UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 3 lipca 2014 roku numer (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w C. stwierdził, że K. R. jako pracownik u płatnika składek (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu w okresie od 10 grudnia 2013 roku.

W uzasadnieniu decyzji organ rentowy wskazał, iż w dniu 20 lutego 2014 roku wpłynął wniosek w sprawie ustalenia uprawnień do zasiłku chorobowego dla K. R.. Z treści zaświadczenia wystawionego przez pracodawcę wynika, iż odwołująca zatrudniona została na podstawie umowy o pracę od dnia 10 grudnia 2013 roku w pełnym wymiarze czasu pracy za wynagrodzeniem 3.493,21 złotych. Z uwagi na krótki okres zatrudnienia przed powstaniem niezdolności do pracy oraz wysokość wynagrodzenia Oddział przeprowadził postępowanie wyjaśniające, w wyniku którego ustalono, iż K. R. jest jedynym pracownikiem spółki. Ponadto jest ona siostrą prezesa zarządu, równocześnie jest członkiem zarządu spółki oraz współwłaścicielem od dnia rozpoczęcia działalności przez spółkę.

W dalszej części uzasadnienia decyzji organ rentowy wskazał, iż zgodnie z art. 210 § 1 k.s.h. w umowie między spółką a członkiem zarządu oraz w sporze z nim, spółkę reprezentuje rada nadzorcza lub pełnomocnik powołany uchwałą zgromadzenia wspólników. W trakcie czynności kontrolnych ustalono, że spółka nie ma Rady Nadzorczej, a Prezesowi Zarządu nie zostało udzielone pełnomocnictwo do zawierania umów o pracę z członkami zarządu spółki. W związku z powyższym należało uznać, iż umowa o pracę pomiędzy K. R., a (...) spółką z ograniczoną odpowiedzialnością zawarta została z naruszeniem art. 210 § 1 k.s.h. i w konsekwencji powyższego, stosownie do art. 58 k.c., jest ona nieważna.

Odwołanie od powyższej decyzji złożyła (...) spółką z ograniczoną odpowiedzialnością wnosząc o jej uchylenie podnosząc, iż umowa była faktycznie wykonywana. Z przeprowadzonej kontroli ZUS wynika, iż ubezpieczona miała zorganizowane stanowisko (biurko, komputer, telefon służbowy) i wykonywała na rzecz spółki pracę grafika komputerowego. Miała także określony zakres obowiązków, podpisywała się na listach obecności, a za swoją pracę wypłacane miała wynagrodzenie. Z powyższego wynika zatem, iż mimo naruszenia art. 210 § 1 k.s.h. strony nawiązały stosunek pracy poprzez czynności dorozumiane, tj. stworzenie stanowiska pracy, dopuszczenie jej do wykonywania pracy, przyjmowanie pracy przez pracodawcę i sprzedawanie tych efektów kontrahentom oraz wypłacanie jej wynagrodzeń.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych – Oddział w C. wniósł
o oddalenie odwołania wywodząc jak w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji.

Wyrokiem z dnia 8 grudnia 2014 roku w sprawie sygn. akt IV U 1763/14 Sąd Okręgowy – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Częstochowie oddalił odwołanie.

W wyniku rozpoznania apelacji (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w C. oraz K. R. Sąd Apelacyjny w Katowicach wyrokiem z dnia 26 stycznia 2016 roku w sprawie sygn. akt III AUa 494/15 uchylił zaskarżony wyrok i sprawę przekazał Sądowi Okręgowemu – Sądowi Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Częstochowie do ponownego rozpoznania pozostawiając temu Sądowi rozstrzygniecie o kosztach postępowania apelacyjnego.

S ą d u s t a l i ł i z w a ż y ł, c o n a s t ę p u j e:

(...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w C. wpisana została do Krajowego Rejestru Sądowego z dniem 8 sierpnia 2013 roku. Jej przedmiotem działalności jest zasadniczo produkcja reklam oraz wynajem powierzchni reklamowych.

Kapitał zakładowy spółki wynosił 50.000,00 złotych i składa się z 100 udziałów
o równej wartości. Jedynymi wspólnikami spółki zostali K. R., która objęła 80 udziałów o wartości 40.000 złotych, jej matka M. R., która objęła 19 udziałów o wartości 9.500 złotych oraz J. R., który objął jeden udział.

W skład zarządu spółki weszli J. R. jako Prezes Zarządu, M. R. jako wiceprezes oraz K. R. jako drugi wiceprezes, przy czym każdy członek zarządu uprawniony został do samodzielnego działania
w imieniu spółki.

Z dniem 10 grudnia 2013 roku K. R. podpisała umowę
o pracę z (...) spółką z ograniczoną odpowiedzialnością
w C. reprezentowaną przez Prezesa jej zarządu J. R.. Odwołująca zatrudniona została na czas nieokreślony, w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku grafika komputerowego za wynagrodzeniem 3.493,21 złotych. Do jej obowiązków należało:

-: przygotowywaniem projektów reklamowych,
-: przygotowywaniem składu do druku,
-: pomoc w obsłudze klienta oraz
-: współpraca z klientami przy omawianiu projektów.

Jednocześnie wskazano, iż przełożonym ubezpieczonej jest Prezes Zarządu.

Od dnia 17 stycznia 2014 roku odwołująca była niezdolna do pracy.

(vide: akta rentowe, załączone do akt dokumenty k. 7—28 i k. 112-136 zeznania świadków M. R. k. 59, J. R. k. 59v.-60
i k. 156v-157)

Zgodnie z treścią art. 6 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 13 października 1998 roku
o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz. U. z 2016 roku, poz. 963 ze zm.), obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają,
z zastrzeżeniem art. 8 i 9, osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są pracownikami, z wyłączeniem prokuratorów.

W myśl art. 11 ust. 1 ustawy, obowiązkowo ubezpieczeniu chorobowemu podlegają osoby wymienione w art. 6 ust. 1 pkt 1, 3 i 12.

Osoby podlegające ubezpieczeniom emerytalnym i rentowym podlegają obowiązkowo ubezpieczeniu wypadkowemu (art. 12 ust. 1).

W myśl art. 8 ust. 1 powołanej ustawy za pracownika uważa się osobę pozostającą
w stosunku pracy, z zastrzeżeniem ust. 2 i 2a.

Pracownicy obowiązkowo podlegają ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu od dnia nawiązania stosunku pracy do dnia ustania tego stosunku (art. 13 pkt 1).

Z kolei zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 5 powyższej ustawy, obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają, z zastrzeżeniem art. 8 i 9, osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność oraz osobami z nimi współpracującymi.

Obowiązkowo ubezpieczeniu wypadkowemu podlegają osoby podlegające ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym (art. 12 ust. 1).

W myśl art. 13 ustawy, obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu podlegają osoby fizyczne prowadzące pozarolniczą działalność w okresie od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności do dnia zaprzestania wykonywania tej działalności, z wyłączeniem okresu, na który wykonywanie działalności zostało zawieszone na podstawie przepisów o swobodzie działalności gospodarczej.

Zgodnie z treścią art. 8 ust. 6 pkt 4 ustawy, za osobę prowadzącą pozarolniczą działalność uważa się wspólnika jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością oraz wspólników spółki jawnej, komandytowej lub partnerskiej.

Zdaniem Sądu Okręgowego z zestawienia powyższych przepisów wprost wynika, że z mocy samego prawa legitymowanie się przez daną osobę statusem jednoosobowego wspólnika spółki kapitałowej wyklucza zawarcie z nim umowy
o pracę z tą spółką i objęcie go pracowniczymi ubezpieczeniami społecznymi, przesądzając o podleganiu takiego wspólnika obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej. Powyższe odnosi się także do wspólnika wieloosobowego zarządu spółki będącego równocześnie jej większościowym udziałowcem. Jak bowiem wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 11 września 2013 roku w sprawie sygn. akt II UK 36/13 (LEX nr 1391783) jedyny (lub niemal jedyny) wspólnik spółki z o.o. co do zasady nie może pozostawać z tą spółką w stosunku pracy, gdyż w takim przypadku status wykonawcy pracy (pracownika) zostaje "wchłonięty" przez status właściciela kapitału (pracodawcy). Inaczej mówiąc, tam gdzie status wykonawcy pracy (pracownika) zostaje zdominowany przez właścicielski status wspólnika spółki z o.o. nie może być mowy o zatrudnieniu w ramach stosunku pracy wspólnika, który w takiej sytuacji wykonuje czynności (nawet typowo pracownicze) na rzecz samego siebie (we własnym interesie) i na swoje własne ryzyko produkcyjne, gospodarcze i socjalne. Jedyny wspólnik jest od pracodawcy (spółki z o.o.) niezależny ekonomicznie, gdyż - skoro do przesunięcia majątkowego dochodzi w ramach majątku samego wspólnika - nie zachodzi przesłanka odpłatności pracy, a nadto dyktuje mu sposób działania jako zgromadzenie wspólników.

Podobnie w wyroku z dnia 7 kwietnia 2010 roku w sprawie sygn. akt II UK 177/09 (OSP 2012/1/8) Sąd Najwyższy wskazał, że nieważna jest umowa o pracę zawarta przez jedynego wspólnika spółki z o.o., za którą działa pełnomocnik ustanowiony
w tym celu przez tegoż wspólnika, występującego w charakterze zgromadzenia wspólników. Taka umowa nie przestaje być czynnością prawną „z sobą samym” przez to tylko, że została zdziałana za pośrednictwem pełnomocnika. Z takiej umowy nie może – niezależnie od jej nazwy – powstać stosunek pracy, gdyż byłby on pozbawiony swej konstrukcyjnej cechy podporządkowania pracownika w procesie świadczenia pracy. Co przy tym istotne, powyższy wyrok został wydany w stanie faktycznym podobnym jak w sprawie niniejszej, gdy jeden z wspólników zachował 99 akcji na 100 i miał pozycję dominującą.

Także w wyroku z dnia 3 sierpnia 2011 roku w sprawie sygn. akt I UK 8/11 (OSNP 2012/17-18/225) Sąd Najwyższy wprost wskazał, że jedyny lub „niemal jedyny” wspólnik spółki z o.o. nie podlega pracowniczemu ubezpieczeniu społecznemu, przy czym z ustalonego w tej sprawie stanu faktycznego wynika, że rozkład udziałów
w spółce kształtował się na poziomie 124/125 i 1/125.

W niniejszej sprawie niesporne jest, że K. R. dysponowała 80 udziałami w (...) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością
w C. na ogólną liczbę 100 udziałów. W konsekwencji w ocenie Sądu Okręgowego musi ona zostać uznana za niemal jedynego wspólnika tej spółki,
a w konsekwencji – zgodnie z tym co przedstawiono powyżej – nie mogła ona zawrzeć z tą spółką stosunku pracy. Jest to tym bardziej niemożliwe biorąc pod uwagę, iż występujący w imieniu pracodawcy Prezes Zarządu dysponuje jedynie jednym udziałem w spółce.

Trudno także uznać, iż odwołująca, mimo naruszenie art. 201 § 1 k.s.h., przez czynności dorozumiane zawarła ważną umowę o pracę.

Z mocy art. 22 § 1 k.p., przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę,
a pracodawca do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem.

Dla ustalenia zatem pozostawania stron procesu w stosunku pracy wymaga się wykazania powstania stosunku o cechach wyróżniających się koniecznością osobistego wykonania pracy w postaci wykonywania czynności w powtarzających się odstępach czasu, w okresie istnienia trwałej więzi łączącej pracownika
z pracodawcą, podporządkowaniem pracownika pracodawcy, wykonywaniem pracy na rzecz pracodawcy i na jego ryzyko, a ponadto odpłatnością pracy. Zasada podporządkowania pracownika polega zwłaszcza na obowiązku stosowania się do poleceń przełożonego, które pozostają w związku z wykonywaną pracą, tj. jej organizacją i przebiegiem.

W ocenie Sądu Okręgowego nie ulega wątpliwości, że odwołująca jako wspólnik spółki, a równocześnie jako jej większościowy udziałowiec (80% wszystkich udziałów) nawet jeśli wykonywała czynności typowo pracownicze, to wykonywała je zasadniczo na rzecz samego siebie i na swoje własne ryzyko produkcyjne, gospodarcze i socjalne. Trudno także w tej sytuacji mówić, iż K. R. wykonywała pracę pod nadzorem Prezesa spółki jako pracodawcy, ponieważ taki nadzór jest możliwy w przypadku rozdzielenia osoby pracownika od osoby wykonującej funkcję pracodawcy. Taka sytuacja natomiast nie miała miejsca
w niniejszej sprawie, albowiem pracodawca w osobie Prezesa Zarządu w praktyce nie miał żadnego władztwa nad pracą odwołującej. Powyższe wynikało z faktu, iż Prezes posiadał jedynie 1 udział w spółce w stosunku do 80 udziałów, jakimi dysponowała odwołująca. W tym stanie rzeczy to K. R.
miała w zasadzie pełne władztwo nad postępowaniem Prezesa. Nadzór pracodawcy nad odwołującą jako pracownikiem był zatem wyłącznie iluzoryczny. Nie bez znaczenia jest również fakt, iż jako wspólnik spółki z prawem do samodzielnej reprezentacji nie potrzebowała ona, do akceptacji swych działań, zgody prezesa.

Wobec powyższego Sąd Okręgowy, na mocy art. 477¹⁴ § 1 k.p.c. oddalił odwołanie jako bezzasadne.

O kosztach orzeczono na mocy art. 98 § 1, 3 i 4 k.p.c. w związku z § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. z 2015 roku, poz. 1804).

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE