UZASADNIENIE

Wnioskodawca B. L. wniósł o stwierdzenie nabycia spadku na podstawie ustawy po M. L., zmarłym dnia 21.06.2005 r. oraz po K. L., zmarłej dnia 29.03.2016r., ostatnio zamieszkałych w miejscowości W., ul. (...).Wskazał, że w skład spadku wchodzą jedynie oszczędności.

W toku postępowania wniósł o stwierdzenie nabycia spadku po M. L. i K. L. na podstawie testamentów.

Uczestnik R. L. oświadczył, że widział kiedyś testamenty sporządzone przez rodziców, ale ich nie czytał i nie zna ich treści. W nadesłanym później do tut. Sądu piśmie wskazał, że za życia rodziców został upoważniony do zgromadzonych przez nich pieniędzy na książeczce oszczędnościowej znajdującej się w Banku Spółdzielczym w W.. Z części tych pieniędzy opłacił stypę po zmarłym ojcu. Nadto, odnosząc się do testamentu sporządzonego przez K. L. poinformował, że jego wątpliwości budzi adnotacja notariusza o tym, iż matka nie mogła się podpisać z powodu choroby, wobec czego notariusz pobrała od niej tuszowi odcisk kciuka, obok którego podpisała się osobiście jej znana, niejaka W. W.. Podał ponadto, że jego matka K. L. od około 2000 r. miała problemy z pamięcią i stopniowo zatracała kontakt z otoczeniem oraz nie rozpoznawała osób bliskich.

Uczestnik postępowania S. L. oświadczył, że zna testament K. L. zgadza się z jego treścią.

Sąd ustalił, co następuje:

W dniu 21.06.2005 r. zmarł M. L., zaś w dniu 29.03.2016r. zmarła K. L., z domu B..

(dowód: odpisy skrócone aktów zgonu – k. 5, zapewnienie spadkowe – k. 15)

W dacie śmierci M. L. był mężem K. L., ojcem R. L. i B. L., a dziadkiem S. L.. W dacie śmierci K. L. była wdową, matką R. L. i B. L., a babcią S. L.. Odnośnie spadku po K. L. nikt nie składał oświadczenia o jego przyjęciu bądź odrzuceniu, nie zrzekł się dziedziczenia, a także nie został uznany za niegodnego dziedziczenia.

(dowód: odpisy skrócone aktów urodzenia – k. 5, zapewnienie spadkowe – k. 15)

Postanowieniem z dnia 16.09.2005r. w sprawie o sygn. akt I Ns 267/05 Sąd Rejonowy w Giżycku stwierdził, że spadek po M. L. na podstawie testamentu notarialnego z dnia 22.09.2003r. nabył S. L..

(dowód: postanowienie Sądu Rejonowego w Giżycku z dnia 16.09.2005r., sygn. akt I Ns 267/05 k. 14 z akt sprawy I Ns 267/05)

W dniu 22.09.2003 r. K. L. sporządziła w formie aktu notarialnego testament, mocą którego powołała do spadku swojego wnuka S. L.. Wskazała jednocześnie, że w skład spadku wchodzą m.in.: własność stanowiącego odrębną nieruchomość lokalu mieszkalnego nr (...) o powierzchni użytkowej 63,8 m², składającego się z trzech pokoi, kuchni, przedpokoju, łazienki, w.c. wraz z piwnicami o powierzchni 5,9 m² oraz udziałem wynoszącym (...) części w elementach wspólnych budynku i we współwłasności działki pod budynkiem oznaczonej nr geod. 757/3 o powierzchni 0,0194 ha gruntu, położonego w W., przy ul. (...). W przedmiotowym testamencie widnieje zapis, że K. L. nie mogła się podpisać z powodu choroby, wobec czego notariusz pobrała od niej tuszowi odcisk kciuka prawej ręki, obok którego osobiście jej znana W. W. wypisała jej imię i nazwisko, podpisując się.

(dowód: testament nr Rep. A (...)– k. 18)

Przesłuchana na okoliczności związane ze sporządzeniem testamentu przez K. L. i jej stanu świadomości w dniu sporządzenia testamentu, tj. w dniu 22.09.2003r. notariusz J. C. wskazała, że nie pamięta K. L., jednakże kiedy przychodzi do niej starsza osoba w jej obecności pozostaje jedynie ta osoba i wówczas rozpoczyna z nią rozmowę na różne tematy, aby w ten sposób sprawdzić danej osoby oraz jej zdolności do sporządzenia testamentu. Jeśli ma jakąkolwiek wątpliwość, że osoba nie nadaje się do sporządzenia testamentu to odmawia jego sporządzenia. Jeśli w tym przypadku testament został sporządzony przez K. L. to zapewne notariusz nie miała wątpliwości odnośnie stanu zdrowia testatorki.

(dowód: zeznania J. C. –k. 72-72v)

K. L. od około 2000 r. miała problemy z pamięcią, zaburzenia świadomości, znaczne trudności w porozumiewaniu się oraz w rozpoznawaniu osób. W związku z tym, w marcu 2003r. była hospitalizowana w Szpitalu (...) w E., gdzie przebywała na oddziale neurologii, skierowana z powodu incydentów spłycenia świadomości, upośledzenia kontaktu słowno-logicznego, bólów głowy oraz zaburzeń równowagi. Rozpoznano u niej niewydolność krążenia mózgowego D.A.T. (D. T.) - (zespół psychoorganiczny). K. L. posiadała orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności.

(dowód: orzeczenie o stopniu niepełnosprawności k. 3, dokumentacja medyczna – k. 60-67 , 85-91, 98, k. 4-6 z akt sprawy I Ns 98/07, zeznania A. R. – k. 42-42v, A. A. – k. 42v, A. G. – k. 42v-43)

Postanowieniem z dnia 28.06.2007r. Sąd Okręgowy w Olsztynie w toku postępowania o ubezwłasnowolnienie całkowite K. L. ustanowił kuratora w celu ochrony jej praw w osobie jej siostry E. C.. Następnie postanowieniem z dnia 08.11.2007r. Sąd Okręgowy w Olsztynie w sprawie o sygn. akt I Ns 98/07 postanowił ubezwłasnowolnić całkowicie K. L..

(dowód: postanowienie Sądu Okręgowego w Olsztynie z dnia 28.06.2007r., sygn. akt I Ns 98/07 – k. 25v z akt spawy I Ns 98/07, postanowienie Sądu Okręgowego w Olsztynie z dnia 08.11.2007r., sygn. akt I Ns 98/07 – k. 58 z akt spawy I Ns 98/07)

Sąd Rejonowy w Giżycku postawieniem z dnia 28.12.2007r. ustanowił B. L. opiekunem prawnym ubezwłasnowolnionej całkowicie K. L..

(dowód: postanowienie Sądu Rejonowego w Giżycku z dnia 28.12.2007r. sygn. akt III R Ns 352/07 – k . 69 z akt sprawy I Ns 98/07)

U K. L., jeszcze przed sporządzeniem testamentu w 2003r., stwierdzono otępienie typu alzheimerowego (D.A.T.) - początki choroby zdiagnozowano w 2000r.- spowodowanego uogólnionymi zanikami korowo-podkorowymi. Choroba A. jest schorzeniem zwyrodnieniowym, które nieodwracalnie uszkadza mózg i jest najczęstsza przyczyną zespołu otępiennego, a jego podstawowymi objawami są zaburzenia pamięci krótko- i długoterminowej oraz towarzyszące im zaburzenia myślenia pojęciowego, postępujące zmiany osobowości chorego oraz zaburzenia neurologiczno-psychopatyczne.

W dacie sporządzenia testamentu w formie aktu notarialnego, Rep. A (...) , tj. w dniu 22.09.2003r. K. L. była w stanie wyłączającym swobodne i świadome podjęcie decyzji i wyrażenie woli.

(dowód: opinia sadowo-psychiatryczna k. 116-133)

Umową darowizny zawartą w formie aktu notarialnego z dnia 06.01.2010r. przed notariuszem B. M. M. (2) za repetytorium ”A” (...) E. C. działająca w imieniu i na rzecz ubezwłasnowolnionej całkowicie K. L., jako jej kurator ustanowiony prawomocnym postanowieniem Sądu Rejonowego w Giżycku z dnia 23.10.2009r., sygn. akt III R Ns 324/09 darowała na rzecz B. L. udział ½ lokalu mieszkalnego nr (...) o powierzchni użytkowej 63,8 m², składającego się z trzech pokoi, kuchni, przedpokoju, łazienki, w.c. wraz z piwnicami o powierzchni 5,9 m² wraz z udziałem wynoszącym (...) części w elementach wspólnych budynku i we współwłasności działki pod budynkiem oznaczonej nr geod. 757/3 o powierzchni 0,0194 ha gruntu, położonego w W., przy ul. (...).

(dowód: akt notarialny nr Rep. A (...)– k. 71)

Sąd zważył, co następuje:

Postanowieniem z dnia 16.09.2005r. w sprawie o sygn. akt I Ns 267/05 Sąd Rejonowy w Giżycku stwierdził, że spadek po M. L. na podstawie testamentu notarialnego z dnia 22.09.2003r. nabył S. L.. Zgodnie z art. 199§1 pkt 2 k.p.c. w zw. z art. 13§2 k.p.c., Sąd odrzuci wniosek jeżeli o to samo roszczenie pomiędzy tymi samymi stronami sprawa została już prawomocnie osądzona, wobec czego z uwagi na zaistnienie powagi rzeczy osądzonej, Sąd odrzucił wniosek o stwierdzenie nabycia spadku po M. L..

Istotny dla rozstrzygnięcia sprawy w przedmiocie stwierdzenia nabycia spadku po K. L. był dowód z opinii zespołu biegłych z zakresu psychiatrii oraz neurologii, którzy w oparciu o posiadane wiadomości specjalne wypowiedzieli się na okoliczność stanu świadomości K. L. w chwili sporządzania testamentu, przy uwzględnieniu stanu jej zdrowia na przestrzeni lat. Zgromadzony w sprawie materiał dowodowy jednoznacznie wykazał, że w chwili sporządzania przedmiotowego testamentu nie była ona w stanie swobodnie i świadomie wyrazić swojej woli. Na okoliczność stanu zdrowia testatorki przedłożona w sprawie została dokumentacja medyczna obejmująca okres leczenia już od 2000 r.

Sporządzona w sprawie opinia zespołu biegłych z zakresu psychiatrii i neurologii wraz z dokumentacją medyczną stanowiła w niniejszej sprawie podstawę ustalenia stanu zdrowia K. L. w kontekście jej zdolności do prawidłowego i pełnego postrzegania oraz rozeznania w podejmowaniu decyzji. Analiza dokonana przez biegłych potwierdziła, że testatorka chorowała na otępienie typu alzheimerowego (D.A.T), które jest schorzeniem zwyrodnieniowym, nieodwracalnie uszkadzającym mózg oraz towarzyszą mu zaburzenia myślenia pojęciowego, postępujące zmiany osobowości chorego, a także zaburzenia neurologiczno-psychopatyczne.

Biegli w konkluzji stwierdzili, iż w dacie sporządzenia testamentu w formie aktu notarialnego, Rep. A (...), tj. w dniu 22.09.2003r. K. L. była w stanie wyłączającym swobodne i świadome podjęcie decyzji i wyrażenie woli. Płynące z opinii wnioski są logiczne, spójne i korespondują ze zgromadzonym w sprawie materiałem dowodowym. W ocenie Sądu opinia ta stanowi zatem miarodajny dowód w sprawie.

Przeprowadzone postępowanie dowodowe pozwoliło w ocenie Sądu ustalić, iż K. L. w dacie sporządzania testamentu notarialnego pozostawała w stanie wyłączającym świadome podjęcie decyzji i wyrażenie woli. Nieważne jest oświadczenie woli złożone przez osobę, która z jakichkolwiek powodów znajdowała się w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli. Dotyczy to w szczególności choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego, chociażby nawet przemijającego, zaburzenia czynności psychicznych. Zgodnie z poglądami prezentowanymi w orzecznictwie stan wyłączający świadome powzięcie decyzji i wyrażenie woli nie może być rozumiany dosłownie, gdyż nie oznacza całkowitego zniesienia świadomości. Wystarczające jest istnienie takiego stanu, który powoduje brak rozeznania, niemożność rozumienia posunięć własnych i posunięć innych osób oraz niezdawanie sobie sprawy ze znaczenia i skutków własnego postępowania ( por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 lutego 2006 r., IV CSK 7/05). Ustalenie stanu świadomości jest sprawą stanu faktycznego i jego oceny na podstawie przeprowadzonej przez sąd analizy wszystkich ujawnionych dowodów i okoliczności towarzyszących złożeniu oświadczenia woli, mogących mieć wpływ na prawidłowe, to znaczy w pełni świadome jej wyrażenie ( vide: postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 14 marca 2000 r., II CKN 489/2000 i wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 września 2000 r., II CKN 1093/2000).

Zgodnie z art. 945§1 ptk 1 kc testament jest nieważny, jeżeli został sporządzony w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli. Brak świadomości K. L. w chwili sporządzania testamentu notarialnego, w którym do spadku powołała swojego wnuka S. L., skutkował bezwzględną nieważnością złożonego przez nią oświadczenia woli. Z uwagi na powyższe, testament notarialny Rep. A (...) sporządzony w dniu 22.09.2003r. przez K. L. przed Notariuszem J. C. jest nieważny.

Zgodnie z art. 926 § 1 kc powołanie do spadku może wynikać z ustawy lub testamentu. Dziedziczenie ustawowe co do całości spadku następuje wtedy, gdy spadkodawca nie powołał spadkobiercy albo gdy żadna z osób, które powołał, nie chce lub nie może być spadkobiercą. Powyższy przepis wyraża generalną zasadę, iż powołanie do dziedziczenia z testamentu ma pierwszeństwo przed dziedziczeniem ustawowym. Uznając jednakże, że testament notarialny porządzony przez K. L. jest nieważny, następuje po zmarłej dziedziczenie ustawowe według ogólnych zasad wyrażonych w kodeksie cywilnym. . Z uwagi na powyższe, w oparciu o art. 931§1 kc stwierdzić należało, że spadek po K. L. nabyli syn B. L. w ½ części i syn R. L. w ½ części. Mając to na uwadze, Sąd orzekł jak w punkcie 1 sentencji postanowienia.

W zakresie rozstrzygnięcia o kosztach postępowania Sąd postanowił obciążyć w takim samym stosunku wnioskodawcę i uczestnika postępowania wydatkami poniesionymi przez Skarb Państwa. W związku z powyższym Sąd nakazał pobrać od wnioskodawcy B. L. kwotę 2.999,68zł i od uczestnika postępowania R. L. kwotę 2.981,32 (przy uwzględnieniu, że uczestnik wniósł w toku postępowania na poczet wydatków zaliczkę w wysokości 18,35zł). W pozostałym zakresie, Sąd uznał, że strony winne ponieść koszty we własnym zakresie. Rozstrzygnięcie w przedmiocie kosztów postępowania zapadło na podstawie art. 520 § 1 i 2 k.p.c.

SSR Alina Kowalewska

POSTANOWIENIE

UZASADNIENIE