UZASADNIENIE

Wyrokiem zaocznym z dnia 24 listopada 2015 r. w sprawie I C 1249/15 Sąd Rejonowy w Piotrkowie Trybunalskim zasądził od pozwanego A. M. solidarnie na rzecz powodów (...)kwotę 3.099,93 zł wraz z umownymi odsetkami w wysokości czterokrotności stopy kredytu lombardowego NBP od dnia 23.06.2015r. do dnia zapłaty oraz kwotę 502,00 zł tytułem zwrotu kosztów procesu od uwzględnionej części powództwa; oddalił powództwo w pozostałym zakresie.

Zasądzona kwota 3.099,43 zł. to należność z tytułu niespłaconej przez pozwanego pożyczki, jakiej udzielili mu powodowie wskutek zawartej między stronami umowy z dnia 12 listopada.2013 roku. Oddalenie powództwa dotyczyło kwoty 210 zł, jakiej powodowie żądali tytułem podjętych czynności windykacyjnych i kosztów wezwań do zapłaty przewidzianych w § 13 ust 4 umowy, oraz kwoty 1200 zł niespłaconej pożyczki a stanowiącej koszt zabezpieczenia w postaci przystąpienia przez pozwanego do umowy ubezpieczenia. W ocenie sądu naliczenie w umowie kosztów ubezpieczenia w kwocie 1/3 wysokości udzielonej pożyczki budzi poważne wątpliwości w świetle przepisów o zobowiązaniach umownych i ochronie konsumenta przed niedozwolonymi klauzulami umownymi.

Strona powodowa nie wykazała zasadności obciążenia pozwanego kwotą 1.200 zł tytułem kosztów zabezpieczenia na podstawie § 11 ust. 2 umowy, co nasuwa wątpliwości i uniemożliwia sądowi merytoryczną ocenę wysokości roszczenia. Ustalone warunki umowy, bez wskazania, czym w istocie są koszty zabezpieczenia i z czego wynika ich wysokość, pozostają w sprzeczności z dobrymi obyczajami i naruszają interes pozwanego. Powyższe w świetle warunków umowy prowadzi do wniosku, iż postanowienie to narusza klauzulę dobrych obyczajów. Sąd podkreślił również, że Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów stale piętnuje generowanie dodatkowych kosztów stosowane przez podmioty udzielające pożyczek, gdyż koszty te nie odzwierciedlają faktycznie poniesionych kosztów obsługi pożyczki. Ponadto z raportu Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumenta z 3.06.2013 r. (opublikowany na oficjalnej stronie internetowej Urzędu) wynika, iż zostało wszczęte postepowanie wyjaśniające, zmierzające do wpisania takiej klauzuli jako niedozwolonej z następującym uzasadnieniem: „(...) Wymienione przez przedsiębiorcę koszty nie są jednak odzwierciedlone w wysokości opłaty z tytułu zabezpieczenia, która to zdaniem Prezesa UOKiK nie odpowiada jakiemukolwiek świadczeniu ze strony pożyczkodawcy, ani też nie jest kosztem prawnego zabezpieczenia pożyczki”

Sąd uznał zatem, że postanowienie umowne nakładające na pozwanego obowiązek uiszczenia zabezpieczenia w kwocie 1.200 zł kształtuje jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy. Dlatego też w tej części powództwo oddalił.

Od powyższego wyroku apelacje złożyli powodowie. Zarzucili wyrokowi w części oddalającej powództwo w kwocie 1200 zł oraz w części rozstrzygającej o kosztach procesu. W apelacji zarzucili:

1. naruszenie przepisów prawa materialnego:

- art. 385¹ k.c. poprzez jego nieprawidłowe zastosowanie i w efekcie nieprawidłowe przyjęcie, że postanowienia umowy pożyczki gotówkowej z dnia 12 listopada 2013 r. dotyczące zabezpieczenia pożyczki poprzez przystąpienie przez pozwanego do umowy ubezpieczenia są sprzeczne z dobrymi obyczajami i rażąco naruszają interes pozwanego, a tym samym nie wiążą pozwanego.

- art. 720 k.c. poprzez uznanie, iż pozwany jest obowiązany do zwrotu kwoty pożyczki mniejszej niż otrzymał, a nie takiej samej kwoty pożyczki w wyniku zawartej w dniu 12 listopada 2013 r. umowy pożyczki.

- art. 359 § 2¹ k.c. poprzez nieprawidłowe zastosowanie i w efekcie przyjęcie, że w niniejszej sprawie § 11 umowy pożyczki gotówkowej z dnia 12 listopada 2013 r., określający zabezpieczenie umowy pożyczki, stanowi obejście przepisów określających maksymalną wysokość odsetek.

2. naruszenie przepisów postępowania mające wpływ na wynik sprawy:

- art. 233 k.p.c. poprzez dokonanie dowolnej, a nie swobodnej oceny materiału dowodowego, a tym samym nieprawidłowe przyjęcie, że strona powodowa nie wykazała zasadności obciążenia pozwanego kwotą 1.200,00 zł tytułem kosztów zabezpieczenia umowy pożyczki, tj. przystąpienia do umowy ubezpieczenia, podczas gdy z materiału dowodowego zebranego w niniejszej sprawie, a w szczególności § 10 ust. 3 oraz § 11 umowy pożyczki gotówkowej z dnia 12 listopada 2013 r., jednoznacznie wynika, że warunkiem udzielenia pożyczki jest ustanowienie jej zabezpieczenia, tj. przystąpienie pozwanego do umowy ubezpieczenia.

- art. 339 § 2 k.p.c. poprzez jego nieprawidłowe zastosowanie i w efekcie nieprawidłowe przyjęcie, że w niniejszej sprawie okoliczności faktyczne przytoczone w pozwie budzą uzasadnione wątpliwości oraz zostały przytoczone w celu obejścia prawa.

Występując z powyższymi zarzutami skarżący wnosili o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez zasądzenie od pozwanego na rzecz powodów kwoty 4.299,93 zł wraz z umownymi odsetkami i kosztami procesu.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja nie jest uzasadniona. Podzielić należy stanowisko sądu pierwszej instancji, że zakwestionowane przez niego zapisy umowne odnoszące się do ponoszenia przez pozwanego kosztów zabezpieczenia rażąco naruszają dobre obyczaje oraz prawa pozwanego, który jako osoba fizyczna jest konsumentem, co oznacza, że zostały spełnione warunki do uznania ich za abuzywne. Przypomnieć należy, że zgodnie z art. 385 ¹ k.c. postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny (§1). Jeżeli postanowienie umowy zgodnie z § 1 nie wiąże konsumenta, strony są związane umową w pozostałym zakresie (§2). Nieuzgodnione indywidualnie są te postanowienia umowy, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu. W szczególności odnosi się to do postanowień umowy przejętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta (§3). Ciężar dowodu, że postanowienie zostało uzgodnione indywidualnie, spoczywa na tym, kto się na to powołuje (§4).

Przytoczone wyżej przepisy chronią zatem konsumenta, jako słabszego uczestnika obrotu w relacjach z przedsiębiorcą, czyli profesjonalistą w danej dziedzinie. Przez działanie wbrew dobrym obyczajom przy kształtowaniu treści stosunku zobowiązaniowego rozumie się w judykaturze wprowadzanie do umowy klauzul, które godzą w równowagę kontraktową stron takiego stosunku, a przez rażące naruszenie interesów konsumenta - powstanie nieusprawiedliwionej dysproporcji - na niekorzyść konsumenta - praw i obowiązków stron, wynikających z umowy (zob. wyroki SN: z 13.07.2005 r., I CK 832/04, Biul.SN 2005/11/13, z 3.02.2006 r., I CK 297/05, Biul.SN 2006/5-6/12, z 27.10.2006r., I CSK 173/06, Lex nr 395247). Ocena rzetelności konkretnego postanowienia wymaga rozważenia indywidualnego rozkładu obciążeń, kosztów i ryzyka, jakie wiąże się z przyjętymi rozwiązaniami oraz zbadania, jak wyglądałyby prawa lub obowiązki konsumenta w sytuacji, w której takie postanowienie nie zostałoby zastrzeżone.

W świetle powyższego należy uznać, że wątpliwości sądu I instancji zasadnie wzbudziło obciążanie pozwanego, jako konsumenta, kosztami składki na ubezpieczenia w wysokości 1200 zł i zaliczenie jej do kosztów pożyczki. Treści zawarte w dołączonych do apelacji dokumentach w postaci umowy generalnej ubezpieczenia zawartej między T. w W. a powodem G. C., warunki ubezpieczenia, deklaracja zgody pozwanego na przystąpienie do umowy generalnej oraz nota potwierdzająca udzielenie ochrony ubezpieczeniowej, przysparzają dodatkowych argumentów za trafnością rozstrzygnięcia sądu pierwszej instancji. Zakres udzielonej przez (...) ochrony ubezpieczeniowej w okresie spłaty pożyczki obejmował zryczałtowane koszty pogrzebu (§3 ust 3 warunków ubezpieczenia ). Suma ubezpieczenia wynosiła 4500zł. Co prawda, co do zasady, wypłacone w razie zgonu pozwanego odszkodowanie miało zostać przeznaczone przez stronę powodową na spłatę zadłużenia z umowy pożyczki do wysokości niespłaconego zadłużenia zgodnie z saldem, to jednak wypłata odszkodowania jedynie na rzecz strony powodowej nie pozwalała na uznanie objęcia pozwanego ochroną ubezpieczeniową za pozostającą z dobrymi obyczajami. Zapisy umowy generalnej ubezpieczenia zawarte w§ 3 czy też w§ 3 warunków ubezpieczenia dotyczące górnego limitu odpowiedzialności ubezpieczyciela sprawiają, że w przypadku śmierci pozwanego jedynie strona powodowa uzyskałaby odszkodowanie. Natomiast najbliższa rodzina pozwanego nie miałaby możliwości uzyskania odszkodowania, nawet w przypadku zaistnienia nadwyżki w jego wysokości w stosunku do istniejącego względem strony powodowej zobowiązania pozwanego. W tym stanie rzeczy działania polegającego na obciążeniu w związku z zawieraną umową klienta kosztami składki ubezpieczeniowej, gdzie jako podmiot uprawniony do uzyskania odszkodowania wskazany jest wyłącznie przedsiębiorca, a wyeliminowana jest najbliższa rodzina i to nawet w sytuacji braku zadłużenia z tytułu pożyczki, nie sposób uznać za zgodne z dobrymi obyczajami i nienaruszające interesów konsumenta.

Dlatego też objęte zaskarżeniem rozstrzygnięcie sądu pierwszej instancji jest prawidłowe i podlega akceptacji Sądu Okręgowego, zaś apelacja powodów, jako niezasadna, podlega oddaleniu na podstawie art. 385kpc.

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE