 października 2015 r. powód dokonał zgłoszenia szkody niemajątkowej polegającej na naruszeniu dóbr osobistych w związku ze śmiercią jego matki E. K. do (...) S.A. (...) S.A. przekazał zgłoszenie nominowanemu korespondentowi zagranicznego ubezpieczyciela
w Polsce tj. (...) S.A., które pismem z dnia
10 grudnia 2015 r. odmówiło wypłaty żądanego zadośćuczynienia, powołując się na fakt zawarcia ugody generalnej pomiędzy powodem a Towarzystwem W. (...) z 2003 roku.

Dowód: kserokopia pisma powoda z dnia 27 października 2015 r. k. 25-31, kserokopia pisma z dnia 10 grudnia 2015 r. k. 32

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie dowodów z dokumentów urzędowych i prywatnych zalegających w aktach przedmiotowej sprawy, akt szkodowych oraz zeznań świadków i powoda.

Dokumenty dające podstawę dla poczynienia ustaleń faktycznych w niniejszej sprawie Sąd uznał za autentyczne i wiarygodne. Ich treść i forma nie budziły zastrzeżeń i wątpliwości uczestników postępowania, nie ujawniły się też takie okoliczności, które należałoby brać pod uwagę z urzędu, a które podważałyby wiarygodność tych dowodów i godziły w ich moc dowodową od strony materialnej czy formalnej. Stąd też omawiane dowody zachowują
w pełni właściwą dla siebie moc dowodową nadaną przepisami art. 244 i 245 k.p.c. i jako takie zostały uwzględnione przez Sąd.

Sąd podzielił w całości wnioski wynikające z opinii biegłych sądowych W. M. i G. S.. Biegli opierając się na posiadanej wiedzy specjalistycznej oraz bazując na swoim doświadczeniu zawodowym wyczerpująco wyjaśnili zaistniałe w sprawie wątpliwości w sposób, który dla Sądu był przekonywujący i logiczny. Udzielając tych wyjaśnień biegli dołożyli wszelkiej staranności wymaganej od specjalistów, w związku z czym z punktu widzenia metodologicznej poprawności wskazana opinia nie budzi żadnych zastrzeżeń Sądu. Analizując treść przedmiotowej opinii Sąd uznał także, iż biegli w sposób dokładny i skrupulatny przedstawili sposób, w jaki kształtowały się relacje powoda z matką zarówno przed wypadkiem jak i po tragicznym zdarzeniu oraz jaki wpływ na życie powoda miała śmierć matki. Godzi się także zauważyć, że również strony postępowania nie kwestionowały treści tej opinii.

Zeznania świadka I. C. Sąd w całości uznał za wiarygodne, spójne, logiczne
i bezsprzeczne, a co za tym idzie dające podstawy do oparcia na tychże zeznaniach konstrukcji stanu faktycznego niniejszej sprawy. Świadek odpowiadała na pytania Sądu wyczerpująco, wskazywała dokładnie okoliczności istotne dla rozstrzygnięcia, nie zaobserwowano również, aby świadek starała się uniknąć odpowiedzi na pytania Sądu lub pełnomocników stron poprzez podnoszenie w trakcie zeznań kwestii niedotyczących sprawy. Wobec powyższego konstruując stan faktyczny sprawy zeznania świadka należało wziąć pod uwagę w całości.

Sąd uwzględnił zeznania świadka M. K. (1) jedynie w części, albowiem świadek nie przedstawiał depozycji w sposób zdecydowany, w trakcie składania zeznań nie potrafił wyjaśnić wątpliwości Sądu co do stanu faktycznego sprawy, zatem zeznania świadka Sąd wziął pod uwagę jedynie w zakresie, w jakim zeznania te były zdecydowane, bezsprzeczne oraz pokrywały się z pozostałym materiałem dowodowym.

Zeznania powoda Sąd uwzględnił w całości. Powód w trakcie składania zeznań wyczerpująco odpowiadał na pytania Sądu, zeznania te w ocenie Sądu były wewnętrznie spójne, bezsprzeczne, co pozwala obdarzyć je w pełni walorem wiarygodności. Na uwagę zasługuje także fakt, że chociaż od przedmiotowego wypadku minęło ok. 16 lat, to powód
w trakcie składania zeznań przedstawiał wydarzenia z przeszłości w sposób jasny
i zrozumiały. Podkreślić też należy, iż w bezpośrednim kontakcie powoda z Sądem dało się odczuć, iż jego depozycje są szczere i obiektywne.

Sąd rozważył, co następuje:

Powództwo zasługuje na uwzględnienie jedynie w części.

W pierwszej kolejności należy wskazać, że pozwany w niniejszej sprawie ponosi odpowiedzialność majątkową za szkodę wyrządzoną powodowi przez osobę objętą obowiązkowym ubezpieczeniem odpowiedzialności cywilnej, która kierując pojazdem mechanicznym w okresie trwania odpowiedzialności ubezpieczeniowej, wyrządziła szkodę
w związku z ruchem tego pojazdu, stosownie do art. 436 § 1 k.c. w zw. z art. 435 § 1 k.c. i art. 35 oraz art. 123 pkt. 1 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (Dz. U. z 2016 r., poz. 2060). Zgodnie z treścią art. 123 pkt 1 ustawy
o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli, (...) Biuro (...) odpowiada za szkody będące następstwem wypadków, które miały miejsce na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej i powstały w związku z ruchem pojazdów mechanicznych, zarejestrowanych w państwach, których biura narodowe są sygnatariuszami Porozumienia Wielostronnego.

Na wstępie należy zauważyć, że wbrew zarzutowi pozwanego, uznano, że roszczenie powoda nie uległo przedawnieniu. W dniu 10 sierpnia 2007 r. wszedł w życie art. 442 KC, który w § 2 wprowadził dwudziestoletni termin przedawnienia dla roszczeń dotyczących szkód wynikłych ze zbrodni lub występku. Zgodnie z art. 2 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o zmianie ustawy - Kodeks cywilny (Dz.U. z 2007 r. Nr 80, poz. 538) do roszczeń, powstałych przed dniem wejścia w życie wskazanej ustawy, a według przepisów dotychczasowych w tym dniu jeszcze nieprzedawnionych, stosuje się przepisy art. 442 KC. Ustawa zmieniająca nie wprowadziła żadnych innych włączeń, ani ograniczeń zasad odpowiedzialności sprawcy zbrodni lub występku. Przy czym wskazać należy, iż przed wejściem w życie art. 442 KC, roszczenie powoda nie uległo przedawnieniu. Zgodnie bowiem z obowiązującym do dnia 10 sierpnia 2007 r. art. 442 § 2 KC jeżeli szkoda wynikła ze zbrodni lub występku, roszczenie o naprawienie szkody ulega przedawnieniu z upływem lat dziesięciu od dnia popełnienia przestępstwa bez względu na to, kiedy poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia. Z powyższego wynika, iż w przypadku, gdyby omawianego przepisu nie uchylono roszczenie powoda uległoby przedawnieniu dopiero w 2011 r., a więc w chwili wejściu w życie art. 442 KC nie było przedawnione.

Bez znaczenia jest przy tym fakt, że 4 września 2001 roku umorzono dochodzenie w sprawie śmierci matki powoda z uwagi na śmierć sprawcy wypadku. Podobne stanowisko zajął Sąd Najwyższy w uchwale 7 sędziów z dnia z 29.10. 2013 r., III CZP 50/13, w której stwierdzono, że roszczenie pokrzywdzonego o naprawienie szkody wynikłej ze zbrodni lub występku, wyrządzonej w okolicznościach uzasadniających odpowiedzialność cywilną posiadacza pojazdu mechanicznego lub kierującego pojazdem mechanicznym, których tożsamości nie ustalono, przedawnia się na podstawie art. 442¹ § 2 KC.

Reasumując zatem powyższe stwierdzenia uznać należy, że roszczenie powoda nie jest przedawnione.

Z uwagi na fakt, iż działanie sprawcy wypadku powodujące śmierć matki powoda miało miejsce w 2001 r. powód nie może dochodzić zadośćuczynienia na podstawie art. 446 § 4 k.c. Przepis ten bowiem wszedł w życie w dniu 3 sierpnia 2008 r., z chwilą wejścia w życie ustawy z dnia 30 maja 2008 r. o zmianie ustawy - Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. 2008 r. Nr 116 poz. 731). Ustawa ta, nie zawiera żadnych szczególnych unormowań intertemporalnych dotyczących przytoczonego przepisu. Tym samym nie można uznać, aby istniały podstawy prawne do stosowania treści tego przepisu z mocą wsteczną. Zgodnie z treścią wyroku Sądu Najwyższego z dnia 10 listopada 2010 r. (II CSK 248/2010, Legalis nr 309862) najbliższym członkom rodziny zmarłego nie przysługuje roszczenie o zadośćuczynienie pieniężne za doznaną krzywdę na podstawie art. 446 § 4 k.c., gdy śmierć nastąpiła na skutek deliktu przed dniem 3 sierpnia 2008 r. Niemniej jednak zgodnie z uchwałą Sądu Najwyższego z dnia 22 października 2010 roku (sygn. akt III CZP 76/10, Legalis nr 254081) najbliższemu członkowi rodziny zmarłego przysługuje na podstawie art. 448 k.c. w związku z art. 24 § 1 k.c. zadośćuczynienie za doznaną krzywdę, gdy śmierć nastąpiła na skutek deliktu, który miał miejsce przed dniem 3 sierpnia 2008 roku. Pogląd ten został zaprezentowany także w uchwale Sądu Najwyższego z dnia 13 lipca 2011 roku podjętej w sprawie o sygn. III CZP 32/11.

Za zasadne zatem uznać należy stanowisko powoda, iż podstawę jego roszczenia stanowi art. 24 k.c. i 23 k.c. w zw. z art. 448 k.c. Podstawową funkcją zadośćuczynienia pieniężnego za naruszenie dóbr osobistych jest funkcja kompensacyjna. Zadośćuczynienie ma wynagrodzić doznaną krzywdę, a zatem wszelkie ujemne uczucia, cierpienia i przeżycia psychiczne, związane z utratą bliskiej osoby, które nie dają się w prosty sposób przeliczyć na wartości pieniężne, ma kompensować ból spowodowany śmiercią osoby bliskiej oraz przedwczesną utratę członka rodziny. Trudno jest wycenić krzywdę i cierpienie po stracie osoby bliskiej. Każdy przypadek powinien być więc indywidualizowany z uwzględnieniem wszystkich okoliczności sprawy oraz przy wzięciu pod uwagę tego, że na rozmiar krzywdy mają przede wszystkim wpływ: dramatyzm doznań osób bliskich zmarłemu, poczucie osamotnienia i pustki, cierpienia moralne i wstrząs psychiczny wywołany śmiercią osoby najbliższej, rodzaj i intensywność więzi łączącej pokrzywdzonego ze zmarłym, charakter i rodzaj zaburzeń w prawidłowym funkcjonowaniu członków rodziny zmarłego, rola jaką w rodzinie pełniła osoba zmarłego, stopień w jakim pokrzywdzony będzie umiał się znaleźć w nowej rzeczywistości i zdolności jej zaakceptowania, leczenie doznanej traumy. Klauzula "odpowiedniej sumy" pozostawia zaś sądowi orzekającemu margines uznaniowości, co do wysokości zasądzanej kwoty. Kwota ta musi przedstawiać jakąś ekonomicznie odczuwaną wartość, w związku z kompensacyjnym charakterem zadośćuczynienia, z drugiej jednak strony nie może być nadmierna w stosunku do doznanej krzywdy, lecz utrzymana w rozsądnych granicach, odpowiadających aktualnym warunkom i stopie życiowej społeczeństwa (por. wyroki s. apel. we Wrocławiu z dnia 28 marca 2012 r. I ACa 162/12, Lex nr 1164092; z dnia 24 lutego 2012 r. I ACa 84/12, Lex nr 1124827 i z dnia 23 maja 2011 r. I ACa 226/11, Lex nr 1162842 oraz wyroki SN z dnia 11 kwietnia 2006 r. I CSK 159/05, Lex nr 371773; z dnia 3 czerwca 2011 r. III CSK 279/10, Lex nr 898254 i z dnia 28 września 2001 r. III CKN 427/00, Lex nr 52766).

Sąd Okręgowy nie podziela argumentacji strony pozwanej, iż ugoda zawarta
z ubezpieczycielem w 2003 r. wyczerpała wszystkie roszczenia powoda związane ze śmiercią jego matki. W niniejszej sprawie niewątpliwe jest, że pomiędzy austriackim ubezpieczycielem, a rodziną zmarłej E. K. została zawarta ugoda na mocy której ubezpieczyciel wypłacił na rzecz rodziny powoda kwotę 18 200 euro tytułem zryczałtowanego odszkodowania. Kwestią bezsporną jest również fakt, że ugoda ta obejmowała także zrzeczenie się przez rodzinę zmarłej dochodzenia dalszych roszczeń. Jednak w ocenie Sądu Okręgowego przedmiotowa ugoda dotyczyła wyłącznie roszczeń odszkodowawczych z tytułu pogorszenia sytuacji życiowej powoda i jego rodziny po śmierci E. K.. Roszczenia te były zatem roszczeniami o naprawienie szkody majątkowej, a nie krzywdy. Powyższe potwierdza jednoznacznie treść porozumienia z dnia 21 lutego 2003 r. (sygn. akt III RNsm 26/03), w którym wyraźnie jest mowa o zgodzie rodziny na przyznanie „kwoty odszkodowania”. Wskazuje na to również treść akt postępowania, które dotyczyło ustanowienia dla małoletniego wówczas S. K. kuratora dla reprezentowania go w postępowaniu likwidacyjnym. Sąd Rejonowy w Brzesku postanowieniem z dnia 6 marca 2003 r. zezwolił kuratorowi na wypłatę małoletniemu należnej mu kwoty „tytułem odszkodowania”. Już zatem literalna wykładnia powyższych oświadczeń woli prowadzi do wniosku, że treścią ugody objęte były wyłącznie roszczenia stricte odszkodowawcze, tj. związane z naprawieniem szkody majątkowej.

W świetle powyższych rozważań należało uznać, że kwota wypłacona dotychczas przez ubezpieczyciela dotyczyła wyłącznie roszczeń dochodzonych w ramach odszkodowania
z tytułu znacznego pogorszenia sytuacji życiowej nie zaś w ramach zadośćuczynienia za cierpienia psychiczne i moralne. Z materiału dowodowego zgromadzonego w niniejszej sprawie wynika bowiem, że ubezpieczyciel w toku postępowania likwidacyjnego wypłacił na rzecz powoda kwotę 5 820 euro. Kwota ta stanowiła więc równowartość ok. 23 000 zł.
Nie sposób zatem uznać aby suma ta w całości wyczerpywała roszczenia powoda zarówno
w zakresie odszkodowania jak i zadośćuczynienia. Powód niewątpliwie bowiem doznał krzywdy wskutek nagłego zerwania więzi z matką; śmierć osoby bliskiej jest zawsze bolesnym przeżyciem, zwłaszcza w tak bliskiej relacji jak syn-matka. W świetle poczynionych ustaleń faktycznych są podstawy do przyjęcia, iż więź powoda z matką była dla powoda jedną z najistotniejszych więzi. Powód do chwili śmierci matki praktycznie codziennie przebywałaz nią, razem z nią mieszkał, darzył ją ponadprzeciętnym uczuciem miłości, co świadczy o tym, że relacje rodzinne powoda z matką były wzorowe, zaś więź powoda z matką była i jest nadal bardzo silna. Nagła, tragiczna śmierć matki przerwała tę relację, jedyną taką w życiu powoda, była dla niego traumatycznym przeżyciem, powodującym bolesne odczuwanie braku jednej z najbliższych osób, które trwa do dnia dzisiejszego. Zasadnym jest uznać, iż powód nadal ma poczucie straty, wspomina matkę, odczuwa jej brak, tęskni za nią. Ponadto pod wpływem tragicznego zdarzenia powód zmienił swoje nastawienie do otaczającego go świata, zamknął się w sobie, co również przemawia za uznaniem, że tragiczne zdarzenie wywołało bardzo silnie oddziaływujące negatywne skutki w psychice powoda.

Z drugiej jednak strony Sąd miał na uwadze, iż nie zostało wykazane, że negatywne konsekwencje psychiczne jakie wystąpiły u powoda po śmierci matki nie mają charakteru np. patologicznego, nadto niewątpliwym jest, iż intensywność negatywnych przeżyć powoda
z czasem słabła. Niewątpliwie negatywne emocje uległy wyciszeniu, jego przeżycia związane ze śmiercią matki – jakkolwiek dolegliwe, związane z cierpieniem - nie zaburzyły definitywnie jego funkcjonowania w społeczeństwie. Wprawdzie powód na przełomie 2015/2016 r. odbywał wizyty u psychologa, lecz nie wykazał powód bezpośredniego związku tych wizyt ze śmiercią matki. Powyższe nakazuje uznać, iż traumatyczne przeżycia powoda oraz rozpacz jaka towarzyszyła mu w życiu codziennym po utracie bliskiej osoby nie spowodowały w psychice powoda skutków ponadprzeciętnie negatywnych, co przemawiałoby za uwzględnieniem żądania powoda w całości.

Mając zatem na uwadze wszystkie powyższe okoliczności, w ocenie Sądu odpowiednim zadośćuczynieniem dla powoda jest kwota w wysokości 50 000 zł.

Żądanie zasądzenia odsetek znajduje oparcie w art. 481 § 1 k.c. W myśl tego przepisu, jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi. Zgodnie zaś
z art. 455 k.c., jeżeli termin spełnienia świadczenia nie jest oznaczony, ani nie wynika
z właściwości zobowiązania, świadczenie powinno być spełnione niezwłocznie po wezwaniu dłużnika do wykonania.

Ustalając termin, od którego należy naliczać odsetki od kwoty 50 000 zł zasądzonej w punkcie I sentencji wyroku Sąd przyjął datę 30 marca 2016 r., która to data jest datą wniesienia pozwu – co zgodne było również z żądaniem zawartym w pozwie.

Orzekając o kosztach sądowych wynikłych w przedmiotowej sprawie Sąd miał na względzie art. 98 § 1 k.p.c. Jako że żądanie powoda zostało uwzględnione jedynie w połowie
(a tym samym w połowie uwzględniono stanowisko strony pozwanej) zasądzono od strony pozwanej na rzecz powoda kwotę 2 500 zł tytułem zwrotu połowy uiszczonej przez powoda opłaty od pozwu. Z uwagi zaś na fakt, iż w toku sprawy zaistniał koszt w postaci wynagrodzenia biegłych (łączny koszt wynagrodzenia to 1 219,78 zł), Sąd nakazał pobrać na rzecz Skarbu Państwa od strony powodowej kwotę 109,89 zł (mając na uwadze, iż powód w toku sprawy uiścił zaliczkę w kwocie 500 zł na koszty opinii biegłych) oraz od strony pozwanej kwotę 609,89 zł stanowiącą połowę całej kwoty należnej biegłym.

W pozostałym zakresie orzekając o kosztach postępowania Sąd orzekł na podstawie art. 100 k.p.c. wzajemnie znosząc pomiędzy stronami koszty procesu.

SSO Waldemar Nawrocki

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE