Sygn. akt IV Ka 701/17

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 21 grudnia 2017 r.

Sąd Okręgowy w Świdnicy w IV Wydziale Karnym Odwoławczym w składzie:

Przewodniczący:

SSO Waldemar Majka

Protokolant:

Ewa Ślemp

przy udziale Pawła Rapacza Prokuratora Prokuratury Rejonowej del. do Prokuratury

Okręgowej

po rozpoznaniu w dniu 15 grudnia 2017 roku

sprawy

1.  P. W.

syna M. i B. z domu G.

urodzonego (...) w B.

oskarżonego z art. 107 § 1 k.k.s. w zw. z art. 9 § 3 k.k.s.

2.  J. M.

syna M. i J. z domu C.

urodzonego (...) w B.

oskarżonego z art. 107 § 1 kks w zw. z art. 9 § 3 kks

na skutek apelacji wniesionych przez prokuratora i Naczelnika Dolnośląskiego Urzędu Celno-Skarbowego we W.

od wyroku Sądu Rejonowego w Wałbrzychu

z dnia 27 lipca 2017 roku, sygnatura akt III K 256/17

uchyla zaskarżony wyrok wobec oskarżonych P. W. i J. M. i sprawę przekazuje Sądowi I instancji celem ponownego rozpoznania.

Sygnatura akt IV Ka 701/17

UZASADNIENIE

Urząd Celno – Skarbowy we W. wniósł akt oskarżenia przeciwko

1.  P. W. oskarżając go o to, że jako osoba odpowiedzialna poprzez pełnienie funkcji Prezesa Zarządu w Spółce z o. o (...) z siedzibą w T., przy ulicy (...) urządzał i prowadził w okresie od 16.06.2015 r. do 12.08.2015 r. gry na automacie do gier o nazwie (...) nr (...) w lokalu w W. przy ul. (...) o nazwie M. (...), wbrew przepisom art. 6 ust. 1 ustawy z dnia 19 listopada 2009 r. o grach hazardowych (Dz. U., 201, poz. 1540 z późniejszymi zmianami), to jest o czyn z art. 107 § 1 kks w zw. z art. 9 § 3 kks,

2.  J. M. oskarżając go o to, że jako osoba odpowiedzialna poprzez pełnienie funkcji Prezesa Zarządu w Spółce z o. o (...) z siedzibą w K., przy ulicy (...) urządzał i prowadził w okresie od 16.06.2015 r. do 12.08.2015 r. gry na automacie do gier o nazwie (...) nr (...) w lokalu w W. przy ul. (...) o nazwie M. (...), wbrew przepisom art. 6 ust. 1 ustawy z dnia 19 listopada 2009 r. o grach hazardowych (Dz. U., 201, poz. 1540 z późniejszymi zmianami), to jest o czyn z art. 107 § 1 kks w zw. z art. 9 § 3 kks,

Wyrokiem z dnia 27 lipca 2017 roku (sygnatura akt III K 256/17) Sąd Rejonowy w Wałbrzychu:

I.  uniewinnił P. W. od popełnienia zarzucanego mu czynu opisanego w punkcie I części wstępnej wyroku,

II.  uniewinnił J. M. od popełnienia zarzucanego mu czynu opisanego w punkcie II części wstępnej wyroku,

III.  zaliczył wydatki na rachunek Skarbu Państwa .

Apelację od powyższego wyroku wywiódł prokurator zaskarżając wyrok w części dotyczącej rozstrzygnięcia o karze na niekorzyść obu oskarżonych, zarzucając błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę wyroku, mający wpływ na jego treści, polegający na przyjęciu przez Sąd, iż zgromadzony materiał dowodowy nie pozwala na przypisanie sprawstwa i winy P. W. i przyjęcie, że działał on w usprawiedliwionej nieświadomości karalności popełnionego przez niego czynu, natomiast co do J. M. przyjęciu przez sąd, że nie urządzał i nie prowadził gier hazardowych, w znaczeniu określonym w art. 107 § 1 kks, w sytuacji gdy prawidłowa ocena zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, analizowana wespół z zasada doświadczenia życiowego i logicznego rozumowania, uzasadnia przyjęcie, że oskarżeni dopuścili się zarzuconych im występków, albowiem zarówno P. W. jak i J. M. mieli pełną świadomość bezprawności swego zachowania w zakresie prowadzenia i uradzania gier hazardowych, zastrzeżonych dla podlegających określonym warunkom kasyn i ów bezprawny proceder kontynuowali w oczywistym celu osiągnięcia korzyści majątkowych, a podnosząc wskazany zarzut wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu w Wałbrzychu do ponownego rozpoznania.

Apelację od powyższego wyroku wywiódł Urząd Celno – Skarbowy we W., zaskarżając wyrok w całości dotyczącej popełnienia czynów opisanych w punkcie I i II części wstępnej na niekorzyść oskarżonych P. W. i J. M., zarzucając błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę wyroku, mający wpływ na jego treść, polegający na przyjęciu, iż nie można przypisać winy P. W., gdyż działał on usprawiedliwionej nieświadomości karalności popełnionego przez niego czynu, natomiast co do J. M. przyjęciu, że nie urządzał lub prowadził gry hazardowe, w znaczeniu w jakim posługuje się tymi pojęciami ustawodawca w art. 107 § 1 kks, a podnosząc wskazany zarzut wniósł o uchylenie zaskarżonego w całości orzeczenia dotyczącego czynów będących przestępstwem skarbowym z art. 107 § 1 kks w zw. z art. 9 § 3 kks i przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu do ponownego rozpoznania.

Na rozprawie odwoławczej prokurator wskazał, iż w apelacji błędnie oznaczono zakres zaskarżenia, bowiem intencją skarżącego było zakwestionowanie wyroku w całości, a nie tylko co do kary, na co wskazuje treść wniosku o uzasadnienie wyroku. Prokurator poparł wniesioną apelację i wniósł o uchylenie wyroku w całości.

Oskarżyciel publiczny (...) Urząd C. – Skarbowy poparł wniesioną apelację i wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.

Obrońca oskarżonego wniósł o nieuwzględnienie apelacji oskarżycieli publicznych.

Sąd okręgowy zważył:

wywiedzione w sprawie apelacje odniosły ten skutek, iż koniecznym stało się uchylenie zaskarżonego wyroku wobec oskarżonych P. W. oraz G. M. i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania przez sąd I instancji. Przeprowadzona w wyniku rozpoznania apelacji kontrola odwoławcza wykazała, iż wydany przez sąd I instancji wyrok zapadł przedwcześnie, gdy nie wszystkie istotne dla rozstrzygnięcia sprawy okoliczności zostały wyjaśnione.

Wyrokując w sprawie i uniewinniając oskarżonego P. W. od popełnienia zarzucanego mu czynu z art. 107§1 kks w zw. z art. 9§3 kks sąd rejonowy uzasadniając swoje stanowisko w pisemnych motywach wyroku w rozważaniach odnośnie zachowania tego oskarżonego stwierdził, iż P. W. nie popełnił przestępstwa skarbowego, gdyż – w ocenie sądu rejonowego – nie można mu przypisać winy”, zauważając ponadto także, iż „bezsporne jest, że P. W. urządzał i prowadził w lokalu wskazanym w akcie oskarżenia gry hazardowe na urządzeniu do takich gier, jednakże złożone przez niego wyjaśnienia o zasięganiu opinii innych osób – profesjonalistów w zakresie karnoprawnej oceny czynu (radcy prawnego, naukowców i komentatorów przepisów, prelegentów) poparte konkretnymi datami poszczególnych zdarzeń i przytaczaną literaturą, uzasadniają twierdzenie, że w czasie, kiedy swoim zachowaniem zrealizował ustawowe znamiona czynu zabronionego z art. 107§1 kks miał prawo przepuszczać, że prowadzona przez zarządzaną przez jego spółkę w lokalu w W. działalność jest legalna”. Jak zauważył przy tym również sąd I instancji „ Naturalnie, tempore criminis w obrocie gospodarczym pojawiały się również zdania przeciwne, ale wśród przedstawicieli doktryny stanowiły one wyraźnie mniejszość, a stanowiska sądów były nader podzielone (zob. wskazany wcześniej raport Pierwszego Prezesa SN)”. Wyrażając ponadto w dalszej części rozważań przedstawionych w uzasadnieniu wyroku m.in. zapatrywanie, iż „w takich to okolicznościach rozsądnie zachowujący się przedsiębiorca nie rezygnuje z dochodowej działalności gospodarczej określonego rodzaju; przeciwnie – działalność prowadzi wierząc, że osoby legitymujące się uznanym dorobkiem naukowym i tytułami naukowymi, publikujące w znanych czasopismach prawniczych i wykonujące zawód prawnika mają rację, gdyż wskazują na legalność określonej działalności. Nie od przedsiębiorcy należy oczekiwać, że zaniecha działalności, której legalność może rodzić kontrowersje. Lecz od ustawodawcy należy żądać, ażeby tworzone przez niego zakazy formułowane w przepisach prawnych skutkujące możliwością ponoszenia odpowiedzialności karnej były jednoznaczne. Jeżeli sądy powszechne, Sąd Najwyższy i uznani przedstawiciele doktryny jeszcze w okresie od czerwca 2015 r. do sierpnia 2015 r. (a tak było w istocie) wskazują, że usprawiedliwione jest twierdzenie, że urządzanie gier hazardowych na automatach do gier poza kasynem nie może skutkować odpowiedzialnością karną z uwagi na techniczny charakter przepisów art. 6 ust. 1 u.g.h i art. 14 ust. 1 u.g.h., to tym bardziej usprawiedliwione jest takie przekonanie u prezesa zarządu spółki prowadzącej działalność w K. i W.”. Motywując swoje stanowisko sąd rejonowy stwierdził także, iż za wiarygodnością wyjaśnień P. W. przemawia i to w jaki sposób zarządzana przez niego spółka zaniechała swojej działalności – wyjaśnienia w tym zakresie wskazują na profesjonalne zachowanie się spółki, na ostrożne podejmowanie decyzji gospodarczych poprzedzone uprzednią analizą obowiązującego prawa”, czyniąc także uwagi, iż zachowanie oskarżonego P. W., wskazane w akcie oskarżenia, miało miejsce latem 2016 roku, a więc w czasie, gdy nie tylko obywatele nie będący zawodowymi prawnikami – w tym menedżerowie i przedsiębiorcy, ale i sądy powszechne oraz Sąd Najwyższy nie potrafiły zająć jednego i jednoznacznego stanowiska odnośnie tego, czy dopuszczalne jest urządzanie i prowadzenie gier na automatach o niskich wygranych poza kasynem i bez koncesji oraz bez spełnienia innych warunków wymaganych dla urządzania koncesjonowanych gier hazardowych”. W sprawie tej sąd rejonowy uznał, iż „brak świadomości P. W. w okresie wskazanym w akcie oskarżenia odnośnie do karalności urządzania i prowadzenia gier na automatach o niskich wygranych poza kasynem i bez koncesji oraz przy niezachowaniu warunków typowych dla koncesjonowanych gier hazardowych był jak najbardziej usprawiedliwiony - nawet bowiem w środowisku zawodowych sędziów obowiązujące na terenie Rzeczpospolitej latem 2015 roku normy prawne i wydawane na ich podstawie orzeczenia, rodziły spory i prowadziły do zgoła odmiennych rozstrzygnięć w tej kwestii”.

Uniewinniając oskarżonego J. M. od popełnienia zarzucanego mu czynu z art. 107§1 kks w zw. z art. 9§3 kks w pisemnym uzasadnieniu wyroku sąd rejonowy motywując swoje stanowisko zawarł natomiast ogólne wskazanie, iż „oskarżyciel publiczny nie wykazał w najmniejszym stopniu, ażeby czynności tego oskarżonego można kwalifikować jako urządzanie lub prowadzenie gier hazardowych. Z wyjaśnień J. M. – potwierdzonych wyjaśnieniami P. W. – wynika, że spółka zarządzana przez J. M. współpracowała ze spółką (...) w ten sposób, że wyszukiwała nieruchomości dla ostatnio wymienionej. J. M. ani nie wstawiał jakichkolwiek urządzeń do lokalu w W., ani nie decydował o prowadzeniu na nich gier, ani nawet o tym nie wiedział, gdyż to spółka zarządzana przez P. W. samodzielnie prowadziła i urządzała gry w lokalu w W.. Nie można zatem J. M. skutecznie stawiać zarzutu, że urządzał lub prowadził gdy hazardowe w znaczeniu, jakim posługuje się tymi pojęciami ustawodawca w art. 107§1 kks. Wyjaśnienia J. M. i P. W. na te okoliczności są jednoznaczne i nie zostały podważone jakimkolwiek dowodem”.

Przedstawione przez sąd orzekający w sprawie niniejszej stanowisko co do działania oskarżonego P. W. w usprawiedliwionej nieświadomości karalności czynu (art. 10§4 kks) budzi - w aspekcie oceny powyższego - uzasadnione wątpliwości. Zauważyć należy, iż przepis art. 10§4 kks dotyczy błędu co do karalności, natomiast aby błąd o jakim mowa w art. 10§4 kks zwalniał od odpowiedzialności karnoskarbowej musi być błędem usprawiedliwionym, albowiem tylko istnienie takiej usprawiedliwionej przyczyny nieświadomości prowadziłoby do ekskulpacji sprawcy na gruncie art. 10§4 kks. Stosownie do treści przepisu art. 10§4 kks nie popełnia przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego, kto dopuszcza się czynu zabronionego w usprawiedliwionej nieświadomości jego karalności.

Motywując wydane w niniejszej sprawie wobec P. W. rozstrzygnięcie sąd I instancji zwrócił uwagę na fakt zasięgnięcia przez oskarżonego opinii innych osób (radcy prawnego, naukowców i komentatorów przepisów, prelegentów) uznając, iż wymieniony miał prawo przepuszczać, że prowadzona przez zarządzaną przez jego spółkę w lokalu w W. działalność jest legalna. Zwrócić jednakowoż w tym miejscu należy uwagę, iż jak zauważył przy tym dodatkowo sąd rejonowy „ Naturalnie, tempore criminis w obrocie gospodarczym pojawiały się również zdania przeciwne, ale wśród przedstawicieli doktryny stanowiły one wyraźną mniejszość, a stanowiska sądów były nader podzielone (zob. wskazany wcześniej raport Pierwszego Prezesa SN)”. Skoro zaś – zdaniem sądu I instancji – P. W. wykazywał zainteresowanie problematyką prawną we wskazanym zakresie – tj. niuansami prawnymi dotyczącymi obowiązywania poszczególnych przepisów ustawy o grach hazardowych - to uzasadnione wątpliwości budziłby pogląd, iż wymieniony w takiej sytuacji nie napotkałby nadto również wyroków w interpretacji prawnej niekorzystnych dla osób oskarżonych w analogicznych sprawach, czy też nie natknąłby się na wyrażane w doktrynie zdania przeciwne do takich opinii którymi oskarżony rzekomo miał wówczas dysponować. Nadmienić przy tym jednocześnie należy, iż jak zwracają uwagę skarżący we wniesionych apelacjach P. W. nie wystąpił z zapytaniem w tym zakresie do Ministra Finansów.

Powszechnie natomiast dostępna pozostawała między innymi publikacja dotycząca interpretacji przepisów ustawy o grach hazardowych emitowana od dnia 30 października 2015 roku znajdująca się na stronie internetowej Ministerstwa Finansów (http://www.finanse.mf.gov.pl/web/bip/ministerstwo-finansow/wiadomosci/komunikaty/-/asset_publisher/6Wwm/content/id/5072857) zawierającą informacje dotyczące prowadzenia działalności tożsamej z działalnością oskarżonego P. W..

Rozpoznając wniesione apelację odnotowania nadto wymaga, iż wskazując w pisemnym uzasadnieniu wyroku na przywołane powyżej aspekty sąd rejonowy pominął jednakowoż w swoich rozważaniach kwestię, iż wobec P. W. było prowadzonych szereg postępowań karnoskarbowych o czyn z art. 107§1 kks. Jak wynika z danych o karalności odnoszących się do P. W. wobec oskarżonego wydane zostały wyroki skazujące z art. 107§1kks w sprawach: Sądu Rejonowego w Tarnowskich Górach sygn. akt II K 570/16, Sądu Rejonowego w Tarnowskich Górach sygn. akt II K 862/16, Sądu Rejonowego w Tarnowskich Górach sygn. akt II K 681/16, Sądu Rejonowego w Krośnie sygn. akt II K 906/16 oraz Sądu Rejonowego w Tarnobrzegu sygn. akt II K 269/17. W rozpoznawanej sprawie celowym pozostawało ustalenie czasu w jakim miały miejsce czyny z art. 107§1 kks za popełnienie których oskarżony P. W. został skazany wyrokami w wymienionych powyżej sprawach oraz ustalenie kiedy w tych sprawach wszczęto postępowania przygotowawcze i dokonywano w nich czynności. Zweryfikowanie powyższych okoliczności ma istotne znaczenie dla stwierdzenia czy oskarżony P. W. - pełniący wówczas funkcje prezesa zarządu w spółce z o. o. (...) (a która to spółka umieściła w lokalu przy ul. (...) o nazwie M. (...) w W. automat do gier o nazwie (...) NR (...)/ (...)) miał świadomość tego, iż jego zachowanie może naruszać przepisy ustawy. W sprawie tej sąd rejonowy powyższych kwestii jednakże nie ustalił, a miało to istotny wpływ na treść wydanego rozstrzygnięcia.

Uniewinniając oskarżonego J. M. od popełnienia zarzucanego mu czynu z art. 107§1 kks w zw. z art. 9§3 kks w pisemnych motywach wyroku sąd rejonowy, jak wskazano już powyżej, stwierdził, iż z wyjaśnień J. M. – potwierdzonych wyjaśnieniami P. W. – wynika, że spółka zarządzana przez J. M. współpracowała ze spółką (...) w ten sposób, że wyszukiwała nieruchomości dla ostatnio wymienionej. Jak uznał sąd orzekający J. M. ani nie wstawiał jakichkolwiek urządzeń do lokalu w W., ani nie decydował o prowadzeniu na nich gier, ani nawet o tym nie wiedział, gdyż to spółka zarządzana przez P. W. samodzielnie prowadziła i urządzała gry w lokalu w W.. Zauważyć jednakowoż należy, iż w rozpoznawanej sprawie sąd rejonowy zbyt pochopnie odniósł się do materiału dowodowego demonstrując nadmierną ufność, w wyrażane przez oskarżonych twierdzenia i nie poddał wnikliwej oraz pogłębionej analizie wyjaśnień P. W. oraz J. M. w powiązaniu z innymi zgromadzonymi dowodami. W sprawie niniejszej po przeprowadzeniu prawidłowej oceny dowodów koniecznym pozostaje stwierdzenie czy J. M. wyszukując wówczas lokale dla spółki zarządzanej przez P. W. miał informacje odnośnie rodzaju jak również charakteru działalności jaka miała być następnie prowadzona w tych lokalach przez wskazaną spółkę w tym zwłaszcza tego czy działalność taka nie będzie naruszała obowiązujących przepisów prawa. Ustalenie bowiem trafności lub wadliwości ustaleń faktycznych w obszarze świadomości tego oskarżonego co do wskazanych powyżej aspektów ma istotne znaczenie dla prawnej oceny zachowania oskarżonego. Nie pozostawało przedmiotem ustaleń sądu I instancji jak często oskarżony bywał w udostępnianych lokalach, czy i w jaki sposób pobierał czynsz najmu, czy występował wespół z oskarżonym P. W. w innych postępowaniach jako podejrzany. W oparciu o takie ustalenia ocenić można by wiedzę oskarżonego J. M. odnośnie przedmiotu działalności drugiego z oskarżonych. Wykluczając nawet sprawstwo czynu zarzuconego oskarżonemu rozważyć należy pomocnictwo P. W. w zakresie czynu z art.107§1 kks.

Z uwagi na wskazane wyżej uchybienia zaskarżony wyrok jako przedwczesny podlegał uchyleniu a sprawa wymaga ponownego rozpoznania przez sąd I instancji. Nie przesądzając ostatecznego rozstrzygnięcia - przy ponownym rozpoznaniu sprawy sąd rejonowy przeprowadzi i uzupełni postępowanie dowodowe przy uwzględnieniu powyższych wskazań, a następnie zgromadzony materiał dowodowy podda rzetelnej analizie i ocenie uwzględniającej wymogi art. 7 kpk i dokona właściwej karnoprawnej oceny zachowania oskarżonych.

Z tych też wszystkich względów orzeczono jak w wyroku (art.437§2 kpk w zw. z art.113§1 kks).