Sygn. akt IV Ca 829/16
Dnia 18 stycznia 2018 r.
Sąd Okręgowy Warszawa-Praga w Warszawie IV Wydział Cywilny Odwoławczy
w składzie:
Przewodniczący SSO Beata Janiszewska (spr.)
Sędziowie SO Piotr Niezgodzki
SR del. Iwona Podsiadła
Protokolant p.o. protokolanta sądowego Justyna Lipka
po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 18 stycznia 2018 r. w Warszawie
sprawy z powództwa I. N.
przeciwko (...) W.
o ustalenie wstąpienia w stosunek najmu
na skutek apelacji powódki
od wyroku Sądu Rejonowego dla Warszawy Pragi-Północ w Warszawie
z dnia 12 lutego 2016 r., sygn. akt I C 1430/15
uchyla zaskarżony wyrok i sprawę przekazuje do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu dla Warszawy Pragi-Północ w Warszawie, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania apelacyjnego.
Iwona Podsiadła Beata Janiszewska Piotr Niezgodzki
Sygn. akt IV Ca 829/16
Apelacja oparta na zarzucie naruszenia art. 189 k.p.c. okazała się skuteczna. Uzasadnione było zatem uchylenie zaskarżonego wyroku oraz przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania, wraz z pozostawieniem temu Sądowi rozstrzygnięcia o kosztach procesu instancji odwoławczej (art. 386 § 4 k.p.c.).
Za nietrafne Sąd Okręgowy uznał oddalenie powództwa o ustalenie motywowane przez Sąd I instancji brakiem interesu prawnego powódki w żądaniu ustalenia wstąpienia w stosunek najmu po K. N.. Oparcie zaskarżonego wyroku na takim założeniu spowodowało nierozpoznanie istoty sprawy, Sąd nie ocenił bowiem, wbrew żądaniu pozwu oraz mimo przeprowadzonego w sprawie postępowania dowodowego, czy powódka na podstawie art. 691 k.c. nawiązała z pozwanym stosunek najmu lokalu nr (...) przy ul. (...) w W..
Nieistnienie po stronie powódki interesu prawnego w żądaniu ustalenia wstąpienia w stosunek najmu nie może być w okolicznościach sprawy tłumaczone faktem wystąpienia przez (...) W. z żądaniem eksmisji I. N. z w/w mieszkania. Wytoczenie powództwa w sprawie o wydanie nie pozbawiało bowiem I. N. interesu prawnego w żądaniu ustalenia, że wstąpiła ona z chwilą śmierci swej matki w stosunek najmu spornego lokalu. Punktem wyjścia w ocenie spełnienia przesłanki interesu prawnego jako przesłanki skuteczności powództwa o ustalenie (art. 189 k.p.c.) powinno być stwierdzenie, że powódce przysługiwało prawo do sądu, tzn. konstytucyjnie gwarantowana możliwość żądania rozstrzygnięcia przez Sąd o istnieniu albo nieistnieniu prawa lub stosunku prawnego.
Na tle tej zasady przesłanka interesu prawnego nie może być interpretowana zwężająco i nadmiernie rygorystycznie, gdyż taka interpretacja prowadziłaby do ograniczenia prawa do sądu w tym jego aspekcie, który wiąże się konkretnie z żądaniem ustalenia. Przeciwnie, konieczne jest pojmowanie analizowanej przesłanki w uwzględnieniem szerokiego dostępu do sądów, pozwalającego na udzielenie stronom ochrony odpowiedniej do ich sytuacji prawnej. Zgłoszone przez powódkę żądanie należało do drogi sądowej i podlegało rozpoznaniu w postępowaniu cywilnym, toteż jedynie w sytuacji rzeczywistego braku interesu prawnego mogło dojść do odmowy przez Sąd merytorycznego zbadania zasadności tego żądania. Nie sposób uznać, by taka sytuacja miała miejsce w okolicznościach niniejszej sprawy, skoro interes prawny powódki w żądaniu ustalenia wstąpienia wiązał się z uzyskaniem potwierdzenia mocą wyroku, że jest ona, jako najemczyni, stroną stosunku najmu określonego lokalu należącego do zasobów mieszkaniowych pozwanego. Interes ten nie ograniczał się zatem do obrony I. N. (jako pozwanej w sprawie I C 2405/15) przed żądaniem eksmisji z lokalu zamieszkiwanego uprzednio przez K. N., zwłaszcza że jedyną właściwą perspektywą oceny interesu prawnego jest perspektywa strony powodowej (a nie pozwanej) w postępowaniu cywilnym.
Interesu tego niewątpliwie nie wyczerpuje okoliczność, że I. N. mogłaby w sprawie o wydanie lokalu podnieść, iż przysługuje jej skuteczne względem właściciela uprawnienie do władania rzeczą (art. 222 par. 1 in fine k.c.), wynikające z wstąpienia w stosunek najmu. Oddalenie powództwa eksmisyjnego rozstrzygałoby bowiem jedynie o braku podstaw nakazania pozwanej opuszczenia i opróżnienia lokalu, nadal natomiast nie potwierdzałoby wyrokiem, że pozwanej przysługuje prawo do jego zajmowania, wynikające ze skonkretyzowanego podmiotowo i przedmiotowo stosunku najmu. W sytuacji odmowy potwierdzenia tego prawa przez powoda ze sprawy eksmisyjnej, pozwana byłaby zmuszona ponownie wystąpić z żądaniem ustalenia.
W świetle powyższego, zwłaszcza mając na uwadze fundamentalne stanowisko o przysługiwaniu I. N. prawa do sądu, konieczne było zbadanie przez Sąd I instancji, czy zaistniały w odniesieniu do powódki przesłanki określone w art. 691 k.c., do czego zresztą zmierzało, jak należy wnosić z materiału sprawy, przeprowadzone przezeń obszerne postępowanie dowodowe.
Ponownie rozpoznając sprawę, Sąd i instancji dokona powyższej oceny, mając na uwadze również ten jej aspekt, który wiąże się z badaniem podstaw wstąpienia w stosunek najmu w sytuacji, w której osoba należąca do kręgu podmiotów wymienionych w art. 691 par. 1 k.c. nie uzyskała zgody wynajmującego na zamieszkanie wraz z najemcą (w ramach użyczenia lub podnajmu), a jednocześnie nie jest zaliczona do grona osób wymienionych w art. 688.2 k.c., co do których nie jest wymagana zgoda wynajmującego na oddanie lokalu lub jego części do bezpłatnego używania albo w podnajem. W takiej sytuacji znajdowała się powódka w niniejszej sprawie, której jeszcze na początku 2014 r. odmówiono zgody na zamieszkanie w lokalu na podstawie użyczenia przez najemcę (k. 18). Sąd rozważy zatem, czy – nawet w razie faktycznego zamieszkiwania w spornym lokalu do śmierci najemcy – zachodziłaby w odniesieniu do I. N. możliwość wstąpienia w stosunek najmu tego lokalu.
Z uwagi na powyższe Sąd Okręgowy na podstawie art. 386 par. 4 k.p.c. orzekł, jak w sentencji wyroku.