UZASADNIENIE

W pozwie skierowanym do Sądu Rejonowego w Sieradzu w dniu 29 sierpnia 2016r. M. Rozwiązania dla (...) Sp. J. w K. jako wierzyciel L. G. wniósł o ustanowienie rozdzielności majątkowej pomiędzy dłużnikiem a jego żoną E. G. (1). Pozwani wnieśli o oddalenie powództwa. Wyrokiem z dnia 26 lipca 2017r wydanym w sprawie III RC 188/16 Sąd Rejonowy w pkt 1 ustanowił rozdzielność majątkową między małżonkami: L. G. s. J. i J. i E. G. (2) c. H. i Z. których małżeństwo zostało zawarte w dniu 10 lipca 1982r. w S. - z dniem uprawomocnia się wyroku. W pkt 2 Sąd Rejonowy zasądził solidarnie od pozwanych na rzecz powoda 920 zł tytułem zwrotu kosztów procesu w tym kosztów zastępstwa procesowego.

Rozstrzygnięcie zapadło przy następujących ustaleniach i wnioskach:

L. G. i E. G. (2) pozostają w związku małżeńskim od lipca 1982r. Na mocy postanowienia Sądu Rejonowego w Sieradzu L. G. nabył z
tytułu spadku udział 1/6 w nieruchomości położonej w S. stanowiącej działkę gruntu oznaczoną w ewidencji gruntów numerem (...)o pow. 0,0324ha. W wyniku umowy darowizny z 2000r. pozwani nabyli do majątku wspólnego udział w w/w nieruchomości w
wysokości 5/6 części. Podczas tej czynności nieruchomość została obciążona służebnością osobistą na rzecz Z. J. - matki pozwanej. W 2003r pozwani zaciągnęli
kredyt w Banku (...), który został zabezpieczony
hipoteką w kwocie 150.000zł a następnie w 2011r. w Banku Spółdzielczym w
S. zabezpieczonym hipoteką w kwocie 300.000zł. Powód skierował tytuł wykonawczy do egzekucji. Egzekucja wobec pozwanego z ruchomości rachunków bankowych okazała się bezskuteczna a postępowanie egzekucyjne wobec pozwanego zostało umorzone 11 lipca 2016r. Wobec nieruchomości została wszczęta egzekucja przez Bank Spółdzielczy w
S. i Bank (...) SA w Ł.. Egzekucja z nieruchomości wobec częściowego regulowania zadłużenia przez dłużników hipotecznych została zawieszona. Egzekucje z wniosku (...) Sp. z o.o. w S. z majątku osobistego L. G. także zostały umorzone z uwagi na bezskuteczność. W domu znajdującym się na nieruchomości zamieszkuje pozwana i jej matka, na której rzecz została ustanowiona służebność. Pozwany pracuje z granica i tam często przebywa. Nie posiadają na utrzymaniu dzieci ich dzieci stały się pełnoletnie i samodzielne

Jak zaważył Sąd Rejonowy, zgodnie z treścią art. 52 § 1a kro , ustanowienia rozdzielności majątkowej może żądać wierzyciel jednego z małżonków, jeżeli uprawdopodobni, że zaspokojenie wierzytelności stwierdzonej tytułem wykonawczym wymaga podziału majątku wspólnego małżonków. Z powołanego przepisu wynika więc obowiązek posiadania przez wierzyciela tytułu wykonawczego przeciwko jednemu z małżonków. W rozpoznawanej sprawie powód tego rodzaju tytuł przeciwko L. G. posiada. Jednocześnie zgromadzony w sprawie materiał dowodowy wskazuje na to, że wierzyciel nie mógł uzyskać zaspokojenia z majątku osobistego dłużnika z uwagi na brak takiego majątku. Postępowania egzekucyjne zostały umorzone z powodu bezskuteczności. Zdaniem Sądu okoliczność ta stanowi element uprawdopodobnienia, o którym mowa w art. 52§ 1a kro. Sąd podkreślił przy tym, że także egzekucje prowadzone w wniosku innych podmiotów z majątku osobistego dłużnika zostały z powodu bezskuteczności umorzone. W konsekwencji wierzycielowi pozostało, skierowanie egzekucji do majątku
wspólnego pozwanych. Wierzyciel winien uprawdopodobnić a nie udowodnić, że może się zaspokoić z majątku, jaki przypadnie po podziale majątku wspólnego małżonkowi będącego dłużnikiem. Obowiązek uprawdopodobnienia żądania oznacza, że wierzyciel nie musi udowadniać, że wartość majątku wspólnego, który stanowiłby przedmiot podziału, wystarczyłby na zaspokojenie jego roszczenia i innych wierzycieli. Okoliczność ta w tym postępowaniu nie jest badana. Wierzyciel po wydaniu orzeczenia winien ocenić czy wystąpić o egzekucje z udziału, jaki by przypadł dłużnikowi po podziale majątku
dłużnikowi. Wierzyciel oprócz nieruchomości wspólnej w udziale 5/6 części nie
wskazał innego majątku wspólnego. Ustalanie majątku wspólnego nie jest
jednak przedmiotem tego postępowania. Skład majątku i jego wartość może być
przedmiotem sprawy o podział majątku wspólnego. Zgromadzony w sprawie materiał dowodowy wskazuje na to, że do nieruchomości dłużników zostały skierowane egzekucje wierzycieli hipotecznych, którzy korzystają z pierwszeństwa zaspokojenia swych wierzytelności przed wierzytelnościami pozbawionymi takiego zabezpieczenia. Egzekucje te
zostały jednak zawieszone z uwagi na częściową spłatę zadłużenia przez
dłużników. Zdaniem Sądu Rejonowego wierzyciel uprawdopodobnił, że bez ustanowienia rozdzielności nie będzie mógł zaspokoić swoich roszczeń a wprowadzenie
rozdzielności może mu umożliwić realizacje swych praw. Tym nie mniej, na chwilę obecną nie sposób kategorycznie ocenić skuteczności przyszłych działań wierzyciela. Nie można jednak w takiej sytuacji pozbawiać go możliwości podjęcia próby zaspokojenia się z majątku
wspólnego. Wobec tego, że egzekucje z nieruchomości zostały zawieszone
wobec częściowej spłaty zadłużenia powód może mieć szanse na wyegzekwowanie wierzytelności z majątku, jaki przypadnie dłużnikowi po podziale. Pozwani nie wykazali, że zachodzą przeszkody do wprowadzenia rozdzielności z punktu widzenia zasad współżycia społecznego. Przy czym okoliczność, że skierowanie egzekucji do udziału dłużnika może spowodować pozbawienie pozwanych centrum życiowego w postaci domu mieszkalnego w tej sprawie nie może być samodzielną podstawą do zastosowania art. 5 K.c. Pozwani nie wykazali, aby istniały szczególne okoliczności po ich stronie, aby można było zastosować w stosunku do nich art. 5kc. Pozwani zaciągając zobowiązania powinni brać pod uwagę, że może dojść do egzekucji nieruchomości zabudowanej budynkiem, w którym zamieszkują.
Pozwana także wiedziała o trudnej sytuacji majątkowej męża skoro nie spłacano
także kredytów zabezpieczonych hipotekami i mogła zainteresować się sytuacją
firmy. Prawo zamieszkania w budynku osobie, której przysługuje służebność
ustanowiona cytowanej umowie darowizny podlega ochronie na podstawie art. 1000 § 3 K.p.c., dlatego też twierdzenie, że pozbawienie jej tego prawa byłoby nadużyciem zasad
współżycia społecznego należy uznać za niezasadne. O kosztach Sąd orzekł na postawie art. 98 K.p.c. obciążając nimi w całości stronę przegrywającą spór.

Z powyższym rozstrzygnięciem nie zgodzili się pozwani, którzy w apelacji zaskarżyli wyrok Sądu Rejonowego w całości, podnosząc zarzuty:

1) naruszenia przepisów prawa procesowego tj.

a) art. 230 K.p.c. w zw. z art. 207 § 3 K.p.c. poprzez ich niezastosowanie pomimo istnienia ku temu przesłanek tj. brak uznania za przyznane przez powódkę faktów powołanych w odpowiedzi na pozew, przesłuchaniu pozwanej oraz piśmie procesowym pozwanych z 20 czerwca 2017r. pomimo milczenia przez powódkę przez całe postepowanie po złożeniu pozwu tj. pomimo braku wypowiedzenia się przez powódkę o tych faktach oraz pomimo niewykonania przez powódkę zobowiązania Sądu do złożenia pisma przygotowawczego z ustosunkowaniem się do tych twierdzeń;

b) art. 233 K.p.c. poprzez niewłaściwe zastosowanie skutkujące wadliwą i sprzeczną z zasadami doświadczenia życiowego i logiką oceną dowodu z postaci wyciągu z księgi wieczystej (...) załączonego do odpowiedzi na pozew i bezspornego co do treści i mocy dowodowej miedzy stronami, wskutek czego w sposób błędny Sąd ustalił znaczenia hipotek ustanowionych na nieruchomości pozwanych i ich wpływu na możność zaspokojenia się przez powoda z tej nieruchomości, co miało wpływ na zastosowanie przepisu art. 52 § 1a kro;

2) obrazy przepisów prawa materialnego tj.:

a) art. 52 § 1a kro poprzez niewłaściwe zastosowanie skutkujące przymusowym ustanowieniem rozdzielności majątkowej pomiędzy pozwanymi małżonkami na żądanie wierzyciela, pomimo braku uprawdopodobnienia przez wierzyciela, że zaspokojenie wierzytelności stwierdzonej tytułem wykonawczym wymaga dokonania podziału majątku wspólnego małżonków i pomimo zgłoszenia i wykazania przez pozwanych zarzutu iż pomimo podziału do zaspokojenia nie dojdzie, natomiast podział pociągnie za sobą dotkliwe dla małżonków skutki życiowe, majątkowe i osobiste;

b) art. 5 K.c. poprzez jego niezastosowanie, mimo zgłoszenia i udowodnienia przez pozwanych zarzutu zgodnie z którym powód wytoczył powództwo nie w celu uzyskania dostępu do majątku, który umożliwiłby jego zaspokojeni, lecz wyłącznie w celu dokuczenia i pokrzywdzenia pozwanych w sytuacji uprzedniej bezskuteczności egzekucji.

W oparciu o wskazane zarzuty skarżący wnieśli zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie powództwa w całości oraz rozstrzygnięcie o kosztach postepowania w pierwszej i drugiej instancji ewentualnie jego uchylenie i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu.

W odpowiedzi na apelację powód domagał się jej oddalenia oraz zasądzenia od pozwanych na swoją rzecz zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego w tym zwrotu kosztów zastępstwa prawnego.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja pozwanych jest bezzasadna i podlega oddaleniu w całości. Sąd Okręgowy w całości podziela i przyjmuje za własne ustalenia faktyczne Sądu pierwszej instancji, jak również wyprowadzone na ich podstawie wnioski i ocenę prawną.

Zarzuty apelacyjne sprowadzają się w istocie zakwestionowania dokonanej przez Sąd Rejonowy wykładni przepisu art. 52 § 1a kro oraz poczynionych w tym kontekście ustaleń faktycznych i stanowią próbę zaprezentowania jako właściwej wykładni w myśl której wymóg uprawdopodobnienia przez wierzyciela, że zaspokojenie wierzytelności stwierdzonej tytułem wykonawczym wymaga dokonania podziału majątku wspólnego małżonków oznacza obowiązek wierzyciela uprawdopodobnienia, że ewentualna egzekucja z udziału w majątku wspólnym jaki przypadnie dłużnikowi po ustanowieniu rozdzielności majątkowej lub składników majątkowych jakie przypadną mu po podziale majątku wspólnego będzie skutkowała choćby częściowym zaspokojeniem wierzyciela. O ile zatem, jak w rozpoznawanej sprawie istnieją wierzytelności osób trzecich obciążające majątek małżonków i korzystające z pierwszeństwa zaspokojenia przed wierzytelnością wierzyciela – powoda żądającego orzeczenia rozdzielności, a majątek wspólny małżonków nie wystarcza na zaspokojenie wierzytelności uprzywilejowanych, po stronie wierzyciela – powoda brak jest interesu prawnego w żądaniu orzeczenia rozdzielności albowiem nie jest wówczas uprawdopodobnione to, że zaspokojenie wierzytelności stwierdzonej tytułem wykonawczym wymaga dokonania podziału majątku wspólnego małżonków.

W ocenie Sądu Okręgowego zaprezentowana przez pozwanych zarówno w odpowiedzi na pozew jak i apelacji wykładnia art. 52 § 1a kro jest nieprawidłowa a w konsekwencji zarzut naruszenia przez Sąd Rejonowy prawa materialnego jak i prawa procesowego poprzez wadliwe dokonanie ustaleń faktycznych istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy jest całkowicie chybiony.

Zgodnie z ugruntowanym stanowiskiem doktryny zaspokojenie wierzytelności przysługującej od jednego z małżonków wymaga dokonania podziału majątku wspólnego wówczas, gdy nie ma możliwości zaspokojenia tej wierzytelności z majątku osobistego dłużnika i składników majątku wspólnego małżonków wymienionych w art. 41 § 2 i gdy brak podstaw do poszukiwania zaspokojenia z majątku wspólnego małżonków (brak podstawy do nadania klauzuli wykonalności przeciwko małżonkowi dłużnika z ograniczeniem jego odpowiedzialności do majątku objętego wspólnością majątkową - art. 787 i 787¹ k.p.c.), natomiast możliwe będzie zaspokojenie z udziału w majątku wspólnym małżonków, który w wyniku podziału przypadnie temu z małżonków, który jest dłużnikiem. Przy czym dla wykazania, że zaspokojenie wierzytelności stwierdzonej tytułem wykonawczym wymaga dokonania podziału majątku wspólnego, nie jest potrzebne udowodnienie tej okoliczności, lecz wystarczy jej uprawdopodobnienie. Oznacza to, że nie jest konieczne zachowanie szczególnych przepisów o postępowaniu dowodowym ( art. 243 k.p.c.). W szczególności, dla uprawdopodobnienia, że zaspokojenie wierzytelności wymaga dokonania podziału majątku wspólnego małżonków, nie jest konieczne uprzednie skierowanie egzekucji do majątku osobistego dłużnika oraz składników majątku wspólnego małżonków wymienionych w art. 41 § 2 i stwierdzenie bezskuteczności tej egzekucji (Piasecki Kazimierz (red.), Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz, wyd. V. Lexis Nexis 2011). Wystarczy wykazanie, że wierzyciel nie może otrzymać klauzuli wykonalności przeciwko małżonkowi dłużnika z ograniczeniem jego odpowiedzialności do majątku objętego wspólnością majątkową (Ciepła Helena, Ignaczewski Jacek, Skibińska-Adamowicz Jadwiga, Komentarz do spraw rodzinnych. Lexis Nexis 2014r.). Z powyższego wynika, że uprawdopodobnienie przez wierzyciela iż zaspokojenie wierzytelności stwierdzonej tytułem wykonawczym wymaga dokonania podziału majątku wspólnego małżonków nie oznacza, jak chce apelujący - obowiązku uprawdopodobnienia choćby częściowej skuteczności przyszłej egzekucji. Uzyskanie bowiem przez wierzyciela orzeczenia ustanawiającego ustrój rozdzielności majątkowej między dłużnikiem i jego współmałżonkiem stanowi dopiero „pierwszy krok” do zaspokojenia wierzytelności. Powszechnie przyjmuje się, że wierzyciel musi dokonać zajęcia prawa małżonka-dłużnika do żądania podziału majątku wspólnego ( art. 896 k.p.c. w zw. z art. 909 k.p.c.), następnie doprowadzić do dokonania podziału majątku wspólnego dłużnika i jego małżonka ( art. 912 k.p.c.), a wreszcie zaspokoić się ze składników majątkowych, które przypadły dłużnikowi w wyniku podziału. (Wierciński Jacek (red.), Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz. Lexis Nexis 2014). Przy czym skuteczność ewentualnej egzekucji z majątku jaki przypadnie dłużnikowi po podziale zależy wprost od rozmiarów majątku wspólnego. Tymczasem zarówno skład jak i wartość tego majątku można w sposób wiążący ustalić dopiero w sprawie o podział majątku wspólnego. Na etapie postępowania o przymusowe orzeczenie rozdzielności majątkowej ustalenie rozmiarów majątku wspólnego jest niemożliwe choćby ze względu na ograniczenia dowodowe związane z tajemnicą bankową o której mowa w art. 105 ust. 1 pkt 2 lit. d ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r Prawo bankowe (tj. Dz.U.2017.1876). W tym stanie rzeczy na etapie postępowania zainicjowanego w trybie art. 52 § 1a kro, nie sposób kategorycznie wykluczyć możliwości, choćby częściowego zaspokojenia się wierzyciela w toku przyszłej egzekucji. Co więcej, orzeczenie rozdzielności majątkowej daje wierzycielowi możliwość zabezpieczenia jego roszczeń a w konsekwencji zagwarantować realną szansę na uzyskanie zaspokojenia w przyszłości. W realiach rozpoznawanej sprawy wierzyciel będzie mógł na przykład ustanowić na udziale L. G. obejmującym część ułamkową nieruchomości wspólnej – hipoteki przymusowej zgodnie z art. 65 ust. 3 w zw. z art. 109 ust. 1 ustawy z dnia 6 lipca 1982r o księgach wieczystych i hipotece. W praktyce zatem, szanse powoda na uzyskanie zaspokojenia wierzytelności w przyszłości nie są iluzorycznie, zwłaszcza wobec faktu stopniowego spłacania przez pozwanych aktualnych wierzycieli hipotecznych.

W tym stanie rzeczy Sąd Okręgowy podziela w pełni stanowisko Sądu Rejonowego, iż w realiach niniejszej sprawy powód – wierzyciel wykazał spełnienie przesłanek z art. 52 § 1a kro. Po pierwsze dysponuje on tytułem wykonawczym przeciwko jednemu z pozwanych małżonków. Po drugie, z uwagi na deliktowe źródło zobowiązania stwierdzonego tytułem wykonawczym wierzyciel nie może otrzymać klauzuli wykonalności przeciwko małżonkowi dłużnika z ograniczeniem jego odpowiedzialności do majątku objętego wspólnością majątkową. W tym kontekście bez znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy pozostają wywody apelacji odnoszące się do naruszenia przepisów postępowania albowiem dotyczę one ustalenia faktów całkowicie w sprawie nieistotnych.

Ustanowienie w niniejszej sprawie rozdzielności majątkowej nie naraża pozwanej na utratę mieszkania albowiem nadal pozostaje ona współwłaścicielką nieruchomości. Działań wierzyciela nie sposób oceniać w kategoriach chęci szykanowania pozwanych, zwłaszcza mając na uwadze jego słuszny interes w dążeniu do zabezpieczenia swojej wierzytelności poprzez wpisanie hipoteki przymusowej. W tym stanie rzeczy jak słusznie wywiódł Sąd Rejonowy działanie powoda nie stanowi nadużycia prawa w rozumieniu art. 5 K.c.

O kosztach procesu orzeczono na podstawie art. 98 § 1 i 3 kpc w zw. z art. 108 § 1 kpc , zasądzając od pozwanych solidarnie na rzecz powoda 360 złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym.

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE