UZASADNIENIE

Powód w piśmie z 8 sierpnia 2016 r. wniósł o wyłączenie sędziego, aktualnie prowadzącego sprawę I C 1994/14 od jej rozpoznania. Argumentując, że od samego początku postępowania sędzia „ kręciła nosem i pogardliwie podeszła do strony powodowej”, nie chciała rozpoznać ostatniej woli spadkodawczyni powoda, jak też orzekać zgodnie z prawem wiedząc, iż kwestionowana przez powoda ugoda jest nieważna i wobec tego powództwo powinno być chociaż częściowo uwzględnione. Ponadto powód podał, że sędzia była stronnicza wobec stron postępowania, faworyzowała stronę pozwaną, a była nieprzychylna wobec powoda. Oddaliła wszystkie wnioski dowodowe powoda, w tym dowód z przesłuchania samego D. M. w drodze pomocy sądowej w Izraelu. Podniósł, iż: „ Sędzia przejawiała sympatię do pozwanego, brała pod uwagę jego wiek i to, że jest w nowym związku małżeńskim, a nie to, że ugoda jest nieważna bowiem została podpisana bez udziału powoda t.j. w okresie gdy był on małoletni. Nie wzięła pod uwagę tego, że powód nadal pozostaje współwłaścicielem nieruchomości objętej pozwem, jak i tego że powód był wykorzystywany seksualnie w okresie dzieciństwa/dorastania przez świadka byłego (...)– ojca J. P. z którym powód od dziecka pozostawał w konflikcie”. Sędzia miała kierować do świadków takie pytania, aby tylko doprowadzić do oddalenia powództwa. Sama ugoda, której dotyczyło postępowanie I C 1994/14 była nieważna, bowiem reprezentujący małoletniego powoda rodzice przy jej zawieraniu nie posiadali zgody sądu rodzinnego na tę czynność, która to przekraczała zwykły zarząd majątkiem dziecka. Wobec powyższego sędzia orzekła nieprawidłowo i powinna zostać wyłączona od rozpoznania sprawy, rozprawa winna być otwarta na nowo i w miejsce dotychczasowego sędziego ma wstąpić nowy referent.

Zarządzeniem z dnia 25 sierpnia 2016 r., doręczonym w dniu 14 wrześniu 2016 r., pełnomocnik powoda został wezwany do sprecyzowania wniosku powoda z dnia 08.08.2016 r. o wyłączenie sędziego referenta, a konkretnie o jakiego sędziego chodzi w tym wniosku - bowiem z jego uzasadnienia wynika, że mowa jest o sędzi kobiecie (która już nie orzeka w tym wydziale i nie prowadzi tej sprawy), natomiast aktualnym sędzią referentem jest mężczyzna.

W piśmie z dnia 21 września 2016 r. powód podał, że chodzi o sędziego orzecznika M. F..

Sędzia Sądu Okręgowego M. F.złożył w dniu 22 sierpnia 2016 r. oświadczenie, że strony procesu są mu obce i nie zachodzą przesłanki do wyłączenia go z art. 48 k.p.c. i 49 k.p.c.

Zaskarżonym postanowieniem Sąd Okręgowy w Krakowie oddalił wniosek powoda o wyłączenie SSO M. F.od rozpoznania niniejszej sprawy.

Sąd Okręgowy przytoczył uregulowania zawarte w art. 48 i 49 k.p.c. i uznał, że wskazane w tych przepisach podstawy wyłączenia nie zachodzą, na co wskazuje oświadczenie sędziego. Zarzuty podnoszone przez powoda przeciwko SSO M. F.opierają się na ocenie powoda o nieprawidłowym prowadzeniu procesu i faworyzowaniu strony pozwanej. Tymczasem okolicznością, uzasadniającą wątpliwość co do bezstronności sędziego nie jest sposób procedowania w danej sprawie. Kwestie związane z wydanymi orzeczeniami czy zarządzeniami nie stanowią podstawy wyłączenia sędziego, bowiem to, czy postępowanie prowadzone jest prawidłowo podlega ocenie jedynie przez sąd wyższej instancji w ramach merytorycznej kontroli poprzez środki odwoławcze. Niezadowolenie emocjonalnie zaangażowanej strony z przebiegu procesu nie może uzasadniać wyłączenia sędziego. Przewodniczący składu orzekającego wydaje orzeczenia i zarządzenia (m.in. w kwestii dopuszczenia dowodów) takie, jakie w okolicznościach sprawy uznaje za zasadne proceduralnie, nie pozostawiając zgłaszanych wniosków bez rozpoznania. Nie łamie w ten sposób obowiązujących przepisów prawnych, lecz je stosuje. Stanowisko powoda co do nieprawidłowego prowadzenia postępowania i łamania jego praw jest zatem nieuzasadnione.

Ponadto powód w żaden sposób nie wykazał, by sędzia referent był stronniczy i zachowywał się w sposób przychylny stronie pozwanej a negatywny w stosunku do powoda. Samo oddalenie powództwa nie jest przejawem stosunku sędziego do stron, lecz merytorycznym rozpoznaniem sprawy w oparciu o obowiązujące przepisy prawa, i jak już wskazano, podlega kontroli instancyjnej. Samo przeświadczenie powoda (nie poparte żadnymi argumentami) co do negatywnego nastawienia SSO M. F.w stosunku do powoda nie może stanowić przesłanki do żądania wyłączenia tego Sędziego.

Ocena okoliczności wyłożonych we wniosku, jak również treść pisemnego oświadczenia Sędziego – jego autorytet moralny przemawiał za wiarygodnością tegoż – pozwalały przyjąć, że na tym etapie postępowania nie ujawniły się żadne przyczyny uzasadniające wniosek powoda o wyłączenie SSO M. F.od rozpoznania niniejszej sprawy.

Ponieważ nie zachodzą także podstawy do wyłączenia Sędziego z mocy ustawy (art. 48 k.p.c.), wniosek nie zasługiwał na uwzględnienie.

Zażalenie na powyższe postanowienie wniósł powód, domagając się jego uchylenia. Zarzucił obrazę:

- art. 49 k.p.c. poprzez jego niezastosowanie, podczas gdy oświadczenie sędziego jest nieadekwatne do jego zindywidualizowanej intencji względem osoby powoda i tym samym nie można obdarzyć tego dokumentu walorem wiarygodności,

- art. 45 Konstytucji w zw. z art. 6 EKPC poprze3z niezagwarantowanie prawa skarżącego do sprawiedliwego i niezależnego oraz jawnego rozpoznania sprawy poprzez niewyłączenie sędziego i nieskierowanie sprawy do innego referenta.

W uzasadnieniu zażalenia powód stwierdził, że sędzia objęty wnioskiem był stronniczy i nie przeprowadził postępowania zgodnie z k.p.c. Powód przywołał nadto teoretyczne poglądy oraz orzecznictwo w przedmiocie zagadnienia wyłączenia sędziego.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Na wstępie podzielić należy pogląd Sądu Okręgowego, że zarzut strony, iż sędzia prowadzi postępowanie z naruszeniem przepisów procesowych, nie może być skuteczną podstawą wniosku o wyłączenie sędziego (zob. m.in. postanowienia SN z 2 maja 1974 r., I CZ 48/74, z 6 maja 2010 r., II PK 344/09, z 21 kwietnia 2011 r., III UZ 9/11), podobnie jak to, że okoliczność, iż sędzia reprezentuje pogląd prawny niekorzystny dla strony, nie stanowi podstawy wyłączenia go w świetle art. 49 (zob. np. postanowienie SN z 20 lutego 1976 r., II CZ 8/76). Istotą sądzenia jest bowiem rozważanie racji obydwu stron postępowania i przegranie sporu przez jedną z nich jest naturalną tego konsekwencją. Sąd rozpoznający wniosek o wyłączenie sędziego nie bada zasadności i prawidłowości czynności podjętych w sprawie przez sędziego, którego dotyczy wniosek o wyłączenie. Uchybienia tego rodzaju – jeśli mają miejsce - strona może zwalczać w drodze środków zaskarżenia, jakie przysługują odpowiednio do dokonanego naruszenia. O możliwości wyłączenia sędziego od rozpoznania sprawy nie decyduje też samo odczucie strony co do bezstronności sędziego - odczucie takie musi być uzasadnione w okolicznościach danej sprawy. Ciężar uprawdopodobnienia wystąpienia okoliczności uzasadniających wyłączenie sędziego spoczywa na stronie wnoszącej o to. Nadto wniosek o wyłączenie sędziego mógłby być uzasadniony dopiero w sytuacji gdyby strona uprawdopodobniła - a taki wymóg stawia przepis art. 50 § 1 k.p.c. - że wskazywane przez nią uchybienia były wynikiem rozmyślnego działania sędziego i wyrazem jego negatywnego, emocjonalnego nastawienia do którejś ze stron (tak m.in. w postanowieniu SA w Krakowie z dnia 26 czerwca 2014, sygn. I ACz 1128/ 14).

W niniejszej sprawie wziąć jednak należy pod uwagę chwilę, w której został zgłoszony wniosek powoda. Otóż wyrok w sprawie, wydany przez SSO M. F.zapadł w dniu 12 lipca 2016 r. Uzasadnienie wyroku zostało sporządzone przez sędziego w dniu 4 sierpnia 2016 r. Powód złożył wniosek o wyłączenie sędziego w dniu 8 sierpnia 2016 r. (osobiście – jak wynika z pieczęci na wniosku), a zatem już po wydaniu i uzasadnieniu wyroku.

Okoliczność ta ma znaczenie, bowiem instytucja z art. 48 i 49 k.p.c. jest skonstruowana w taki sposób, że można żądać wyłączenia sędziego od rozpoznania konkretnej sprawy. Wydanie wyroku zakończyło rozpoznanie sprawy w I instancji i sędzia, który wydał wyrok, nie będzie już w tej sprawie dokonywał merytorycznych czynności, mających wpływ na treść rozstrzygnięcia. Czynności procesowe, jakie podejmował sędzia, dla strony mają znaczenie jedynie do chwili wydania wyroku. Bezprzedmiotowym jest orzekanie o wyłączeniu sędziego, który postępowanie w danej sprawie już zakończył, przy czym oczywistym jest także w świetle obowiązujących przepisów, że po wydaniu wyroku nie jest możliwe „otwarcie zamkniętej rozprawy na nowo” na podstawie art. 225 k.p.c., jak wnosił powód w swoim wniosku.

Instytucja wyłączenia sędziego ma służyć zagwarantowaniu stronie konstytucyjnego prawa do sądu (art. 45 Konstytucji). Jeżeli – teoretycznie - zachodzi sytuacja, w której wniosek o wyłączenie jest zasadny, wówczas uwzględnienie go realizuje opisany wyżej cel. Cel ten jednak znika, jeśli wyrok został już wydany, bowiem wyrok kończy sprawę w danej instancji a sędzia objęty wnioskiem nie będzie już w niej orzekał, zaś wszystko to ma miejsce w sytuacji, w której wniosek o wyłączenie wniesiono już po wydaniu i uzasadnieniu wyroku w danej instancji, w której orzekał objęty wnioskiem sędzia. Podobne stanowisko wyraził Sąd Najwyższy w uzasadnieniach orzeczeń II PK 267/11 (z 22 lutego 2012 r.) oraz I PKN 222/98 (z 1 lipca 1998 r.).

Taka sytuacja ma miejsce w niniejszej sprawie: objęty wnioskiem powoda o wyłączenie Sędzia Sądu Okręgowego M. F.wydał wyrok i uzasadnił go jeszcze przed złożeniem wniosku o wyłączenie.

Wobec powyższego merytoryczne rozpoznanie wniosku o wyłączenie tego sędziego było bezprzedmiotowe, należało więc uchylić zaskarżone postanowienie i umorzyć postępowanie wywołane wnioskiem (art. 386 § 3 w zw. z art. 397 § 2 i 355 § 1 k.p.c.).

SSA Barbara Baran SSA Józef Wąsik SSA Zbigniew Ducki

POSTANOWIENIE

UZASADNIENIE