UZASADNIENIE

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. decyzją z 17.10.2014 r. ustalił, że S. W. odpowiada całym swoim majątkiem za zobowiązania (...) spółka z o.o. w M. z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne, ubezpieczenie zdrowotne, Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych w okresie od 1-30 września 2009 r. oraz od 1. listopada 2009 r. do 30 czerwca 2012 r.

Ubezpieczona wniosła odwołanie od decyzji domagając się jej zmiany i ustalenia, że nie ponowi odpowiedzialności za wskazane w decyzji zobowiązania spółki (...). Wskazała, że spółka dysponuje majątkiem, który wystarcza na zaspokojenie roszczeń organu rentowego.

Organ rentowy wskazał, że egzekucja z majątku spółki okazała się bezskuteczna.

Sąd Okręgowy w Gorzowie Wielkopolskim wyrokiem z 2 kwietnia 2015 r. oddalił odwołanie. Sąd Apelacyjny w Szczecinie wyrokiem z 24 maja 2016 r. uchylił ww. wyrok i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Gorzowie Wlkp. VI Wydziałowi Pracy i Ubezpieczeń Społecznych.

Po ponownym rozpoznaniu spray Sąd Okręgowy w Gorzowie Wielkopolskim wyrokiem z 25 października 2016 r. oddalił odwołanie oraz zasądził od odwołującej na rzecz pozwanego 5400 zł tytułem zwrotu kosztów procesu. Podstawę rozstrzygnięcia stanowiły następujące okoliczności faktyczne i rozważania prawne.

S. W. była jedynym członkiem zarządu (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w M. w okresie od 1.09.2009 do 30.09.2009 oraz od 1.11.2009 do 30.06.2012. Spółka (...) nie odprowadzała składek na ubezpieczenie społeczne, ubezpieczenie zdrowotne, Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych za wrzesień 2009 r. i od listopada 2011 r. do czerwca 2012 r. Zaległość składkowa z tego tytułu wynosi 160.999,05 zł. Od sierpnia 2010 r. zobowiązania spółki przestały być w ogóle realizowane wobec wierzycieli. W dniu 28.06.2013 r. Naczelnik Urzędu Skarbowego w M. umorzył postępowanie egzekucyjne przeciwko spółce (...)” na skutek jego bezskuteczności. Ubezpieczona nie zaskarżyła tego postanowienia. Ubezpieczona nie złożyła wniosku o ogłoszenie upadłości spółki. Spółka posiada długi u zagranicznych kontrahentów wynoszące około 25.000,00 euro. Spółka (...) jest właścicielem nieruchomości zabudowanej handlowo-magazynowej położonej w M. przy ul. (...), dla której Sąd Rejonowy w Międzyrzeczu prowadzi księgę wieczystą nr (...). Wartość nieruchomości na dzień 20.11.2013 r. wynosiła 3.144.150 zł. Komornik Sądowy przy Sadzie Rejonowym w Międzyrzeczu R. B. prowadził postępowanie egzekucyjne wobec spółki (...)” (sygn. akt KM 527/13). W toku postępowania organ rentowy informował Komornika Sądowego o wysokości zadłużenia wobec ZUS. Pomimo przeprowadzenia I i II licytacji w/w nieruchomości nie doszło do jej sprzedaży. Cena wywoławcza przy drugiej licytacji w 2014 r. wynosiła 2.096.000 zł. W konsekwencji postępowanie egzekucyjne zostało umorzone. Nieruchomość obecnie obciążona jest hipotekami na kwotę około 1.976.900 zł, w tym hipoteką przymusową na rzecz ZUS w wysokości 236.627,84 zł. Spółka nie posiada innego majątku i nie prowadzi działalności. W dniu 30.09.2015 r. ubezpieczona reprezentując spółkę (...) zawarła z D. M. przedwstępną umowę sprzedaży przedmiotowej nieruchomości za cenę 1.500.000 zł. Ubezpieczona na przełomie października 2013 r. i listopada 2013 r., a także w okresie późniejszym zajmowała się córką, u której zdiagnozowano wadę serca oraz synem, który zachorował na nowotwór. Ubezpieczona od 21.11.2013 r. do 26.11.2013 r. przebywała na zwolnieniu lekarskim z uwagi na chorobę córki.

Sąd Okręgowy uznał, że odwołanie ubezpieczonej nie zasługiwało na uwzględnienie, jako postawę prawną wskazał art. 83 ust. 1, art. 31, art. 32 ustawy z 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. tj. z 2016 r., nr 874 ze zm.), art. 116 § 1 ustawy z 29.08.1997 r. ordynacja podatkowa, art. 21, art. 10 i 11 ustawy z 28.02.2003 r. Prawo upadłościowe i naprawcze. Analizując okoliczności sprawy, Sąd I instancji wskazał, że licytacja nieruchomości nie powiodła się. Nieruchomość ma być sprzedana obecnie za kwotę 1 500 000 zł, natomiast obciażona jest hipotekami na kwotę około 1.976.900 zł, w tym hipoteką przymusową na rzecz ZUS w wysokości 236.627,84 zł. Ponadto 7.000 zł wyniosły koszty prowadzonej egzekucji. Zatem obiektywnie rzecz biorąc nawet jeżeli ubezpieczonej uda się doprowadzić transakcję sprzedaży nieruchomości do końca majątek nie pokryje całości zadłużenia. Mając to na uwadze Sąd meriti ocenił, że obiektywny stan majątku pozwanej spółki oraz wydanie przez Komornika Sadowego postanowienia o bezskuteczności egzekucji potwierdzają, że egzekucja z majątku spółki okazała się bezskuteczna, co najmniej w części. Sąd Okręgowy argumentował, że odwołująca w toku postępowania prowadzonego wyniku ponownego rozpoznania sprawy nie przedstawiła żadnych nowych dowodów na potwierdzenie tezy o braku przesłanek do wystąpienia z wnioskiem o upadłość spółki. W tym stanie rzeczy Sąd Okręgowy podzielił ustalenia Sądu Rejonowego w Gorzowie Wielkopolskim w sprawie o sygn. akt V Gzd 1/14, zakończonej postanowieniem z 16.04.2015 r., który wskazał, iż w sierpniu 2010 r. spółka przestała w ogóle realizować zobowiązania wobec kontrahentów. Sąd wskazał także, że w toku prowadzonego przez siebie postępowania uczestniczka nie stawiła się na rozprawie celem przesłuchania, ani nie przedstawiła dowodów przeciwnych. W konsekwencji Sąd uznał, iż najpóźniej w terminie dwóch tygodni od końca miesiąca sierpnia 2010 r. winna złożyć wniosek o ogłoszenie upadłości. Analiza akt sprawy i akt komorniczych prowadziła Sąd I instancji do wniosku, że zaprzestanie płacenia przez spółkę długów miało charakter trwały. Spółka nie dysponowała bowiem środkami pieniężnymi w kwocie wystarczającej na opłacanie zarówno składek z tytułu ubezpieczenia społecznego, jak również swoich zobowiązań wobec innych kontrahentów. W kolejnych latach kondycja finansowa spółki nie ulegała polepszeniu lecz pogorszeniu. W ocenie Sądu, co najmniej na początku września 2010r. istniały podstawy do złożenia wniosku o upadłość przedmiotowej spółki i stan ten utrzymuje się dotychczas.

Sąd Okręgowy wyjaśnił, że osoba prawna winna zgłosić wniosek o upadłość zarówno w sytuacji jej niewypłacalności jak i w sytuacji, gdy zobowiązania przekroczą wartość jej majątku. Tym samym fakt istnienia majątku nie stanowił usprawiedliwienia dla niezłożenia przedmiotowego wniosku.

Sąd I instancji uznał także, że ubezpieczona nie wykazała przesłanki dotyczącej wskazania mienia, z którego egzekucja umożliwi zaspokojenie należności składkowych w znacznej części. Nieruchomość położona w M. nie była majątkiem, z którego możliwe było zaspokojenie wierzytelności organu rentowego. Wartość nieruchomości na dzień 20.11.2013 r. wynosiła 3.144.150 zł. Przy czym pomimo przeprowadzenia I i II licytacji w/w nieruchomości nie doszło do sprzedaży. Cena wywoławcza przy drugiej licytacji w 2014 r. wynosiła 2.096.000 zł. Nieruchomość obecnie obciążona jest hipotekami na kwotę około 1.976.900 zł, w tym hipoteką przymusową na rzecz ZUS w wysokości 236.627,84 zł. W dniu 30.09.2015r. ubezpieczona reprezentując spółkę (...) zawarła z D. M. przedwstępną umowę sprzedaży nieruchomości za cenę 1.500.000 zł. Ubezpieczona przyznała, że od 2010 roku stara się sprzedać nieruchomość, ale bezskutecznie.

Mając na uwadze powyższe okoliczności Sąd Okręgowy uznał, iż pomimo wskazania majątku spółki, egzekucja nie umożliwi zaspokojenie zaległości składkowych spółki w znacznej części. Istnieje wysokie prawdopodobieństwo, że nie znajdzie się osoba, która będzie w stanie zakupić nieruchomość, a dodatkowo zadłużenie spółki wzrasta, a wartość nieruchomości maleje ponieważ jest nieużytkowana. Jeżeli przyjąć obecną wartość nieruchomości na poziomie wskazanym w umowie przedwstępnej, to istnieje wysokie prawdopodobieństwo, że nie dojdzie do zaspokojenia pozwanego organu rentowego, bowiem ustanowiona na jego rzecz hipoteka znajduje się na 17 pozycji, a wyprzedzać ją będą również koszty postępowania egzekucyjnego (art. 1025 k.p.c.)

Apelację od wyroku złożyła odwołująca się od decyzji i zarzuciła: - błąd w ustaleniach przyjętych za podstawę rozstrzygnięcia przez przyjęcie, że nie wykazała posiada przez spółkę mienia, z którego egzekucja umożliwi zaspokojenie zaległości podatkowych; - naruszenie art. 116 §1 pkt 2 ustawy z 29.08.1997 r. Ordynacja podatkowa przez ustalenie odpowiedzialności odwołującej całym jej majątkiem za zobowiązania (...) sp. z o.o. w M. z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne, mimo wykazania, że spółka dysponuje mieniem w postaci nieruchomości, z którego egzekucja umożliwi zaspokojenie zaległości podatkowych; - naruszenie art. 233 §1 k.p.c. przez dokonanie dowolnej oceny dowodów, w tym zwłaszcza w zakresie przyjęcia, że odpowiada za zobowiązania spółki mimo, że spółka jest właścicielem nieruchomości, z której egzekucja może umożliwić zaspokojenie zaległości spółki, a tym samym zaistniały przesłanki do wyłączenia odpowiedzialności ubezpieczonej. Apelująca wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku przez uchylenie decyzji ZUS z 17.10.2013 r., a tym samym zwolnienie z odpowiedzialności za zobowiązania składkowe spółki. W uzasadnieniu apelacji wskazała, że Naczelnik Urzędu Skarbowego w M. umorzył postępowanie egzekucyjne przeciwko spółce wobec jego nieskuteczności. Pominął jednak, że nie przeprowadzono egzekucji z nieruchomości spółki, która stanowi kluczowy składnik majątku spółki. Z uwagi na jej wartość ZUS po przeprowadzeniu egzekucji z tej nieruchomości uzyskałby zaspokojenie swoich należności. Nadto apelująca wskazała, że 3.09.2015 r. spółka (...) zawarła przedwstępną umowę sprzedaży przedmiotowej nieruchomości, a jej cenę ustalono na kwotę 1.500.000 zł netto. Wierzyciel posiadający wpisaną na pierwszym miejscu hipotekę wyraża zgodę na proporcjonalne zaspokojenie swoich roszczeń z ceny sprzedaży i dokonanie sprzedaży bezobciążeniowej, a zatem uwzględnienie również roszczeń ZUS. Tym samym należało uznać, że wskazała mienie spółki, z którego egzekucja umożliwi zaspokojenie zaległości z tytułu składek ubezpieczeniowych.

Sąd Apelacyjny rozważył sprawę i uznał, że apelacja jest niezasadna.

Sąd I instancji prawidłowo ustalił stan faktyczny sprawy w oparciu o zgromadzony w sprawie materiał dowodowy, i w ramach tych ustaleń oraz sformułowanych wniosków nie wykroczył poza ramy swobodnej oceny wiarygodności i mocy dowodów wynikającej z przepisu art. 233 k.p.c.; nie popełnił też błędów w rozumowaniu w zakresie zarówno ustalonych faktów, jak też ich kwalifikacji prawnej. Z tego względu Sąd Apelacyjny podzielił ustalenia i ocenę prawną zawarte w uzasadnieniu Sądu Okręgowego przyjmując je za własne.

Przypomnieć należy, że zgodnie z art. 31 ustawy systemowej do składek na ubezpieczenia społeczne mają odpowiednie zastosowanie enumeratywnie wymienione przepisy Ordynacji podatkowej. Stosownie natomiast do treści art. 32 cyt. ustawy do składek na Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych, na ubezpieczenie zdrowotne w zakresie: ich poboru, egzekucji, wymierzania odsetek za zwłokę i dodatkowej opłaty, przepisów karnych, dokonywania zabezpieczeń na wszystkich nieruchomościach, ruchomościach i prawach zbywalnych dłużnika oraz stosowania ulg i umorzeń stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące składek na ubezpieczenia społeczne. Przy tym, do należności z tytułu składek stosuje się odpowiednio przepisy regulujące odpowiedzialność osób trzecich za zobowiązania podatkowe. Odpowiedzialność członków zarządu spółki kapitałowej za jej zaległości podatkowe reguluje w szczególności art. 116 §1 Ordynacji podatkowej.

O subsydiarnej odpowiedzialności członka zarządu spółki za zaległości składkowe spółki można mówić w sytuacji, gdy powstaną w czasie pełnienia funkcji, a egzekucja z majątku spółki okaże się bezskuteczna. Jest to tzw. przesłanka pozytywna odpowiedzialności subsydiarnej. Natomiast jeśli członek zarządu wykaże, że we właściwym czasie zgłosił wniosek o ogłoszenie upadłości, bądź wszczęto postępowanie zapobiegające ogłoszeniu upadłości (postępowanie układowe), albo że niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości/niewszczęcie postępowania układowego nastąpiło bez jego winy, albo też wskaże mienie spółki, z którego egzekucja umożliwi zaspokojenie zaległości podatkowych spółki w znacznej części, to podlewa zwolnieniu z tej odpowiedzialności. Jest to tzw. przesłanka negatywna odpowiedzialności, jednak inicjatywa dowodowa w zakresie jej wykazania spoczywa na osobie pociągniętej do odpowiedzialności subsydiarnej.

W analizowanej sprawie zaległości składkowe objęte sporną decyzją niewątpliwie powstały w okresie gdy S. W. pełniła funkcję członka zarządu spółki. Zdaniem Sądu Apelacyjnego, Sąd Okręgowy prawidłowo uznał w sprawie, że organ rentowy wykazał bezskuteczności egzekucji. Przytoczyć w tym miejscu należy treść wyroku Sądu Najwyższego z 17.02.2009 r., I UK 241/08, zgodnie z którym o bezskuteczności egzekucji w rozumieniu art. 116 §1 Ordynacji podatkowej organ rentowy może mówić wówczas, gdy skierował egzekucję do wszystkich możliwych i znanych mu elementów mienia dłużnika. Jeżeli nie jest znany majątek dłużnika, należy podjąć próbę sądowego zobowiązania dłużnika do wyjawienia majątku. W odniesieniu do przesłanki wykazania mienia spółki, z którego egzekucja umożliwi zaspokojenie zobowiązań spółki w znacznej części, należy w ocenie Sądu Apelacyjnego jednoznacznie stwierdzić, że odwołująca się w toku postępowania nie wykazała tej przesłanki. Należy podkreślić, że warunkiem uwolnienia się członków zarządu od odpowiedzialności za zadłużenie spółki z tytułu składek jest wskazanie mienia spółki, z którego egzekucja umożliwi zaspokojenie zobowiązań spółki w znacznej części. Chodzi przy tym o ujawnienie mienia realnie istniejącego w momencie postępowania toczącego się w stosunku do członka zarządu. Odwołująca wprawdzie wskazała, że spółka posiada wartościową nieruchomość, którą aktualnie próbuje sprzedać. Jednak należy zauważyć, że nie udało się sprzedać ww. nieruchomość w toku licytacji komorniczej. Wprawdzie odwołująca złożyła do akt sprawy przedwstępną umowę sprzedaży tej nieruchomości, za cenę 1 500 000 zł to jednak nie wyjaśniła zasadniczych wątpliwości. Po pierwsze, nieruchomość obciążona jest hipotekami na kwotę około 1.976.900 zł, w tym hipoteką przymusową na rzecz ZUS w wysokości 236.627,84 zł, co przekracza cenę sprzedaży, a brak przekonującego dowodu, że wierzyciele doszli do porozumienia, co do podziału sumy uzyskanej ze sprzedaży. Po drugie, w dacie rozprawy apelacyjnej upłynął już termin zakreślony w umowie przedwstępnej dla przeniesienia własności; brak jednak dowodów, że w istocie doszło do sprzedaży. Po trzecie, w ogóle brak dowodów, że nawet gdyby nastąpiła sprzedaż, to doszłoby do spełnienia przesłanki z art. 116 §1 pkt2 o.p. zaspokojenie zaległości w znacznej części. Racje procesowe sformułowane przez odwołującą zatem nie przekonują.

Należy podkreślić, że z prawidłowych ustaleń sprawy wynika, że spółka już w sierpniu 2010 r. przestała realizować swoje zobowiązania. Zaniechanie spłaty długów miało charakter trwały. Odwołująca się nie zaprzeczyła tym okolicznościom. Mimo to, nie został złożony wniosek o upadłość. Z akt sprawy bezsprzecznie również wynika, że Naczelnik Urzędu Skarbowego w M. umorzył postępowanie egzekucyjne przeciwko spółce na skute bezskuteczności. W wyroku w sprawie I UK 318/11 z 6.03.2012 r., Lex nr 1271606 Sąd Najwyższy wyraził pogląd, że instytucja przeniesienia zobowiązań składkowych wobec funduszy ubezpieczeniowych na osoby trzecie nie została ustanowiona w celu ochrony dłużników, lecz w celu zabezpieczenia należności wierzyciela (organu ubezpieczeń społecznych), który w zamiarze odzyskania tych należności wskazuje na bezskuteczność egzekucji skierowanej do znanych lub ujawnionych mu w postępowaniu egzekucyjnym składników majątku dłużnej spółki. Należy pamiętać, że ocena działań wierzyciela musi być dokonywana z punktu widzenia celu instytucji ustanowionej do ochrony należności składkowych. Wobec czego członek zarządu spółki, wiedząc że organ rentowy wszczął postępowanie winien wykazać się aktywnością w regulowaniu należności, tym bardziej, że jak twierdzi była możliwość zaspokojenia zadłużenia ze składników majątku i wierzytelności. Trudno oczekiwać od organu rentowego by w tym zakresie czynił więcej, niż mogłaby uczynić sama spółka, czy też członek zarządu.

W ocenie Sądu Apelacyjnego, bezsprzecznie w momencie gdy konieczne było złożenie wniosku o upadłość, S. W. zachowała postawę bierną, chociaż sytuacja majątkowa spółki uzasadniała wszczęcie postępowania w tym zakresie. Natomiast nieruchomość będąca nadal w posiadaniu spółki, wobec rozmiaru zobowiązań, nie wystarcza na zaspokojenie zaległości składkowych w znacznej części. Nie zaistniały zatem przesłanki negatywne zwalniające ubezpieczona z odpowiedzialności za zobowiązania spółki (art. 116 §1 pkt 2).

W konsekwencji przedstawionej oceny prawnej, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację odwołującej się od decyzji.

SSA Jolanta Hawryszko SSA Anna Polak del. SSO Gabriela Horodnicka - Stelmaszczuk

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE