UZASADNIENIE

Wnioskodawca domagał się dokonania podziału majątku wspólnego jego i uczestniczki postępowania wskazując na składniki majątku, które powinny być objęte postępowaniem.

Uczestniczka postępowania przychyliła się do wniosku przedstawiając swoją wersję podziału majątku oraz określając jego skład.

Zaskarżonym postanowieniem Sąd Rejonowy ustalił skład i wartość majątku wspólnego, wysokość nakładów oraz dokonał podziału tego majątku w sposób opisany w sentencji, zasądził od uczestniczki postępowania na rzecz wnioskodawcy tytułem dopłaty 11.305,24 złotych, płatną w terminie miesiąca od daty prawomocności niniejszego orzeczenia z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w razie uchybienia w terminie płatności. Orzekł nadto o kosztach postępowania.

Postanowienie to zapadło po ustaleniu, że wnioskodawca i uczestniczka postępowania zawarli w dniu 29 lipca 2006 roku związek małżeński, który został rozwiązany przez rozwód z dniem 20 marca 2014 roku.

W dniu 30 grudnia 2010 roku wnioskodawca i uczestniczka postępowania nabyli spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego położonego w Ż. na Osiedlu (...), wraz z prawem do korzystania z przynależnej piwnicy, znajdujące się w zasobach Spółdzielni Mieszkaniowej w Ż.. Wartość spółdzielczego prawa według aktualnych cen wynosi 140.000 zł.

Sąd Rejonowy ustalił nadto, że po rozwiązaniu małżeństwa wnioskodawca opuścił to mieszkanie. Od tego czasu zajmuje je uczestniczka postępowania wraz ze wspólnym synem, który jest niepełnosprawny i wymaga stałej opieki. Utrzymuje się ze świadczenia pielęgnacyjnego na dziecko w wysokości 1.200 złotych miesięcznie oraz alimentów na siebie i syna w łącznej wysokości również 1.200 złotych miesięcznie. Zamieszkuje z nimi obecny partner uczestniczki pracujący w kopalni. Wnioskodawca także pracuje w kopalni. Mieszka z ojcem w mieszkaniu, którego jest współwłaścicielem.

Dalej Sąd Rejonowy ustalił, że w okresie od kwietnia 2014 roku do lutego 2016 roku wnioskodawczyni poniosła opłaty czynszowe w tym: koszty eksploatacji i utrzymania nieruchomości podatku od nieruchomości, opłat za wieczyste użytkowanie, fundusz remontowy i ogrzewania, w łącznej wysokości 9.995,65 złotych.

W trakcie trwania małżeństwa z uczestniczką wnioskodawca nabył we współwłasności z ojcem samochód osobowy marki R. (...) z 2006 roku. Udział wnioskodawcy wynosił 1/2, a jego wartość to 5.000 zł.

Dalej Sąd Rejonowy ustalił, że zainteresowani we własnym zakresie dokonali podziału ruchomych składników majątku wspólnego.

Jak też ustalił Sąd Rejonowy, wnioskodawca w trakcie trwania małżeństwa posiadał rachunek w N. Otwartym Funduszu Emerytalnym, na którym na dzień 30 kwietnia 2014 roku znajdowały się jednostki rozrachunkowe o wartości 39.078,55 złotych. Wnioskodawca posiadał również rachunek papierów wartościowych w (...) Kasy Oszczędnościowej Banku (...) S.A. w W., na którym zdeponował 406 akcji (...) S.A. w J.. Wartość jednej akcji w dniu 23 marca 2016 roku wynosiła 12,26 złotych. Wnioskodawca posiadał środki zgromadzone w kasie Pracowniczej Kasy Zapomogowo – Pożyczkowej w (...) Spółce Akcyjnej w J., które na dzień 2 kwietnia 2014 roku wynosiły 10.236,20 złotych. Z kolei wartość środków zdeponowanych na subkoncie Zakładu Ubezpieczeń Społecznych wynosiła na dzień 20 marca 2014 roku: 53.204,64 złotych dla wnioskodawcy i 5.305,27 złotych dla uczestniczki postępowania.

Uwzględniając te ustalenia faktyczne Sąd Rejonowy wskazał na art. 31§1 k.r.o. , art. 33 k.r.o. oraz art. 43 i 46 k.r.o. jako podstawę powstania, składu i ustania wspólności majątkowej małżeńskiej. Wywiódł, że skład i wartość majątku wspólnego sąd ustala według stanu istniejącego w dacie ustania wspólności ustawowej ale według cen obowiązujących w chwili orzekania, a to zgodnie z art. 567 § 3 k.p.c. w zw. z art. 684 k.p.c.

Dalej zważył, że nakłady poniesione przez uczestniczkę na majątek wspólny od chwili ustania wspólności ustawowej podlegały rozliczeniu na podstawie art. 207 k.c. poprzez odesłania z art. 1035 k.c. i art. 567 § 3 k.p.c.

Sąd Rejonowy ocenił, że skład majątku wspólnego i wartość poszczególnych jego składników nie były sporne. Wnioskodawca i uczestniczka nie wnosili o objęcie podziałem innych składników, w tym majątku ruchomego, którym podzielili się we własnym zakresie. W skład majątku podlegającego podziałowi weszło zatem spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego położonego w Ż. przy ulicy (...) o wartości 140.000 złotych; udział wynoszący ½ w prawie własności samochodu osobowego marki R. (...) o wartości 5.000 złotych; środki zgromadzone na rachunku N. Otwartego Funduszu Emerytalnego prowadzonego dla wnioskodawcy w wysokości 39.078,55; kwoty składek zewidencjonowanych na subkoncie prowadzonym dla wnioskodawcy w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych w wysokości 53.204,64 złote; kwoty składek zewidencjonowanych na subkoncie prowadzonym dla uczestniczki postępowania w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych w wysokości 5.305,27 złotych; środki zgromadzone na rachunku Pracowniczej Kasy Zapomogowo - Pożyczkowej (...) S. A. w J. w wysokości 10.236,20 złotych; akcje (...) S.A. w J. w ilości 406 o łącznej wartości 5.180,56 złotych. Łączna wartość majątku wspólnego wyniosła 258.005,22 złotych. Udziały w majątku wspólnym były równe.

Dalej Sąd Rejonowy zważył, że spornymi pozostawały: sposób podziału prawa do lokalu oraz rozliczenia środków zgromadzonych na rachunkach w OFE i ZUS.

W tym zakresie Sąd Rejonowy ocenił, że prawo do lokalu powinno przypaść uczestniczce, która od momentu ustania małżeństwa zamieszkuje tam i ponosi koszty utrzymania mieszkania, a ponadto sprawuje stałą opiekę nad niepełnosprawnym synem. Uczestniczka zadeklarowała również, iż posiada środki finansowe na dokonanie spłaty. Z kolei wnioskodawca z uwagi na stabilne źródło dochodu ma dużo większe możliwości zabezpieczenia warunków mieszkaniowych niż uczestniczka postępowania w razie uwzględnienia jego wniosku.

Dalej Sąd Rejonowy dokonał rozliczenia wnioskowanych przez uczestniczkę nakładów na lokal w postaci składników czynszu nie będących wynikiem zużycia mediów. Łącznie była to kwota 9.995,65 zł i połowę z niej wnioskodawca powinien zwrócić uczestniczce.

Sąd Rejonowy postanowił też przyznać uczestniczce postępowania kwoty składek zewidencjonowanych na jej subkoncie w ZUS w wysokości 5.305,27 zł.

Dokonując podziału majątku co do pozostałych składników Sąd przyznał wnioskodawcy udział wynoszący ½ w prawie własności wskazanego wyżej samochodu osobowego marki R. (...) o wartości 5.000,00 zł; środki zgromadzone na rachunku N. Otwartego Funduszu Emerytalnego prowadzonego dla wnioskodawcy w wysokości 39.078,55 zł; kwoty składek zewidencjonowanych na subkoncie prowadzonym dla wnioskodawcy w ZUS w wysokości 53.204,64 złe; środki zgromadzone na rachunku (...) S. A. w J. w wysokości 10.236,20 złotych; akcje (...) S.A. w J. w ilości 406 o łącznej wartości 5.180,56 złotych.

W zakresie środków zaewidencjonowanych na rachunku w OFE i subkoncie w ZUS prowadzonych dla wnioskodawcy, Sąd Rejonowy uznał za zasadne przyznanie ich wnioskodawcy. Wywiódł, że nie był ograniczony co do sposobu dokonania podziały w tym zakresie i ocenił, że brak było racjonalnych przesłanek do dokonania podziału tych składek w równej wysokości między byłymi małżonkami. Podkreślił, że jedynie wnioskodawca domagał się takiego działu, czemu uczestniczka się sprzeciwiała. Uwzględnienie stanowiska wnioskodawcy prowadziłoby przy tym do kwestionowanego przez uczestniczkę postępowania przysporzenia, a z drugiej do obciążenia jej wyższą spłatą – ponad spłatę będącą skutkiem przyznania jej prawa do lokalu.

Sąd Rejonowy wskazał dalej, że wartość składników majątkowych przyznanych uczestniczce postępowania wynosiła łącznie 145.305,27 zł, natomiast wartość składników przyznanych wnioskodawcy 112.699,95 zł. Mając na względzie, że udziały wnioskodawcy i uczestniczki postępowania w majątku wspólnym były równe koniecznie było dokonanie stosownych rozliczeń. Spłata należna wnioskodawcy wynosi 72.652,35 złote, a spłata należna uczestniczce od wnioskodawcy 56.349,97 złotych. Zatem różnica, która powinna pokryć uczestniczka postępowania wynosi 16.302,38 złotych. Kwotę tą należy pomniejszył o połowę wartości nakładów tj. 4.997,82 złotych.

W konsekwencji dokonanego rozliczenia Sąd Rejonowy zasądził od uczestniczki postępowania na rzecz wnioskodawcy 11.305,24 złotych tytułem dopłaty do wartości należnego wnioskodawcy udziału w majątku wspólnym, w terminie miesiąca od daty prawomocności orzeczenia, z ustawowymi odsetkami na wypadek opóźnienia. Sąd Rejonowy miał na względzie deklarację uczestniczki, że jest na taką spłatę przygotowana.

Jako podstawę orzeczenia o kosztach postępowania powołał art. 520§2 k.p.c. oraz art. 98 k.p.c. w zw. z art. 13§2 k.p.c. akcentując, że uczestnicy byli w różnym stopniu zainteresowani wynikiem postępowania.

Apelację od tego postanowienia złożył wnioskodawca zarzucając naruszenie art. 126 ustawy z 28 sierpnia 1997 roku o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych (Dz. U. z 2010 r., poz. 189 ze zm.) oraz art. 40e ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2009 r. nr 205, poz. 585 ze zm) poprzez ich niezastosowanie w zakresie w jakim powołane przepisy regulują zasady podziału środków zgromadzonych na rachunku OFE i subkoncie ZUS.

W uzasadnieniu wywodził, że przy braku porozumienia byłych małżonków zasadą powinno być dokonanie podziału poprzez dokonanie stosownych transferów między rachunkami do wyrównania sald. Zdaniem wnioskodawcy dokonanie podziału w sposób przyjęty przez Sąd Rejonowy uwzględnia wyłącznie interes uczestniczki, która otrzymuje świadczenie w pieniądzu, a więc korzysta ze składek przed osiągnięciem wieku emerytalnego, zaś wnioskodawca obciążony jest ryzykiem związanym z nieznaną w przyszłości wartością składek.

Formułując te zarzuty domagał się zmiany zaskarżonego postanowienia poprzez dokonanie podziału składek w równych udziałach poprzez transfer między rachunkami wnioskodawcy i uczestniczki postępowania, a w konsekwencji zasądzenie od uczestniczki na rzecz wnioskodawcy spłaty w wysokości 57.446,84 zł oraz zasądzenie kosztów postępowania odwoławczego.

Uczestniczka wniosła o oddalenie apelacji i zasądzenie kosztów postępowania odwoławczego. Domagała się nadto rozliczenia dalszych nakładów związanych z utrzymywaniem wspólnego mieszkania w okresie od kwietnia 2016 roku do czerwca 2017 roku w łącznej kwocie 3.659,68 zł.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Przede wszystkim zaznaczenia wymaga, że w sprawie o podział majątku wspólnego sąd drugiej instancji nie jest związany granicami wniosków apelacyjnych oraz zakazem reformationis in peius, jeżeli przedmiot zaskarżenia jest integralnie związany z inną częścią lub całością zaskarżonego orzeczenia (tak Sąd Najwyższy w postanowieniu z 27 czerwca 2003 roku, IV CKN 291/01, LEX nr 602292). Wnioskodawca zakwestionował sposób podziału, co dotkało także ostatecznych rozliczeń między byłymi małżonkami. Wobec tego Sąd Okręgowy za zasadne uznał dokonanie oceny także i tych elementów postanowienia działowego, które nie zostały wprost zaskarżone, ale miały wpływ na wysokość dopłat.

Okoliczności faktyczne sprawy w istocie nie były sporne. Nie zwalniało to jednak Sądu Okręgowego z powinności weryfikacji tych okoliczności, które wzbudzały uzasadnione wątpliwości, a to zważywszy na art. 567§3 k.p.c. w zw. z art. 684 k.p.c. nakazujących ustalenie z urzędu prawidłowego składu majątku wspólnego.

I tak, na podstawie relacji (...) S.A. w W. (k. 196-204) Sąd Okręgowy ustalił, że według stanu na czas zawarcia małżeństwa (tj. lipiec 2006 roku) wnioskodawca zgromadził 978,2731 jednostek uczestnictwa w funduszu emerytalnym (...) OFE (informacja k. 201). Z tej wartości 23,9928 jednostek zostało zwróconych do ZUS w trakcie trwania małżeństwa (informacja k. 204). Zatem czysta wartość rachunku na dzień zawarcia małżeństwa stanowiąca podstawę do dalszych wyliczeń wynosiła 954,2803 jednostki. Dalej, na dzień prawomocności wyroku rozwodowego, stan rachunku wnioskodawcy wynosił 991,1782 jednostek (informacja k. 201), przy czym wcześniej, w dniu 31 stycznia 2014 roku umorzonych zostało 1.047,4540 jednostek na tym rachunku (tj. 51,5% ich stanu), zaś ich równowartość przekazano do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych 3 lutego 2014 roku, a to zgodnie z art. 23 ust. 1 ustawy z dnia 6 grudnia 2013 r. o zmianie niektórych ustaw w związku z określeniem zasad wypłaty emerytur ze środków zgromadzonych w otwartych funduszach emerytalnych (Dz. U. z 2013 roku poz. 1717). Stan rachunku przed umorzeniem wskazanych jednostek wynosił zatem 2.033,8913 jednostek (wyliczenie proporcji {1.047,4540*100} / 51,5). Oznaczać to musiało, że z tych jednostek 1.079,6110 stanowiło majątek wspólny (łączna wartość na rachunku na datę umorzenia pomniejszona o ilość jednostek zgromadzonych przed zawarciem małżeństwa tj. 2.033,8913- 954,2803). Ze stanowiącej majątek wspólny ilości jednostek 51,5% (tj. równowartość 555,9997 jednostek) przekazane zostało do ZUS, reszta natomiast (tj. 523, (...)) pozostała na rachunku w OFE. W konsekwencji z łącznej liczby jednostek zgromadzonych na datę ustania wspólności majątkowej podlegający podziałowi majątek wspólny stanowiło 528,3512. Była to wartość pozostała po przekazaniu środków do ZUS powiększona o jednostki jakie wpłynęły za okres do dnia ustania wspólności (zestawienie k. 60). Wartość jednej jednostki według ostatniej, dostępnej powszechnie na datę orzekania wyceny z dnia 20 października 2017 roku wynosiła 48,28 zł, co sprawiało, że łączna wartość podlegających podziałowi jednostek uczestnictwa w OFE wnioskodawcy wynosiła 25.508,80 zł.

Sąd Okręgowy ustalił nadto, że uczestniczka przystąpiła do otwartego funduszu emerytalnego A. OFE, a na datę uprawomocnienia wyroku rozwodowego na rachunku tym posiadała 122,8479 jednostek, z których wszystkie zgromadzone były w trakcie małżeństwa z wnioskodawcą (informacja (...) S.A. k. 213). Wartość jednej jednostki według ostatniej, dostępnej powszechnie na datę orzekania wyceny z dnia 20 października 2017 roku wynosiła 45,48 zł co sprawiało, że łączna wartość podlegających podziałowi jednostek uczestnictwa w OFE uczestnika wynosiła 5.587,12 zł.

Podkreślenia wymaga przy tym, że podziałowi nie podlegała wartość jednostek uczestnictwa (co wadliwe wyeksponowano w sentencji zaskarżonego postanowienia) lecz ich ilość o określonej, zmiennej w czasie wartości, którą to ilość według stanu na dzień ustania wspólności i wartość według cen z daty orzekania, należało w sprawie ustalić.

Co się z kolei tyczy składek zaewidencjonowanych na określonym w art. 40a cytowanej ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, utworzonym z dniem 1 marca 2011 roku subkoncie w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych, to umknęło Sądowi Rejonowemu, że podlegają one corocznej waloryzacji zgodnie z art. 40c tej ustawy. Określony na podstawie art. 40c ust 6 ustawy wskaźnik waloryzacji rocznej wynosił w 2014 r. - 105,10%; w 2015 r. - 104,89%, w 2016 r. - 104,37%; i w 2017 r. - 103,39% - które to wartości wynikały z kolejnych komunikatów rocznych Prezesa GUS. Zatem wskazaną przez Sąd Rejonowy na 5.317,08 zł wartość środków na subkoncie uczestniczki należało podwyższyć do 6.325,03 zł, a to zważywszy na coroczny wzrost wartości o wskaźnik waloryzacji. Cała wskazana przez Sąd Rejonowy kwota (zwaloryzowana następnie opisanymi wskaźnikami) stanowiła przy tym majątek wspólny, skoro nie budziło wątpliwości, że była ona zgromadzona tylko w trakcie trwania małżeństwa.

Ustalając wartość podlegających podziałowi środków zgromadzonych na subkoncie uczestnika Sąd Rejonowy określił je na kwotę 53.204,64 zł według stanu subkonta na dzień rozwodu. Ustalenie to pomijało jednak, że na część z tych środków składała się równowartość jednostek przekazanych lutym 2014 roku, po ich umorzeniu przez otwarty fundusz emerytalny. Jak już natomiast wskazano, jednostki na OFE gromadzone były przez uczestnika także przed zawarciem małżeństwa z uczestniczką. Z materiału sprawy (tj. relacji OFE N. k. 203 oraz ZUS k. 196) wynikało przy tym, że w lutym 2014 roku, na podstawie art. 23 ust 1 cytowanej już ustawy z dnia 6 grudnia 2013 r. o zmianie niektórych ustaw w związku z określeniem zasad wypłaty emerytur (…), OFE przekazało do ZUS 39.970,84 zł co stanowiło równowartość 1.047,4540 umorzonych z dniem 31 stycznia 2014 roku jednostek, według stawki 38,05 zł za jednostkę. Jak już wyżej wskazano, 555,9997 jednostek z tej wartości stanowiło majątek wspólny. Oznaczało to, że z przekazanej na subkonto ZUS sumy, 21.155,79 zł stanowiło majątek wspólny (555,9997*38,05). Łączną zatem wartością wchodzącą do majątku wspólnego była różnica między stanem rachunku na datę ustania wspólności (53.204,64), a kwotą przekazaną z OFE do ZUS (39.970,84), powiększona o tą część przekazanej z OFE do ZUS kwoty, która stanowiła majątek wspólny (tj. 21.155,79 zł). W konsekwencji na datę ustania wspólności, do majątku wspólnego wchodziło 34.389,59 zł z łącznej kwoty składek zaewidencjonowanych na rachunku wnioskodawcy. Kwota 34.389,59 zł po dokonaniu waloryzacji z użyciem opisanych już wskaźników, na dzień orzekania przez Sąd Okręgowy wzrosła do 40.908,94 zł.

Zwiększeniu do kwoty 39.422,60 zł uległa też wartość 406 akcji podlegających podziałowi. Ich kurs wzrósł bowiem do wartości 97,10 zł za akcję, według ostatniej dostępnej powszechnie na dzień orzekania wyceny z dnia 23 października 2017 roku.

Skład i wartość majątku wspólnego w pozostałym ustalonym przez Sąd Rejonowy zakresie nie był kwestionowany w postępowaniu odwoławczym i nie wzbudzał wątpliwości Sądu Okręgowego. W szczególności, zainteresowani nie domagali się aktualizacji operatu szacunkowego określającego wartość prawa do lokalu.

Sąd Okręgowy ustalenia w tymże zakresie uznał więc za własne bez potrzeby ich powielania. Podzielił też jako własne niekwestionowane ustalenia co do sytuacji osobistej i materialnej wnioskodawczyni i uczestnika.

Nie była też kwestionowana prawidłowość ustalenia i rozliczenia dokonanych przez uczestniczkę nakładów na majątek wspólny, a związanych z częścią kosztów utrzymywania wspólnego mieszkania po ustaniu wspólności majątkowej. Rozstrzygnięcie i w tym zakresie wymagało jednak korekty, skoro uczestniczka zgłosiła do rozliczenia dalsze nakłady w łącznej kwocie 3.659,68 zł, poniesione w okresie od kwietnia 2016 roku, do czerwca 2017 roku, a więc po wydaniu zaskarżonego rozstrzygnięcia. Zważywszy na datę ich dokonania ograniczenie z art. 381 k.p.c. nie miało zastosowania, co czyniło dalsze rozliczenie dopuszczalnym. Na podstawie złożonych przez uczestniczkę i niekwestionowanych przez wnioskodawcę zaświadczeń spółdzielni mieszkaniowej (k. 227-228) Sąd Okręgowy ustalił, że potwierdzają one fakt poniesienia kosztów utrzymania mieszkania do wnioskowanej przez uczestniczkę kwoty. Zgłoszone do rozliczenia nakłady uwzględniały przy tym jedynie koszty stałe, z wyłączeniem opłat za tzw. media, odbiór nieczystości oraz centralne ogrzewanie. Podstawą ich rozliczenia był art. 45 k.r.o. i art. 46 k.r.o. oraz art. 1035 k.c. i art. 207 k.c. w zw. art. 567 k.p.c.

Oceniając zasadność dokonanego podziału Sąd Okręgowy miał na względzie, że ostatecznie spór dotyczył jedynie podziału składników majątku wspólnego o jakich mowa w art. 31§2 pkt 3 i 4 k.r.o. to jest środków zgromadzonych na rachunku otwartego funduszu emerytalnego każdego z małżonków oraz kwot składek zewidencjonowanych na subkontach, o których mowa w art. 40a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych.

Sąd Rejonowy uznał tu, że racjonalnym będzie pozostawienie każdemu z małżonków zgromadzonych przez niego środków. W tym aspekcie Sąd Okręgowy miał na względzie, że taki sposób podziału jest w dominujący w praktyce orzeczniczej lecz ma swoje źródło w zgodnych oświadczeniach uczestników postępowania. W sytuacji jednak gdy byli małżonkowie nie są w stanie wypracować zgodnych stanowisk, to zgodnie z odpowiednio stosowanym art. 687 k.p.c. należy dokonać podziału z uwzględnieniem kryteriów ustawowych. Te zaś określone są w art. 211 i nast. k.c., które jako podstawowy sposób działu wskazują podział w naturze. Jeżeli jest on niemożliwy, ustawodawca dopuszcza podział przez przyznanie rzeczy jednemu z zainteresowanych, jeżeli zaś żaden z zainteresowanych nie wyrazi na to zgody powinno nastąpić zarządzenie sprzedaży rzeczy. Zasadniczo wyłączone jest przy tym przyznanie uczestnikowi postępowania składnika majątku wbrew jego woli (por. postanowienie Sądu Najwyższego z 14 listopada 2012 roku, II CSK 187/12).

W rozpoznawanej sprawie wyłączona była sprzedaż licytacyjna jednostek uczestnictwa w OFE jak i kwot zgromadzonych na subkoncie w ZUS. Nie zachodziły też podstawy do wypłaty równowartości środków na postawie art. 129a cytowanych w apelacji ustawy organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych oraz art. 40e ust 9 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Wnioskodawca sprzeciwił się nadto przyznaniu każdemu z byłych małżonków indywidualnie zgromadzonych w tym zakresie środków z obowiązkiem spłaty.

Zasadnym było więc odwołanie się do podstawowej reguły nakazującej podział w naturze. Trafnie wskazywał przy tym w apelacji wnioskodawca, że dokonany przez Sąd Rejonowy podział pozwalał uczestniczce na korzystanie z kwoty składek przed uzyskaniem uprawień emerytalnych, zaś ryzyko związane z nieznaną wartością jednostek przerzucało wyłącznie na wnioskodawcę.

Uwzględniając te założenia Sąd Okręgowy dokonał równego podziału tej części składek zaewidencjonowanych na rachunkach w otwartych funduszach emerytalnych wnioskodawcy i uczestniczki, które stanowiły majątek wspólny zważywszy, że przystąpili oni do innych funduszy emerytalnych.

W zakresie środków zgromadzonych na subkontach w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych Sąd Okręgowy miał na względzie, że łączna wartość stanowiących przedmiot majątku wspólnego składek wnioskodawcy i uczestniczki postępowania wynosiła 47.233,99 zł, to jest 40.908,94 zł po stronie wnioskodawcy i 6.325,03 zł po stronie uczestniczki postępowania. Oznaczało to, że każdemu z byłych małżonków powinno przypaść po 23.616,99 zł z tej kwoty. Zatem z tytułu wyrównania sald na subkontach prowadzonych przez ten sam podmiot (ZUS) Sąd Okręgowy przyznał uczestniczce postępowania 17.291,96 zł z subkonta wnioskodawcy (23.616,99-6.325,05), pozostałą część kwoty zaewidencjonowanych tam składek pozostawiając wnioskodawcy.

Jako, że w pozostałym zakresie sposób działu – co do przyznania określonych składników wnioskodawcy i uczestniczce – nie był kwestionowany i nie naruszał powołanych przepisów stanowiących o jego dokonaniu, brak było podstaw do dokonywania jego korekty. Wobec tego ostatecznie wnioskodawcy przypadły składniki o łącznej wartości 93.823,45 zł, która obejmowała udział w prawie własności samochodu osobowego – 5.000 zł; środki zgromadzone w (...) 10.236,20; 406 akcji o wartości 39.422,60 zł, składki na subkoncie ZUS – 23.616,99 zł; 264,1756 jednostek uczestnictwa w OFE N. o wartości 12.754,40 zł oraz 61, (...) jednostek uczestnictwa w OFE A. o wartości 2.793,56 zł.

Uczestniczka otrzymała ostatecznie składniki majątku o łącznej wartości 179.164,95 zł, która obejmowała prawo do lokalu o wartości 140.000 zł; składki na subkoncie ZUS – 23.616,99 zł; 264,1756 jednostek uczestnictwa w OFE N. o wartości 12.754,40 zł oraz 61,4240 jednostek uczestnictwa w OFE A. o wartości 2.793,56 zł.

Łączna wartość podlegającego podziałowi majątku wspólnego wyniosła więc 272.988,70 zł, co oznaczało, że wartość z każdego z równych udziałów byłych małżonków równała się kwocie 136.494,35 zł.

Wobec tego należna na podstawie art.212§3 k.c. (stosowanego poprzez art. 567§3 k.p.c. w zw. z art. 688 k.p.c.). dopłata dla wnioskodawcy wynosiła 42.670,79 zł (wartość udziału 136.949,35 – wartość otrzymanych w naturze składników 92.823,56).

Od tej podstawowej wartości należało odjąć połowę kwoty nakładów poniesionych przez uczestniczkę na majątek wspólny, a to zgodnie z zasadą, że małżonek, który poniósł nakład na majątek wspólny powinien, niezależnie od innych rozliczeń, otrzymać od byłego współmałżonka taką część tego nakładu jaką stanowił udział tego współmałżonka w majątku wspólnym. Łączna wartość nakładów podlegających rozliczeniu na podstawie art. 45 k.r.o. i art. 46 k.r.o. oraz art. 1035 k.c. i art. 207 k.c. w zw. art. 567 k.p.c. wyniosła 13.655,23 zł, co oznaczało powinność zwrotu przez wnioskodawcę na rzecz uczestniczki kwoty 6.827,62 zł

W konsekwencji obciążająca uczestniczkę postępowania dopłata do udziału wnioskodawcy wyniosła 35.843,12 zł (tj. pełna wartość dopłaty od uczestniczki dla wnioskodawcy minus wartość połowy nakładów od wnioskodawcy dla uczestniczki).

Zasądzoną należność Sąd Okręgowy rozłożył na raty, na podstawie art. 212§3 k.p.c. w zw. z art. 567§3 k.p.c. i art. 688 k.p.c. zważywszy na trudną sytuację materialną uczestniczki, która nie pracuje i opiekuje się niepełnosprawnym synem. Istotnym było jednak, że w toku postępowania uczestniczka deklarowała możliwość jednorazowej spłaty na poziomie ok. 15.000 zł (k. 125), wobec tego Sąd Okręgowy pierwszą ratę określił w wartości zbliżonej do tej kwoty, zaś dalsze raty ustalił po 1.000 zł miesięcznie. Tak określone należności będą miały wymierną wartość dla wnioskodawcy, a uczestniczka będzie w stanie je regulować z ewentualną pomocą rodziny na która – jak wynikało z okoliczności sprawy – może liczyć.

Dokonując kontroli orzeczenia o kosztach postępowania Sąd Okręgowy zważył, że w aktualnym orzecznictwie Sądu Najwyższego przyjmuje się, że w tak zwanych sprawach działowych, do jakich należą sprawy o podział majątku wspólnego, nie zachodzi sprzeczność interesów, niezależnie od tego jaki dana strona zgłasza wniosek co do sposobu podziału i jakie stanowisko zajmuje w sprawie. W takich postępowaniach strony są również w równym stopniu zainteresowane wynikiem postępowania, a ich interesy w zasadzie są wspólne, gdyż polegają na wyjściu ze stanu wspólności (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 9 sierpnia 2012 roku, V CZ 30/12, Lex nr 1231642). W konsekwencji nie zachodziły podstawy do odstępowania od ogólnej, wyrażonej w art. 520§1 k.p.c. reguły orzekania o kosztach postępowania nieprocesowego zgodnie z którą każdy z uczestników tego postępowania ponosi koszty związane ze swoi udziałem w sprawie. Dlatego też Sąd Okręgowy zmienił rozstrzygnięcie o wzajemnie poniesionych kosztach postępowania w ten sposób, że oddalił wnioski wnioskodawcy i uczestniczki o ich zasądzenie.

Z tych względów Sąd Okręgowy zmienił zaskarżone postanowienie w sposób opisany w sentencji, a to na podstawie art. 386§1 k.p.c. w zw. z art. 13§2 k.p.c., a w pozostałej części apelację jako bezzasadną oddalił zgodnie z art. 385 k.p.c.

Rozstrzygnięcie o kosztach postępowania odwoławczego oparte zostało na tożsamej zasadzie z art. 520§1 k.p.c., przy uwzględnieniu tych samych przesłanek, które zadecydowały o treści orzeczenia dotyczącego kosztów postępowania pierwszoinstancyjnego.

SSO Marcin Rak SSO Magdalena Balion – Hajduk SSO Leszek Dąbek

POSTANOWIENIE

UZASADNIENIE