UZASADNIENIE

Ubezpieczona Z. P. wniosła odwołanie od decyzji pozwanego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w E. z dnia 24 kwietnia 2017r. , którą to decyzją organ rentowy przyznał jej prawo do renty rodzinnej po zmarłym mężu W. P.. W uzasadnieniu odwołania wniosła o przyznanie jej renty rodzinnej w wysokości 85% należnej mężowi emerytury netto. Podniosła, że pozwany wyliczając rentę rodzinną niezasadnie obniżył wskaźnik wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego męża z 142,15 % do 80,21 %.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie, powołując przy tym na przepis art. 73 ust.1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz. U. z 2016r., poz. 887 ze zmianami, dalej: ustawa emerytalna). Pozwany wskazał, że po złożeniu wniosku o rentę rodzinną zweryfikował kapitał początkowy dla ubezpieczonego W. P. poprzez ponowne ustalenie jego podstawy i obniżenie wskaźnika wysokości podstawy z 142,15 %, ustalonego decyzją z dnia 4 grudnia 2013 r. do 80,21 % ustalonego decyzją z dnia 24 kwietnia 2017 r.

Podstawą zmiany decyzji była odmienna ocena dokumentów potwierdzających wynagrodzenie zmarłego ubezpieczonego uzyskiwane w okresie od 01.01.1983 r. do 30.09.1984 r. w Gminnej Spółdzielni (...) w T. oraz w GS (...) w B. od 08.10.1984 r. do 31.08.1993 r.

Sąd ustalił, co następuje:

Decyzją z dnia 02 kwietnia 2009r. pozwany Zakład Ubezpieczeń Społecznych ustalił kapitał początkowy dla ubezpieczonego W. P.. Podstawa wymiaru kapitału początkowego została ustalona z 20-tu lat kalendarzowych wybranych z całego okresu ubezpieczenia a wskaźnik podstawy wymiaru wyniósł 70,88 %.

Decyzją z dnia 15 kwietnia 2009r. pozwany przyznał ubezpieczonemu emeryturę od dnia 5 marca 2009r. , tj. od dnia osiągnięcia wieku emerytalnego. Wysokość emerytury została ustalona według zreformowanych zasad. W dniu 04 czerwca 2013r. ubezpieczony złożył wniosek o przeliczenie emerytury w oparciu o nowe dowody tj. zaświadczenie o wynagrodzeniu za lata 1983-1998. Zaświadczenie powyższe zostało wystawione przez przechowawcę dokumentów Gminnej Spółdzielni (...) w B. tj. Firmę Usługowo- Handlową (...). Dodatkowo w dniu 09 września 2013r. wpłynęły do 0rganu rentowego karty wynagrodzeń W. P. za lata 1983-1991 potwierdzone za zgodność z oryginałem przez Firmę (...).

W oparciu o powyższe dokumenty pozwany decyzją z dnia 4 grudnia 2013r. przeliczył ubezpieczonemu kapitał początkowy i ustalił jego podstawę z lat 1978-1987. Tak obliczony wskaźnik wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego wyniósł 142,15%. Do ustalenia wartości kapitału początkowego pozwany przyjął podstawę wymiaru kapitału początkowego w kwocie 1735,50 zł . Ustalony kapitał początkowy na dzień 1 stycznia 1999r. wyniósł 238360,31 zł. W niniejszym postępowaniu organ rentowy nie kwestionował wiarygodności przedłożonych przez ubezpieczonego dokumentów.

(bezsporne, nadto dowód: decyzja k. 70-72 akt rentowych, wniosek k. 92 a.r. , zaświadczenia Firmy (...) k.23 a. r., k.93-94 a. r. , karty zarobkowe k. 102-111 a.r., wykaz wprowadzonych dochodów ubezpieczonego k. 126-127 a.r., , obliczenie wskaźnika wysokości podstawy wymiaru k. 130 a.r. , decyzja kapitałowa wraz z załącznikami 131-134 a.r.)

Decyzją z dnia 9 stycznia 2014r. pozwany przyznał ubezpieczonemu W. P. prawo do emerytury według zreformowanych zasad, przyjmując do wyliczenia jej wysokości m.in. kwotę zwaloryzowanego kapitału początkowego, wynikającego z decyzji z dnia 4 grudnia 2013r. Tak obliczona emerytura wyniosła 2542,00 zł, netto 2099,39 zł .

/ dowód: decyzja emerytalna k. 136-137 a. r. wraz załącznikiem k.; 138 a. r./

W dniu 23 marca 2017r. skarżąca Z. P. wystąpiła z wnioskiem o przyznanie jej renty rodzinnej po zmarłym w dniu 15 marca 2017r. mężu W. P.. Przed wydaniem decyzji rentowej pozwany ponownie ustalił kapitał początkowy dla ubezpieczonego W. P. decyzją z dnia 13 kwietnia 2017r. Do obliczenia podstawy wymiaru kapitału początkowego oraz obliczenia wskaźnika wysokości tej podstawy przyjęto przeciętną podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne z 10 kolejnych lat kalendarzowych, tj. od 01.01.1974 r. do 31.12.1983 r. Tak obliczona podstawa wyniosła kwotę 979,28 zł, zaś wwpw 80,21 %. W decyzji tej nie uwzględniono do ustalenia wysokości kapitału początkowego dochodów ubezpieczonego za lata 1967-1993, podnosząc, że przedłożone dokumenty płacowe zostały wystawione przez nieuprawniony organ- tj. Firmę Usługowo-Handlową (...). Pozwany przyjął do ustalenia podstawy wymiaru kapitału początkowego minimalne wynagrodzenie za okresy zatrudnienia :

- GS (...) w E. od 01.01.1967 r. do 21.04.1969 r. i od 11.04.1971 r. do 31.12.1977 r.,

- GS (...) w T. od 01.01.1983 r. do 30.09.1984 r. ,

- GS (...) w B. od 08.10.1984 r. do 31.08.1993 r.

gdyż w jego ocenie wynagrodzenia wykazane w zaświadczeniach o zatrudnieniu i wynagrodzeniu z dnia 07.02.2009r. i 23 maja 2013r. nie mogą być uwzględnione, ponieważ zostały wystawione przez nieuprawniony organ- Firmę Usługowo-Handlową (...) w E. (brak zarejestrowanej działalności gospodarczej). Ponadto organ rentowy wskazał, że karty wynagrodzeń za lata 1983-1993 również nie mogą być uwzględnione gdyż nie są kserokopią oryginalnych kart wynagrodzeń a jedynie wypełnionymi kartami wynagrodzeń przez nieuprawniony organ. Tak obliczona podstawa wymiaru kapitału początkowego wyniosła 979,28 zł a jego wysokość na dzień 1 stycznia 1999r.- 146 979,25 zł.

(dowód: wniosek k. 1-4, decyzja o ponownym ustaleniu kapitału początkowego k. 14-15 a.r. wraz z załącznikiem k. 17 ar., wykaz wprowadzonych dochodów ubezpieczonego k. 12-13 a. r. )

Zaskarżoną decyzją pozwany przyznał skarżącej Z. P. prawo do renty rodzinnej po zmarłym mężu W. P. od dnia 15 marca 2017 r., przyjmując do ustalenia podstawy wymiaru emerytury zmarłego męża, a co za tym idzie wysokości renty rodzinnej ubezpieczonej kwotę zwaloryzowanego kapitału początkowego, wynikającą z decyzji z dnia 24 kwietnia 2017r.

Odwołanie od powyższej decyzji złożyła skarżąca nie godząc się z obniżeniem wysokości kapitału początkowego zmarłego męża oraz przyjętym wwpw 80,21 %.

Sąd zważył, co następuje:

W ocenie Sądu Okręgowego odwołanie skarżącej zasługiwało na uwzględnienie.

W niniejszej sprawie jedyną sporną okolicznością był wskaźnik wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego zmarłego męża wnioskodawczyni W. P., a co za tym idzie wysokość kapitału początkowego przyjęta do 0bliczenia jego świadczenia emerytalnego i świadczenia skarżącej.

Zgodnie z treścią art. 25 ust. 1 ustawy emerytalnej, podstawę obliczenia emerytury, o której mowa w art. 24, stanowi kwota składek na ubezpieczenie emerytalne, z uwzględnieniem waloryzacji składek zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury, zwaloryzowanego kapitału początkowego określonego w art. 173-175 oraz kwot środków zewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa w art. 40a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, z zastrzeżeniem ust. 1a i 1b oraz art. 185.

W świetle art. 26 ust. 1. tej ustawy:

Emerytura stanowi równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia ustalonej w sposób określony w art. 25 przez średnie dalsze trwanie życia dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę danego ubezpieczonego, z uwzględnieniem ust. 5 i art. 183.

2. Wiek ubezpieczonego w dniu przejścia na emeryturę wyraża się w ukończonych latach i miesiącach.

3. Średnie dalsze trwanie życia ustala się wspólnie dla mężczyzn i kobiet oraz wyraża się w miesiącach.

4. Prezes Głównego Urzędu Statystycznego ogłasza w formie komunikatu w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej "Monitor Polski" corocznie w terminie do dnia 31 marca tablice trwania życia, z uwzględnieniem ust. 3, dla wieku ubezpieczonych określonego w myśl ust. 2.

5. Tablice, o których mowa w ust. 4 są podstawą przyznawania emerytur na wnioski zgłoszone od dnia 1 kwietnia do dnia 31 marca następnego roku kalendarzowego, z uwzględnieniem ust. 6.

6. Jeżeli jest to korzystniejsze dla ubezpieczonego, do ustalenia wysokości emerytury zgodnie z ust. 1 stosuje się tablice trwania życia obowiązujące w dniu, w którym ubezpieczony osiągnął wiek emerytalny, o którym mowa w art. 24 ust. 1a i 1b oraz w art. 27 ust. 2 i 3.

W myśl art. 184 ust. 1 ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli:

1)okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat - dla kobiet i 65 lat - dla mężczyzn oraz

2) okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27.

W ust. 2 ww. artykułu wskazano, że emerytura, o której mowa w ust. 1, przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa. Przy ustalaniu podstawy obliczenia emerytury ubezpieczonego, który złożył wniosek o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym na dochody budżetu państwa, składki na ubezpieczenie emerytalne, zaewidencjonowane na jego koncie w Zakładzie, zwiększa się przez pomnożenie wskaźnikiem korygującym 19,52/12,22, stanowiącym stosunek pełnej wysokości składki na ubezpieczenie emerytalne do wysokości zaewidencjonowanej na koncie ubezpieczonego w Zakładzie (ust. 3).

Art. 185 ust. 1 mówi, że przy ustalaniu wysokości emerytury dla osób nabywających prawo do emerytury w wieku określonym w art. 184 kapitał początkowy podlega przeliczeniu poprzez dodanie do okresów składkowych okresu równego różnicy pomiędzy wiekiem emerytalnym, o którym mowa w art. 24, a faktycznym wiekiem przejścia na emeryturę. Do przeliczonego kapitału początkowego stosuje się przepisy art. 173 ust. 3-6. Okresy składkowe, o których mowa w ust. 1, ustala się z dokładnością do pełnego miesiąca (ust. 2).

Zgodnie z treścią art. 73 ust. 1 pkt 1 ustawy emerytalnej renta rodzinna wynosi dla jednej osoby uprawnionej - 85% świadczenia, które przysługiwałoby zmarłemu.

Należy zauważyć, że zgodnie z art.124 ustawy emerytalnej w postępowaniu w sprawach o świadczenia określone w ustawie stosuje się przepisy kodeksu postępowania administracyjnego, chyba że niniejsza ustawa stanowi inaczej.

Zgodnie z treścią art. 110 § 1 kpa organ administracji publicznej, który wydał decyzję jest nią związany od chwili jej doręczenia lub ogłoszenia, o ile kodeks nie stanowi inaczej. W niniejszej sprawie nie było kwestionowane, że decyzja z dnia 10 sierpnia 2016r., którą to pozwany ustalił kapitał początkowy na dzień 1 stycznia 1999r., została skarżącemu doręczona przed wydaniem decyzji o ponownym ustaleniu kapitału początkowego z dnia 08 września.

Podkreślenia wymaga, że w postępowaniu administracyjnym niekwestionowana jest zasada trwałości decyzji administracyjnej. W świetle art.16 § 1 kpa decyzje, od których nie służy odwołanie w administracyjnym toku instancji lub wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy, są ostateczne. Uchylenie lub zmiana takich decyzji, stwierdzenie ich nieważności oraz wznowienie postępowania może nastąpić tylko w przypadkach przewidzianych w kodeksie lub ustawach szczególnych- tj określonych w art. 154 do 156kpa.

W świetle art. 155 kpa decyzja ostateczna, na mocy której strona nabyła prawo, może być w każdym czasie za zgodą strony uchylona lub zmieniona przez organ administracji publicznej, który ją wydał, jeżeli przepisy szczególne nie sprzeciwiają się uchyleniu lub zmianie takiej decyzji i przemawia za tym interes społeczny lub słuszny interes strony; przepis art. 154 § 2 stosuje się odpowiednio.

Z kolei przepis art.163 kpa stanowi, że organ administracji publicznej może uchylić lub zmienić decyzję, na mocy której strona nabyła prawo, także w innych przypadkach oraz na innych zasadach niż określone w niniejszym rozdziale, o ile przewidują to przepisy szczególne.

W doktrynie przyjmuje się, że organ administracji może dowolnie i wielokrotnie zmienić treść decyzji przed jej doręczeniem lub ogłoszeniem, również wówczas, gdy decyzja została podpisana. Prawny byt decyzji na zewnątrz rozpoczyna się z chwilą jej doręczenia lub ogłoszenia i dopiero od tej chwili organ, który decyzję wydał, jest nią związany (zob. wyrok NSA z 22 stycznia 1999 r., I SA 117/99, LEX nr 47962); (zob. także T. Woś, Glosa do wyroku SN z 3 czerwca 1993 r., III ARN 27/93 , OSP 1995, nr 3, poz. 50). Należy podkreślić, że ocena legalności decyzji jest dokonywana pod kątem zgodności z prawem obowiązującym w dacie wydania decyzji. Związanie organu administracji wydaną przez siebie decyzją ma znaczenie także dla strony: uzyskuje ona informację o definitywnym – na danym, etapie postępowania – stanowisku organu w sprawie. Organ rentowy może stwierdzić nieważność takiej decyzji jedynie w warunkach wynikających z art. 156kpa.

Zgodnie z treścią art. 180 kpa:

§ 1. W sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych stosuje się przepisy kodeksu, chyba że przepisy dotyczące ubezpieczeń ustalają odmienne zasady postępowania w tych sprawach.

Podnieść należy, że organ rentowy wydając decyzję z dnia 13 kwietnia 2017r. ponownym ustaleniu kapitału początkowego, zmienił swoją decyzję z dnia 02 kwietnia 2009r. ustalającą kapitał początkowy dla ubezpieczonego W. P., nie wskazując żadnej podstawy prawnej takiej zmiany, wynikającej z przepisów kpa lub przepisów szczególnych. Jedynie ogólnie powołał się na przepisy ustawy emerytalnej .

W ocenie sądu przepisy kodeksu postępowania administracyjnego na taką zmianę nie pozwalały, gdyż decyzja z dnia 02 kwietnia 2009r. była decyzją ostateczną, na mocy której wnioskodawca nabył konkretne prawo – prawo do ustalenia wysokości kapitału początkowego, nie została stwierdzona jej nieważność, nie wzruszono jej też w inny sposób, ani też wnioskodawca nie wyraził zgody na jej zmianę.

Natomiast art. 114 ust. 1 ustawy emerytalnej nie może mieć zastosowania w niniejszej sprawie. Przepis art. 114 ust. 1 tej ustawy stanowi, że prawo do świadczeń lub ich wysokość ulega ponownemu ustaleniu na wniosek osoby zainteresowanej lub z urzędu , jeżeli po uprawomocnieniu się decyzji w sprawie świadczeń zostaną przedłożone nowe dowody lub ujawniono okoliczności istniejące przed wydaniem tej decyzji, które mają wpływ na prawo do świadczeń lub na ich wysokość. Dalej ust. 2 mówi, że jeżeli prawo do świadczeń lub ich wysokość ustalono orzeczeniem organu odwoławczego, organ rentowy na podstawie dowodów lub okoliczności, o których mowa w ust. 1:

1) wydaje we własnym zakresie decyzję przyznającą prawo do świadczeń lub podwyższającą ich wysokość;

2) występuje do organu odwoławczego z wnioskiem o wznowienie postępowania przed tym organem, gdy z przedłożonych dowodów lub ujawnionych okoliczności wynika, że prawo do świadczeń nie istnieje lub że świadczenia przysługują w niższej wysokości; z wnioskiem tym organ rentowy może wystąpić w każdym czasie;

3) wstrzymuje wypłatę świadczeń w całości lub części, jeżeli emeryt lub rencista korzystał ze świadczeń na podstawie nieprawdziwych dokumentów lub zeznań albo w innych wypadkach złej woli.

Zatem w świetle powyżej przytoczonych przepisów, z zwłaszcza brzmienia art. 114 ustawy emerytalnej, przesłankami ponownej oceny wysokości obliczonego kapitału początkowego, a tym samym wysokości emerytury być mogą jedynie „nowe dowody” lub „ujawnione okoliczności” istniejące przed podjęciem decyzji organu rentowego i mające wpływ na ustalenie prawa do emerytury. Organ rentowy bez przedstawienia nowych dowodów nie ma prawa do zmiany decyzji pierwotnej, jedynie na podstawie odmiennej oceny dowodów. Natomiast przedstawienie nowych dowodów, aby mogło być skuteczne, tzn. aby mogło doprowadzić do przyznania prawa do świadczenia, względnie do ponownego ustalenia jego wysokości powinno prowadzić do zmiany ustalonych poprzednio ustaleń faktycznych. Na podstawie nowych dowodów powinno dojść do uzupełnienia okoliczności faktycznych o nowe nieprzedstawione (nierozważone) uprzednio lub zmiany poprzednich ustaleń, poprzez ponowną ocenę dowodów. Wzruszenie poprzedniego rozstrzygnięcia może nastąpić w sytuacji przedstawienia nowych dowodów, podważających wiarygodność uprzednio zgromadzonego materiału dowodowego (wyrok SA w Gdańsku z dnia 21.12.2016r. sygn. akt III AUa 1338/16, Legalis).

Przenosząc powyższe rozważania na grunt niniejszej sprawy zauważyć należy, że pozwany nie zgromadził żadnej nowej dokumentacji, która mogłaby prowadzić do wzruszenia decyzji z dnia 02 kwietnia 2009r., ustalającej wysokość kapitału początkowego W. P.. Z tylko sobie znanych przyczyn dokonał odmiennej oceny zaświadczeń o wynagrodzeniu wystawionych w dniach 07 lutego 2009 (k. 23 a.r.) oraz w dniu 23 maja 2013r. k. 93 i 94 a.r. oraz kartotek zarobkowych k. 102-111 a.r. nadesłanych przez firmę (...), co do których wiarygodności nie posiadał wcześniej żadnych zastrzeżeń . Nie ujawniły się żadne nowe okoliczności, które nie byłyby znane organowi rentowemu w dacie wydania tej decyzji, a które mogłyby wpłynąć na zmianę poczynionych wcześniej ustaleń co do wiarygodności zgromadzonej dokumentacji pracowniczej skarżącego. Wydając decyzję z dnia 04 grudnia 2013r. pozwany nie kwestionował wiarygodności przedłożonych przez skarżącego dokumentów z w/w okresów zatrudnienia. Pozwany po uprawomocnieniu się powyższej decyzji dokonał jedynie odmiennej oceny już zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego.

Decyzja z dnia 13 kwietnia 2017 r., zmieniająca ustalenia co do wysokości kapitału początkowego zmarłego ubezpieczonego, legła u podstaw zaskarżonej decyzji z dnia 24 kwietnia 2017r. o ustaleniu wysokości i wypłaty renty rodzinnej, powodując jej zdecydowane obniżenie.

Mając powyższe na uwadze, w oparciu o art. 114 ust. 1 ustawy emerytalnej a contrario należało na mocy art. 477¹⁴§ 2 kpc zmienić zaskarżoną decyzję i przyznać wnioskodawczyni Z. P. prawo do ustalenia wysokości renty rodzinnej z uwzględnieniem w podstawie wymiaru świadczenia zwaloryzowanego kapitału początkowego zmarłego męża W. P. w wysokości, wynikającej z decyzji pozwanego z dnia 4 grudnia 2013r.; znak (...)-2009 i przyjęciem wskaźnika wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego 142,15 % .

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE