UZASADNIENIE

Decyzją z 15 września 2016 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w N. odmówił ubezpieczonemu A. C. prawa do emerytury. W uzasadnianiu organ rentowy podał, że ubezpieczony nie udokumentował 15 lat pracy w warunkach szczególnych.

W odwołaniu ubezpieczony domagał się zmiany zaskarżonej decyzji i przyznania mu prawa do emerytury. W uzasadnieniu podniósł, że legitymuje się stażem 15 lat pracy w warunkach szczególnych.

W odpowiedzi na odwołanie ZUS wniósł o oddalenie odwołania i podtrzymał dotychczasowe stanowisko.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

A. C. urodził się (...). Ubezpieczony przystąpił do otwartego funduszu emerytalnego i złożył wniosek o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym za pośrednictwem ZUS na dochody budżetu państwa.

W ocenie ZUS na dzień 31 grudnia 1998 roku ubezpieczony legitymował się stażem 25 lat okresów składkowych i nieskładkowych oraz 12 lat, 11 miesięcy i 6 dni pracy wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w warunkach szczególnych.

A. C. złożył wniosek o emeryturę 6 września 2016 roku.

Organ rentowy uwzględnił do stażu pracy w warunkach szczególnych okresy:

1) od 20 października 1976 roku do 31 maja 1979 roku,

2) od 1 lipca 1979 roku do 30 czerwca 1980 roku,

3) od 1 sierpnia 1980 roku do 31 grudnia 1982 roku,

1) od 1 marca 1983 roku do 28 stycznia 1985 roku,

2) od 1 marca 1986 roku do 31 lipca 1986 roku,

3) od 2 stycznia 1987 roku do 28 maja 1987 roku,

4) od 15 stycznia 1989 roku do 13 kwietnia 1989 roku,

5) od 1 czerwca 1991 roku do 8 grudnia 1991 roku,

6) od 14 grudnia 1991 roku do 7 czerwca 1992 roku,

7) od 13 grudnia 1992 roku do 20 października 1993 roku,

8) od 19 kwietnia 1994 roku do 12 lutego 1995 roku,

9) od 1 maja 1995 roku do 28 stycznia 1996 roku,

10) od 6 lutego 1996 roku do 31 lipca 1996 roku.

Przebieg zatrudnienia A. C. na podstawie umowy o pracę przedstawia się następująco:

1) od 20 października 1976 roku do 31 maja 1979 roku – Państwowe Gospodarstwo Leśne Lasy Państwowe – zaliczony przez ZUS do warunków szczególnych (karta 85 a.e.),

2) od 1 lipca 1979 roku do 30 czerwca 1980 roku - Państwowe Gospodarstwo Leśne Lasy Państwowe – zaliczony przez ZUS do warunków szczególnych (karta 85 a.e.),

3) od 1 sierpnia 1980 roku do 31 grudnia 1982 roku - Państwowe Gospodarstwo Leśne Lasy Państwowe – zaliczony przez ZUS do warunków szczególnych (karta 85 a.e.),

4) od 1 marca 1983 roku do 28 stycznia 1985 roku - Państwowe Gospodarstwo Leśne Lasy Państwowe – zaliczony przez ZUS do warunków szczególnych (karta 85 a.e.),

5) od 31 stycznia 1985 roku do 31 maja 1985 roku – Przedsiębiorstwo (...) – drwal - pilarz, praca na budowie eksportowej w RFN (karta 14,37 a.e., 32 (...)),

6) 1 czerwca 1985 roku – dzień na dojazd do kraju po zakończeniu kontraktu (karta 14 a.e.),

7) od 3 czerwca 1985 roku do 5 czerwca 1985 roku – urlop dewizowy z tytułu nabycia prawa do urlopu wypoczynkowego na eksporcie (karta 14 a.e.),

8) od 21 listopada 1985 roku do 28 lutego 1986 roku – (...) Sp. z o.o. – murarz-cieśla, praca na budowie eksportowej na W. (karta 15 a.e., 32 (...)),

9) od 1 marca 1986 roku do 31 lipca 1986 roku - Państwowe Gospodarstwo Leśne Lasy Państwowe – zaliczony przez ZUS do warunków szczególnych (karta 85 a.e.),

10) od 11 sierpnia 1986 roku do 18 grudnia 1986 roku - Przedsiębiorstwo (...) – drwal-motorniczy, praca na budowie eksportowej w RFN (karta 16 -17, 36 a.e., 32 (...)),

11) od 22 grudnia 1986 roku do 3 stycznia 1987 roku - 9 dni urlopu dewizowego z tytułu nabycia prawa do urlopu wypoczynkowego na eksporcie (karta 16-17 a.e.),

12) od 2 stycznia 1987 roku do 28 maja 1987 roku - Państwowe Gospodarstwo Leśne Lasy Państwowe – zaliczony przez ZUS do warunków szczególnych (karta 85 a.e.),

13) od 1 czerwca 1987 roku do 30 listopada 1987 roku - Przedsiębiorstwo (...) – drwal-pilarz, praca na budowie eksportowej w RFN (karta 18, 35 a.e., 32 (...)),

14) 13 dni urlopu dewizowego z tytułu nabycia prawa do urlopu wypoczynkowego na kontrakcie (karta 18 a.e.),

15) od 11 kwietnia 1988 roku do 30 listopada 1988 roku - Przedsiębiorstwo (...) – pilarz - motorniczy, praca na budowie eksportowej w RFN (karta 19, 34 a.e., 32 (...)),

16) 18 dni urlopu dewizowego z tytułu nabycia prawa do urlopu wypoczynkowego na eksporcie (karta 19 a.e.),

17) 15 dni urlopu dewizowego z tytułu różnic w czasie pracy na eksporcie i w kraju (karta 19 a.e.),

18) od 15 stycznia 1989 roku do 13 kwietnia 1989 roku - Państwowe Gospodarstwo Leśne Lasy Państwowe – zaliczony przez ZUS do warunków szczególnych (karta 85 a.e.),

19) od 17 kwietnia 1989 roku do 20 kwietnia 1991 roku - Przedsiębiorstwo (...) – drwal-pilarz, praca na budowie eksportowej w RFN (karta 20, 33 a.e., 32 (...)),

20) od 22 kwietnia 1991 roku do 30 maja 1991 roku - 10 dniu urlopu dewizowego z tytułu nabycia prawa do urlopu wypoczynkowego na eksporcie i 22 dniu urlopu dewizowego z tytułu różnic w czasie pracy w kraju i na eksporcie (karta 20 a.e.),

21) od 1 czerwca 1991 roku do 8 grudnia 1991 roku -Państwowe Gospodarstwo Leśne Lasy Państwowe – zaliczony przez ZUS do warunków szczególnych (karta 85 a.e.),

22) od 9 grudnia 1991 roku do 13 grudnia 1991 roku – zasiłek chorobowy w czasie zatrudnienia w Państwowym Gospodarstwie Leśnym Lasy Państwowe,

23) od 14 grudnia 1991 roku do 7 czerwca 1992 roku - Państwowe Gospodarstwo Leśne Lasy Państwowe – zaliczony przez ZUS do warunków szczególnych (karta 85 a.e.),

24) od 8 czerwca 1992 roku do 12 grudnia 1992 roku – zasiłek chorobowy w czasie zatrudnienia w Państwowym Gospodarstwie Leśnym Lasy Państwowe,

25) od 13 grudnia 1992 roku do 20 października 1993 roku - Państwowe Gospodarstwo Leśne Lasy Państwowe – zaliczony przez ZUS do warunków szczególnych (karta 85 a.e.),

26) od 21 października 1993 roku do 18 kwietnia 1994 roku – zasiłek chorobowy w czasie zatrudnienia w Państwowym Gospodarstwie Leśnym Lasy Państwowe (karta 28, 30 a.e.),

27) od 19 kwietnia 1994 roku do 12 lutego 1995 roku - Państwowe Gospodarstwo Leśne Lasy Państwowe – zaliczony przez ZUS do warunków szczególnych (karta 86 a.e.),

28) od 13 lutego 1995 roku do 30 kwietnia 1995 roku – zasiłek chorobowy w czasie zatrudnienia w Państwowym Gospodarstwie Leśnym Lasy Państwowe (karta 86 a.e.),,

29) od 1 maja 1995 roku do 28 stycznia 1996 roku - Państwowe Gospodarstwo Leśne Lasy Państwowe – zaliczony przez ZUS do warunków szczególnych (karta 86 a.e.),

30) od 29 stycznia 1996 roku do 5 lutego 1996 roku – zasiłek chorobowy w czasie zatrudnienia w Państwowym Gospodarstwie Leśnym Lasy Państwowe (karta 86 a.e.),,

31) od 6 lutego 1996 roku do 31 lipca 1997 roku - Państwowe Gospodarstwo Leśne Lasy Państwowe – zaliczony przez ZUS do warunków szczególnych (karta 86 a.e.).

Z akt osobowych ubezpieczonego wynika, że był stale i w pełnym wymiarze czasu pracy zatrudniony w Państwowym Gospodarstwie Leśnym Lasy Państwowe od 20 października 1976 roku na stanowisku pilarza. Pracę wykonywał w Nadleśnictwie Ś.. W czasie zatrudnienia był delegowany do pracy za granicę – z reguły do RFN. Zajmował się tam pozyskiwaniem drewna na powierzchniach zrębowych i trzebierzowych. Przed wyjazdem za granicę Przedsiębiorstwo (...) zwracało się do macierzystego pracodawcy o wyrażenie zgody na zatrudnienie ubezpieczonego na kontrakcie i o udzielenie mu urlopu bezpłatnego. Państwowe Gospodarstwo Leśne Lasy Państwowe wyrażało taką zgodę i udzielało urlopu bezpłatnego. Następnie ubezpieczony zawierał umowę o pracę na budowie zagranicznej z Przedsiębiorstwem (...). Po zakończeniu kontraktu Przedsiębiorstwo (...) sporządzało rozliczenie kontraktu. Zawierano w nim informacje o nabytym przez ubezpieczonego prawie do urlopu wypoczynkowego oraz do urlopu z tytułu różnic pomiędzy czasem pracy w kraju i na kontrakcie. O wskazaną liczbę dni przedłużeniu ulegał urlop bezpłatny udzielony przez Państwowe Gospodarstwo Leśne Lasy Państwowe. Z akt kapitału początkowego (karta 9) wynika, że udzielono ubezpieczonemu urlopów bezpłatnych w okresach:

1) od 29 stycznia 1995 roku do 28 lutego 1986 roku,

2) od 4 sierpnia 1986 roku do 31 grudnia 1986 roku,

3) od 29 maja 1987 roku do 31 grudnia 1987 roku,

4) od 7 kwietnia 1988 roku do 31 grudnia 1988 roku,

5) od 14 kwietnia 1989 roku do 30 kwietnia 1991 roku.

W czasie pracy na budowach eksportowych w RFN ubezpieczony stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał pracę taką samą jak w Polsce na stanowisku pilarza. Było to niezależne od nazwy stanowiska, na którym zatrudniono ubezpieczonego: drwal-pilarz, drwal-motorniczy, pilarz-motorniczy. Faktycznie ubezpieczony wykonywał pracę drwala. Polegała ona na wycinaniu piłą motorową drzew w lesie 30-to letnim i cięciu ich na części o długości 2,5 m. Celem tych czynności było umożliwienie osiągnięcia przyrostu i pożądanej grubości przez drzewa pozostawione w lesie. Innych czynności ubezpieczony nie wykonywał.

Powyższy stan faktyczny sąd ustalił na podstawie: akt osobowych, akt organu rentowego, przesłuchania stron ( karta 50 a.s.).

Sąd w całości oparł się na aktach osobowych ponieważ nie były one kwestionowane. Oparł się sąd na aktach organu rentowego uznając, że dokumenty w nich zawarte dowodzą, iż osoby, które je wystawiły złożyły oświadczenia o określonej treści.

W aktach kapitału początkowego na karcie 9 znajduje się zaświadczenie o urlopach bezpłatnych A. C. wykorzystanych w Państwowym Gospodarstwie Leśnym Lasy Państwowe. W ocenie sądu z zaświadczenia tego nie wynika, że w czasie wskazanych w nim urlopów bezpłatnych ubezpieczony nie wykonywał pracy w warunkach szczególnych ponieważ nie uwzględnia ono, że w czasie tych urlopów A. C. wykonywał taką pracę na budowach eksportowych, będąc tam delegowany przez inny zakład tj. Przedsiębiorstwo (...).

Sąd uznał, że pismo (...) S.A. z 12 stycznia 2016 roku (karta 7 a.s) nie jest dowodem na brak wykonywania przez ubezpieczonego pracy w warunkach szczególnych w czasie zatrudnienia w Przedsiębiorstwie (...). Przede wszystkim (...) S.A. jest następcą prawnym Przedsiębiorstwa (...) i wiadomości w sprawie miała tylko z akt osobowych. Opierając się na tym, że nazwy stanowisk pracy ubezpieczonego określone w umowach o pracę nie odpowiadają stanowiskom na których wykonywaną pracę zalicza się do pracy w warunkach szczególnych uznała, że brak podstaw do wystawienia świadectwa pracy w warunkach szczególnych. Tymczasem do okresów wykonywania pracy w warunkach szczególnych należy zaliczyć te okresy, w których taka praca faktycznie była wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, niezależnie od nazwy stanowiska pracy figurującej w dokumentacji. (...) S.A. nie analizowała natomiast jaką faktycznie pracę wykonywał ubezpieczony.

Sąd dał wiarę ubezpieczonemu ponieważ jego zeznania tworzyły całość z aktami osobowymi i dokumentami zawartymi w aktach ZUS.

Sąd zważył co następuje:

odwołanie było zasadne.

Zgodnie z art. 184 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity: Dz.U. z 2015r., poz. 748) ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 roku przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymagany w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat - dla kobiet i 65 lat - dla mężczyzn oraz okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27. Zgodnie z art. 184 ust. 2 tej ustawy emerytura przewidziana powyżej przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w tym funduszu, za pośrednictwem ZUS, na dochody budżetu państwa. Przepis § 4 ust.1 rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. nr 8, poz. 43 ze zm.) stanowi, że emerytura przysługuje pracownikowi, który wykonywał prace w szczególnych warunkach wymienione w wykazie A, jeżeli osiągnął wiek emerytalny wynoszący 55 lat dla kobiety i 60 dla mężczyzny, ma wymagany okres zatrudnienia (20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn), w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach. Zgodnie z § 2 ust. 1 tego rozporządzenia okresami pracy uzasadniającymi prawo do emerytury są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy.

Organ rentowy uwzględnił ubezpieczonemu do stażu pracy do 31 grudnia 1998 roku 25 lat okresów składkowych i nieskładkowych. Ubezpieczony przystąpił do otwartego funduszu emerytalnego i złożył wniosek o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w tym funduszu, za pośrednictwem ZUS, na dochody budżetu państwa.

Ubezpieczony wykazał także co najmniej 15 lat pracy w warunkach szczególnych do dnia 31 grudnia 1998 roku.

W stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. z 1983r. Nr 8, poz. 43 ze zm.) Wykazie A, Dział VI, poz. 1 wymienione są prace drwali.

Z całą pewnością poza okresami uwzględnionymi przez ZUS ubezpieczony wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu pracy taką pracę będąc zatrudnionym na budowach eksportowych przez Przedsiębiorstwo (...). Ubezpieczony pracował przy wycinaniu piłą motorową drzew w lesie 30-to letnim i cięciu ich na części o długości 2,5 m. Powyższe czynności wyczerpują zakres obowiązków drwala.

Z tego tytułu zaliczeniu podlegają okresy:

1) od 31 stycznia 1985 roku do 31 maja 1985 roku,

2) od 11 sierpnia 1986 roku do 18 grudnia 1986 roku,

3) od 1 czerwca 1987 roku do 30 listopada 1987 roku,

4) od 11 kwietnia 1988 roku do 30 listopada 1988 roku,

5) od 17 kwietnia 1989 roku do 20 kwietnia 1991 roku.

Do pracy w warunkach szczególnych należy zaliczyć także okresy zasiłków chorobowych – szczegółowo przedstawione w części ustalającej.

Przepis art. 32 ustawy emerytalno-rentowej został zmieniony ustawą z dnia 20 kwietnia 2004 roku o zmianie ustawy o emeryturach i rentach, która weszła w życie z dniem 1 lipca 2004 roku. W przepisie tym postanowiono, że przy ustalaniu okresów zatrudnienia w szczególnych warunkach nie uwzględnia się okresów niewykonywania pracy, za które pracownik po dniu 14 listopada 1991 roku otrzymał wynagrodzenie lub świadczenia z ubezpieczenia społecznego w razie choroby lub macierzyństwa.

Ustawodawca, wprowadzając zmiany pojęcia "zatrudnienia w szczególnych warunkach i w szczególnym charakterze", nie uchwalił przepisów międzyczasowych.

W wyroku z 13 lipca 2011 roku, sygn. akt I UK 12/11 Sąd Najwyższy stwierdził : „Przepis art. 184 ustawy w sposób szczególny uregulował sytuację prawną ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r. i osobom, które w dniu wejścia w życie ustawy (1 stycznia 1999 r.) wykazały okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn oraz okresu składkowego i nieskładkowego określonych w art. 27 ustawy (co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn), zagwarantował prawo nabycia emerytury po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32. Celem wymienionego przepisu było utrzymanie uprawnień emerytalnych dla wszystkich, którzy w chwili wejścia w życie ustawy spełniają warunki przejścia na emeryturę, z wyjątkiem wieku emerytalnego przewidzianego w art. 32 ustawy (sprawozdanie stenograficzne z 36 posiedzenia Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej w dniach 25 i 26 listopada 1998 r., s. 8-9).

W przepisie tym ustawodawca utrwalił sytuację osób, które w dniu wejścia w życie ustawy wypełniły warunki stażu szczególnego i ogólnego i zadeklarował ich przyszłe prawo do emerytury w wieku wcześniejszym; przez wydanie tego przepisu nastąpił stan związania, tj. zobowiązania się przez Państwo do powstrzymania się od jakiejkolwiek ingerencji w istniejące prawo tymczasowe. Wobec tego przewidziana w ustawie ekspektatywa prawa do emerytury nie mogła wygasnąć na skutek nowej regulacji ustalania stażu zatrudnienia. Gwarancji przyszłego prawa do emerytury złożonej wobec osób, o których mowa w art. 184 ustawy, ustawodawca nie mógł już naruszyć przez ustalenie innego sposobu wyliczenia ich stażu ubezpieczenia. Stąd ocena, że wykazanie w dniu 1 stycznia 1999 r. określonego w art. 184 ustawy okresu wykonywania pracy w szczególnych warunkach wyłącza ponowne ustalenie tego okresu po osiągnięciu wieku emerytalnego, według zasad wynikających z art. 32 ust. 1a pkt 1 obowiązujących po dniu 1 lipca 2004 r.” Sąd Okręgowy podziela zaprezentowaną wykładnię przepisu art. 32 ust. 1a pkt 1 ustawy emerytalno-rentowej.

W zakresie urlopów dewizowych należy wskazać, że status prawny pracownika skierowanego do pracy za granicą i na ten czas korzystającego z urlopu bezpłatnego u macierzystego pracodawcy ukształtowały przepisy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 27 grudnia 1974 roku w sprawie niektórych praw i obowiązków pracowników skierowanych do pracy za granicą w celu realizacji budownictwa eksportowego i usług związanych z eksportem (t.j. Dz.U. z 1990 r. Nr 44, poz. 259 ze zm).

Przepisy omawianego rozporządzenia miały zastosowanie do wszystkich pracowników kierowanych do pracy za granicą przez jednostki wskazane w jego § 2 ust. 1 - jednostki kierujące. Jeżeli jednostka kierująca chciała zawrzeć umowę o pracę za granicą z osobą, która była pracownikiem innego zakładu, to musiała od tego zakładu pracy uzyskać na to zgodę (§ 2 ust. 2). Tryb postępowania przedstawiał się następująco - zainteresowany pracownik występował do jednostki kierującej o zatrudnienie na budowie eksportowej lub przy wykonywaniu usługi eksportowej, a jednostka kierująca występowała z wnioskiem do macierzystego zakładu o wyrażenie zgody na skierowanie pracownika do pracy za granicą na warunkach przewidzianych w rozporządzeniu, przy czym pierwotnie macierzysty zakład pracy miał obowiązek wyrazić zgodę na powyższe, później zaś pozostawiono decyzję o wyrażeniu zgody jego uznaniu. Wystąpienie jednostki kierującej do macierzystego zakładu pracy o zgodę na skierowanie do pracy za granicą oraz o ewentualne przedłużenie kontraktu było przy tym obligatoryjne (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11 listopada 1983 r., I PRN 181/83, OSP 1984 nr 9, poz. 83). W myśl pierwotnie obowiązującego § 2 ust. 3, a następnie § 2 ust. 4 i 5 rozporządzenia jednostka kierująca pracownika do pracy za granicą zawierała z nim umowę o pracę na czas określony (początkowo nie limitowano czasu trwania umowy, później jednak maksymalny okres, na jaki można było zawrzeć umowę, określono na 4 lata, z możliwością jego przedłużenia w uzasadnionych przypadkach i za zgodą macierzystego zakładu pracy, nie dłużej jednak niż o 2 lata), która powinna określać kraj wykonywania pracy, rodzaj pracy, termin rozpoczęcia i okres pracy za granicą oraz przysługujące z tego tytułu wynagrodzenie. Paragraf 3 a następnie § 4 rozporządzenia stanowił, że macierzysty zakład pracy udziela pracownikowi urlopu bezpłatnego na okres skierowania do pracy za granicą. Pracownik przed skierowaniem do pracy za granicą powinien był wykorzystać urlop wypoczynkowy przysługujący mu z tytułu pracy w macierzystym zakładzie. Tenże okres urlopu bezpłatnego, a także przypadający bezpośrednio po zakończeniu tego urlopu okres niezdolności do pracy z powodu choroby lub odosobnienia w związku z chorobą zakaźną podlegał zaś wliczeniu do okresu pracy, od którego zależały uprawnienia pracownicze, jeżeli pracownik podjął zatrudnienie w macierzystym zakładzie pracy w terminie 14 dni od zakończenia pracy za granicą, a w razie niezdolności do pracy z powodu choroby lub odosobnienia w związku z chorobą zakaźną lub z innych ważnych przyczyn niezależnych od pracownika - bezzwłocznie po ustaniu tych przyczyn. Dochowanie przez pracownika owego terminu zobowiązywało macierzysty zakład pracy do zatrudnienia pracownika, który zakończył pracę za granicą, na takim samym stanowisku lub stanowisku równorzędnym pod względem rodzaju pracy oraz osobistego zaszeregowania posiadanego przed skierowaniem do pracy za granicą. Oba stosunki pracy (z macierzystym zakładem pracy oraz z jednostką kierująca) zostały zatem funkcjonalnie powiązane. Urlop bezpłatny w macierzystym zakładzie pracy udzielany był na wniosek jednostki kierującej i trwał tak długo, jak skierowanie pracownika do pracy za granicą. Okres urlopu bezpłatnego (w przeciwieństwie do urlopu bezpłatnego udzielanego na podstawie przepisów Kodeksu pracy) wraz z okresem niezdolności do pracy lub odosobnienia w związku z chorobą zakaźną po jego zakończeniu wliczany był do stażu pracy rzutującego na uprawnienia pracownicze. Tryb zakończenia stosunku pracy na budowie eksportowej oraz niedochowanie ustawowego terminu powrotu do macierzystego zakładu pracy implikowały zaś sposób ustania stosunku pracy z macierzystym zakładem pracy.

Również regulacja rozporządzenia dotycząca problematyki czasu pracy i urlopów wypoczynkowych pracowników na kontrakcie rzutowała na funkcjonowanie stosunku pracy z macierzystym zakładem pracy. Zgodnie bowiem z § 7¹ (§ 10) rozporządzenia, z zastrzeżeniem sytuacji, gdy jednostka kierująca skorzystała z przewidzianej w § 8 (odpowiednio § 11) możliwości podwyższenia dobowej normy czasu pracy i wprowadzenia pięciodniowego tygodnia pracy na budowach (usługach) eksportowych lub z możliwości wprowadzenia równoważnego systemu czasu pracy, czas pracy na budowie (przy wykonywaniu usługi) eksportowej nie mógł przekraczać 8 godzin na dobę i 46 (42) godzin na tydzień. Jeżeli czas pracy na budowie (przy wykonywaniu usługi) eksportowej był dłuższy niż 46 (42) godziny na tydzień, pracownikowi przysługiwał czas wolny od pracy w wymiarze stanowiącym różnicę między obowiązującym go tygodniowym wymiarem czasu pracy a 46 (42)-godzinnym tygodniowym wymiarem czasu pracy. Jednostka kierująca udzielała pracownikowi czasu wolnego od pracy w okresie zatrudnienia za granicą, z zachowaniem prawa do wynagrodzenia walutowego. Jeżeli z przyczyn organizacyjno-produkcyjnych nie było możliwe udzielenie czasu wolnego w okresie zatrudnienia za granicą, urlop bezpłatny w macierzystym zakładzie pracy ulegał przedłużeniu odpowiednio do wymiaru nieudzielonego czasu wolnego od pracy. W tym wypadku pracownikowi przysługiwał od jednostki kierującej, w zamian za czas wolny od pracy, ekwiwalent pieniężny w walucie, obliczony jak ekwiwalent za urlop wypoczynkowy na podstawie wynagrodzenia pobieranego w czasie zatrudnienia za granicą.

Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 18 marca 2015 roku, I UK 269/14, L. stwierdził, że mamy zatem do czynienia z paradoksalną sytuacją, gdy po zakończeniu kontraktu zagranicznego pracownik nie pozostając już w zatrudnieniu w ramach stosunku pracy na budowie eksportowej i nadal przebywając na urlopie bezpłatnym w macierzystym zakładzie pracy (a więc formalnie nie będąc w żadnym „czynnym” zatrudnieniu), pobierał w tym czasie świadczenia pieniężne ze stosunku pracy. Świadczenia te nazywane zaś były ekwiwalentem za niewykorzystany urlop wypoczynkowy czy dni wolne w zamian za pracę ponadwymiarową, chociaż w rzeczywistości pracownik wykorzystywał urlop (dni wolne) w naturze, skoro w tym czasie zwolniony był z obowiązku wykonywania pracy na rzecz macierzystego pracodawcy. Mimo że formalnie umowa o pracę na budowie eksportowej uległa rozwiązaniu, skutki jej zawarcia trwały nadal i rzutowały na funkcjonowanie stosunku pracy z macierzystym pracodawcą. Pracownik wykorzystywał bowiem w naturze urlop wypoczynkowy i dni wolne za pracę ponadwymiarową (do których nabył prawo z tytułu umowy o pracę na budowie eksportowej i których obowiązek wynagrodzenia obciążał jednostkę kierującą) w trakcie trwania stosunku pracy z macierzystym pracodawcą, który co prawda urlopu tego (dni wolnych) formalnie nie udzielał i nie wypłacał z tej racji żadnych świadczeń, ale który nie mógł w tym czasie żądać od pracownika wykonywania pracy, a okres ustawowo przedłużonego urlopu bezpłatnego wliczany był do stażu rzutującego na uprawnienia pracownicze osoby zatrudnionej.

Kwestię kwalifikacji prawnej tychże okresów na gruncie prawa ubezpieczeń społecznych rozstrzygnął Sąd Najwyższy w uchwale składu siedmiu sędziów z dnia 22 maja 2013 roku, III UZP 1/13 (OSNP 2013 nr 21 - 22, poz. 255) stwierdzając, że okres urlopu bezpłatnego udzielonego pracownikowi w macierzystym zakładzie pracy w wymiarze równym liczbie nieudzielonych w czasie zatrudnienia za granicą dni wolnych od pracy, przewidziany w § 9 ust. 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 27 grudnia 1974 roku w sprawie niektórych praw i obowiązków pracowników skierowanych do pracy za granicę w celu realizacji budownictwa eksportowego i usług związanych z eksportem (t.j. Dz.U. z 1986 r. Nr 19, poz. 101 ze zm., od dnia 10 lipca 1990 r. § 10 ust. 4 tego rozporządzenia, t.j. Dz.U. z 1990 r. Nr 44, poz 259 ze zm.), nie stanowi okresu składkowego przewidzianego w art. 6 ust. 2 pkt 1 lit. a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS. W uzasadnieniu uchwały zauważono, że okres urlopu bezpłatnego udzielonego na podstawie § 9 ust. 4 rozporządzenia stanowił w zatrudnieniu u macierzystego pracodawcy okres urlopu bezpłatnego, a jako taki pozostawał bez wpływu nie tylko na prawo, lecz także na wysokość świadczeń z ubezpieczenia emerytalnego. Okres ten w zakresie ubezpieczenia społecznego nie był okresem składkowym ani nieskładkowym; dla ubezpieczenia społecznego był to okres obojętny.

Podobnie nie jest okresem składkowym ani nieskładkowym okres za jaki wypłacono pracownikowi ekwiwalent za urlop wypoczynkowy niewykorzystany w czasie trwania umowy o pracę na budowie eksportowej, a o jaki przedłużono urlop bezpłatny w macierzystym zakładzie pracy – tak Sąd Najwyższy w wyroku z 18 marca 2015 roku, I UK 269/14, L..

Skoro tak okresy urlopów dewizowych nie mogą zostać zaliczone do okresów pracy w warunkach szczególnych.

W niniejszej sprawie brak zaliczenia urlopów dewizowych nie miał wpływu na treść rozstrzygnięcia ponieważ ubezpieczony nawet po ich pominięciu legitymował się okresem ponad 15 lat pracy w warunkach szczególnych.

Reasumując ubezpieczony na dzień 31 grudnia 1998 roku legitymował się stażem ponad 15 lat pracy w warunkach szczególnych.

Mając powyższe na uwadze sąd na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. uwzględnił odwołanie i przyznał ubezpieczonemu prawo do emerytury od daty złożenia wniosku.

O kosztach zastępstwa procesowego orzeczono na podstawie art. 98 k.p.c. w zw. z § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz.U. z 2015r., poz. 1800).

(-) SSO Patrycja Bogacińska Piątek

Przewodniczący:	SSO Patrycja Bogacińska-Piątek
Protokolant:	Iwona Sławińska

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE