UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 20 maja 2016 r. Sąd Rejonowy w Tomaszowie Mazowieckim po rozpoznaniu sprawy z powództwa (...) w T. przeciwko A. M., D. M. i B. F. o zapłatę

1. zasądził od A. M., D. M. i B. F. solidarnie na rzecz (...) w T. kwotę 3.027,86 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 25 stycznia 2014 roku do dnia 31 grudnia 2015 roku i z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016 roku do dnia zapłaty,

2. oddalił powództwo o zapłatę odsetek w pozostałym zakresie,

3. odstąpił od nadania wyrokowi rygoru natychmiastowej wykonalności,

4. zasądził od A. M., D. M. i B. F. solidarnie na rzecz (...) w T. kwotę 752 złote tytułem zwrotu kosztów postępowania, w tym kwotę 600 złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Podstawę powyższego rozstrzygnięcia stanowiły przytoczone poniżej ustalenia i zarazem rozważania Sądu Rejonowego:

W dniu 19 czerwca 2013 r., pomiędzy(...), w imieniu którego działała E. K.- Dyrektor (...)wT.a bezrobotnym A. M. została zawarta umowa (...).w sprawie jednorazowego przyznania środków na podjęcie działalności gospodarczej.

Na mocy tej umowy Urząd Pracy przyznał A. M. w ramach projektu sukurs współfinansowanego ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego wdrażanego w Poddziałaniu 6.1.3. Programu Operacyjnego (...)- na jego wniosek - jednorazowo środki w wysokości 18.000 złotych z przeznaczeniem na rozpoczęcie działalności gospodarczej w zakresie: naprawa, konserwacja i montaż sprzętu domowego.

Bezrobotny został zobowiązany do przeznaczenia przyznanych środków na sfinansowanie zakupów zgodnie ze specyfikacją określoną w załączniku nr 1. oraz do rozpoczęcia działalności gospodarczej w terminie 1 miesiąca od dnia zawarcia umowy, a ponadto do wydatkowania przyznanych środków i do ich rozliczenia w terminie do 2 miesięcy od dnia podjęcia działalności, wskazanego w Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej RP.

W przedmiotowym rozliczeniu bezrobotny miał wykazać kwoty wydatków z uwzględnieniem podatku od towarów i usług oraz informację, czy przysługuje mu prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego zawartego w wykazywanych wydatkach lub prawo do zwrotu podatku naliczonego.

Stosownie do paragrafu 3 ust. 1 i 6. umowy, rozliczenie wydatkowania środków jest dokonywane w kwocie brutto, a dokumentami potwierdzającymi ich wydatkowanie są wyłącznie, zapłacone w terminie do 2 miesięcy od dnia podjęcia działalności gospodarczej, faktury VAT, rachunki imienne oraz załączone do nich potwierdzenia dokonania zapłaty w przypadku płatności w formie przelewu lub za pobraniem, przy czym przelew musi być dokonany z własnego rachunku bankowego bezrobotnego. W przypadku płatności gotówką lub kartą płatniczą na fakturze musi być informacja, że została zapłacona. W myśl paragrafu 3 ust. 7 nie dopuszcza się wydatkowania środków na podstawie umowy kupna - sprzedaży, umowy o dzieło i umowy zlecenia, w związku z tym umowy takie i rachunki do nich wystawione nie będą uwzględniane jako potwierdzenie wydatkowania środków.

Zgodnie z treścią paragrafu 10 ust. 1 pkt 1) - 3) umowy środki niewykorzystane w związku z niedokonaniem zakupu jakiejkolwiek rzeczy lub usługi wymienionej w specyfikacji wydatków zamieszczonej we wniosku, z powodu niewydatkowania pełnej otrzymanej kwoty, a także z tytułu nieprawidłowego wydatkowania oraz których wydatkowanie zostało nieprawidłowo udokumentowane bezrobotny jest zobowiązany zwrócić, bez wezwania, w terminie do dwóch miesięcy od dnia rozpoczęcia działalności gospodarczej do Urzędu Pracy.

W myśl paragrafu 10 ust. 2, w przypadku niezachowania terminu, o którym mowa w ust. 1, Urząd Pracy wzywa bezrobotnego do zwrotu niewykorzystanych środków wraz z odsetkami ustawowymi naliczonymi od dnia ich otrzymania. Bezrobotny jest zobowiązany do dokonania powyższego zwrotu w terminie 30 dni od dnia otrzymania wezwania.

Stosownie do treści paragrafu 11 ust. 1 zabezpieczenie w przypadku żądania zwrotu środków wraz z ustawowymi odsetkami stanowi poręczenie dwóch osób fizycznych.

W ramach wnioskowanej kwoty dotacji udzielonej na cel wskazany w umowie bezrobotny zobowiązał się do zakupu : drukarki, laptopa, części zamiennych, zestawu narzędzi, kluczy, multimetra, drabiny, wycinarki, sprężarki, reklamy i detektora.

W dniu 19 czerwca 2013r. zostały zawarte pomiędzy (...)jako wierzycielem, a B. F. i D. M. jako dłużnikami umowy poręczenia, na mocy których dłużnicy zobowiązali się do spłaty na rzecz wierzyciela zobowiązań A. M. w wysokości 18.000 złotych na wypadek, gdyby dłużnik główny nie wywiązał się z warunków umowy nr(...)

W dniu 19 czerwca 2013r. (...)wypłacił A. M. kwotę 18.000 złotych w wykonaniu zawartej umowy, a w dniu 18 lipca 2013r. bezrobotny został zarejestrowany w Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej RP jako przedsiębiorca prowadzący działalność w zakresie : naprawa i konserwacja urządzeń gospodarstwa domowego oraz sprzętu użytku domowego i ogrodniczego, pod nazwą firmy : (...)w T.

W piśmie z dnia 8 października 2013r. (...)w T. M.., w związku ze złożonym przez A. M. rozliczeniem przyznanych mu środków, wskazał, które faktury nie mogą zostać uznane, a ponadto nadmienił, że przedsiębiorca nie przedstawił dokumentów potwierdzających zakup sprężarki, wycinarki, detektora i multimetra oraz wezwał do usunięcia wskazanych uchybień w terminie 7 dni.

W piśmie z dnia 7 listopada 2013r. tenże (...)poinformował A. M. o tym, że zgodnie z umową rozdysponował on jednorazowe środki w wysokości 14.972,14 złotych, a ponieważ nie udokumentował rozdysponowania pozostałych środków, to jest zobowiązany do zwrotu kwoty 3.027,86 złotych w terminie 30 dni, wraz z ustawowymi odsetkami naliczonymi od dnia 19 czerwca 2013 r.

W dniu 21 listopada 2013r. A. M., zwrócił się do (...)w T.. z prośbą o akceptację towarów oraz zaginionej faktury wystawionej przez firmę (...), dotyczącej nabycia sprężarki za kwotę 1.420 złotych, wycinarki za kwotę 960 złotych i detektora za kwotę 415 złotych ( łącznie za kwotę 2.795 złotych ). Załączył zdjęcia wskazanych towarów, poinformował, że znajdują się one w jego warsztacie, a w odniesieniu do faktury podał, że została ona odesłana na prośbę (...)w T. z powodu błędu formalnego, po czym zaginęła, a wskazana firma prawdopodobnie przestała istnieć.

W piśmie z dnia 18 grudnia 2013r. A. M. wystąpił z prośbą o zmianę specyfikacji zakupów przedstawionej w załączniku do zawartej umowy z dnia 19 czerwca 2013r., wyrażając gotowość nabycia stacji uzupełnienia gazu, zestawu do lutowania i zestawu wulkan oraz wnosząc o umożliwienie dokonania ich zakupu po upływie umownego terminu. Wniosek swój motywował zaginięciem wcześniejszej faktury dokumentującej nabyty towar i brakiem możliwości wystawienia duplikatu.

W dniu 27 grudnia 2013r. został sporządzony aneks (...). do umowy z dnia 19 czerwca 2013r., na mocy którego uchylony został w załączniku nr 1 punkt 6) multimetr, punkt 8) wycinarka, punkt 9) sprężarka i punkt 11) detektor, natomiast dodane zostały punkty : 12) stacja uzupełniania gazu - 2500 zł, 13) zestaw do lutowania - 500 złotych i 14) zestaw vulkan - 500 złotych ( paragraf 1 aneksu ).

Stosownie do treści paragrafu 2 aneksu nastąpiła zmiana paragrafu 1 ust. 3 umowy, który otrzymał następujące brzmienie : „ bezrobotny zobowiązany jest rozpocząć działalność gospodarczą w terminie do 1 m-ca od dnia zawarcia niniejszej umowy oraz zobowiązany jest do wydatkowania przyznanych środków, o których mowa w ust. 1 oraz ich rozliczenia w terminie do 24 stycznia 2014 r. Przyjmuje się, że rozpoczęcie działalności gospodarczej następuje od dnia wskazanego w Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej Rzeczypospolitej Polskiej.

Pomimo upływu przedłużonego aneksem terminu rozliczenia dotacji A. M. nie udokumentował rozdysponowania środków na kwotę 3.027,86 złotych.

W dniu 23 stycznia 2014r. wystąpił on z podaniem o wydłużenie terminu do zakupu środków wskazanych w aneksie do umowy, podając, że towar dostępny na terenie kraju jest dużo droższy, a na inny trzeba czekać.

W piśmie z dnia 31 stycznia 2014r. (...)w T.nie wyraził zgody na przedłużenie terminu do dokonania zakupów do dnia 28 lutego tegoż roku, zobowiązując A. M. do przedłożenia faktur potwierdzających zakup stacji uzupełniania gazu, zestawu do lutowania oraz zestawu vulkan w terminie 7 dni pod rygorem wystąpienia z żądaniem zwrotu nierozdysponowanej kwoty 3.027,86 złotych.

Wobec nieudokumentowania wykorzystania części dotacji, tj. kwoty 3.027,86 złotych, pismem z dnia 12 lutego 2013r. (...) w T.wezwał wyżej wymienionego do jej zwrotu.

O fakcie niedotrzymywania terminu zakreślonego bezrobotnemu do wykonania obowiązków umownych oraz o stanie sprawy każdorazowo byli zawiadamiani poręczyciele dłużnika głównego.

Ponieważ A. M. zobowiązał się w paragrafie 1 i 2 aneksu nr (...) do umowy z dnia 19 czerwca 2013r., sporządzonym w dniu 27 grudnia 2013r., do zakupu z przyznanych mu środków : stacji uzupełniania gazu, zestawu do lutowania i zestawu wulkan oraz do ich rozliczenia w terminie do dnia 24 stycznia 2014r., a tego nie uczynił, to powództwo w stosunku do niego podlega uwzględnieniu na podstawie paragrafu 10 ust. 1 i 2 umowy w związku z powołanym aneksem do niej.

Ustawowe odsetki zostały zasądzone na podstawie art. 481 par. 1 i 2 k.c., przy czym termin wymagalności roszczenia został ustalony na dzień następujący po dniu 24 stycznia 2014 r., wskazanym w aneksie jako nowy termin udzielony A. M. na wydatkowanie przyznanych mu środków i ich rozliczenie w sposób wskazany w umowie.

Odpowiedzialność pozostałych pozwanych wynika z treści zawartych przez nich umów poręczenia i art. 876 par. 1 i 2 k.c. w związku z art. 879 par. 1 i 2 i art. 881 k.c.

Sąd nie nadał wyrokowi rygoru natychmiastowej wykonalności z braku przesłanek z art. 333 par. 1-3 k.p.c.

Postanowienie o kosztach zostało wydane na podstawie art. 98 par. 1 i 3 k.p.c. w związku z art. 99 k.p.c. i art. 105 par. 1 k.p.c., przy zastosowaniu zasady odpowiedzialności za wynik procesu.

Apelacje od powyższego wyroku złożył pozwany zaskarżając go w całości. Nie sprecyzował zarzutów apelacyjnych niemniej jednak z treści apelacji daje się wyczytać , iż skarżący kwestionuje ustalenia faktyczne Sądu Rejonowego w zakresie ustalenia jakoby nie wywiązał się z pierwotnego zobowiązania. Podkreśla ponadto, iż został wprowadzony w błąd i zmanipulowany do podpisania niekorzystnego dla niego aneksu.

W odpowiedzi na apelację strona pozwana wniosła o oddalenie apelacji jako bezzasadnej.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja pomimo jej lakoniczności okazała się być zasadna i prowadzi do uchylenia zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Tomaszowie Mazowieckim albowiem Sąd nie rozpoznał istoty sprawy.

Na wstępie należy przypomnieć, iż pozwany - jak zresztą wynika to z prawidłowych ustaleń Sądu I instancji - zawarł z powodem umowę w sprawie jednorazowego przyznania środków na podjęcie działalności gospodarczej. Umowa ta została zawarta w związku z wnioskiem o jednorazowe przyznanie środków na podjęcie działalności gospodarczej złożonym w trybie art. 46 ust.1 pkt 2 ustawy z 20 kwietnia 2004r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (tj. Dz.U. z 2016r. poz.645 ). W myśl tego przepisu Starosta z Funduszu Pracy może przyznać bezrobotnemu jednorazowo środki na podjęcie działalności gospodarczej, w tym na pokrycie kosztów pomocy prawnej, konsultacji i doradztwa związane z podjęciem tej działalności, w wysokości określonej w umowie, nie wyższej jednak niż 6-krotnej wysokości przeciętnego wynagrodzenia, a w przypadku gdy działalność jest podejmowana na zasadach określonych dla spółdzielni socjalnych, wysokość przyznanych bezrobotnemu środków nie może przekraczać 4-krotnego przeciętnego wynagrodzenia na jednego członka założyciela spółdzielni oraz 3-krotnego przeciętnego wynagrodzenia na jednego członka przystępującego do spółdzielni socjalnej po jej założeniu.

Z pozwanym została zawarta odpowiednia umowa, a pozwany - co bezsporne - podjął działalność gospodarczą, złożył rozliczenie i zestawienie faktur. Zdaniem powoda pierwotne rozliczenie nie obejmowało całej kwoty. W tym zakresie Sąd nie rozpoznał istoty sprawy bowiem pozwany podnosił okoliczności wywiązania się z umowy - co prawda czynił to nieudolnie jednakże zgłosił formalny wniosek o przesłuchanie świadków. Sąd wniosku tego nie uwzględnił. Podniósł, iż wniosek ten był bezprzedmiotowy albowiem z pozwanym zawarto aneks do umowy na mocy, którego zobowiązał się on do przedłożenia powodowi dowodów zakupu na inne rzeczy ruchome niezbędne do działalności gospodarczej. Tymczasem według pozwanego on już spełnił warunki gdyż zakupił z przyznanych środków opisane w specyfikacji rzeczy ale z powodu postawy urzędniczki Urzędu Pracy odesłał faktury, które stanowiły dowód zakupu celem sprostowania błędu formalnego. Faktury zaś zaginęły i nie zostały mu zwrócone. Okoliczność ta nie została zupełnie zbadana przez Sąd pomimo odpowiednich wniosków pozwanego A. M. w tym zakresie.

Oceniając całokształt stanu faktycznego w tej sprawie należy przypomnieć , iż celem pomocy udzielanej przez Urząd Pracy bezrobotnemu jest przede wszystkim zaktywizowanie bezrobotnego, a obowiązki jakie mają być na bezrobotnego nałożone w umowie nie mogą wypaczać istoty i sensu pomocy publicznej. Wg twierdzeń pozwanego, których jednak Sąd I instancji nie zweryfikował - co wyżej podkreślono- pozwany zakupił za przyznane mu środki wszystkie wymagane w specyfikacji ( załączniku do umowy) ruchomości niezbędne do prowadzenia i podjęcia działalności. Dysponował nawet niezbędnymi fakturami nabycia, które - jak twierdzi - przedłożył zgodnie z umową Urzędowi Pracy. W ostatecznym rozrachunku faktury zaginęły, a pozwany pozostał w tej sytuacji bezradny. W tych okolicznościach doszło do zawarcia aneksu do pierwotnej umowy na mocy którego pozwany zobowiązał się do przedstawienia dowodów zakupu kolejnych ruchomości aby definitywnie rozliczyć dotację. Niemniej jednak należy pamiętać, iż pozwany już raz wydatkował przyznane mu kwoty na ruchomości, które zakupił podejmując działalność gospodarczą. W tej sytuacji należałoby rozważyć i odpowiedzieć sobie na pytanie czy aneks do umowy jest w istocie ważny albowiem w okolicznościach sprawy należy rozważyć, czy zawarcie takiego aneksu nie sprzeciwia się istocie pierwotnego stosunku zobowiązaniowego. W myśl tego aneksu bowiem pozwany zostaje zmuszony do zaangażowania własnych środków tylko po to aby móc dysponować niezbędnymi fakturami pozwalającymi rozliczyć się z dotacji przyznanej z Urzędu Pracy.

Przechodząc do dalszych rozważań należy podkreślić, iż w sprawach dotyczących przyznania dofinansowania ze środków publicznych w orzecznictwie sądowym kładzie się akcent przede wszystkim na cele przepisów pomocowych oraz treść społeczną i gospodarczą stosunku prawnego łączącego strony. Nie ulega wątpliwości, iż umów należy dotrzymywać w związku z czym nie powinno się bagatelizować powinności beneficjenta programu, który dobrowolnie w umowie nałożył na siebie określone obowiązki. Z drugiej jednak strony należy także wziąć pod uwagę kształt stosunku cywilnoprawnego, który w takich okolicznościach zdecydowanie promuje jedną ze stron. Nie ulega wątpliwości, iż w myśl art. 46 ust. 3 ustawy o promocji zatrudnienia i instrumentach rynku pracy (t.j. Dz.U. z 2016 poz.645 ) osoba, która otrzymała środki zobowiązana jest do ich zwrotu jeżeli prowadziła działalność gospodarczą przez okres krótszy niż 12 miesięcy albo naruszone zostały inne warunki umowy dotyczące przyznania tych środków. Norma ta nakazuje zwrot środków nie w przypadku jakiegokolwiek naruszenia warunków umowy lecz tylko takiego, który dotyczył przyznanych środków. Interpretując w/w przepis należy podkreślić, iż z samego tytułu ustawy wynika jej cel w postaci promocji zatrudnienia nadrzędnym celem ustawy jest zatem aktywizowanie bezrobotnych. Obowiązek zwrotu nie może zatem dotyczyć naruszenia warunków umowy jeżeli mają one jedynie charakter porządkowy i w żaden sposób nie są i nie mają wpływu na osiągnięcie zakładanego celu a zostanie wykazane , iż bezrobotny wyłożył przyznane środki na wskazany cel..

Reasumując obowiązkiem Sądu I instancji będzie ustalenie czy skarżący wydatkował przyznane mu środki na wskazany w umowie cel. W tym zakresie należy posłużyć się wszelkimi środkami dowodowymi przewidzianymi w Rozdziale 2 Działu III części pierwszej k.p.c.

Mając na uwadze powyższe rozważania należy podkreślić, iż Sąd Rejonowy nie rozpoznał istoty sprawy traktując powództwo formalistycznie i powierzchownie nie wysłuchując argumentów pozwanego i odmawiając uwzględnienia jego wniosków dowodowych w istocie nie zbadał merytorycznej obrony pozwanego i podnoszonych przez niego zarzutów odmawiając mu przy tym ustanowienia pełnomocnika z urzędu..

Reasumując wyrok podlega uchyleniu w całości, a sprawa przekazaniu do ponownego rozpoznania, a to na podstawie art. 386 §4 k.p.c.

Uchylając zaskarżony wyrok w całości Sąd miał na względzie uregulowanie zawarte w art.378§ 2 k.p.c. zgodnie z którym wyrok sądu I instancji na skutek zaskarżenia go apelacją przez jednego dłużnika pozwanego solidarnie nie staje się prawomocny także wobec pozostałych dłużników solidarnych. Sąd II instancji rozpoznaje sprawę, która dotyczy praw i obowiązków innych dłużników solidarnych, gdyż działanie lub zaniechanie jednego z dłużników solidarnych nie może szkodzić innym dłużnikom (art. 371 k.c.), a sąd II instancji nawet z urzędu może w granicach zaskarżenia rozpoznać sprawę na rzecz dłużników solidarnych, którzy wyroku nie zaskarżyli. .

Ponownie rozpoznając sprawę Sąd Rejonowy przesłucha świadków zgłoszonych przez pozwanego na okoliczność faktu zakupu ruchomości o których mowa w pierwszej specyfikacji i przedłożenia przez niego faktur ich zakupu powodowi. Ustali czy rzeczywiście pozwany nabył te ruchomości za przyznane mu środki, a rzekomo wadliwe faktury w istocie odesłał. Jeśli te okoliczności zostałyby potwierdzone to należałoby rozważyć czy powództwo zostało wytoczone zasadnie. W tym kontekście Sąd zbada ważność aneksu, który może się okazać sprzeczny z naturą pierwotnego zobowiązania w przypadku jego wykonania przez pozwanego i w istocie wyłożenia oznaczonych środków na zakup urządzeń określonych w pierwotnej specyfikacji.

SSO Jarosław Gołębiowski SSO Dariusz Mizera del. SSR Przemysław Maciejewski

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE