UZASADNIENIE

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. decyzją z 21 lutego 2017 r., powołując się na ustawę z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. 2016 r., poz. 887) oraz Rozporządzenie Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. z 1983 r., poz. 43 ze zm.) odmówił M. O. prawa do emerytury w niższym wieku emerytalnym z tytułu pracy w warunkach szczególnych. Organ rentowy wskazał, iż wnioskodawca na dzień 1 stycznia 1999 r. legitymuje się stażem ubezpieczeniowym w łącznym wymiarze 24 lata i 4 miesiące i nie spełnia przesłanki posiadania stażu pracy w warunkach szczególnych w wymiarze co najmniej 15 lat, a jedynie 6 lat, 8 miesięcy i 10 dni. Organ rentowy do ogólnego stażu pracy nie zaliczył okresu pracy w gospodarstwie rolnym rodziców od 28 czerwca 1972 r. do 1 września 1973 r., gdyż z przedłożonych dokumentów wynikało, że rodzice wnioskodawcy byli posiadaczami gospodarstwa rolnego dopiero od 1974 r.

Odwołanie od powyższej decyzji złożył M. O.. Wniósł o doliczenie do stażu pracy okresu pracy w gospodarstwie rolnym rodziców.

Organ rentowy w odpowiedzi na odwołanie wniósł o jego oddalenie.

Sąd Okręgowy w Łomży wyrokiem z 5 października 2017 r. zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał M. O. prawo do emerytury w wieku obniżonym od 1 listopada 2016 r. (punkt 1), nie stwierdzając jednocześnie odpowiedzialności organu rentowego za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji o przyznaniu prawa do świadczenia (punkt 2).

Sąd pierwszej instancji ustalił, że M. O. (ur. (...)) w dniu 8 czerwca 2016 r. złożył wniosek o emeryturę. Decyzją z 23 sierpnia 2016 r. ZUS odmówił mu przyznania emerytury. Na skutek odwołania od ww. decyzji Sąd Okręgowy w Łomży wyrokiem z 22 listopada 2016 r. oddalił odwołanie i wniosek o doliczenie do stażu pracy ubezpieczeniowego okresu pracy w gospodarstwie rolnym rodziców przekazał organowi rentowemu do rozpoznania (III U 388/16). Decyzją z 21 lutego 2017 r. (obecnie zaskarżoną) ZUS ponownie odmówił M. O. prawa do emerytury w niższym wieku emerytalnym z tytułu pracy w warunkach szczególnych.

Z ustaleń Sądu Okręgowego wynikało, że M. O. 28 czerwca 1972 r. ukończył 16 lat, ukończył szkołę podstawową i do chwili podjęcia nauki w szkole zawodowej pracował na gospodarstwie rolnym rodziców o powierzchni ok. 8 ha, położonym w miejscowości S.. Szkołę zawodową rozpoczął 1 września 1973 r. i ukończył ją 27 sierpnia 1976 r. Gospodarstwo rolne należało do dziadka odwołującego, T. O., który zmarł 5 marca 1970 r. Jako spadkobiercy pozostali syn Z. O. – ojciec odwołującego oraz córka T. K., która opuściła gospodarstwo w 1954 r. Na podstawie ustawy z 26 października 1971 r. o uregulowaniu własności gospodarstw rolnych rodzice odwołującego stali się z mocy prawa właścicielami gospodarstwa rolnego położonego we wsi S. o pow. 8,7580 ha składającego się z działek nr (...), 222a, 370, 691, 692, 693 i 857, co zostało stwierdzone w akcie własności ziemi z 13 grudnia 1973 r. M. O. miał pięcioro rodzeństwa, w tym dwóch starszych braci. W czasie kiedy ukończył 16 lat, jeden ze starszych braci uczył się w technikum w O. i przyjeżdżał do domu na soboty i niedziele, drugi zaś przebywał w wojsku. W gospodarstwie hodowano 4 krowy, konia i kilka świń. Odwołujący pracował przy wszystkim pracach związanych z prowadzeniem gospodarstwa rolnego, tj. przy gnaniu krów, oborniku, młóceniu, pracach polowych, woził mleko do mleczarni.

Powyższe Sąd Okręgowy ustalił na podstawie dokumentów oraz zeznań odwołującego i świadków. W oparciu o akta uwłaszczeniowe Sąd ustalił, że w dniu ukończenia przez odwołującego 16 roku życia jego rodzice prowadzili gospodarstwo rolne uprzednio należące do dziadka wnioskodawcy. Na podstawie ustawy z 26 października 1971 r. o uregulowaniu własności gospodarstw rolnych własność nieruchomości nabywały bowiem osoby, które posiadały ją samoistnie na dzień 4 listopada 1971 r. Wydanie wskazanego aktu własności ziemi na rzecz rodziców odwołującego wskazuje zatem, że już w dacie 4 listopada 1971 r. byli oni samoistnymi posiadaczami nieruchomości rolnych. Na podstawie zeznań odwołującego oraz świadków Sąd ustalił, że odwołujący w okresie od 28 czerwca 1972 r. do 1 września 1973 r. nie uczył się, pracował w gospodarstwie rolnym rodziców, gdzie wykonywał wszystkie prace typowe dla rodzaju oraz wielkości gospodarstwa rolnego. Zdaniem Sądu, uwzględniając zasady doświadczenia życiowego oraz ówczesny stopień rozwoju mechanizacji, prace te odwołujący wykonywał stale i co najmniej w wymiarze 4 godzin dziennie, czyli przez połowę ustawowego czasu pracy.

Poza sporem było, że M. O. od 24 maja 1979 r. do 28 lutego 1995 r. pracował w Przedsiębiorstwie Budowlano-Usługowym w G. (wcześniej Przedsiębiorstwo Budownictwa Rolniczego w G.), tj. przez 15 lat, 9 miesięcy i 5 dni. Sporne było, czy cały ww. okres należy zaliczyć do stażu pracy w warunkach szczególnych.

Sąd Okręgowy ustalił, że M. O., będąc zatrudnionym w Przedsiębiorstwie Budowlano-Usługowym w G. pracował na następujących stanowiskach:

- od 24 maja 1979 r. do 28 listopada 1989 r. – na stanowisku robotnika budowlanego (betoniarza, brygadzisty-betoniarza), tj. 10 lat 6 miesięcy i 5 dni. W międzyczasie był przenoszony: na okres od 15 listopada 1982 r. do 30 kwietnia 1983 r. na stanowisko palacza (...) ( Zakład Produkcji (...)); na okres od 14 listopada 1984 r. do 30 kwietnia 1983 r. (prawidłowo:1985 r.) na stanowisko palacza w (...) na okres palenia w kolumnie,

- od 29 listopada 1989 r. do 28 listopada 1989 r. (prawidłowo: 28 lutego 1995 r.) – na stanowisku operatora suwnicy, tj. 5 lat i 3 miesiące.

Organ rentowy zaliczył odwołującemu do stażu pracy w warunkach szczególnych okresy: od 12 maja 1982 r. do 14 listopada 1982 r., od 24 stycznia 1985 r. do 28 listopada 1989 r., od 1 stycznia 1990 r. do 30 czerwca 1990 r. i od 1 grudnia 1990 r. do 30 września 1991 r.

Zgodnie z opinią biegłego z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy odwołujący pracując na stanowisku:

1. robotnik budowalny (betoniarz, betoniarz brygadzista) wykonywał prace w warunkach szczególnych wymienione w Wykazie A, Dziale V „W budownictwie i przemyśle materiałów budowlanych” poz. 4 - prace zbrojarskie i betoniarskie, załącznika Nr 1 do rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r.;

2. palacz (...) wykonywał prace w warunkach szczególnych wymienione w Wykazie A, Dziale XIV „prace różne”, poz. 1 - prace nie zautomatyzowane palaczy i rusztowych kotłów parowych lub wodnych typu przemysłowego;

3. operator suwnicy wykonywał prace w warunkach szczególnych wymienione w Wykazie A, Dziale V „W budownictwie i przemyśle materiałów budowlanych”, poz. 3 - prace maszynistów ciężkich maszyn budowalnych lub drogowych.

Sąd Okręgowy podzielił wnioski biegłego, zgodnie z którymi praca odwołującego na wszystkich ww. stanowiskach jest pracą wykonywaną w warunkach szczególnych w oparciu o wymagania rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. Organ rentowy kwestionował opinię biegłego jedynie w części dotyczącej zaliczenia do szczególnych warunków pracy odwołującego na stanowisku palacza. Na tej podstawie organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania. Okresy pracy odwołującego na stanowisku palacza wynoszą 5 miesięcy i 16 dni oraz 5 miesięcy i 17 dni.

Zdaniem Sądu Okręgowego organ rentowy nie zakwestionował skutecznie opinii biegłego. Biegły wyjaśnił, że z informacji znajdujących się na k. 18, 19 20 i 21 akt osobowych może wynikać, że praca odwołującego polegała na wykonywaniu czynności związanych z obsługą kolumn parnikowych podczas procesu prefabrykacji betonu w Zakładzie Produkcji (...). Tym samym praca ta polegała na obsłudze parników (kotłów) biorących udział w procesie wytwarzania elementów prefabrykatów betonu. Sąd Okręgowy uwzględnił opinię biegłego w tej części. Opinia ta była zgodna z zeznaniami odwołującego, który wskazał że nie był palaczem kotłów c.o., tylko kolumn parnikowych na świeżym powietrzu. Podał, że do jego obowiązków należało wytwarzanie pary i podgrzanie elementów układanych w stosy. Odwołujący wyjaśnił, że chodziło o to aby elementy odlane wyprodukowane wyparzyć, aby następnego dnia nadawały się do budowania. Podał, że obsługiwał diwe takie kolumny jednocześnie. Nalewał wodę, wsypywał węgiel i utrzymywał temperaturę, aby wytwarzała się para. W świetle powyższego Sąd Okręgowy nie miał wątpliwości, że praca odwołującego na stanowisku palacza była pracą w warunkach szczególnych w oparciu o wymagania określone w Wykazie A, Dziale IV, poz. 1 stanowiącym załącznik do rozporządzenia z 7 lutego 1983 r.

Sąd Okręgowy odwołał się do przepisów wskazujących warunki otrzymania prawa do emerytury w niższym wieku emerytalnym z tytułu pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze: art. 32 i art. 184 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych i przepisy § 4 i § 2 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Nadto odwołał się do art. 10 ust. 1 pkt 3 ww. ustawy, zgodnie z którym przy ustalaniu prawa do emerytury oraz przy obliczaniu jej wysokości uwzględnia się również – traktując je jak okresy składkowe – przypadające przed dniem 1 stycznia 1983 r. okresy pracy w gospodarstwie rolnym po ukończeniu 16 roku życia, jeżeli okresy składkowe i nieskładkowe, ustalone na zasadach określonych w art. 5-7 tej ustawy, są krótsze od okresu wymaganego do przyznania emerytury, w zakresie niezbędnym do uzupełnienia tego okresu.

W ocenie Sądu pierwszej instancji, materiał dowodowy zgromadzony w aktach ZUS oraz w toku postępowania przed Sądem dawał podstawy do przyjęcia, iż odwołujący spełnił na dzień 1 stycznia 1999 r. warunek posiadania ogólnego stażu ubezpieczeniowego w wymiarze co najmniej 25 lat. Organ rentowy do ogólnego stażu pracy zaliczył 24 lata i 4 miesiące. Dodatkowo na podstawie art. 10 ust. 1 pkt 3 ww. ustawy należało zaliczyć udowodniony w toku postępowania przed Sądem okres pracy w gospodarstwie rolnym rodziców wykonywanej przez odwołującego po ukończeniu przez niego 16 roku życia - od 28 czerwca 1972 r. do 1 września 1973 r.

M. O. spełnił również warunek pracy w warunkach szczególnych przez okres 15 lat, gdyż od 24 maja 1979 r. do 28 lutego 1995 r. pracując w Przedsiębiorstwie Budowlano-Usługowym w G. wykonywał pracę w warunkach szczególnych stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Sąd uznał, że nie było podstaw do wyłącznie okresów pracy odwołującego na stanowisku palacza w wymiarze 5 miesięcy i 16 dni oraz 5 miesięcy i 17 dni.

Mając powyższe na uwadze, Sąd Okręgowy uznał, że M. O. spełnił wszystkie warunki określonych w art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych uprawniające go do uzyskania świadczenia emerytalnego w wieku obniżonym. Sąd Okręgowy, kierując się dyspozycją art. 129 ust. 1 ww. ustawy przyznał M. O. prawo do emerytury w wieku obniżonym od 1 listopada 2016 r., tj. od miesiąca, w którym zgłosił wniosek. Dlatego też, na zasadzie art. 477¹⁴ § 2 k.p.c. Sąd Okręgowy dokonał stosownej zmiany zaskarżonej decyzji. Jednocześnie Sąd Okręgowy nie stwierdził odpowiedzialności organu rentowego określonej w art. 118 ust. 1a ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych z uwagi na fakt, że do wydania prawidłowego wyroku w przedmiotowej sprawie niezbędne było przeprowadzenie przez Sąd pogłębionego postępowania dowodowego w celu ustalenia kwestionowanych okresów zatrudnienia.

Apelację od powyższego wyroku wniósł organ rentowy. Zaskarżył wyrok w zakresie punktu I i zarzucił naruszenie:

1. przepisów prawa materialnego:

- art. 184 w zw. z art. 32 ustawy o emeryturach i rentach z FUS w związku z poz. 1 działu XIV wykazu A załącznika do rozporządzenia z 7 lutego 1983 r., poprzez błędną wykładnię polegającą na przyjęciu, że praca palacza kolumny parnikowej w Zakładzie Produkcji (...) w Przedsiębiorstwie Budowlano-Usługowym w G. w okresie od 15 listopada 1982 r. do 30 kwietnia 1983 r. (tj. 5 miesięcy i 16 dni) oraz od 14 listopada 1984 r. do 30 kwietnia 1985 r. (tj. 5 miesięcy i 17 dni) - łącznie 11 miesięcy i 3 dni, jest tożsama z pracą określoną w dziale XIV poz. 1 wykazu A jako „prace niezautomatyzowane palaczy i rusztowych kotłów parowych lub wodnych typu przemysłowego";

2. przepisów prawa procesowego:

- art. 233 § 1 k.p.c. poprzez niewłaściwą ocenę zebranego w sprawie materiału dowodowego, który nie dawał podstaw do uznania pracy odwołującego na stanowisku palacza za pracę w szczególnych warunkach, z uwagi na brak parametrów technicznych obsługiwanego parnika.

Wskazując na powyższe podstawy apelacji organ rentowy wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie odwołania od decyzji ZUS, a w razie nieuwzględnienia tego wniosku o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja organu rentowego nie jest zasadna.

Zdaniem Sądu Apelacyjnego Sąd pierwszej instancji dokonał w sprawie prawidłowych ustaleń faktycznych, znajdujących należyte umocowanie w zgromadzonym w sprawie materiale dowodowym i nie naruszył zasady swobodnej oceny dowodów wyrażonej w art. 233 § 1 k.p.c. W konsekwencji Sąd prawidłowo zastosował również przepisy prawa materialnego i zasadnie uznał, że M. O. spełnia wszystkie warunki do przyznania prawa do emerytury.

M. O. domagał się w niniejszym postępowaniu przyznania prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym. Zgodnie z treścią art. 184 ust. 1 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, ubezpieczonym urodzonym po 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu niższego wieku emerytalnego, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy (tj. w dniu 1 stycznia 1999 r.) osiągnęli okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymagany w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 65 lat - dla mężczyzn oraz posiadają niezbędny okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27, tj. co najmniej 25 lat dla mężczyzn. Warunkiem uzyskania emerytury wcześniejszej jest również nieprzystąpienie do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenie wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem ZUS, na dochody budżetu państwa (art. 184 ust. 2).

Zgodnie z art. 32 ust. 4 ww. ustawy, wiek emerytalny, rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki, na podstawie których ubezpieczonym przysługuje prawo do emerytury, ustala się na podstawie przepisów dotychczasowych. W tym względzie ustawa odsyła do przepisów rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Zgodnie z § 4 rozporządzenia, pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazie A nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki: osiągnął wiek emerytalny wynoszący 60 lat dla mężczyzn i ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

Na etapie postępowania apelacyjnego bezsporne jest osiągnięcie przez wnioskodawcę wieku 60 lat oraz spełnienie przesłanki posiadania ogólnego okresu składkowego i nieskładkowego w wymaganym wymiarze 25 lat. Organ rentowy uznał bowiem za udowodnione 24 lata i 4 miesiące okresów składkowych i nieskładkowych, natomiast postępowanie dowodowe przeprowadzone przez Sąd Okręgowy pozwoliło na uzupełnienie stażu pracy wnioskodawcy okresem pracy w gospodarstwie rolnym rodziców po ukończeniu 16 roku życia, tj. od 28 czerwca 1972 r. do 1 września 1973 r., w zakresie niezbędnym do uzupełnienia stażu pracy do wymaganych 25 lat, na podstawie art. 10 ust. 1 pkt 3 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Organ rentowy nie zakwestionował tych ustaleń. Sporna pozostaje natomiast wyłącznie przesłanka legitymowania się 15 - letnim stażem pracy w warunkach szczególnych.

Organ rentowy kwestionuje w apelacji wyłącznie możliwość zaliczenia do stażu pracy w warunkach szczególnych dwóch okresów zatrudnienia M. O. na stanowisku palacza kolumny parnikowej w Zakładzie Produkcji (...) w Przedsiębiorstwie Budowlano-Usługowym w G., tj.: od 15 listopada 1982 r. do 30 kwietnia 1983 r. (tj. 5 miesięcy i 16 dni) oraz od 14 listopada 1984 r. do 30 kwietnia 1985 r. (tj. 5 miesięcy i 17 dni) - łącznie 11 miesięcy i 3 dni.

Tym samym, za bezsporne należy uznać, iż wnioskodawca pracował w warunkach szczególnych we wszystkich pozostałych okresach zatrudnienia w ww. zakładzie pracy, tj.:

- od 24 maja 1979 r. do 14 listopada 1982 r., od 1 maja 1983 r. do 13 listopada 1984 r., od 1 maja 1985 r. do 28 listopada 1989 r. na stanowisku robotnika budowlanego (betoniarza, brygadzisty-betoniarza), gdzie wykonywał prace wymienione w Wykazie A, Dziale V, poz. 4 załącznika Nr 1 do rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. - prace zbrojarskie i betoniarskie,

- od 29 listopada 1989 r. do 28 lutego 1995 r. – na stanowisku operatora suwnicy - prace wymienione w Wykazie A, Dziale V, poz. 3 - prace maszynistów ciężkich maszyn budowalnych lub drogowych. Łącznie okresy niesporne wynoszą więc 14 lat, 10 miesięcy i 2 dni.

Należy jednak zauważyć, że niezależnie od zawartych w apelacji zarzutów co do braku możliwości zaliczenia do stażu pracy w warunkach szczególnych okresów zatrudnienia M. O. na stanowisku palacza w Przedsiębiorstwie Budowlano-Usługowym w G., wnioskodawca nawet bez tych okresów legitymuje się wymaganym 15 – letnim okresem pracy w warunkach szczególnych. Zaliczeniu do tych okresów podlega bowiem okres służby wojskowej odbywanej przez wnioskodawcę od 26 kwietnia 1978 r. do 20 maja 1979 r. (w wymiarze 1 roku i 24 dni). Okres ten został pominięty zarówno przez organ rentowy, jak i przez Sąd pierwszej instancji przy obliczaniu stażu pracy wnioskodawcy w warunkach szczególnych, a jest on dłuższy niż sporne okresy pracy na stanowisku palacza.

Bezspornie bezpośrednio przed podjęciem służby wojskowej wnioskodawca nigdzie nie pracował. Natomiast po zakończeniu służby, od 24 maja 1979 r. podjął pracę w Przedsiębiorstwie Budowlano-Usługowym w G. w charakterze betoniarza, brygadzisty betoniarza. Okres zatrudnienia na tym stanowisku został prawidłowo zaliczony przez Sąd Okręgowy do stażu pracy w warunkach szczególnych, jako wymieniony w Wykazie A dziale V (w budownictwie i przemyśle materiałów budowlanych) pod poz. 4 - prace zbrojarskie i betoniarskie. Sąd Apelacyjny w pełni podziela i przyjmuje za własne ustalenia faktyczne i rozważania prawne Sądu pierwszej instancji w tym zakresie. Ponadto, okres ten nie został zakwestionowany przez organ rentowy w apelacji i w ocenie Sądu, nie stanowi obecnie przedmiotu sporu. Skoro zatem po odbyciu zasadniczej służby wojskowej wnioskodawca bezspornie został zatrudniony w warunkach szczególnych, to należało ocenić, czy do stażu pracy w warunkach szczególnych można zaliczyć również czas odbywania służby wojskowej.

W dotychczasowym orzecznictwie Sądu Najwyższego problematyka kwalifikacji służby wojskowej do celów emerytalnych była już wielokrotnie analizowana w różnych aspektach. W uchwale składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z 16 października 2013 r., III UZP 6/13 stwierdzono, że czas zasadniczej służby wojskowej odbytej w okresie obowiązywania art. 108 ust. 1 ustawy z dnia 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej zalicza się - na warunkach wynikających z tego przepisu - do okresu pracy wymaganego do nabycia prawa do emerytury w niższym wieku emerytalnym. Rozważania prawne zawarte w tej uchwale znalazły odzwierciedlenie w późniejszym orzecznictwie, w którym poddawano kwalifikacji okresy niezawodowej służby wojskowej pełnionej przez ubezpieczonych do 31 grudnia 1997 r. (por. przykładowo wyroki Sądu Najwyższego z 21 stycznia 2014 r., I UK 96/13, LEX nr 1498597; z 6 lutego 2014 r., II UK 349/12, LEX nr 1660824 oraz z 8 kwietnia 2014 r., II UK 424/13, LEX nr 1466629, a także wyroki Sądów Apelacyjnych: w G. z 14 listopada 2013 r., III AUa 369/13, LEX nr 1415843; w Ł. z 23 stycznia 2014 r., III AUa 422/13, LEX nr 1430714; w B. z 8 lipca 2014 r., III AUa 148/14, LEX nr 1493855, w Ł. z 11 lipca 2014 r., III AUa 96/14, LEX nr 1511682 oraz w S. z 16 października 2014 r., III AUa 105/14, LEX nr 1624028).

Z wymienionych orzeczeń można wyprowadzić generalny wniosek, zgodnie z którym zaliczenie okresu niezawodowej służby wojskowej do okresu pracy w szczególnych warunkach, od czego zależy ustalenie prawa do emerytury w obniżonym wieku, jest możliwe w sytuacji, gdy pracownik wykonujący pracę w szczególnych warunkach został powołany do wojska i po zwolnieniu ze służby wojskowej w przepisanym terminie (30 dni) zgłosił powrót do tej samej pracy, którą wykonywał bezpośrednio przed rozpoczęciem służby.

Zagadnieniem możliwości uwzględnienia okresu zasadniczej służby w ramach stażu pracy w warunkach szczególnych w sytuacji, w której powołanie dotyczyło osób niepozostających w stosunku pracy zajmował się natomiast Sąd Najwyższy w wyroku z 5 sierpnia 2014 r., I UK 442/13 (LEX nr 1491097). W wyroku tym uznano, że czas zasadniczej służby wojskowej zalicza się do okresu pracy wymaganego do nabycia emerytury w niższym wieku emerytalnym (na zasadach wynikających z art. 184 w związku z art. 32 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS) także wtedy, gdy żołnierz przed powołaniem do zasadniczej służby wojskowej nie był zatrudniony, ale po zwolnieniu z tej służby w ciągu 30 dni podjął zatrudnienie i pracował w szczególnych warunkach pracy. Sąd Najwyższy wyszedł między innymi z założenia, że osoby, które przed powołaniem do służby wojskowej nie podjęły zatrudnienia, nie powinny być traktowane gorzej niż ubezpieczeni, którzy przed wcieleniem do wojska "zdążyli" rozpocząć zatrudnienie w warunkach szczególnych i kontynuowali je po przerwie spowodowanej służbą wojskową. Sąd Najwyższy zaznaczył, że służba wojskowa stanowi takie samo obciążenie dla osoby, która przed rozpoczęciem służby była zatrudniona w warunkach szczególnych, jak i dla osoby, która służbą wojskową wcale nie pracowała. Sąd Najwyższy wskazał też, że na podstawie art. 2, art. 32 ust. 1 i art. 67 ust. 1 Konstytucji RP można więc zasadnie wywodzić, że zatrudnienie (brak zatrudnienia) ubezpieczonego przed rozpoczęciem służby wojskowej nie stanowi cechy, która dostatecznie usprawiedliwiałaby różnicowanie sytuacji prawnej ubezpieczonych w zakresie nabywania przez nich uprawnień emerytalnych z tytułu pracy w szczególnych warunkach.

W podobnym duchu wypowiedział się Sąd Apelacyjny w Łodzi w wyroku z 29 kwietnia 2015 r., (III AUa 648/ 14, Lex nr 1747532) wskazując, że czas zasadniczej służby wojskowej może być zaliczony do okresu pracy wymaganego do nabycia emerytury w wieku niższym także wówczas, gdy żołnierz przed powołaniem do zasadniczej służby wojskowej nie był zatrudniony, ale po jej zakończeniu w ciągu 30 dni podjął zatrudnienie i pracował w szczególnych warunkach pracy.

Sąd Najwyższy w uzasadnieni uchwały z 2 lipca 2015 r., (III UZP 4/15, Biul.SN 2015/7/18-19) dokonał szczegółowej analizy dotychczasowego orzecznictwa w omawianej materii i w której m.in. jednoznacznie zaakceptowano stanowisko (uznane już zresztą w orzecznictwie sądów powszechnych) o wliczeniu czasu odbywania zasadniczej służby wojskowej do okresu zatrudnienia w zakresie uprawnień emerytalnych żołnierzowi, który przed służbą nie był zatrudniony, a po zwolnieniu przystąpił do wykonywania zatrudnienia kwalifikowanego jako praca w warunkach szczególnych. Sąd Apelacyjny rozpoznający niniejszą sprawę również w pełni podziela ten pogląd.

W kontekście powyższego należy uznać, że okres odbywania przez wnioskodawcę zasadniczej służby wojskowej od 26 kwietnia 1978 r. do 20 maja 1979 r. (książeczka wojskowa – k. 11 akt ZUS) podlega zaliczeniu do stażu pracy w warunkach szczególnych, gdyż w ciągu 30 dni od zakończenia służby podjął on zatrudnienie w warunkach szczególnych (w dniu 24 maja 1979 r.). Po uwzględnieniu tego okresu (wynoszącego 1 rok i 24 dni), wnioskodawca dysponuje niezbędnym 15 - letnim stażem pracy w warunkach szczególnych, nawet w sytuacji nieuwzględnienia okresu pracy w charakterze palacza w Przedsiębiorstwie Budowlano-Usługowym w G. (w wymiarze 11 miesięcy i 3 dni). Dlatego też Sąd Apelacyjny uznał, że wnioskodawca spełnił wszystkie warunki do przyznania prawa do emerytury w obniżonym wieku na podstawie art. 184 w zw. z art. 32 ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Mając na uwadze powyższe Sąd oddalił apelację na podstawie art. 385 k.p.c.

SSA Alicja Sołowińska SSA Dorota Elżbieta Zarzecka SSA Marek Szymanowski

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE