UZASADNIENIE

(...) sp. z o.o. w W. wniósł o zasądzenie od Usługi (...) z Doradztwem (...) Spółka jawna I. W., L. W. w S. kwoty 165.651,62 zł wraz z odsetkami ustawowymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty oraz kosztami procesu. Powód wskazał, że strony łączyła umowa leasingu, której przedmiotem był pojazd marki M. (...). Umowa ta została rozwiązana przez powoda z uwagi na zaległości w płatnościach ze strony korzystającego, a dochodzona kwota wynika z ostatecznego rozliczenia umowy.

W sprzeciwie od nakazu zapłaty wydanego w postępowaniu upominawczym pozwany wniósł o oddalenie powództwa i zasądzenie kosztów procesu. Pozwany podniósł zarzut, że umowa leasingu nie została skutecznie wypowiedziana. Wbrew przepisowi art. 709¹³ § 2 k.c. nie wyznaczono korzystającemu terminu do zapłaty należności z zagrożeniem wypowiedzenia umowy.

Wyrokiem z dnia 16 grudnia 2015 r. Sąd Okręgowy w Warszawie oddalił powództwo i obciążył powoda kosztami procesu.

Sąd Okręgowy ustalił, że powód, jako finansujący i pozwany, jako korzystający zawarli umowę leasingu operacyjnego. W dniu 9 maja 2012 r. powód wezwał pozwaną spółkę do zapłaty kwoty 29.574,04 zł tytułem m.in. zaległej raty leasingowej, w ciągu 7 dni od daty wezwania, tj. do dnia 16 maja 2012 r., informując jednocześnie, że w przypadku braku zapłaty w wyznaczonym terminie i po spełnieniu warunków określonych w art. 7 ust. 2 lub art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 14 lutego 2003 roku o udostępnianiu informacji gospodarczych (Dz.U. Nr 50 z 2013 r., poz. 424 ze zm.) dane korzystającego zostaną umieszczone w ogólnodostępnym Krajowym Rejestrze Długów Biura (...) S.A. W dalszej części pisma znajdowało się ponadto sformułowanie: „Uwaga Zmiana warunków reaktywowania umów leasingowych zgodnie z uchwałą zarządu z dnia 9.06.2011 r. Niniejszym informujemy, że w przypadku wypowiedzenia umowy (t.j. braku płatności w kwocie i terminie określonym powyżej) leasingodawca może uzależnić zgodę na reaktywację i kontynuowanie umowy jedynie pod warunkiem dokonania opłaty w wysokości…”. Pismem z dnia 22 maja 2012 r. powód złożył oświadczenie, że wypowiada umowę w trybie natychmiastowym i wzywa do zwrotu przedmiotu leasingu do dnia 30 maja 2012 r.

Będący przedmiotem umowy pojazd został zwrócony, a następnie sprzedany przez powoda za kwotę 79.700 zł netto.

Sąd Okręgowy wskazał, że art. 709¹³ § 2 k.c. daje finansującemu możliwość wypowiedzenia umowy ze skutkiem natychmiastowym w przypadku spełnienia ściśle określonych w tym przepisie przesłanek. Przepis ten jest przepisem semiimperatywnym, o czym świadczy zdanie drugie: „postanowienia umowne mniej korzystne dla korzystającego są nie ważne”.

Skuteczność wypowiedzenia umowy uzależniona jest od spełnienia trzech przesłanek. Po pierwsze, korzystający musi pozostawać w zwłoce z zapłatą co najmniej jednej raty leasingowej. Po drugie, finansujący musi uprzednio wyznaczyć mu na piśmie odpowiedni termin dodatkowy do zapłacenia należności z zagrożeniem wypowiedzenia umowy w trybie natychmiastowym. Po trzecie, tak wyznaczony dodatkowy termin musi upłynąć bezskutecznie.

Fakt zalegania przez pozwanego z płatnościami rat leasingowych był niesporny. Jednakże w treści wezwania do zapłaty nie znalazło się wymagane przepisami zagrożenie wypowiedzenia umowy w przypadku niedokonania płatności w wyznaczonym terminie. Finansujący poinformował korzystającego jedynie o możliwości umieszczenia jego danych w ogólnodostępnym Krajowym Rejestrze Długów. Oświadczenie to nie spełnia wobec tego wymagań z art. 709¹³§ 2 k.c.

W treści wezwania znajduje się także informacja, że „niniejszym informujemy, że w przypadku wypowiedzenia umowy (t.j. braku płatności w terminie określonym powyżej) leasingodawca może uzależnić zgodę na reaktywację i kontynuowanie umowy jedynie pod warunkiem dokonania opłaty...”. Zdaniem Sądu pierwszej instancji, również to sformułowanie nie spełnia warunków określonych w art. 709 ¹³ § 2 k.c. Przepis ten bowiem wyraźnie nakłada obowiązek poinformowania, że skutkiem braku zapłaty będzie wypowiedzenie umowy. Powinno to wprost wynikać z wezwania. Korzystający nie musi domyślać się, przeprowadzać wnioskowania ze sformułowania „w przypadku wypowiedzenia umowy (t.j. braku płatności w kwocie i terminie określonym powyżej)”, że brak płatności we wskazanym terminie spowoduje wypowiedzenie umowy. Zgodnie z przepisem art. 709¹³ § 2 k.c. korzystając powinien być w sposób jednoznaczny i niebudzący wątpliwości poinformowany, że skutkiem braku zapłaty będzie wypowiedzenie umowy w trybie natychmiastowym. W przedstawionym oświadczeniu nie ma mowy, że wypowiedzenie umowy nastąpi ze skutkiem natychmiastowym.

Brak zatem podstaw do uznania, że powód skutecznie wypowiedział umowę leasingu. Umowa może zostać skutecznie wypowiedziana jedynie w przypadku wypełnienia wszystkich przesłanek wskazanych w art. 709¹³ § 2 k.c.

Sąd jest zobowiązany do wzięcia tej okoliczności pod uwagę nawet z urzędu. Jest to przecież ocena prawna, a nie fakt i dlatego nie może być przedmiotem przyznania czy uznania za przyznane ( por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 21 marca 2013 r., III CSK 204/12). Dlatego też, żadne zachowanie pozwanego przed procesem nie może wpłynąć na ocenę oświadczenia. Nawet, jeżeli przed procesem korzystający przyznawał, że umowa została wypowiedziana, to nie oznacza, że tym samym oświadczenie o wypowiedzeniu wywołało swój skutek. Jest ono bowiem w tym wypadku czynnością sprzeczną z prawem, czyli w świetle art. 58 § 1 k.c. jest czynnością nie ważną. Nie ma możliwości konwalidacji czynności prawnej przez oświadczenia składane przez odbiorcę oświadczenia lub czynności faktyczne takie jak zwrot leasingowanego pojazdu.

Skoro umowa leasingu nie została skutecznie wypowiedziana, to brak podstaw do rozliczenia tej umowy zgodnie z art. 709¹⁵ k.c. W niniejszej sprawie wszelkie zaległe raty leasingowe zostały zapłacone i nie są przedmiotem pozwu.

Powodowi nie przysługuje więc roszczenie o zapłatę odszkodowania, czyli przewidzianych w umowie a niezapłaconych rat, pomniejszonych o korzyści, jakie uzyskał, bo nie ma podstaw do zastosowania przepisu art. 709¹⁵k.c. Sąd Okręgowy oddalił z tych względów powództwo na podstawie art. 58 § 1 k.c. w zw. z art. 709¹³ § 2 k.c.

O kosztach Sąd pierwszej instancji orzekł na podstawie art. 98 k.p.c., zasądzając je w całości na rzecz pozwanego.

Apelację od tego wyroku wniósł powód, zaskarżając wyrok w całości, zarzucając zaskarżonemu orzeczeniu:

- błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, a sprzeczny wprost ze zgromadzonym w sprawie materiałem dowodowym, polegający na przyjęciu, iż wypowiedzenie umów leasingu nie zostało dokonane a złożone oświadczenia są nieważne;

- naruszenie art. 709¹³ § 2 k.c. przez przyjęcie, iż wezwanie do zapłaty z dnia 9 maja 2012 r. nie spełnia wymogów określonych w tym przepisie, gdyż nie było zrozumiałe dla korzystającego, w sytuacji gdy korzystający wprost przyznawał wypowiedzenie umowy;

- naruszenie art. 58 § 1 k.c. przez przyjęcie, że wypowiedzenie umowy z dnia 22 maja 2012 r. jest nieważne;

- naruszenie art. 709¹⁵ k.c. przez jego niezastosowanie, polegające na przyjęciu, że powodowi nie należy się wartość wynikająca z rozliczenia umowy leasingu w trybie § 15 Ogólnych Warunków Umowy;

- naruszenie art. 65 k.c. przez dokonanie wykładni oświadczenia w postaci wezwania do zapłaty z dnia 9 maja 2012 r. z pominięciem treści (...) oraz ustaleń stron;

- naruszenie prawa procesowego, w tym zasady kontradyktoryjności postępowania przez działanie Sądu z urzędu i na korzyść strony pozwanej oraz art. 233 k.p.c. przez pozbawioną jakichkolwiek podstaw faktycznych i dowolną ocenę dowodów polegającą na (bezkrytycznym i sprzecznym z treścią dokumentów) uznaniu, iż wezwanie do zapłaty z dnia 9 maja 2012 r. nie spełnia wymogów wskazanych w art. 709¹³ k.c.

W konsekwencji, powód wniósł o zmianę wyroku i uwzględnienie powództwa, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania.

Sąd Apelacyjny ustalił i zważył, co następuje:

Apelacja powoda jest bezzasadna.

Sąd Apelacyjny podziela ustalenia faktyczne Sądu Okręgowego, opisane w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku i przyjmuje je za własne. Sąd pierwszej instancji dokonał także prawidłowej oceny prawnej zasadności dochodzonego roszczenia, która w całości zasługuje na aprobatę.

Oczywiście chybione są zarzuty dotyczące ustaleń faktycznych Sądu Okręgowego. Słusznie Sąd pierwszej instancji wskazał, że kwestia skuteczności oświadczenia o wypowiedzeniu umowy powinna być rozpatrywana na płaszczyźnie prawnej, a nie faktycznej. Nie ma przecież sporu co do treści pisma powoda, zawierającego oświadczenie o wypowiedzeniu umowy leasingu, okoliczności jego złożenia i doręczenia pozwanej spółce. Zatem stan faktyczny w zakresie istotnym dla rozstrzygnięcia jest bezsporny.

Kwestią kluczową jest natomiast to, czy oświadczenie o wypowiedzeniu było zgodne z wymaganiami określonymi w art. 709¹³ § 2 k.c., a więc czy było skuteczne. Stosownie do tego przepisu, jeżeli korzystający dopuszcza się zwłoki z zapłatą co najmniej jednej raty, finansujący powinien wyznaczyć na piśmie korzystającemu odpowiedni termin dodatkowy do zapłacenia zaległości z zagrożeniem, że w razie bezskutecznego upływu wyznaczonego terminu może wypowiedzieć umowę leasingu ze skutkiem natychmiastowym, chyba że strony uzgodniły termin wypowiedzenia. Postanowienia umowne mniej korzystne dla korzystającego są nieważne.

Celem wprowadzenia takiego rozwiązania jest jednoznaczne poinformowanie korzystającego, jakie będą skutki braku zapłaty zaległości. Oczywiste jest przecież, że finansujący może wielokrotnie wzywać korzystającego do zapłaty, z różnych względów nie zastrzegając przy tym uprawnienia do wypowiedzenia umowy. Korzystający po otrzymaniu pisma wzywającego do zapłaty musi mieć zatem pełną jasność, jakie mogą być skutki nieuiszczenia w terminie kwoty zaległości wskazanej w takim piśmie.

Przepis art. 709¹³ § 2 k.c. określa bezwzględne wymogi, które musi spełniać pismo zawierające wezwanie do zapłaty. W szczególności w piśmie tym powinien zostać określony termin dodatkowy do zapłacenia zaległości oraz zagrożenie, że w wypadku bezskutecznego upływu tego terminu umowa zostanie wypowiedziana ze skutkiem natychmiastowym.

Trzeba zgodzić się z Sądem Okręgowym, że pismo z dnia 9 maja 2012 r. nie zawiera drugiego elementu, tj. zagrożenia wypowiedzenia umowy ze skutkiem natychmiastowym. Samemu wezwaniu do zapłaty nie towarzyszy informacja, że umowa zostanie wypowiedziana w razie bezskutecznego upływu terminu. Dopiero w dalszej części pisma dotyczącej „reaktywacji” umowy znajduje się zdanie: „Niniejszym informujemy, że w przypadku wypowiedzenia umowy (t.j. braku płatności w kwocie i terminie określonym powyżej) leasingodawca może uzależnić zgodę na reaktywację i kontynuowanie umowy …”.

Po pierwsze, informacja ta dotyczy nie wypowiedzenia umowy, ale jej „reaktywacji”, czyli jak należy rozumieć ponownego zawarcia. Jest więc jedynie luźno powiązana z wypowiedzeniem umowy. Z tego, że w określonych okolicznościach umowa może zostać „reaktywowana” po jej wypowiedzeniu z uwagi na brak płatności w kwocie i terminie wskazanym w piśmie, wynika jedynie, że nie jest możliwa jej „reaktywacja” w razie wypowiedzenia z innych przyczyn. Natomiast, takie sformułowanie nie przesądza, że dla wypowiedzenia nie jest konieczne dokonanie innych (dodatkowych) – poza wezwaniem do zapłaty – czynności.

Po drugie, sformułowanie to nie zawiera w ogóle informacji, że wypowiedzenie nastąpi ze skutkiem natychmiastowym, czy w innym uzgodnionym terminie. Brak w nim jakiegokolwiek wskazania, kiedy nastąpi skutek wypowiedzenia.

Trafnie Sąd pierwszej instancji przyjął, że pismo z dnia 9 maja 2012 r. nie spełnia wymogów określonych w art. 709¹³ § 2 k.c., co oznacza, że czynność ta, jako sprzeczna z prawem, jest bezskuteczna. W konsekwencji, powód nie mógł dokonać skutecznego wypowiedzenia łączącej stron umowy leasingu. Jeżeli tak, to roszczenia powoda oparte na treści art. 709¹⁵ k.c. są bezzasadne.

W tym stanie rzeczy, przyjmując, że nie doszło do skutecznego wypowiedzenia umowy leasingu, odnoszenie się do pozostałych zarzutów apelacji jest zbędne, a zaskarżony wyrok odpowiada prawu. Dlatego też, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację powoda, jako bezzasadną.

Nadto, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c. oraz § 10 ust. 1 pkt 2 w zw. z § 2 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz.U. z 2015 r., poz. 1800 ze zm.) zasądził od powoda na rzecz pozwanej spółki kwotę 5.400 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

Wobec powyższego Sąd Apelacyjny orzekł, jak w sentencji.

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE