UZASADNIENIE

Decyzją nr (...) z dnia 7 listopada 2016 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. Inspektorat w K. stwierdził, że J. S. (1) jako pracownik u płatnika składek (...) Sp. z o. o. nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym, tj. ubezpieczeniu emerytalnemu, rentowym, chorobowemu oraz wypadkowemu od 1 maja 2016 r.

/decyzja k. 38-42 akt ZUS/

W dniu 19 grudnia 2016 roku płatnik (...) Sp. z o. o. w K. oraz ubezpieczona J. S. (1) złożyli dwa osobne odwołania od powyższej decyzji zaskarżając ją w całości. W odwołaniu płatnika zarzucono organowi rentowemu wybiórcze i błędne ustalenie stanu faktycznego sprawy i wniesiono o uchylenie decyzji w całości. Natomiast w odwołaniu ubezpieczonej zarzucono przedmiotowej decyzji, że jest niesłuszna, błędna i merytorycznie wadliwa oraz wniesiono o jej uchylenie i zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów procesu według norm przepisanych.

/odwołania k. 2-3v. akt o sygn. VIII U 108/17, k. 2-7v./

W odpowiedziach na odwołania organ rentowy wniósł o ich oddalenie, wywodząc jak w uzasadnieniu decyzji.

/odpowiedzi organu rentowego na odwołania k. 5-6v. akt o sygn. VIII U 108/17, k. 20-21v. /

Postanowieniem z dnia 30 stycznia 2017 roku Sąd Okręgowy w Łodzi połączył sprawę z odwołania J. S. (1) o sygn. akt VIII U 108/17 ze sprawą z odwołania (...) Sp. z o. o. w K. o sygn. akt VIII U 107/17 do wspólnego rozpoznania i rozstrzygnięcia pod sygnaturą VIII U 107/17.

/postanowienie k. 12 akt o sygn. VIII 108/17/

Sąd ustalił następujący stan faktyczny

(...) Sp. z o. o. z siedzibą w K. prowadzi działalność gospodarczą od 16 grudnia 2015 r., której przedmiotem jest m. in. przetwarzanie i konserwowanie mięsa, działalność związana z pakowaniem, sprzedaż hurtowa mięsa i wyrobów z mięsa, handel detaliczny.

/wpis do Krajowego Rejestru Sądowego – k. 9-10v./

Wnioskodawczyni J. S. (1) urodziła się (...) Z zawodu jest księgową.

/bezsporne, a nadto: zeznania wnioskodawczyni J. S. (1) – protokół z dnia 15 listopada 2017 r. – k. 115v. w zw. z e-protokół z dnia 23 sierpnia 2017 r. – 00:02:27 – 00:23:04 – płyta CD – k. 62/

J. S. (1) była zatrudniona w Spółdzielni Usług Handlowo- (...) na stanowisku głównej księgowej w pełnym wymiarze czasu pracy w okresie od 1 sierpnia 1980 r. – 31 maja 2016 r. Za świadczoną pracę pobierała wynagrodzenie w miesięcznej kwocie 6.000 zł brutto. Stosunek pracy ustał w wyniku likwidacji stanowiska pracy.

/świadectwo pracy – część A – akta osobowe – koperta – k. 51/

W przedsiębiorstwie (...) Sp. z o. o. w K. pracował syn wnioskodawczyni – D. S.. D. S. zarekomendował wnioskodawczynię I. S. z uwagi na fakt, że (...) Sp. z o. o. poszukiwała księgowej z wieloletnim doświadczeniem. J. S. (1) poznała I. S. podczas pracy w Spółdzielni.

/zeznania świadka I. S. – e-protokół z dnia 2 października 2017 r. – 00:06:01 – 00:28:48 – płyta CD – k. 101; zeznania świadka D. S. – e-protokół z dnia 2 października 2017 r. –00:28:48 – 00:48:34 - płyta CD – k. 101; zeznania wnioskodawczyni J. S. (1) – protokół z dnia 15 listopada 2017 r. – k. 115v.-116 w zw. z e-protokół z dnia 23 sierpnia 2017 r. – 00:02:27 – 00:23:04 – płyta CD – k. 62/

J. S. (1) zawarła 1 stycznia 2016 r. umowę o dzieło z (...) Sp. z o. o. w K.. Wnioskodawczyni zobowiązała się wykonać przedmiot umowy, tj. sporządzanie rejestrów VAT zakupu i sprzedaży wraz z deklaracją VAT-7 kwartalną do 30 kwietnia 2016 r. Z tytułu tej umowy zarabiała około 2-3 tysiące złotych.

/umowa o dzieło – k. 107-108; zeznania wnioskodawczyni J. S. (1) – protokół z dnia 15 listopada 2017 r. – k. 115v. w zw. z e-protokół z dnia 23 sierpnia 2017 r. – 00:02:27 – 00:23:04 – płyta CD – k. 62/

Wnioskodawczyni wykonywała powyższe zobowiązanie codziennie w godzinach popołudniowych, a także w weekendy. Do siedziby płatnika przychodziła po swojej pracy po godzinie 16:00. Do jej zadań należało przede wszystkim sporządzanie rejestrów i deklaracji VAT.

/zeznania wnioskodawczyni J. S. (1) – protokół z dnia 15 listopada 2017 r. – k. 115v. w zw. z e-protokół z dnia 23 sierpnia 2017 r. – 00:02:27 – 00:23:04 – płyta CD – k. 62; zeznania świadka A. Ż. – e-protokół z dnia 23 sierpnia 2017 r. – 00:38:43 – 00:47:19 – płyta CD – k. 62; zeznania świadka K. K. – e-protokół z dnia 23 sierpnia 2017 r. – 00:53:50 – 00:59:46 - płyta CD – k. 62/

J. S. (1) zawarła 1 maja 2016 r. umowę o pracę z (...) Sp. z o. o. w K., mocą której została zatrudniona na stanowisku głównego księgowego w pełnym wymiarze czasu pracy za wynagrodzeniem 11.386,00 zł brutto. Jako dzień rozpoczęcia pracy strony ustaliły 2 maja 2016 r. W zakresie zawarcia stosunku pracy, J. S. (1) została dopuszczona do wykonywania pracy po uprzednio przeprowadzonym instruktażu ogólnym specjalisty w zakresie BHP; zapoznała się z informacją o warunkach zatrudnienia i uprawnieniach pracowniczych; została dopuszczona do pracy wobec braku przeciwwskazań zdrowotnych po wydaniu orzeczenia lekarskiego specjalisty z zakresu medycyny pracy.

/umowa o pracę, karta szkolenia wstępnego, informacja o warunkach zatrudnienia, orzeczenie lekarskie – część B – akta osobowe – koperta – k. 51/

Płatnik zgłosił J. S. (1) do ubezpieczeń społecznych z dniem 1 maja 2016 r.

/bezsporne, a nadto: decyzja k. 38-42 akt ZUS/

J. S. (1) świadczyła pracę w (...) Sp. z o. o. w K. od 4 maja 2016 r. do 30 maja 2016 r. włącznie. Rozpoczęła świadczenie pracy jeszcze w trakcie przebywania na urlopie u dotychczasowego pracodawcy Spółdzielni Usług Handlowo- (...) w K.. W celu świadczenia pracy wnioskodawczyni wykonywała następujące czynności związane przede wszystkim z prowadzeniem tzw. „pełnej księgowości”: księgowała dokumenty firmy (dokumenty sprzedaży, płac, rejestry bankowe, rejestry zakupowe), sporządzała zestawienia do Urzędu Skarbowego, Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, sporządziła sprawozdanie finansowe za 2016 r. do sądu, prowadziła księgi podatkowe, kontaktowała się ze wszelkimi urzędami, przygotowywała analizy kosztów i przychodów i przekazywała to zarządowi firmy co miesiąc.

/pismo dot. urlopu wypoczynkowego, wniosek o urlop wypoczynkowy – k. 87, 88-90; miesięczna ewidencja czasu pracy – k. 12-18; zeznania wnioskodawczyni J. S. (1) – protokół z dnia 15 listopada 2017 r. – k. 115v. w zw. z e-protokół z dnia 23 sierpnia 2017 r. – 00:02:27 – 00:23:04 – płyta CD – k. 62; zeznania świadka A. Ż. – e-protokół z dnia 23 sierpnia 2017 r. – 00:38:43 – 00:47:19 – płyta CD – k. 62; zeznania świadka K. K. – e-protokół z dnia 23 sierpnia 2017 r. – 00:53:50 – 00:59:46 - płyta CD – k. 62; zeznania świadka M. G. – e-protokół z dnia 23 sierpnia 2017 r. –00:47:19 – 00:53:50 - płyta CD – k. 62; zeznania świadka I. S. – e-protokół z dnia 2 października 2017 r. – 00:06:01 – 00:28:48 – płyta CD – k. 101/

J. S. (1) z uwagi na nasilający się ból języka zgłosiła się 30 maja 2017 r. do (...) w K.. Po konsultacji z lekarzem pierwszego kontaktu założono jej Kartę (...) z podejrzeniem nowotworu złośliwego nasady języka. Skierowano ją na dalszą diagnostykę. W dalszych badaniach rozpoznano u wnioskodawczyni nowotwór niezłośliwy jamy ustnej i gardła – język (D10.1) i podczas jej hospitalizacji na Oddziale Klinicznym (...) C.-Szczękowo-Twarzowej i Onkologicznej SPZOZ (...) Szpitalu (...) im. N. B. w Ł. wycięto guz języka. Skierowano ją na dalszą opiekę w celu kontroli zmian nowotworowych.

/karta onkologiczna, epikryza – dokumentacja medyczna – koperta – k. 30, 32/

Wnioskodawczyni J. S. (1) była niezdolna do pracy w okresie 31 maja 2016 r. – 14 września 2016 r.

Podczas nieobecności J. S. (1) część jej obowiązków przejęli pozostali pracownicy firmy – A. Ż. i D. S.. Zajmowali się oni głównie podatkiem od towarów i usług. A. Ż. wypełniała deklaracje VAT, a D. S. je księgował. Ponadto obydwoje zajmowali się kompletowaniem i segregowaniem dokumentów. Pozostała część obowiązków wnioskodawczyni czekała na jej powrót. Gdy jakieś zagadnienie podatkowo-księgowe było niejasne, J. S. (1) udzielała instrukcji przez telefon.

/zeznania świadka A. Ż. – e-protokół z dnia 23 sierpnia 2017 r. – 00:38:43 – 00:47:19 – płyta CD – k. 62; zeznania świadka M. G. – e-protokół z dnia 23 sierpnia 2017 r. –00:47:19 – 00:53:50 - płyta CD – k. 62; zeznania świadka I. S. – e-protokół z dnia 2 października 2017 r. – 00:06:01 – 00:28:48 – płyta CD – k. 101; zeznania świadka D. S.– e-protokół z dnia 2 października 2017 r. –00:28:48 – 00:48:34 – płyta CD – k. 101/

J. S. (1) zgłosiła do organu rentowego roszczenie o wypłatę zasiłku z ubezpieczenia chorobowego. Organ rentowy wszczął postępowanie w celu ustalenia czy między stronami faktycznie został nawiązany stosunek pracy.

/decyzja k. 38-42 akt ZUS/

J. S. (1) od 14 września 2016 r. świadczyła pracę na tym samym stanowisku w (...) Sp. z o. o. w K. do lutego 2017 r. Następnie została zatrudniona w innej spółce (utworzonej na bazie (...) M. i przez te same osoby), na tych samych warunkach finansowych.

/zeznania wnioskodawczyni J. S. (1) – protokół z dnia 15 listopada 2017 r. – k. 115v. w zw. z e-protokół z dnia 23 sierpnia 2017 r. – 00:02:27 – 00:23:04 – płyta CD – k. 62; zeznania świadka I. S. – e-protokół z dnia 2 października 2017 r. – 00:06:01 – 00:28:48 – płyta CD – k. 101/

/decyzja k. 38-42 akt ZUS/

Sąd Okręgowy oddalił następujące wnioski dowodowe organu rentowego: o ponowne zobowiązanie (...) w K. do złożenia czytelnej dokumentacji medycznej wnioskodawczyni (o przepisanie karty pacjenta na komputerze ze szczególnym wskazaniem na datę 30 maja 2016 r.) na okoliczność stanu zdrowia wnioskodawczyni i możliwości przewidzenia korzystania ze świadczeń zasiłkowych; o zwrócenie się do NFZ kto wystawiał recepty; o zobowiązanie wnioskodawczyni do złożenia wszystkich umów o dzieło, zwartych z innymi spółkami w zakresie współpracy; o zobowiązanie wnioskodawcy do stwierdzenia kiedy zostało złożone sprawozdanie finansowe; o zobowiązanie urzędu skarbowego do złożenia dokumentów PIT na podstawie których wnioskodawczyni rozliczała się w okresie 2013-2015 r. na okoliczność tego, że współpracowała na umowę o dzieło z podmiotami powiązanymi z płatnikiem.

W ocenie Sądu uwzględnienie powyższych wniosków prowadziłoby to do niepotrzebnego wydłużenia postępowania, w sytuacji gdy wszystkie istotne okoliczności zostały w niniejszej sprawie już wyjaśnione. Zgodnie z art. 6 § 1 k.p.c., sąd powinien przeciwdziałać przewlekaniu postępowania i dążyć do tego, aby rozstrzygnięcie nastąpiło na pierwszym posiedzeniu, jeżeli jest to możliwe bez szkody dla wyjaśnienia sprawy.

W zakresie żądanych danych medycznych, w ocenie Sądu wystarczającymi dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy pozostają dokumenty już zgromadzone w materiale dowodowym. Z tych akt (najważniejsze z nich są w formie drukowanej i czytelnej) bezsprzecznie wynika, że ból w jamie ustnej występował wcześniej, jednakże nie nastąpiło to do takich rozmiarów, żeby wnioskodawczyni miała podejrzenie co do ewentualnego występowania nowotworu. Onkologiczną diagnozę (wstępną, ponieważ dokonał to lekarz pierwszego kontaktu) wystawiono 30 maja 2016 r., a więc po zatrudnieniu wnioskodawczyni u płatnika. Posiłkując się informacjami notoryjnymi, nowotwory to grupa chorób, cechująca się wysokim ryzykiem i trudno w świetle zasad logiki uznać, że osoba mając chociażby podejrzenie o nowotworze będzie go ignorowała. Nawet, gdyby przyjąć inaczej, to nagłość owej choroby została potwierdzona dokumentacją medyczną, zgromadzoną w aktach sprawy oraz zeznaniami świadków, którym Sąd dał wiarę w całości.

Zwracanie się o wskazanie wszystkich umów, które podpisała wnioskodawczyni byłoby bezzasadne z uwagi na fakt, że przedmiotem niniejszego sporu jest umowa o pracę zawarta w maju 2016 r. oraz jej ewentualna pozorność i świadczenie faktyczne pracy. Dowiedzione zostało, że wnioskodawczyni świadczyła usługi księgowe na podstawie umów cywilnoprawnych (m. in. na to wskazuje umowa zgromadzona w aktach sprawy zawarta z płatnikiem jako potwierdzenie motywów zatrudnienia wnioskodawczyni w (...) Sp. z o. o.). Wobec podstawowej zasady swobody umów, zawieranie dodatkowych umów cywilnoprawnych obok zatrudnienia na pełen etat nie jest niedozwolone. Ma to zastosowanie nawet w sytuacji, jeżeli firmy, na rzecz których usługi świadczyła wnioskodawczyni są ze sobą powiązane. Optymalizacja przedsiębiorstwa składającego się z pomniejszych spółek nie jest zabroniona z uwagi na wolność prowadzenia działalności gospodarczej. Wszelkie ograniczenia lub naruszenia w tym przedmiocie pozostają jednak bez wpływu na niniejsze postępowanie.

Sąd oddalił także wniosek o zwrócenie się do Urzędu Skarbowego w zakresie dokumentów PIT, na podstawie których rozliczała się J. S. (1). W ocenie Sądu, okoliczności niniejszej sprawy nie uzasadniają ograniczenia ochrony w zakresie tajemnicy skarbowej wnioskodawczyni.

W zakresie daty złożenia sprawozdania finansowego do sądu, wystarczające jest dla Sądu Okręgowego potwierdzenie tego faktu w zeznaniach uczestników postępowania, którym dano wiarę w całości.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

(...) Sp. z o. o. w K. i J. S. (1) zasługują na uwzględnienie i powodują zmianę zaskarżonej decyzji.

Zgodnie z treścią art. 6 ust. 1 pkt 1, art. 8 ust. 1, art. 11 ust. 1, art.12 ust. 1 i art. 13 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jednolity Dz. U. z 2017 r. poz. 1778), pracownicy, to jest osoby fizyczne pozostające w stosunku pracy, podlegają obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym tj. emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu w okresie od nawiązania stosunku pracy do dnia jego ustania.

Stosownie do treści art. 1 ust 1 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 roku o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (tekst jednolity: Dz. U. z 2017 r. poz. 1368) osobom tym, w razie choroby lub macierzyństwa, przysługują świadczenia pieniężne na warunkach i w wysokości określonych ustawą.

O uznaniu stosunku łączącego dwie strony za stosunek pracy, rozstrzygają przepisy prawa pracy.

Według art. 22 § 1 k.p. przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem.

Do cech pojęciowych pracy, stanowiącej przedmiot zobowiązania pracownika w ramach stosunku pracy należą osobiste i odpłatne jej wykonywanie w warunkach podporządkowania. Zgodnie ze stanowiskiem judykatury stosunek ubezpieczeniowy jest następczy wobec stosunku pracy i powstaje tylko wówczas, gdy stosunek pracy jest realizowany. Jeżeli stosunek pracy nie powstał bądź też nie jest realizowany, wówczas nie powstaje stosunek ubezpieczeniowy, nawet jeśli jest odprowadzana składka na ubezpieczenie społeczne (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 17 stycznia 2006 r. III AUa 433/2005, Wspólnota (...)). Podleganie pracowniczemu tytułowi ubezpieczenia społecznego jest uwarunkowane nie tyle opłacaniem składek ubezpieczeniowych, ile legitymowaniem się statusem pracownika rzeczywiście świadczącego pracę w ramach ważnego stosunku pracy (patrz wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 października 2005 r. o sygn. akt II UK 43/05, OSNAPiUS rok 2006/15 – 16/251).

Nawiązanie stosunku pracy powoduje konsekwencje prawne nie tylko w sferze prawa pracy, ale i w innych dziedzinach prawa. Jednym z takich skutków jest prawo do świadczeń z ubezpieczenia społecznego na wypadek ziszczenia się określonych w ustawie warunków. Skutek ten po ich spełnieniu powstaje z mocy prawa. Nie można zatem wiązać zawarcia umowy o pracę, choćby zmierzała wyłącznie do uzyskania świadczeń ubezpieczeniowych, z zamiarem obejścia prawa (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 sierpnia 2005 r. II UK 320/04, opubl: OSNAPiUS rok 2006, Nr. 7-8, poz. 122; zdanie odrębne do wyroku Sądu Najwyższego z dnia 14 lipca 2005 r. II UK 278/04, opubl: OSNAPiUS rok 2006, Nr. 7-8, poz. 116). Cel w postaci objęcia ubezpieczeniem społecznym i uzyskania z niego świadczeń nie jest bowiem sprzeczny z ustawą ani nie zmierza do jej obejścia, a przeciwnie - co zostało już wcześniej powiedziane - jest konsekwencją uzyskania statusu pracownika.

Jak wynika ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego (...) Sp. z o. o. w K. zawarła z J. S. (1) w dniu 1 maja 2016 roku umowę o pracę, która stanowiła podstawę do zastosowania w/w regulacji i przyjęcia, że J. S. (1) podlega ubezpieczeniom społecznym. Ważność tej umowy została przez organ rentowy niesłusznie zakwestionowana. Niewątpliwie bowiem sporna umowa o pracę nie została zawarta dla pozoru, jest ważna i nie ma do niej zastosowania przepis art. 83 k.c.

Zgodnie z art. 83 § 1 k.c. nieważne jest oświadczenie woli złożone drugiej stronie za jej zgodą dla pozoru.

Z czynnością prawną pozorną mamy do czynienia wówczas, gdy występują, łącznie następujące warunki: oświadczenie woli musi być złożone tylko dla pozoru, oświadczenie woli musi być złożone drugiej stronie, adresat oświadczenia woli musi zgadzać się na dokonanie czynności prawnej jedynie dla pozoru, czyli być aktywnym uczestnikiem stanu pozorności. Pierwsza i zasadnicza cecha czynności pozornej wyraża się brakiem zamiaru wywołania skutków prawnych, jakie prawo łączy z tego typu i treścią złożonego oświadczenia. Jest to zatem z góry świadoma sprzeczność między oświadczonymi a prawdziwymi zamiarami stron, czyli upozorowanie stron na zewnątrz i wytworzenie przeświadczenia dla określonego kręgu (otoczenia), nie wyłączając organów władzy publicznej, że czynność o określonej treści została skutecznie dokonana. Jednakże zgodnie ze stanowiskiem Sądu Najwyższego, wyrażonym w wyroku z dnia 14 marca 2001 roku (sygn. akt III UKN 258/00, opubl. OSNAP 2002/21/527), nie można przyjąć pozorności oświadczeń woli o zawarciu umowy o pracę, gdy pracownik podjął pracę i ją wykonywał, a pracodawca świadczenie to przyjmował. Nie wyklucza to rozważenia, czy w konkretnym przypadku zawarcie umowy zmierzało do obejścia prawa (art. 58 § 1 k.c. w związku z art. 300 k.p.).

Sąd Okręgowy w pełni podziela stanowisko, jakie Sąd Najwyższy zajął w wyroku z dnia 22 czerwca 2015 roku, I UK 367/14 (LEX nr 1771586), iż umowa o pracę jest zawarta dla pozoru i nie może w związku z tym stanowić tytułu do objęcia pracowniczym ubezpieczeniem społecznym, jeżeli przy składaniu oświadczeń woli obie strony mają świadomość, że osoba określona w umowie jako pracownik nie będzie świadczyć pracy, a osoba określona jako pracodawca nie będzie korzystać z jej pracy, czyli gdy strony z góry zakładają, że nie będą realizowały swoich praw i obowiązków wypełniających treść stosunku pracy. Nie można przyjąć pozorności oświadczeń woli o zawarciu umowy o pracę wtedy, gdy pracownik podjął pracę i rzeczywiście ją wykonywał, a pracodawca pracę tę przyjmował.

Natomiast o czynności prawnej mającej na celu obejście ustawy można mówić wówczas, gdy czynność taka pozwala na uniknięcie zakazów, nakazów lub obciążeń wynikających z przepisu ustawy i tylko z takim zamiarem została dokonana. Nie jest natomiast obejściem prawa dokonanie czynności prawnej w celu osiągnięcia skutków, jakie ustawa wiąże z tą czynnością prawną. Skoro z zawarciem umowy o pracę ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych wiąże obowiązek ubezpieczenia emerytalno-rentowego, chorobowego i wypadkowego, podjęcie zatrudnienia w celu objęcia ubezpieczeniem i ewentualnego korzystania ze świadczeń z tego ubezpieczenia nie może być kwalifikowane jako obejście prawa.

Zgodnie z poglądem wyrażonym przez Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 6 sierpnia 2013 roku, sygn. akt II UK 11/13 (LEX Nr 1375189) jeżeli strony umowy o pracę nie zamierzają wywołać skutku prawnego w postaci nawiązania stosunku pracy, a ich oświadczenia uzewnętrznione umową o pracę zmierzają wyłącznie do wywołania skutku w sferze ubezpieczenia społecznego, to taka umowa jako pozorna jest nieważna (art. 83 § 1 k.c.).

Głównym celem zawarcia umowy o pracę winno być nawiązanie stosunku pracy, a jedynie rezultatem i pośrednim celem zatrudnienia jest uzyskanie wskazanych korzyści. Podkreślić przy tym należy, że zarówno przepisy prawa pracy, prawa ubezpieczeń społecznych, jak i przepisy ustrojowe pozwalają kształtować elementy stosunku pracy zgodnie z wolą stron.

W świetle poczynionych ustaleń faktycznych, w rozpoznawanej sprawie nie można mówić o pozorności oświadczeń woli w zawarciu umowy o pracę.

Postępowanie dowodowe wykazało bowiem, że J. S. (1) pracę podjęła i ją świadczyła, a pracodawca świadczenie to przyjmował, płacąc umówione wynagrodzenie.

J. S. (1) wykonywała w spornym okresie pracę u płatnika składek. Zajmowała się prowadzeniem tzw. pełnej księgowości. Do jej obowiązków należało m.in. księgowanie dokumentów firmy (dokumentów sprzedaży, płac, rejestry bankowe, rejestry zakupowe), sporządzanie zestawień do Urzędu Skarbowego, Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, sporządzanie sprawozdań finansowych za 2016 r. do sądu, prowadzenie ksiąg podatkowych, kontaktowanie się ze wszelkimi urzędami, przygotowywanie analizy kosztów i przychodów i przekazywanie to zarządowi firmy co miesiąc. Zakres czynności wykonywanych przez wnioskodawczynię znajduje odzwierciedlenie w jej dotychczasowym doświadczeniu zawodowym oraz jest jak najbardziej wiarygodny i został w toku postępowania udowodniony.

W ocenie Sądu, należycie zostały wyjaśnione i udowodnione motywy związane z zatrudnieniem wnioskodawczyni. Wnioskodawczyni została zatrudniona przez (...) Sp. z o. o. w K., ponieważ firma ta dopiero została założona i potrzebowała kogoś, kto zajmowałby się księgowością. J. S. (1) jest z zawodu księgową i pracowała 36 lat jako główna księgowa w innej firmie. Ponadto za udowodnione można uznać przebieg procesu zatrudniania wnioskodawczyni. I. S. znała J. S. (1) i wiedziała, że wnioskodawczyni pracuje jako główna księgowa w Spółdzielni Usług Handlowych – (...) w K. od wielu lat. Jednakże, w celu sprawdzenia pracownika, płatnik zdecydował się zawrzeć z J. S. (1) umowę o dzieło, dopiero potem dostała ona propozycję zawarcia umowy o pracę. Jednocześnie wbrew twierdzeniom organu rentowego nie budzi wątpliwości Sądu fakt, że wynagrodzenie wnioskodawczyni uległo znacznemu zwiększeniu. Z materiału dowodowego wynika niezbicie, że umowa o dzieło była umową „na próbę”, zawartą w celu sprawdzenia, czy prowadzenie spraw księgowych można powierzyć wnioskodawczyni. Ponadto nowo założona spółka chciała z początku obniżyć koszty prowadzenia działalności gospodarczej, zaś wnioskodawczyni była pracownikiem innego podmiotu.

Jednocześnie ustalone okoliczności faktyczne sprawy uprawniają Sąd do oceny wynagrodzenia określonego w zawartej umowie o pracę. Zgodnie z art. 78 k.p. wynagrodzenie za pracę powinno być tak ustalone, aby odpowiadało w szczególności rodzajowi wykonywanej pracy i kwalifikacjom wymaganym przy jej wykonywaniu, a także uwzględniało ilość i jakość świadczonej pracy. Otrzymywana przez skarżącą kwota wynagrodzenia 11. 386,00 zł brutto, biorąc pod uwagę wykształcenie, umiejętności, staż pracy oraz zakres wykonywanych czynności, a także spoczywającą na ubezpieczonej odpowiedzialność, wbrew twierdzeniom Zakładu Ubezpieczeń Społecznych nie może być uznana za wygórowaną. Ponadto według informacji notoryjnych wynika, że zawód głównej księgowej należy do grupy lepiej wynagradzanych zawodów w Polsce.

Ponadto wbrew konstatacjom organu rentowego fakt, że płatnik nie zdecydował się zatrudnić nikogo na miejsce J. S. (2) na czas jej niezdolności do pracy nie świadczy o braku faktycznej potrzeby zatrudniania pracownika w ogóle. Część obowiązków przejęli pozostali pracownicy firmy – D. S. i A. Ż.. Jak zeznali, w razie ewentualnych problemów dzwonili do J. S. (1), która odbierała telefony i konsultowała się z nimi.

Powyższe dowodzi, że motywy oraz proces i uzasadnienie zatrudnienia wnioskodawczyni zostały uznane za wiarygodne w świetle zebranego w sprawie materiału dowodowego.

Podkreślić także należy, że jednym z koniecznych elementów uznania umowy za pozorną jest porozumienie stron w tym zakresie – wiedza o jej fikcyjnym charakterze. Materiał dowodowy zgromadzony w sprawie wskazuje natomiast, iż obie strony, a z całą pewnością pracodawca, nie wiedział w chwili zawarcia umowy, iż wnioskodawczyni stanie się niezdolna do pracy w związku z chorobą. Sąd pragnie także wskazać na rodzaj tej choroby. Nie powielając już wywodów poczynionych wcześniej, wnioskodawczyni zachorowała na nowotwór języka, który okazał się niezłośliwy i poddawał się operacji. Odczuwała ona ból w jamie ustnej przed onkologiczną diagnozą, ale z zasad doświadczenia życiowego nie wynika, że każdy odczuwalny ból wiąże się od razu ze zmianami nowotworowymi. Wstępna diagnoza lekarska w tym zakresie została postawiona dopiero 30 maja 2016 r. (po miesiącu pracy J. S. (1) w firmie) i nie można powiedzieć tym samym o fikcyjnym charakterze umowy o pracę.

Abstrahując od powyższych rozważań, zasadniczą jednak kwestią dla oceny realności umowy o pracę pomiędzy odwołującą a płatnikiem składek jest to, że J. S. (1) faktycznie rozpoczęła pracę i ją świadczyła na rzecz (...) Sp. z o. o. w K. pod bezpośrednim nadzorem zarządu spółki.

Na mocy art. 83 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych Zakład Ubezpieczeń Społecznych wydaje decyzje w zakresie indywidualnych spraw dotyczących m.in. zgłaszania do ubezpieczeń społecznych i przebiegu ubezpieczeń, a zatem ma prawo do kwestionowania podstaw ubezpieczenia w tym umów o pracę, jako że rodzą one skutki w dziedzinie ubezpieczeń społecznych.

Jednak w takiej sytuacji to na organie rentowym spoczywa obowiązek udowodnienia pozorności umowy lub jej sprzeczności z zasadami współżycia społecznego, w myśl art. 6 k.c. Stanowisko takie zajął także Sąd Najwyższy np. w wyroku z dnia 15 lutego 2007 r., I UK 269/06, OSNP 2008 nr 5-6, poz. 78, w którym stwierdził, iż na organie rentowym, który przyjął zgłoszenie do ubezpieczenia pracowniczego i nie kwestionował tytułu tego zgłoszenia oraz przyjmował składki, spoczywa ciężar dowodu, że strony umowy o pracę złożyły fikcyjne oświadczenia woli.

Zdaniem Sądu Okręgowego, organ rentowy w żaden sposób nie udowodnił, iż zakwestionowana przez niego umowa o pracę miała charakter pozorny, czy była sprzeczna z zasadami współżycia społecznego.

Wobec powyższego, Sąd Okręgowy na podstawie art. 477¹⁴ § 2 k.p.c. zmienił zaskarżoną decyzję i orzekł jak w pkt. 1. sentencji.

O kosztach postępowania Sąd Okręgowy rozstrzygnął w punkcie 2 sentencji, zgodnie z art. 102 k.p.c.

Wartość przedmiotu sporu wynosiła w sprawie 20 tysięcy złotych, a zatem wysokość kosztów zastępstwa procesowego stanowiłaby kwota 3600 złotych. Sąd jednak uznał, że nieusprawiedliwione byłoby zasądzenie od organu rentowego całości należnych kosztów na rzecz wnioskodawczyni jak i płatnika.

Sąd ma na uwadze okoliczność, że Zakład Ubezpieczeń Społecznych jest instytucją państwową, dysponującą publicznymi pieniędzmi.

Sprawy z zakresu ubezpieczeń społecznych to kategoria spraw, od których co do zasady nie wprowadzono opłat sądowych (wyjątek stanowi art.36 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych), bowiem obywatel ma mieć ułatwione prawo do sądu. Z drugiej strony, organ rentowy również nie ponosi opłat bowiem zarządza i dysponuje pieniędzmi publicznymi.

W takiej sytuacji obciążanie ZUS kosztami zastępstwa procesowego w bardzo wysokiej kwocie jest, zdaniem Sądu nieracjonalne. Dlatego Sąd zastosował regułę, wynikającą z art. 102 kpc i obciążył ZUS jedynie w części tymi kosztami, czyli po 1000 złotych na rzecz wnioskodawczyni i płatnika.

Na zasądzoną kwotę złożyło się wyłącznie wynagrodzenie pełnomocnika wnioskodawczyni i płatnika, ustalone w oparciu o § 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. z 2015 r., poz. 1804 ze zm.).

Na marginesie wskazać należy, że do dnia 13 października 2017 roku, czyli do dnia wejścia w życie zmiany w przywołanym rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości, spraw o podleganie ubezpieczeniom społecznym nie można zaliczyć do kategorii spraw o świadczenia z ubezpieczenia społecznego w rozumieniu § 9 ust. 2 powołanego rozporządzenia i dlatego w tych przypadkach zachodzą wszelkie podstawy, aby koszty zastępstwa procesowego były wyliczane według wartości przedmiotu sporu. Wysokość kosztów zastępstwa procesowego należało wyliczyć na podstawie wartości zaległych składek (por. uchwała Składu Siedmiu Sędziów Sądu Najwyższego - Izba Pracy, (...) Spraw Publicznych - zasada prawna z dnia 20 lipca 2016 r. III UZP 2/16, Legalis nr 1472916).

UZASADNIENIE

ZARZĄDZENIE