UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 29 maja 2013 r. Sąd Rejonowy w Ostrowcu Świętokrzyskim zasądził od pozwanego (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w S. na rzecz powódki M. P. kwotę 5000 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 21 listopada 2012 r. do dnia zapłaty tytułem odszkodowania za znaczne pogorszenie sytuacji życiowej ( pkt I ), oddalił powództwo w pozostałej części (pkt II) oraz orzekł o kosztach procesu ( pkt III).

Sąd Rejonowy ustalił, że w dniu 31 października 2011 r. doszło do wypadku komunikacyjnego w którym ojciec powódki M. K. doznał obrażeń ciała, na skutek których zmarł w dniu 22 stycznia 2012 r. Decyzjami z dnia 3 lipca 2012 roku pozwany przyznał M. P. na podstawie art. 446 § 4 k.c. zadośćuczynienie w kwocie 20.000 zł oraz na podstawie art. 446 § 3 k.c. odszkodowanie z tytułu pogorszenia sytuacji życiowej powódki w kwocie 10.000 zł. Powódka od 10 lat zamieszkiwała wraz ze zmarłym ojcem M. K., matką R. K. oraz córką E. P.. Rodzina utrzymywała się z emerytury M. K. w kwocie 1500 zł i jego pracy dorywczej w charakterze fotografa oraz z emerytury jego żony R. K. w kwocie 900 zł. Koszty utrzymania mieszkania w postaci: opłat za energię elektryczną, gaz, wodę, ogrzewanie, podatek od nieruchomości ponosili w całości M. K. oraz R. K.. Powódka pozostawała na ich utrzymaniu. Próba prowadzenia przez nią działalności gospodarczej polegającej na wykonywaniu masażu zakończyła się niepowodzeniem. M. P. nie ma wyuczonego zawodu i aktualnie nie osiąga żadnych dochodów. Pod jej opieką pozostaje córka E. P., na której rzecz pobiera alimenty w kwocie 450 zł miesięcznie. Po śmierci M. K. byt materialny rodziny pogorszył się, czego przejawem jest rezygnacja z telefonu stacjonarnego oraz z ogrzewania gazowego. Powódka w okresie od 2006 r. do 2009 r. w związku ze swoim rozwodem leczyła się psychiatrycznie. Śmierć ojca wymusiła konieczność ponownego leczenia w tym zakresie.

W tych okolicznościach faktycznych Sąd Rejonowy uznał, że roszczenie powódki odnośnie zapłaty zadośćuczynienia pieniężnego nie zasługuje na uwzględnienie , bowiem w ocenie tego Sądu przyznana M. P. w toku postępowania likwidacyjnego kwota 20.000 zł w całości wyczerpuje jej roszczenie oraz uwzględnia w sposób kompleksowy rozmiar doznanej przez nią krzywdy. Sąd wskazał, że nie można wszystkich podnoszonych przez powódkę dolegliwości łączyć jedynie ze śmiercią jej ojca, gdyż z akt sprawy jednoznacznie wynika, iż już wcześniej powódka była osobą znerwicowaną i leczyła się psychiatrycznie. Według Sądu jedynie dowód z opinii biegłego umożliwiłby pełną ocenę skutków zdarzenia z dnia 31 października 2011 roku w zakresie sfery psychicznej powódki, jednakże powódka o jego przeprowadzenie nie wnioskowała. Odnośnie żądania zapłaty odszkodowania w związku ze znacznym pogorszeniem się sytuacji życiowej M. P. Sąd uznał, że roszczenie to jest zasadne co do kwoty 5.000 zł wskazując, że powódka M. P. wykazała, iż zdarzenie z dnia 31 października 2011 roku doprowadziło do znacznego pogorszenia się jej sytuacji życiowej, bowiem M. K. wraz z żoną ponosił koszty utrzymania wspólnego gospodarstwa domowego. W ocenie tego Sądu odszkodowanie w łącznej wysokości 15.000 zł ( a więc uwzględniające wypłaconą kwotę 10.000 zł przez ubezpieczyciela ) jest odpowiednie i równoważy w sposób pełny uszczerbek majątkowy doznany przez M. P.. Rozstrzygnięcie w przedmiocie kosztów procesu Sąd Rejonowy oparł na art. 100 k.p.c. i stosunkowo je rozdzielił, przy przyjęciu, że roszczenie powódki zostało uwzględnione jedynie w 20 %.

Apelację od tego wyroku wniosła powódka zaskarżając go w pkt I(pierwszym) i II (drugim), w zakresie oddalającym powództwo oraz w punkcie III(trzecim). Zarzuciła naruszenie przepisów prawa materialnego :

1) art. 446 § 4 kc poprzez oddalenie powództwa co do kwoty 15.000 zł z tytułu zadośćuczynienia po śmierci ojca M. K.,

2) art. 446 § 3 kc poprzez oddalenie powództwa co do kwoty 5 000 zł z tytułu znacznego pogorszenia sytuacji życiowej po śmierci ojca M. K..

W oparciu o powyższe zarzuty wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez zasądzenie od strony pozwanej na swoją rzecz kwoty 25 000 zł, na która składa się kwota 15.000 zł tytułem zadośćuczynienia po śmierci ojca wraz z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty oraz kwota 10.000 zł tytułem odszkodowania za znaczne pogorszenie sytuacji życiowej po śmierci ojca wraz z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty oraz zasądzenie od strony pozwanej na swoją rzecz kosztów procesu w tym kosztów zastępstwa procesowego oraz kosztów postępowania apelacyjnego według norm przepisanych. Z ostrożności procesowej wniosła o nieobciążanie jej na mocy art.102 k.p.c kosztami zastępstwa procesowego z uwagi na bardzo trudną sytuację majątkową.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje.

Apelacja nie zasługuje na uwzględnienie.

Sąd Okręgowy ustalenia faktyczne Sądu Rejonowego jako prawidłowe podziela i przyjmuje za własne. Podziela również dokonaną przez Sąd Rejonowy ocenę prawną ustalonych okoliczności faktycznych. W szczególności Sąd Rejonowy dokonał prawidłowej wykładni przepisów prawa materialnego t.j. art. 446 § 3 i § 4 k.c. W konsekwencji nie jest trafny podniesiony przez powódkę zarzut, że zasądzenie na jej rzecz odszkodowania z tytułu znacznego pogorszenia sytuacji życiowej w kwocie 5000 zł oraz uznanie przez Sąd Rejonowy, że wypłacona przez ubezpieczyciela kwota 20.000 zł stanowi odpowiednią sumę zadośćuczynienia za doznaną krzywdę, nastąpiło z naruszeniem przywołanych wyżej norm prawnych.

Należy zaznaczyć, że roszczenia powódki t.j. o zadośćuczynienie z art. 446 § 4 k.c. oraz o odszkodowanie z art. 446 § 3 k.c. mają charakter ocenny, co wynika z posłużenia się przez ustawodawcę terminem „stosowne odszkodowanie”, ,,odpowiednia suma”. Oznacza to, że sąd pierwszej instancji dysponuje przy ocenie żądania powoda, stosunkowo znacznym zakresem swobody jurysdykcyjnej, a sąd odwoławczy może dokonać korekty ich wysokości tylko wtedy, gdy zostanie wykazane, że biorąc pod uwagę wszystkie okoliczności sprawy, jest ona rażąco nieprzystająca do jej realiów, tj. nadmiernie wygórowana albo nadmiernie niska.

Trzeba wskazać, że w orzecznictwie przyjmuje się, że rażąco nieadekwatne jest zadośćuczynienie, które nie odzwierciedla prawidłowo wszystkich elementów składających się na doznaną krzywdę, przypisując znaczenie faktom i zdarzeniom nie dowiedzionym, bądź takim, których związek przyczynowy ze zdarzeniem nie został wykazany, lub odmawiając znaczenia takim okolicznościom, które wykazane zostały i pozostają ze zdarzeniem w związku, bądź którego kwota rażąco odbiega od tej, która byłaby adekwatna do rozmiarów doznanej krzywdy. Żadna z powyższych sytuacji w niniejszej sprawie nie występuje. Sąd Rejonowy uzasadnił wyczerpująco wysokość należnego powódce świadczenia i Sąd Okręgowy nie znalazł podstaw do podważenia oceny w tym zakresie. Sąd Rejonowy wziął pod rozwagę wszystkie okoliczności sprawy mające wpływ na określenie wysokości zadośćuczynienia. Zważył, że powódce po śmierci ojca towarzyszył stan charakterystyczny dla żałoby po stracie osobie najbliższej, objawiający się cierpieniem psychicznym, lękami, bezsennością. Sąd miał na uwadze fakt, że powódka od czasu zdarzenia wznowiła leczenie psychiatryczne, zażywa leki uspokajające, jednakże słusznie podkreślił, że powódka w nieodległej przeszłości już z takowej terapii korzystała w związku ze swoim rozwodem, co wskazuje, że już wcześniej cechowała ją słaba odporność psychiczna na trudności życiowe. Brak opinii biegłego (powódka o przeprowadzenie tego dowodu nie wnioskowała ) nie pozwala na ocenę rozmiaru krzywdy powódki w szerszym aspekcie i jednoznaczne wskazanie jaki bezpośredni wpływ na zdrowie psychiczne powódki miała śmierć ojca. Dokonując oceny rozmiaru doznanej krzywdy należy także zważyć, że powódka jest osobą dorosłą (ma 46 lat), a zatem jest w wieku, w którym w sposób naturalny więzi z rodzicami ulegają rozluźnieniu. Dla dzieci śmierć rodziców jest na pewnym etapie życia okolicznością, z którą muszą się liczyć. Poszkodowany był osobą starszą, miał 70 lat, a zatem mógł być dla powódki wsparciem przez stosunkowo ograniczony okres czasu, znacznie krótszy niż w przypadku osoby, która traci ojca gdy dopiero wkracza w dorosłość.

Reasumując przyznane powódce przez ubezpieczyciela zadośćuczynienie w kwocie 20.000 zł w ocenie Sądu Okręgowego rekompensuje jej krzywdę w stopniu odpowiednim.

Nie budzi również zastrzeżeń Sądu Okręgowego wysokość przyznanego powódce odszkodowania z tytułu pogorszenia się sytuacji życiowej po śmierci ojca. W orzecznictwie i doktrynie podnosi się, że przesłanką przyznania stosownego odszkodowania z art. 446 § 3 k.c. jest kwalifikowana postać pogorszenia sytuacji życiowej. Wymaga się wykazania znacznego pogorszenia tej sytuacji, a więc nie tylko obecnej sytuacji materialnej, lecz także utraty rzeczywistej możliwości uzyskania stabilnych warunków życiowych oraz realnego polepszenia warunków życia i realizacji planów życiowych. Pogorszenie musi mieć charakter obiektywny i wynikać ze śmierci osoby najbliższej. Decydujące nie są subiektywne odczucia pośrednio poszkodowanego, ale kryteria obiektywne. Sąd Rejonowy ustalając wysokość odszkodowania uwzględnił wszelkie okoliczności mające wpływ na rozmiar poniesionych strat materialnych. W szczególności fakt, że M. K. pobierał emeryturę w kwocie 1500 zł i pokrywał bieżące koszty związane z utrzymaniem mieszkania, wspierał finansowo powódkę , gdy była bez pracy, spłacał jej raty kredytu zaciągniętego na działalność gospodarczą. Śmierć ojca nie wpłynęła jednak na zdolność zarobkowania powódki. Po jego śmierci nadal prowadziła działalność gospodarczą, której ostatecznie zaprzestała w styczniu 2013 r. Zważyć również należy, że pogorszenie sytuacji życiowej, obejmuje nie tylko aktualne wywołane nieoczekiwaną śmiercią ojca perturbacje w sferze materialnej, ale także przyszłe szkody majątkowe polegające na utracie realnej możliwości polepszenia warunków życia w przyszłości. Tymczasem M. K. był w chwili śmierci emerytem, zbliżał się do wieku, w którym traci się aktywność zawodową, trudno zatem oczekiwać by efektywnie w długiej perspektywie czasowej (z uwagi na wiek) wspierał finansowo powódkę. Podkreślenia wymaga, że powódka jako osoba dorosła, mającą zdolności zarobkowania winna przyjąć pełną odpowiedzialność za własne utrzymanie i prowadzenie działalności gospodarczej bez możliwości wsparcia ze strony ojca.

Zważywszy na powyższe okoliczności Sąd Rejonowy prawidłowo przyjął, że kwota 5000 zł z uwzględnieniem kwoty 10.000 zł wypłaconej już przez ubezpieczyciela jest stosownym odszkodowaniem, o którym mowa w art.446§3 k.p.c.

Brak również podstaw w niniejszej sprawie do odstąpienia od obciążania powódki kosztami procesu w oparciu o zasadę słuszności, wynikającą z art.102 k.p.c. Zasada ta będąc odstępstwem od zasady odpowiedzialności za wynik procesu jest rozwiązaniem szczególnym, niepodlegającym wykładni rozszerzającej, wykluczającym stosowanie wszelkich uogólnień, wymagającym do swego zastosowania wystąpienia wyjątkowych okoliczności. Okolicznościami tymi są nie tylko te związane z samym przebiegiem postępowania, ale również dotyczące stanu majątkowego i sytuacji życiowej strony. Natomiast sama sytuacja ekonomiczna strony przegrywającej, nawet tak niekorzystna, że strona bez uszczerbku dla utrzymania własnego i członków rodziny nie byłaby w stanie ponieść kosztów, nie stanowi podstawy zwolnienia – na podstawie art. 102 – od obowiązku zwrotu kosztów przeciwnikowi, chyba że na rzecz tej strony przemawiają dalsze szczególne okoliczności, które same mogłyby być niewystarczające, lecz łącznie z trudną sytuacją ekonomiczną wyczerpują znamiona wypadku szczególnie uzasadnionego.

Powódka poza okolicznością trudnej sytuacji materialnej spowodowanej pozostawaniem bez pracy nie wskazała na żadne inne okoliczności , które uzasadniałyby odwołanie sie do dyspozycji z art.102 k.p.c. Na marginesie tylko dodać należy, że powódka w lipcu 2012r. uzyskała od ubezpieczyciela świadczenia w łącznej kwocie 30.000 zł. Będąc nieusatysfakcjonowana jego wysokością i zamierzając dochodzić go w pozostałym zakresie, t.j. co do kwoty 25.000 zł na drodze sądowej, mogła część kwoty zabezpieczyć na poczet kosztów związanych z niniejszym procesem.

Mając na uwadze powyższe okoliczności Sąd Okręgowy na podstawie art.385 k.p.c. orzekł jak w sentencji postanowienia. O kosztach postępowania apelacyjnego orzekł na podstawie art.98 k.p.c. Złożyło się na nie wynagrodzenie pełnomocnika pozwanego w kwocie 1200 zł ustalonej w oparciu o § 6 pkt 5 w zw. z § 12 ust.1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu ( Dz.U.2013.490 j.t. ).

SSO M.Bajor - Nadolska SSO T.Kołbuc SSO C.Klepacz

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE