UZASADNIENIE

Zaskarżoną decyzją z dnia 13.05.2016 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. przyznał ubezpieczonemu J. P. emeryturę częściową od 1.03.2016 r. tj. od osiągniecia wieku uprawniającego do uprawniającego do emerytury częściowej. Kwota składek zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego z uwzględnieniem waloryzacji wyniosła 64.823,43 zł, kwota zwaloryzowanego kapitału początkowego wynosi 434.505,10 zł, średnie dalsze trwanie życia wynosi 217 m-cy. Kwota emerytury przyjęta do obliczenia wysokości emerytury częściowej została obliczona zgodnie z art. 26 ustawy emerytalnej. Za okres od 01.09.1990r. do 30.11.1991r. zatrudnienia ubezpieczonego w Przedsiębiorstwie (...) w B. przyjęto kwoty minimalnego wynagrodzenia, gdyż nie zostało przedłożone prawidłowe zaświadczenie o wynagrodzeniu ani dokumentacja źródłowa, tj. kartoteki płacowe, angaże, legitymacja ubezpieczeniowa. Zaświadczenie z dnia 25.05.1998r. nie spełniało wymogów formalnych. Ponadto za rok 1991 brak było możliwości ustalenia prawidłowej kwoty, gdyż nie zostało przedłożone zaświadczenie o wynagrodzeniu ani dokumentacja źródłowa, tj. kartoteki płacowe, angaże, legitymacja ubezpieczeniowa.

Ponadto do ustalenia wartości kapitału początkowego nie uwzględniono

okresów:

-: od 19.10.1971r. do 13.02.1973r. w Przedsiębiorstwie (...) w B., ponieważ na świadectwie pracy z dnia 30.06.198Ir. brak pieczątki nagłówkowej firmy, nie przedłożono innych dokumentów potwierdzający w/w okres zatrudnienia,
-: od 01.04.1980r. do 30.06.198Ir. w (...), ponieważ brak informacji czy ubezpieczony był członkiem spółdzielni czy pracownikiem zatrudnionym na umowę o pracę,
-: okresów: od 23.06.1998r. do 09.07.1998r. i 28.11.1998r. do 31.12.1998r., gdyż nie opłacono składki na ubezpieczenie społeczne.

Zaskarżoną decyzją z dnia 22.04.2016 r. organ rentowy dokonał ustalenia kapitału początkowego ubezpieczonego na dzień 1.01.1999 r.

Do ustalenia kapitału początkowego Zakład przyjął podstawę wymiaru kapitału początkowego w kwocie 1.069,38 zł. Do obliczenia podstawy wymiaru kapitału początkowego oraz obliczenia wskaźnika wysokości tej podstawy przyjęto przeciętną podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne z 10 lat kalendarzowych, tj. lata od 01.01.1979 do 31.12.1988. Wskaźnik wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego wyniósł 87,59%. Uwzględniono okresy składkowe: łącznie 24 lata, 7 m-cy, 20 dni, tj. 295 m-cy, okresy nieskładkowe : łącznie 11 m-cy. Ustalony kapitał początkowy na dzień 01.01.1999r. wyniósł 122.756,15 zł.

Odwołania od tych decyzji wniósł ubezpieczony domagając się zaliczenia wynagrodzeń za pracę w okresie od 1.04.1980 r. do 30.06.1981r. gdy odwołujący wykonywał pracę na rzecz Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej im. (...) w K., gdzie otrzymał wynagrodzenie podstawowe w wysokości 7.200 st. zł plus dodatek 10% za staż pracy. Ponadto wskazał, że w od 1.09.1990 r. do 30.11.1991 r. był
pracownikiem Przedsiębiorstwa (...) Sp. z o.o. gdzie
zajmował stanowisko dyrektora Oddziału B. z wynagrodzeniem 2.500.000 starych złotych oraz dodatek funkcyjny 1.000.000 i premię uznaniową do 100%, co potwierdza jego świadectwo pracy a także zaświadczenie wydane przez Agencję (...) SA we W. (obecnie w likwidacji), w którym wskazano, iż za 4 miesiące pracy w 1990 r. odwołujący otrzymał wynagrodzenie 12.000.000 starych złotych, a za 1991 r. (11 m-cy) kwotę 44.000.000 starych złotych. Odwołujący powołał się także na to, że w okresie od 1.07.1988 r. do 31.01.1990 r. był pracownikiem Przedsiębiorstwa Państwowego (...) Oddział w B. na stanowisku zastępcy dyrektora Oddziału z płacą zasadniczą 36.000 starych złotych oraz dodatkiem funkcyjnym w wysokości 100 % najniższego miesięcznego wynagrodzenia w gospodarce uspołecznionej ustalonego przez Radę Ministrów za dany rok, która zgodnie z wpisem na świadectwie pracy wzrosła do kwoty 660.000 starych złotych, plus dodatek funkcyjny 120 % najniższego wynagrodzenia (oraz premia i dodatek za staż pracy według obowiązującego regulaminu).

Skarżący wskazał, iż gdyby organ rentowy przy ustalaniu kapitału początkowego wziął pod uwagę wyżej wskazane zarobki (wypłacone w: Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej im. (...) w K., Przedsiębiorstwie Państwowym (...) Oddział w B. oraz Przedsiębiorstwie (...) Sp. z o.o. w B. - do obliczenia wskaźnika wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego winny zostać przyjęte nie lata 1979-1988 (tak jak to zrobił organ rentowy w zaskarżonej decyzji), ale lata w których odwołujący osiągnął najkorzystniejsze zarobki, tj. 1981-1990 lub ewentualnie 1982-1991.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie i podtrzymał stanowisko wyrażone w zaskarżonych decyzjach. Organ rentowy nadto wskazał, że nie uwzględnił spornych wynagrodzeń w żądanej przez ubezpieczonego wysokości, ponieważ ubezpieczony nie przedłożył stosownych zaświadczeń o wynagrodzeniu ani kartotek płacowych.

Po przeprowadzeniu przez Sąd postępowania dowodowego pełnomocnik ubezpieczonego na rozprawie w dniu 18.01.2018 r. wniósł o zmianę zaskarżonych decyzji i przyjęcia do ustalenia wysokości kapitału początkowego i emerytury ubezpieczonego najkorzystniejszego dla ubezpieczonego okresu tj. lat 1982 – 1991 i uwzględnienia otrzymywanego przez ubezpieczonego faktycznego wynagrodzenia w Przedsiębiorstwie (...) w B. za rok 1990 w kwocie 12.000.000 zł i za rok 1991 w kwocie 44.000.000.zł.

Sprawy zostały połączone do wspólnego rozpoznania.

Sąd ustalił, co następuje:

Ubezpieczony J. P. zatrudnił się w (...) w K. z dniem 1.04.1980 r. jako kierownik robót a następnie, w dniu 21.04.1980 r., złożył deklarację członkowską i przystąpił jako członek do tej Spółdzielni. Ubezpieczony uczestniczył w zebraniach członków Spółdzielni, otrzymywał pensję obliczaną według dniówki obrachunkowej. Od 1.09.1980 r. ubezpieczony został kierownikiem Zakładu (...), podwyższono mu wówczas wynagrodzenie, obliczane nadal według dniówek obrachunkowych. Faktycznie ubezpieczony pracował w Spółdzielni do 30.06.1981 r., jako członek Spółdzielni. Ubezpieczony pracował w godzinach od 7.00 do 17.00., nie korzystał z urlopów bezpłatnych, podlegał bezpośrednio prezesowi, który w razie potrzeby wydawał mu polecenia związane z działalnością Zakładu (...). Jako kierownik robót, kierownik zaopatrzenia i zbytu ubezpieczony nadzorował pracę grupy roboczej w zakresie prac budowlanych a jako kierownik Zakładu (...) zajmował się całokształtem działalności tego Zakładu. W okresie od 1.04.1980 r. do 30.06.1981 r. ubezpieczony otrzymywał wynagrodzenie podstawowe w kwocie 7.200 zł plus 10 % dodatek za staż pracy, co potwierdzało jego świadectwo pracy z dnia 30.06.1981 r. W spornym okresie ubezpieczony przepracował conajmniej 240 dni w roku obrachunkowym.

Dowód: akta osobowe prowadzone przez (...)w K., świadectwo pracy z dnia 30.06.1981 r. w aktach rentowych, zeznania świadka A. W. – zapis A/V k.82, zeznania ubezpieczonego – zapis A/V –k. 104

Od 1.09.1990 r. ubezpieczony zatrudnił się w Przedsiębiorstwie (...) w B. w i pracował tam jako Dyrektor Oddziału B.. Przez cały okres zatrudnienia ubezpieczony otrzymywał wynagrodzenie w kwocie 2.500.000 zł, dodatek funkcyjny w kwocie miliona złotych i premię uznaniową, która zazwyczaj wynosiła kwotę 500.000 zł. Ubezpieczony umówił się z właścicielem Przedsiębiorstwa, że w pierwszych miesiącach pracy nie będzie otrzymywać dodatku funkcyjnego. Za pierwszy miesiąc w 1990 r. ubezpieczony nie dostał dodatku funkcyjnego a dodatek za listopad 1990 r. faktycznie wypłacono mu w roku 1991 r. i dlatego wynagrodzenie ubezpieczonego w 1990 r. wyniosło 12 milionów złotych. W pierwszym kwartale 1991 r. ubezpieczony dostał łącznie 12 milionów i dodatkowo jeden milion dodatku za listopad 1990 r. W drugim i w trzecim kwartale ubezpieczonemu wypłacono kwoty po 12 milinów, bowiem oprócz wynagrodzenia zasadniczego otrzymał dodatek funkcyjny i premię uznaniową w kwocie 500.000 zł. a za czwarty kwartał 1991 r. ubezpieczony otrzymał 7 milionów ( bo nie przyznano mu już premii uznaniowej ,) co łącznie za rok 1991 r. wyniosło kwotę 44 milionów złotych. Ubezpieczony uzyskał zaświadczenie z 25.05.1998 r. z Agencji (...) we W., wystawione na podstawie posiadanych akt osobowych i kart wynagrodzeń w którym wskazano, że za rok 1990 uzyskał wynagrodzenie w kwocie 12.000.000 zł a za rok 1991 w kwocie 44.000.000.zł. W tym zaświadczeniu omyłkowo wskazano, opisując słownie kwotę 44.000.000 zł iż jest to kwota 14.000.000zł.

Dowód: akta organu rentowego – świadectwo pracy k. 57; oryginał zaświadczeń k. 58, zeznania ubezpieczonego – zapis A/V –k. 104

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił przede wszystkim w oparciu o dokumenty, których autentyczność i wiarygodność nie budziła żadnych wątpliwości Sądu. Sąd dał wiarę także spójnym i logicznym zeznaniom świadka A. W., którzy potwierdzili fakt wykonywania pracy przez ubezpieczonego w spornym okresie w (...)w K..
Sąd w całości za wiarygodne uznał zeznania ubezpieczonego, ponieważ były spontaniczne, spójne oraz korelowały z pozostałym materiałem dowodowym zgromadzonym w sprawie, w szczególności z dokumentami w aktach osobowych ze (...)w K. oraz świadectwem pracy i zaświadczeniem z dnia 25.05.1998 r. wystawionym przez Specjalistę ds. archiwizacji Agencji (...) we W. I. B., które to zaświadczenie Sąd uznał za wiarygodny dowód w sprawie, bowiem pozwany nie podważył prawdziwości tego dowodu a zaświadczenie powyższe zgodne było, co do wskazanych w nim wielkości z zapisem świadectwa pracy ubezpieczonego, którego organ rentowy nie zakwestionował, natomiast fakt, że obok zapisu numerycznego w powyższym zaświadczeniu o wysokości wynagrodzenia ubezpieczonego za rok 1991 wpisano słownie omyłkowo kwotę „czternaście milionów” nie może stanowić przeszkody w przyjęciu wysokości tego wynagrodzenia przy ustaniu wysokości świadczenia ubezpieczonego. Zapis w świadectwie pracy ubezpieczonego z dnia 30.11.1991 ( k.57 akt rentowych) nie pozostawia wątpliwości co do tego, że suma wynagrodzeń za ten sporny rok nie mogła wynieść 14 milionów. Powyższe prowadzi do jednoznacznego wniosku, że zapis w zaświadczeniu z dnia 25.05.1998 r. wystawionego przez Specjalistę ds. archiwizacji Agencji (...) we W. I. B. stanowił oczywista omyłkę pisarską, która nie mogła rzutować na negatywne rozstrzygnięcie żądania ubezpieczonego.

Po przeprowadzeniu postępowania dowodowego, na zlecenie Sądu organ rentowy dokonał hipotetycznego przeliczenia kapitału początkowego ubezpieczonego oraz wysokości jego emerytury w dwóch wariantach.

W pierwszym wariancie obejmującym lata 1981 -1990 wskaźnik wysokości podstawy wymiaru wyniósł 92,52% na podstawie następujących wynagrodzeń:

1981-49287,00 1982-122789,00 1983-152482,00 1984-186595,00 1985-225208,00 1986-268062,00 1987-423401,00 1988-816712,00 1989 - 432000,00 1990 - 18610410,00 1991 - 44000000,00.

W drugim wariancie obejmującym lata 1982 -1991 wskaźnik wysokości podstawy wymiaru wyniósł 109,78%.

Hipotetyczna wartość kapitału początkowego według najkorzystniejszego dla ubezpieczonego wariantu tj. z lat 1982 -1991 na dzień 01.01.1999 r. wyniosła 146705,46 zł. Organ rentowy dokonał hipotetycznego przeliczenia wysokości kwoty emerytury ubezpieczonego zgodnie z zasadami określonymi w art. 26 ustawy emerytalnej:

-: kwota składek zewidencjonowanych na koncie z uwzględnieniem waloryzacji wyniosła 98403,03 zł
-: kwota zwaloryzowanego kapitału początkowego wyniosła 480642,50 zł
-: średnie dalsze trwanie życia wyniosło 217,00 m-cy

- wyliczona kwota emerytury przyjęta do ustalenia wysokości emerytury częściowej wyniosła 2668,41 zł

(98403,03 + 480642,50) / 217,00 = 2668,41 zł.

Emerytura częściowa jako 50% kwoty emerytury obliczonej zgodnie z zasadami określonymi w art. 26 wyniosła 1334,21 zł.

dowód : wyliczenie ZUS k. 106

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

W niniejszej sprawie kwestią sporną pozostawała kwestia wynagrodzeń, jakie ubezpieczony osiągał w latach 1980 – 1981w (...) w K. oraz w latach 1991 – 1991 z tytułu zatrudnienia w Przedsiębiorstwie (...) w B..

Zgodnie z § 21 ust. 1 rozporządzenia Ministra Pracy
i Polityki Społecznej z dnia 11 października 2011 r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe środkiem dowodowym stwierdzającym wysokość wynagrodzenia, dochodu, przychodu oraz uposażenia przyjmowanego do ustalenia podstawy wymiaru emerytury lub renty są zaświadczenia pracodawcy lub innego płatnika składek, legitymacja ubezpieczeniowa lub inny dokument, na podstawie którego można ustalić wysokość wynagrodzenia, dochodu, przychodu lub uposażenia. Dowody z dokumentów, pisemne zeznania świadków oraz pisemne oświadczenia zainteresowanego powinny być dołączone do wniosku w oryginale (§ 27 ww. rozporządzenia). Ze względu na to, że organ rentowy miał zastrzeżenia co do zaświadczenia z dnia 25.05.1998 r. wystawionego przez Specjalistę ds. archiwizacji Agencji (...) we W. I. B. wskazując, że jest ono nieprawidłowe, przyjął więc za ten okres wynagrodzenia minimalne. Organ rentowy nie uwzględnił tez do ustalenia wysokości kapitału początkowego okresu pracy w (...)w K. z powodu braku wiedzy co do statusu prawnego ubezpieczonego w tym okresie. Na zasadzie art. 15 ust. 2a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych jeżeli nie można ustalić podstawy wymiaru składek w okresie pozostawania w stosunku pracy wskazanym do ustalenia podstawy wymiaru emerytury i renty, za podstawę wymiaru składek przyjmuje się kwotę obowiązującego w tym okresie minimalnego wynagrodzenia pracowników, proporcjonalnie do okresu podlegania ubezpieczeniu i wymiaru czasu pracy.

W postępowaniu przed sądami pracy i ubezpieczeń społecznych okoliczności mające wpływ na prawo do świadczeń lub ich wysokość mogą być udowadniane wszelkimi środkami dowodowymi, przewidzianymi w kodeksie postępowania cywilnego. Ograniczenia dowodowe zawarte w przepisach rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie postępowania
o świadczenia emerytalno-rentowe dotyczą wyłącznie postępowania przed tymi organami (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 2 lutego 1996 r., II URN 3/95). Sąd Najwyższy w wyroku z dnia z dnia 3 lutego 2014 r. (sygn. I UK 322/13) stanął na stanowisku, że sąd ubezpieczeń społecznych, dokonujący kontroli decyzji ustalającej wysokość emerytury, może ustalać wysokość wynagrodzenia otrzymywanego przez pracownika w przeszłości w oparciu
o wszelkie środki dowodowe, a także poczynić ustalenia co do faktów niewymagających dowodu (art. 228 § 1 i 2; art. 229; art. 230 k.p.c.) oraz wynikających z domniemań faktycznych (art. 231 k.p.c.).

W niniejszej sprawie wysokość wynagrodzeń osiąganych przez ubezpieczonego została udowodniona i potwierdzona przez dowody nie budzące wątpliwości, spójne i precyzyjne – zaświadczenie o wynagrodzeniu z dnia 25.05.1998 r. oraz dokumenty w postaci świadectw pracy wskazujących wysokość przyznanych ubezpieczonemu kwot wynagrodzenia zasadniczego i dodatku funkcyjnego oraz premii. Powyższe dokumenty są zbieżne ze sobą, a w szczególności należy wskazać, że kwoty wskazane w świadectwie pracy z Przedsiębiorstwa (...) odpowiadają kwotom ujętym
w zaświadczeniu o wynagrodzeniu z dnia 25.05.1998 r. Z kolei zaś ustalenie wynagrodzenia za lata 1980-1981 było możliwe w oparciu o wyliczenie organu rentowego dokonane na podstawie tego, iż ubezpieczony przepracował wszystkie dni robocze i nie korzystał z urlopów bezpłatnych (co Sąd uznał za udowodnione).

Zgodnie z art.26 ust1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS Emerytura stanowi równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia ustalonej w sposób określony w art. 25 przez średnie dalsze trwanie życia dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę danego ubezpieczonego, z uwzględnieniem ust. 5 i art. 183.

W myśl art.25 cyt. ustawy podstawę obliczenia emerytury stanowi kwota składek na ubezpieczenie emerytalne, z uwzględnieniem waloryzacji składek zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury, zwaloryzowanego kapitału początkowego określonego w art. 173-175 oraz kwot środków zewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa w art. 40a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, z zastrzeżeniem ust. 1a i 1b oraz art. 185.

Zgodnie z treścią art. 173 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 748 ze zm.) dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r., którzy przed dniem wejścia w życie ustawy opłacali składki na ubezpieczenie społeczne lub za których składki opłacali płatnicy składek, ustala się kapitał początkowy.

Z art. 173 ust. 2 powołanej ustawy wynika, że kapitał początkowy stanowi równowartość kwoty obliczonej według zasad określonych w art. 174 pomnożonej przez wyrażone w miesiącach średnie dalsze trwanie życia ustalone zgodnie z art. 26 ust. 3 dla osób w wieku 62 lat, natomiast z ust.3 wynika, że wartość kapitału początkowego ustala się na dzień wejścia w życie ustawy, tj. na dzień 01.01.1999 r.

Art. 174 cyt. ustawy o emeryturach i rentach z FUS stanowi:

1. Kapitał początkowy ustala się na zasadach określonych w art. 53, z uwzględnieniem ust. 2-12.

1. Przy ustalaniu kapitału początkowego przyjmuje się przebyte przed dniem wejścia w życie ustawy:

1) okresy składkowe, o których mowa w art. 6;

2) okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 5;

3) okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 1-3 i 6-12, w wymiarze nie większym niż określony w art. 5 ust. 2 (okresy nieskładkowe ograniczone do 1/3 okresów składkowych).

3. Podstawę wymiaru kapitału początkowego ustala się na zasadach określonych w art. 15, 16, 17 ust. 1 i 3 oraz art. 18, z tym że okres kolejnych 10 lat kalendarzowych ustala się z okresu przed
dniem 1 stycznia 1999 r.

3a. Przepis art. 17 ust. 1 stosuje się odpowiednio, jeżeli nie można ustalić podstawy wymiaru kapitału początkowego w myśl art. 15 ust. 1 dla ubezpieczonego urodzonego przed dniem 31 grudnia 1968 r. z powodu nauki w szkole wyższej, o której mowa w art. 7 pkt 9.

Skoro według obliczeń zawartych w drugim wariancie organu rentowego, uwzgledniającego faktyczne wynagrodzenie uzyskane przez ubezpieczonego w Przedsiębiorstwie (...) w B., za okres zatrudnienia od 1.09.1990 r. do 30.11.1991 r., czyli wariantu najkorzystniejszego dla ubezpieczonego i obejmującego lata 1982-1991, wysokość wskaźnika podstawy wymiaru wyniosła 109,78%, a więc była wyższa od przyjętej przez organ rentowy w zaskarżonych decyzjach ( 87,59%), to zaistniały przesłanki do zastosowania w sprawie przepisu art.111 ustawy z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z FUS.

Mając na względzie powyższe, Sąd na podstawie art. 477¹⁴ § 2 k.p.c. orzekł jak w punkcie 1 sentencji wyroku.

O kosztach zastępstwa prawnego orzeczono w punkcie 2 wyroku na podstawie art.98 k.p.c. oraz przepisów rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22.10.2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych w brzmieniu obowiązującym w dacie wniesienia odwołania.

SSO Ewa Milczarek

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE