UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem łącznym z dnia 13 października 2016 r. Sąd Rejonowy w Piotrkowie Tryb. po rozpoznaniu sprawy z powództwa R. K. oraz małoletniego D. K. (1), reprezentowanego przez przedstawiciela ustawowego – matkę K. K. przeciwko(...), Towarzystwu (...), Spółce Akcyjnej, (...) z siedzibą w W. o zadośćuczynienie:

a. zasądził od pozwanego na rzecz powódki R. K. kwotę 7 000 złotych z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 14 czerwca 2016 r. do dnia zapłaty,

b. oddalił powództwo w pozostałym zakresie,

c. nie obciążył powódki R. K. kosztami procesu na rzecz pozwanego,

d. nie obciążył stron procesu kosztami nieuiszczonej opłaty sądowej od pozwu, od uiszczenia której powódka R. K. została zwolniona, przejmując ją na rachunek Skarbu Państwa,

a. zasądził od pozwanego na rzecz małoletniego powoda D. K. (1), reprezentowanego przez przedstawiciela ustawowego – matkę K. K. kwotę 7 000 złotych z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 14 czerwca 2016 r. do dnia zapłaty,

b. oddalił powództwo w pozostałym zakresie,

c. nie obciążył małoletniego powoda D. K. (1), reprezentowanego przez przedstawiciela ustawowego matkę K. K. kosztami procesu na rzecz pozwanego,

d. nie obciążył stron procesu kosztami nieuiszczonej opłaty sądowej od pozwu od uiszczenia której małoletni powód D. K. (1) został zwolniony, przejmując ją na rachunek Skarbu Państwa.

Podstawę powyższego rozstrzygnięcia stanowiły przytoczone poniżej ustalenia rozważania Sądu Rejonowego:

W dniu (...) r. w Ł. na skrzyżowaniu ulicy (...) z ulica (...) doszło do wypadku komunikacyjnego w wyniku którego potracona została na przejściu dla pieszych Z. K..

Sprawca wypadku C. B. kierujący samochodem osobowym marki „A. (...)”, numer rejestracyjny (...) naruszył nieumyślnie zasady bezpieczeństwa w ruchu drogowym w ten sposób, że kierując wyżej opisanym pojazdem, jadąc lewym skrajnym pasem zachodniej jezdni ulicy (...) z kierunku północnego w kierunku południowym, prowadził pojazd z prędkością 83 km/h tj. przekroczył prędkość dozwoloną na przedmiotowym odcinki jezdni tj. 50 km/h i nie zachował szczególnej ostrożności zbliżając się do wyznaczonego i oznakowanego przejścia dla pieszych, nieuważnie obserwując jezdnię przed przejściem dla pieszych, zbyt późno podejmując manewry obronne mające na celu unikniecie potrącenia pieszych nie ustąpił pierwszeństwa w wyniku czego potrącił m. in. Pieszą Z. K..

W wyniku zaistniałego zdarzenia i doznanych obrażeń ciała Z. K. poniosła śmierć na miejscu wypadku.

Wyrokiem wydanym w sprawie sygn. akt VII. K. 345/14 przez Sąd Rejonowy dla Łodzi – Widzewa w Łodzi, VII Wydział Karny C. B. uznany został za winnego spowodowania przedmiotowego wypadku.

C. B. posiadał w chwili zdarzenia obowiązkowe ubezpieczenie od odpowiedzialności cywilnej zawarte w pozwanym towarzystwie ubezpieczeń.

Strona pozwana uznając zasadę swej odpowiedzialności po przeprowadzeniu stosownego postępowania likwidującego szkodę wypłaciła poszkodowanym powodom kwotę po 3 000 złotych.

Zmarła Z. K. była babcią powodów R. K. i D. K. (1)

Powódka R. K. ma obecnie 18 lat, zaś D. K. (1) jest osobą niepełnoletnia. Zmarła Z. K. w chwili śmierci miała 61 lat. Tragicznie zginęła w dniu swoich urodzin.

Zmarła miała bardzo dobre relacje z powodami. Bardzo często się odwiedzali, spędzali wspólnie czas, jeżdżąc na rowerach, chodząc na grzyby, utrzymywali stałe i częste kontakty telefoniczne. Wspólnie również wyjeżdżali nad morze. Zmarła zawsze miała czas, aby z wnuczkami porozmawiać. Pomiędzy zmarłą a wnuczkami nie było konfliktów, nieporozumień, zmarła zawsze była do dyspozycji powodów, nigdy nie odmawiała im pomocy, angażował się w ich codzienne sprawy. Wszystkie uroczystości świąteczne czy rodzinne spędzali razem.

Do dziś powodowie nie pogodzili się z niespodziewaną i nagłą śmiercią babci. Bardzo przeżyli zaistniałą sytuację. Informacja o śmierci babci była dla nich ogromnym szokiem. Powodowie brali udział w uroczystościach pogrzebowych. Brakuje im zmarłej, często wspomina zmarłą, a wspomnienia te przynoszą im ból.

Powodowie często, przy każdej okazji bywają na grobie zmarłej.

R. K. zamierzała przenieść się do Ł., aby podjąć tam naukę. Planowała zamieszkać razem z babcią. Tragiczna śmierć Z. K. zniweczyła te plany.

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o całokształt zgromadzonego materiału dowodowego, opierając się na zeznaniach powódki R. K. oraz matki małoletniego powoda – D. K. (2) K.

Sąd Rejonowy zważył, iż powództwo strony powodowej jest uzasadnione, choć dochodzone pozwem kwoty nieco zbyt wygórowane.

W przedmiotowej sprawie bezsporna jest odpowiedzialność strony pozwanej za skutki wypadku w wyniku którego śmierć poniosła Z. K.. Sprawca zdarzenia w chwili jego zaistnienia posiadał zawartą z pozwanym towarzystwem ubezpieczeń umowę obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej. Strona pozwana uznała zasadę swej odpowiedzialności i wypłaciła poszkodowanym powodom stosowne kwoty w swej ocenie zasadne do zaistniałej sytuacji.

W tej sytuacji jedyną sporną okolicznością w sprawie było ustalenie wysokości należnego powodom zadośćuczynienia za doznaną krzywdę po śmierci tragicznie zmarłej Z. K..

Podstawą prawną żądania pozwu jest art. 446 § 4 k.c., stosownie do którego treści Sąd może przyznać najbliższym członkom rodziny zmarłego odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę.

Zadośćuczynienie ma na celu kompensację doznanej przez stronę powodową krzywdy. Nie ma ono na celu wyrównania straty poniesionej przez członka najbliższej rodziny zmarłego, ma natomiast na celu pomoc w dostosowaniu się do nowej rzeczywistości, złagodzić cierpienia fizyczne, psychiczne, ułatwić przezwyciężenie nie negatywnych przeżyć jakich ta osoba doznała. Zasadny jest więc wzięcie pod uwagę przy ustalaniu wysokości stosownego zadośćuczynienia dramatyzmu doznań osób bliskich zmarłemu, poczucia osamotnienia i odczuwalnej pustki, cierpień moralnych, wstrząsu psychicznego wywołaną śmiercią bliskiego, roli jaką ta osoba pełniła w rodzinie, zaburzeń do jakich doszło w prawidłowym funkcjonowaniu pozostałych członków rodziny, umiejętności odnalezienia się w nowej rzeczywistości i zaakceptowania obecnego stanu rzeczy. Zasądzone zadośćuczynienie powinno mieć przede wszystkim charakter kompensacyjny w związku z czym jego wysokość nie może być symboliczna, lecz musi przedstawiać dla strony jakąś ekonomicznie odczuwalną wartość, przy jednoczesnym uwzględnieniu aktualnych warunków i stopy życiowej społeczeństwa.

Oczywistym w ocenie Sądu jest, iż nagła i niespodziewana śmierć Z. K., osoby sprawnej i aktywnej życiowo, była dla powodów szokiem z którego do dziś nie potrafią się otrząsnąć. Śmierć Z. K. była dla powodów śmiercią nagłą, nieuzasadnioną żadnymi przesłankami i nieusprawiedliwioną żadnymi okolicznościami. Powodowie z uwagi na swój wieku i doświadczenie emocjonalne w ocenie Sądu nie byli przygotowani na przeżywanie tego rodzaju emocji. Śmierć Z. K. będzie im ciągle towarzyszyć w dalszym życiu. Zauważyć należy, iż do tragicznego zdarzenia doszło w dniu urodzin zmarłej Z. K.. Zasadnie wskazuje pełnomocnik strony powodowej, iż data ta od 2014 r. nie będzie się kojarzyła z radosnym, pozytywnym wydarzeniem, a tragicznym wypadkiem, który niespodziewanie pozbawił powodów obecności ukochanej osoby.

Sąd podkreślił, że zmarła miała bardzo dobre relacje z wnuczkami. Bardzo często się odwiedzali, spędzali wspólnie czas, jeżdżąc na rowerach, chodząc na grzyby, utrzymywali stałe i częste kontakty telefoniczne. Wspólnie również wyjeżdżali nad morze. Zmarła zawsze miała czas, aby z wnuczkami porozmawiać. Pomiędzy zmarłą a wnuczkami nie było konfliktów, nieporozumień, zmarła zawsze była do dyspozycji powodów, nigdy nie odmawiała im pomocy, angażował się w ich codzienne sprawy. Wszystkie uroczystości świąteczne czy rodzinne spędzali razem. Zauważyć należy, także, że powódka R. K. zamierzała przenieść się do Ł., aby podjąć tam naukę. Planowała zamieszkać razem z babcią. Niestety tragiczna śmierć Z. K. zniweczyła te plany.

W tej sytuacji w ocenie Sądu wnuczkom zmarłej Z. K. winna się należeć z tytułu zadośćuczynienia łącznie kwota 10 000 złotych. W tej sytuacji zasadnym jest zasądzenie na rzecz każdego z powodów dodatkowo kwoty po 7 000 złotych.

Odsetki od każdej z kwot Sąd zasądził od dnia doręczenia odpisu pozwu stronie pozwanej, zgodnie z żądaniem strony powodowej.

O kosztach procesu w przedmiotowej sprawie Sąd orzekł na podstawie art. 100 k.p.c. w zw. z art. 113 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. Nr 16, poz. 1398 z późn. zm).

Apelację od powyższego wyroku wnieśli powodowie zaskarżając go w części tj. w zakresie pkt lb w całości tj. w części oddalającej powództwo co do kwoty 53.000 zł i w zakresie 2b w całości tj. w części oddalającej powództwo co do kwoty 53.000 zł.

Apelacja zaskarżonemu orzeczeniu zarzuca:

1. naruszenie przepisów prawa procesowego, mającego istotny wpływ na treść rozstrzygnięcia, a to:

- art. 224 § 1 k.p.c. przez zamknięcie rozprawy bez przeprowadzenia wnioskowanego przez stronę powodową dowodu z opinii biegłego psychologa klinicznego na okoliczność wnioskowaną w pkt 5 petitum pozwu;

- art. 236 k.p.c. poprzez nieodniesienie się przez Sąd Rejonowy do wniosku dowodowego powodów tj. niewydanie postanowienia dowodowego w przedmiocie złożonego przez powodów w pozwie (pkt 5 petitum pozwu), piśmie procesowym z dnia 14 lipca 2016 r., oraz na rozprawie w dniu 6 października 2016 r. (nagranie posiedzenia z dnia 6 października 2016 r. 2:46-3:07) wniosku o przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego psychologa klinicznego, podczas gdy sąd ma obowiązek wypowiedzieć się pozytywnie lub negatywnie w przedmiocie każdego wniosku dowodowego stron, co skutkowało niewyjaśnieniem przez podmiot posiadający wiedzę specjalną rozmiaru i czasu trwania cierpień psychicznych powodów wywołanych śmiercią Z. K., ewentualnych zaburzeń w stanie emocjonalnym i psychicznym oraz ich wpływu na funkcjonowanie powodów w życiu osobistym, społecznym, kwestii pomocy - terapii psychologicznej lub leczenia psychiatrycznego, a w konsekwencji błędne przyjęcie, że krzywda powodów odpowiada zadośćuczynieniu w kwocie po 7.000 zł;

- art. 278 § 1 k.p.c. poprzez nieprzeprowadzenie dowodu z opinii biegłego psychologa klinicznego, podczas gdy okoliczności, które miały być wykazane za pomocą tego dowodu determinują rozmiar krzywdy związanej ze śmiercią osoby bliskiej, a w konsekwencji decydują o wysokości zadośćuczynienia, a nadto ustalenie cierpień psychicznych wywołanych śmiercią oraz ich wpływ na funkcjonowanie powodów w życiu osobistym, społecznym, a także kwestia pomocy psychologicznej lub psychiatrycznej wymagają wiedzy specjalnej, zaś R. K. złożyła do akt sprawy dokumentację medyczną z leczenia po śmierci Z. K.;

- art. 328 § 2 k.p.c. poprzez nie wskazanie w uzasadnieniu podstawy faktycznej rozstrzygnięcia poprzez ustalenie faktów, które sąd uznał za udowodnione, dowodów, na których się oparł, i przyczyn, dla których innym dowodom odmówił wiarygodności i mocy dowodowej oraz nie wyjaśnienie podstawy prawnej wyroku z przytoczeniem przepisów prawa, co uniemożliwia przeprowadzenie kontroli instancyjnej zaskarżonego postanowienia;

2. naruszenie przepisów prawa materialnego, a mianowicie:

- art. 446 § 4 k.c. w zw. z art. 445 § 1 k.c. poprzez jego błędną wykładnię i przyjęcie, że kwota 7.000 zł na rzecz powodów jest odpowiednią sumą zadośćuczynienia za śmierć osoby najbliższej - babci, niwelującą szkodę niematerialną w postaci cierpienia, osamotnienia, wstrząsu i dalszych negatywnych psychicznych, moralnych i emocjonalnych skutków związanych z utratą osoby bliskiej, podczas gdy z uwagi na to, że powodowie byli silnie związany emocjonalnie z babcia, ich relacje były bardzo dobre, rozmiar cierpień psychicznego doznanego przez powodów na skutek śmierci babci był bardzo duży, kwota ta powinna wynosić 60.000 zł.

Biorąc pod uwagę powyższe apelujący wnosił o zmianę wyroku poprzez zasądzenie na rzecz powodów koty po 53.000 zł oraz zmianę rozstrzygnięcia o kosztach procesów poprzez obciążenie nimi pozwaną oraz zasądzenie na rzecz powodów kosztów zastępstwa adwokackiego według norm przepisanych za obie instancje.

Skarżący wnieśli ewentualnie o uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja jest częściowo uzasadniona.

Wydając zaskarżony wyrok Sąd pierwszej instancji naruszył treść przepisów art. art. 224 § 1 k.p.c., art. 236 k.p.c., art. 278 § 1 k.p.c. Ich naruszenie stanowiło konsekwencję nieprzeprowadzenia dowodu z opinii biegłego psychologa klinicznego. Przypominając, że strona powodowa powyższy wniosek zgłosiła i konsekwentnie popierała wskazać należy na fakt, że okoliczności, które miały być wykazane za pomocą tego dowodu mają istotny wpływ a co za tym idzie determinują rozmiar krzywdy związanej ze śmiercią osoby bliskiej powodom, a w konsekwencji decydują o wysokości zadośćuczynienia.

Usuwając wskazane uchybienie Sąd Okręgowy dopuścił dowód z opinii biegłego z zakresu psychologii M. G. na okoliczność doznań i cierpień powodów w związku ze śmiercią babki Z. K., ich czasookresu oraz potrzeby terapii.

Przeprowadzony dowód ( niezakwestionowany przez strony i przyjęty przez Sąd Okręgowy po przeprowadzeniu jego oceny w trybie przepisu art. 233 § 1 k.p.c. ) upoważnia do dokonania następujących dodatkowych ustaleń.

Powódka R. K. w związku ze śmiercią babki doświadczyła wszystkich etapów żałoby, w sposób charakterystyczny dla żałoby po śmierci osoby bliskiej. Śmierć babki nie wywołała u niej trwałej zmiany w zachowaniu. Po śmierci doświadczyła smutku i przygnębienia a charakter i intensywność przeżywania tych emocji wynikał z podwyższonej wrażliwości emocjonalnej. Po śmierci babci powódka nie korzystała z pomocy psychologa i nie wymagała takiej pomocy, ani tym bardziej leczenia farmakologicznego i psychiatrycznego. Śmierć nie wywołała również trwałej zmiany w zachowaniu powódki. Nie wpłynęła również w istotny sposób na jej dalsze funkcjonowanie w życiu rodzinnym i osobistym. Późniejsze leczenie powódki nie ma bezpośredniego związku z śmiercią babci jaka miała miejsce w dniu 17 stycznia 2014 r.

( dowód: opinia biegłej M. G. k. 174 )

Powód D. K. (1) po śmierci babci doświadczył smutku i przygnębienia charakterystycznego dla okresu żałoby po osobie bliskiej. W związku ze śmiercią nie wymagał leczenia farmakologicznego ani wsparcia psychologicznego. Śmierć nie wywołała u niego trwałej zmiany zachowania ani nie wpłynęła w sposób istotny na dalsze jego funkcjonowanie w życiu rodzinnym i osobistym.

( dowód: opinia biegłej M. G. k. 177 )

W konsekwencji wskazane wyżej ustalenia w połączeniu z ustaleniami Sądu pierwszej instancji, Sąd Okręgowy wskazuje jako podstawę rozstrzygnięcia.

Wydając zaskarżone orzeczenie Sąd pierwszej instancji dopuścił się również naruszenia art. 446 § 4 k.c.

Wskazane w powołanym przepisie uprawnienie do domagania się zadośćuczynienia w związku ze śmiercią osoby bliskiej określone jako możliwość, żądania zasądzenia „odpowiedniej sumy” zawiera już w sobie niemożność ścisłego ustalenia zadośćuczynienia ze względu na istotę krzywdy. Ustawodawca nie sprecyzował kryteriów jej ustalenia, pozostawiając w tym zakresie swobodę sądowi orzekającemu. Podkreślić jednak należy, że zadośćuczynienie ma na celu kompensatę doznanej krzywdy, a zatem nie powinno ono mieć na celu wyrównania strat poniesionych przez członków najbliższej rodziny zmarłego, lecz ma pomóc im dostosować się do nowej rzeczywistości. Ma także na celu złagodzenie cierpienia wywołanego utratą osoby bliskiej. Okoliczności wpływające na wysokość tego świadczenia, to między innymi: dramatyzm doznań osób bliskich zmarłego, poczucie osamotnienia, cierpienia moralne i wstrząs psychiczny wywołany śmiercią osoby najbliższej, charakter i rodzaj zaburzeń w prawidłowym funkcjonowaniu pozostałych członków rodziny, stopień w jakim pozostali członkowie będą umieli odnaleźć się w nowej rzeczywistości i na ile zdolni są zaakceptować obecny stan rzeczy. Na rozmiar krzywdy mają także wpływ rodzaj i intensywność więzi łączącej pokrzywdzonego ze zmarłym, rola w rodzinie pełniona przez osobę zmarłą, a także wiek zmarłego. Jednocześnie wysokość zadośćuczynienia musi być rozważana indywidualnie i przedstawiać dla poszkodowanego odczuwalną wartość ekonomiczną, adekwatną do warunków gospodarki rynkowej, przy czym należy kierować się kryteriami zobiektywizowanymi, nie zaś poprzestawać na subiektywnych odczuciach pokrzywdzonego.

Jak wyjaśnił Sąd Apelacyjny w Łodzi w wyroku z dnia 2 listopada 2016 r. sprawie sygn. akt I ACa 463/16 krzywdę doznaną w wyniku śmierci osoby bliskiej bardzo trudno ocenić i wyrazić w formie pieniężnej. Każdy rozważany przypadek powinien być traktowany indywidualnie z uwzględnieniem wszystkich okoliczności sprawy, przy czym ocena ta powinna opierać się na kryteriach obiektywnych, a nie na wyłącznie subiektywnych odczuciach pokrzywdzonego. W każdym wypadku wysokość zadośćuczynienia musi być dokonana z uwzględnieniem okoliczności, że śmierć każdej osoby jest zdarzeniem pewnym, które prędzej czy później musi nastąpić. Tym samym zadośćuczynienie rekompensuje w istocie jedynie wcześniejszą utratę członka rodziny.

Zasygnalizowane powyżej uchybienie w zastosowaniu powołanego przepisu wynika w ocenie Sądu Okręgowego z okoliczności, że zasądzone na rzecz powodów zadośćuczynienie jest zbyt niskie, nie spełnia swego kompensacyjnego charakteru krzywdy rodzi poczucie, że „śmierć babci została wyceniona zbyt nisko”. Uwzględniając żądanie zadośćuczynienia nie można się ograniczyć do zasądzenia kwoty w istocie symbolicznej. Świadczenie należne z tego tytułu musi stanowić dla uprawnionego realną wartość ekonomiczną. Dlatego Sąd Okręgowy uznał, że właściwa wysokość należnych każdemu z powodów świadczeń zamyka się w kwocie po 13 000 zł., co biorąc pod uwagę częściowe ich spełnienie w postepowaniu likwidacyjnym ( pozwany zapłacił po 3000 zł. ) skutkuje podwyższeniem, zasadzonych z tytułu zadośćuczynienia kwot do po 10 000, - zł.

Uwzględnienie powództwa i apelacji w większym rozmiarze nie było jednak możliwe. Nie można też tracić z pola widzenia, takich okoliczności jak wiek w jakim znajdowała się zmarła, stopień jej pokrewieństwa z powodami. Ponadto brak podstaw aby uznać na podstawie poczynionych w przedmiotowej sprawie ustaleń faktycznych, że relacje jakie łączyły powodów z babcią były bliższe niż standardowe. Przypomnieć należy, że roszczenie o zadośćuczynienie, ma na celu udzielenie pomocy w dostosowaniu się członków najbliższej rodziny zmarłego do nowej rzeczywistości oraz złagodzenie cierpień wywołanych utratą tej osoby oraz że brak jest możliwości pełnego zrekompensowania za pomocą środków pieniężnych śmierci osoby bliskiej, żadna bowiem kwota nie może zmniejszyć cierpień związanych z tego rodzaju stratą. Ze zgromadzonego materiału dowodowego ( w szczególności z opinii biegłej ) wynika , że rozmiar krzywdy jakiej doznali powodowie nie był szczególnie wysoki i nie wykraczał poza normalne standardy.

Mając powyższe na uwadze Sąd okręgowy na podstawie przepisów art. 386 § 1 k.p.c. i art. 385 k.p.c. orzekł jak w sentencji.

O kosztach procesu Sąd Okręgowy orzekł na podstawie przepisu art. 102 k.p.c. uznając, że wskazana norma ma zastosowanie w przedmiotowej sprawie i uzasadnia odstąpienie od obciążenia powodów kosztami procesu.

Wskazać należy, z jednej strony na charakter dochodzonego roszczenia, z drugiej na sytuację majątkowa powodów, którzy nie posiadają żadnych dochodów.

SSA w SO A. Lisiecki SSO P. Hochman SSR ( del ) M. Cichocka

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE