UZASADNIENIE

Sąd Rejonowy w Częstochowie postanowieniem z dnia 19 listopada 2013 roku, wydanym w sprawie XVI W 1181/13, na podstawie art. 5 § 1 pkt 2 k.p.w. w związku z art. 62 § 2 k.p.w. oraz z art. 118 § 2 k.p.w. umorzył postępowanie w sprawie przeciwko R. W. obwinionemu o to, że: I) w N., w dniu 12 listopada 2012 r., jako osoba odpowiedzialna w hipermarkecie (...) wprowadził do obrotu 50 szt. substancji niebezpiecznej o nazwie „(...)” z oznakowaniem niespełniającym wymagań, a) określonych w art. 20 ust. 2 pkt 3 lit a ustawy z dn. 20.04.2011 r. o substancjach chemicznych i ich mieszaninach oraz § 6 ust. 1 pkt 3 rozporządzenia Ministra Zdrowia z dn. 20.04.2012 r. w sprawie oznakowania opakowań substancji niebezpiecznych i mieszanin niebezpiecznych poprzez nieuwidocznienie w oznakowaniu produktu nazw substancji niebezpiecznych oraz b) określonych w art. 20 ust. 2 pkt 4 w cyt. Ustawy o substancjach chemicznych oraz § 6 ust. 1 pkt 4 w cyt. Rozporządzenia Ministra Zdrowia – poprzez nieuwidocznienie piktogramu (...), tj. o czyn z art. 43 ust. 1 ustawy o substancjach chemicznych i ich mieszaninach; II) w tym samym miejscu, czasie i charakterze o którym mowa w pkt 1) wniosku, jako osoba odpowiedzialna, wbrew wymogom określonym w art. 22 ust. 3 w/cyt. ustawy o substancjach chemicznych oraz § 3 ust. 1 rozporządzenia Ministra z dn. 11.06.2012 r. w sprawie kategorii substancji niebezpiecznych i mieszanin niebezpiecznych, których opakowania zaopatruje się w zamknięcia utrudniające otwarcie ich przez dzieci i wyczuwalne dotykiem ostrzeżenie o niebezpieczeństwie przy 50 szt. substancji niebezpiecznej o nazwie „(...)” oraz 59 szt. substancji „(...)” nie zapewnił opakowań posiadających wyczuwalne dotykiem ostrzeżenie o niebezpieczeństwie, tj. o czyn z art. 46 ust. 1 ustawy o substancjach chemicznych i ich mieszaninach; - z uwagi na to, iż nie zawierają one znamion wykroczenia, kosztami postępowania obciążając Skarb Państwa.

Zażalenie na powyższe postanowienie wniósł oskarżyciel publiczny - (...) Wojewódzki Inspektor Inspekcji Handlowej, zaskarżając je w całości i zarzucając mu: a) na podstawie art. 427 § 1 oraz art. 438 pkt 1 k.p.k. w zw. z art. 109 § 2 k.p.s.w. obrazę przepisów prawa materialnego, to jest: art. 3 pkt 12 rozporządzenia (WE) nr 1907/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 18 grudnia 2006 r. w sprawie rejestracji, oceny, udzielania zezwoleń i stosowanych ograniczeń w zakresie chemikaliów ( (...)) i utworzenia (...) Agencji (...), zmieniającego dyrektywę 1999/45/WE oraz uchylającego rozporządzenie Rady (EWG) nr 793/93 i rozporządzenie Komisji (WE) nr 1488/94, jak również dyrektywę Rady 76/769/EWG i dyrektywy Komisji 91/155/EWG, 93/67/EWG, 93/105/WE i 2000/21/WE (Dz.Urz. UE L 396 z 30.12.2006, str. 1, z późn. zm.), zwanego dalej rozporządzeniem (...), w związku z art. 2 pkt 19 ustawy z dnia 25 lutego 2011 r. o substancjach chemicznych i ich mieszaninach (Dz. U. z 2011 r. Nr 63, poz. 322), poprzez ich niewłaściwą wykładnię i przyjęcie, iż odpowiedzialności za stwierdzone wykroczenia nie ponosi sprzedawca (obwiniony), a producent, który jest pierwszym ogniwem wprowadzającym towar do obrotu; b) na podstawie art. 427 § 1 oraz art. 438 pkt 1 k.p.k. w zw. z art. 109 § 2 k.p.s.w. obrazę przepisów prawa materialnego, to jest art. 6 § 2 Kodeks wykroczeń (Dz. U. z 2013, poz. 482) poprzez stwierdzenie braku w postępowaniu obwinionego winy – co skutkowało umorzeniem postępowania; c) na podstawie art. 427 § 1 oraz art. 438 pkt 2 k.p.k. w zw. z art. 109 § 2 k.p.s.w. obrazę przepisów postępowania mających wpływ na treść orzeczenia to jest art. 5 § 1 pkt 2 k.p.s.w. poprzez jego bezzasadne zastosowanie i umorzenie postępowania.

W konkluzji oskarżyciel publiczny wniósł o uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu w Częstochowie do ponownego rozpoznania.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Zażalenie (...) Wojewódzkiego Inspektora Inspekcji Handlowej jest bezzasadne.

Na wstępie, dla uporządkowania pola dalszych rozważań wskazać należy, iż choć obwinionemu R. W. zarzucono dokonanie czynów zabronionych godzących w regulacje art. 43 ust 1 i art. 46 ust 1 ustawy z dnia 25 lutego 2011 r. o substancjach chemicznych i ich mieszaninach, to niezbędnym jest podkreślenie - mimo tego, że jest to truizmem - iż oceniana sprawa R. W. dotyczy co do zasady całości regulacji zawartych w ustawie z dnia 25 lutego 2011 r. o substancjach chemicznych i ich mieszaninach (zwanej dalej ustawą), a nie tylko jej zapisów umieszczonych w rozdziale 7 – „Przepisy karne”, jak zdaje się to widzieć oskarżyciel publiczny. Z tego też powodu szerszej analizie całości wymowy tego aktu prawnego należy poświęcić uwagę, albowiem bez tego zabiegu nie sposób scharakteryzować zakresu penalizacji czynów zabronionych w rozdziale 7 owej ustawy opisanych.

I tak, art. 43 ust 1 ustawy, pod zarzutem naruszenia którego staje obwiniony R. W., penalizuje zachowanie polegające na wprowadzaniu do obrotu substancji niebezpiecznej lub mieszaniny niebezpiecznej, lub mieszaniny wymagającej szczególnego sposobu oznakowania, bez oznakowania wymaganego przepisami art. 20 lub z oznakowaniem niespełniającym tych wymagań. Z kolei art. 46 ust 1 ustawy, pod zarzutem naruszenia którego również staje obwiniony, penalizuje zachowania polegające na niezapewnieniu, wbrew przepisowi art. 22, wymaganych opakowań substancji niebezpiecznych i mieszanin niebezpiecznych.

W związku z tym, iż opis czynu zawarty w art. 43 ust 1 w pełni odwołuje się do dyspozycji art. 20 ustawy, zaś opis czynu zawarty w art. 46 ust 1 w pełni odwołuje się do dyspozycji art. 22 ustawy wskazać należy, iż owe przepisy, czyli art. 20 oraz art. 22 ustawy regulują zasady oznakowania oraz opakowania substancji niebezpiecznych i mieszanin niebezpiecznych, co trzeba podkreślić - wprowadzanych do obrotu. Nadto, co również istotne, są one umieszczone w rozdziale noszącym tytuł „Klasyfikacja, oznakowanie, opakowania, obrót i stosowanie substancji i ich mieszanin”, na wstępie którego, w art. 18, mowa jest o jego zakresie regulacji, odnoszącym się – co wprost z ustawy wynika – do producentów, importerów i dystrybutorów substancji (które nie zostały umieszczone w tabeli 3.2 załącznika VI do rozporządzenia nr 1272/2008).

Mając na względzie wskazane regulacje ustawy o substancjach chemicznych i ich mieszaninach Sąd Okręgowy w składzie rozpoznającym sprawę stwierdza, podzielając stanowisko Sądu Rejonowego, iż zakresem penalizacji zarówno czynu zabronionego z art. 43 ust 1 ustawy, jak i czynu zabronionego z art. 46 ust 1 ustawy, objęte są jedynie zachowania – polegające na niezapewnieniu oznakowania substancji niebezpiecznych i mieszanin niebezpiecznych wprowadzanych do obrotu, niezapewnieniu szczególnego sposobu ich oznakowania lub oznakowania spełniającego stosowne wymagania, jak i na niezapewnieniu wymaganych opakowań substancji niebezpiecznych i mieszanin niebezpiecznych wprowadzanych do obrotu – podejmowane tylko i wyłącznie przez podmiot do obrotu je wprowadzający, którym może być, jak stanowi ustawa, producent, importer, dystrybutor, dostawca albo dalszy użytkownik.

Tu z kolei wskazać należy, aby wyjaśnić powyższe pojęcia, że stosownie do dyspozycji zawartych w art. 2 ustawy producent to osoba fizyczna lub prawna wytwarzającą substancję na terytorium Wspólnoty (pkt 8); importer to osoba fizyczna lub prawna odpowiedzialna za import (pkt 11); dystrybutor to osoba fizyczna lub prawna, w tym osoba prowadzącą handel detaliczny, która wyłącznie magazynuje oraz wprowadza do obrotu substancję w jej postaci własnej lub jako składnik mieszaniny, udostępniając ją stronom trzecim (pkt 13); dostawca to producent, importer, dalszy użytkownik lub dystrybutor wprowadzający do obrotu: substancję w jej postaci własnej lub jako składnik mieszaniny, lub też mieszaninę albo wyrób do obrotu (pkt 14 i 15); dalszy użytkownik to osoba fizyczna lub prawna, niebędącą producentem ani importerem, która używa substancji w jej postaci własnej lub jako składnika mieszaniny, podczas prowadzonej przez siebie działalności przemysłowej lub innej działalności zawodowej (pkt 12). Mówiąc inaczej, podmiotem wprowadzającym omawiane produkty do obrotu w rozumieniu ustawy mogą być uczestnicy łańcucha dostaw, czyli właśnie producent, importer, dystrybutor, dostawca albo dalszy użytkownik.

Dla wzmocnienia powyższego stanowiska należy odwołać się do wymowy preambuły i art. 1 stanowiącego filar ustawy o substancjach chemicznych i ich mieszaninach rozporządzenia (WE) nr 1907/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 18 grudnia 2006 r. w sprawie rejestracji, oceny, udzielania zezwoleń i stosowanych ograniczeń w zakresie chemikaliów ( (...)) i utworzenia (...) Agencji (...), zmieniające dyrektywę 1999/45/WE oraz uchylające rozporządzenie Rady (EWG) nr 793/93 i rozporządzenie Komisji (WE) nr 1488/94, jak również dyrektywę Rady 76/769/EWG i dyrektywy Komisji 91/155/EWG, 93/67/EWG, 93/105/WE i 2000/21/WE (Dz.U.UE L z dnia 30 grudnia 2006 r.). Preambuła wskazuje bowiem wprost, iż niniejsze rozporządzenie określa szczegółowe obowiązki i zobowiązania producentów, importerów i dalszych użytkowników substancji w postaci własnej lub w mieszaninach i w wyrobach, zaś ust 3 art. 1 mówi, iż niniejsze rozporządzenie jest oparte na zasadzie, zgodnie z którą do producentów, importerów i dalszych użytkowników należy zagwarantowanie, że substancje, które produkują, wprowadzają do obrotu lub stosują, nie wpływają w sposób szkodliwy na zdrowie człowieka ani na środowisko.

Odnosząc się wprost do materii faktycznej analizowanej sprawy stwierdzić trzeba, iż obwiniony R. W. niewątpliwie nie jest producentem, importerem, dystrybutorem, dostawcą albo dalszym użytkownikiem substancji w rozumieniu analizowanej ustawy z dnia 24 lutego 2011 r., co już samo w sobie wyklucza w ocenie Sądu Okręgowego możliwość analizowania jego zachowania przez pryzmat przepisów karnych w niej zawartych, bez względu na to, czy zachowanie obwinionego (o czym będzie jeszcze mowa w dalszej części uzasadnienia) można byłoby uznać za wprowadzanie owych substancji do obrotu. Z tej już tylko przyczyny zaskarżone postanowienie należało utrzymać w mocy.

Kontynuując, kolejnym jednak zagadnieniem, na którym słusznie skupił się Sąd Rejonowy, była odpowiedź na pytanie, czy obwinionemu R. W. – nawet gdyby uznać go za osobę podlegającą regulacji omawianych przepisów karnych ustawy o substancjach chemicznych i ich mieszaninach – można zarzucić, iż wprowadzał on do obrotu substancję niebezpieczną z oznakowaniem niespełniającym opisanych w ustawie wymagań, niebędącą w sposób należyty, czyli również w ustawie szczegółowo opisany, opakowaną.

Tu wskazać należy, iż mimo tego, że ustawa zawiera autonomiczną definicję w tym przedmiocie, stanowiąc, iż „wprowadzenie do obrotu oznacza odpłatne lub nieodpłatne dostarczenie lub udostępnienie stronie trzeciej. Import jest równoznaczny z wprowadzeniem do obrotu” (art. 2 pkt 19), nie wydaje się zasadne konstruowanie odmiennych znaczeń omawianego terminu na użytek każdego z przepisów, w których ustawodawca od "wprowadzenia do obrotu" uzależnia wystąpienie określonych skutków prawnych. Z kolei wprowadzenie do obrotu można określić, na co wskazuje się w cywilistyce, jako pierwsze działanie, polegające na przekazaniu produktu lub substancji osobie trzeciej, z równoczesnym ujawnieniem intencji odnośnie do takiej możliwości. Decyzja o wprowadzeniu do obrotu rozpoczyna więc łańcuch wymiany produktu lub substancji, który można nazwać obrotem, a uczestników tej wymiany, co oczywiste, może być nieskończenie wiele. Produkt lub substancja musi więc od tej chwili, czyli od momentu wprowadzenia do obrotu, zaistnieć w obrocie handlowym, stać się przedmiotem obrotu. Mówiąc wprost, przez pojęcie wprowadzenia do obrotu należy rozumieć zaistnienie produktu w obrocie (por. Zdzisław Gawlik, w Komentarz do art. 449³ Kodeksu cywilnego, Tom III, LEX 2010).

Kontynuując, analizując znaczenie pojęcia „wprowadzenia do obrotu” Sąd Okręgowy w pełni przychyla się również do poglądu prawnego wyrażonego przez Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 24 maja 2005 roku, wydanej w sprawie I KZP 13/05, której wymowa zachowuje aktualność także na kanwie rozpoznawanej sprawy. Mianowicie, Sąd Najwyższy wskazał, iż "wprowadzeniem do obrotu" (o którym mowa w art. 305 ust. 1 ustawy z dnia 30 czerwca 2000 r. - Prawo własności przemysłowej), jest przekazanie przez producenta lub importera po raz pierwszy do obrotu towarów oznaczonych podrobionym znakiem towarowym (OSNKW 2005/6/50, Wokanda 2005/12/11, Biul.SN 2005/5/15, M.Prawn. 2006/1/44, Prok.i Pr.-wkł. 2005/10/3, OSP 2006/3/38, LEX 148686). Przekonująco uzasadniając swe stanowisko Sąd Najwyższy podkreślił, iż pojęcie "obrót towarowy" od strony ściśle językowej nie budzi żadnych kontrowersji i jest definiowane jako "ruch towarów ze sfery produkcji do sfery konsumpcji realizowany przez akty kupna-sprzedaży" (M. Szymczak, red.: Słownik Języka Polskiego, Warszawa 1999, t. 2, s. 405; podobnie S. Dubisz, red.: Uniwersalny słownik języka polskiego, Warszawa 2003, t. 3, s. 44). W piśmiennictwie, głównie cywilistycznym, podkreśla się, że przez "wprowadzenie do obrotu" rozumieć należy czynności prawne, których podstawa prawna może być rozmaita, od tradycyjnej umowy kupna-sprzedaży, dostawy, darowizny, zamiany poprzez umowę leasingu, a także umowę o dzieło, w tym ostatnim wypadku z podkreśleniem, że dzieło może być także wytworzone metodą przemysłową, niekoniecznie rękodzielniczą, zaś ratio legis ochrony jest identyczna zarówno przy rzeczy sprzedanej, jak i przy dziele (G. Bieniek, red.: Komentarz do Kodeksu Cywilnego, Księga Trzecia - Zobowiązania, Warszawa 2005, s. 502). Precyzując - "wprowadzenie do obrotu towarów" następuje w momencie utraty kontroli nad tymi przedmiotami przez osobę uprawnioną. Utrata kontroli oznacza, że uprawniony wyzbył lub fizycznie pozbawił się tych przedmiotów, co umożliwia ich dalszą swobodną cyrkulację (szerzej w tej kwestii - K. Szczepanowska-Kozłowska: Wyczerpanie praw własności przemysłowej, Warszawa 2003, s. 281 i n.) (LEX 148686).

Przy takim rozumieniu, jak dalej wskazał Sąd Najwyższy, pojęcie "wprowadzenie do obrotu" oznacza pierwszą transakcję wyrobem, przy czym rozstrzygającą jest chwila wydania rzeczy, gdyż w tym momencie osoba uprawniona traci nad nią kontrolę. Decydujące zatem dla przyjęcia, że towar został "wprowadzony do obrotu" jest stwierdzenie, że uprawniony został pozbawiony faktycznej możliwości rozporządzenia danym przedmiotem (E. Łętowska: Prawo umów konsumenckich, Warszawa 2004, s. 115; wcześniej tej samej Autorki: Ochrona niektórych praw konsumentów, Warszawa 2001, s. 128). Tak więc w omawianym tu pojęciu mieści się tylko pierwszy akt zaistnienia towaru w obrocie, a nie kolejne transakcje. Za konstatacją taką przemawia także, przy założeniu spójności obowiązującego systemu prawnego, uregulowanie przyjęte w ustawie z dnia 30 sierpnia 2002 r. o systemie oceny zgodności (Dz. U. Nr 166, poz. 1360), gdzie w art. 5 pkt 2 "wprowadzenie do obrotu" określone zostało jako przekazanie wyrobu po raz pierwszy w kraju: użytkownikowi, konsumentowi bądź sprzedawcy przez producenta, jego upoważnionego przedstawiciela lub importera (LEX 148686).

Podsumowując przedstawione wyżej rozważania, w ocenie Sądu Okręgowego w składzie rozpoznającym sprawę nic nie uzasadnia stwierdzenia, że na gruncie ustawy o substancjach chemicznych i ich mieszaninach pojęcie "wprowadzenia do obrotu" należy rozmieć szerzej, rozciągając je także na dalsze niż pierwotna transakcje substancją lub ich mieszaniną. Pojęcie „wprowadzenia do obrotu” substancji lub ich mieszaniny należy bowiem stanowczo oddzielić od pojęcia „obrotu” substancją lub ich mieszaniną, a tym samym za wprowadzenie do obrotu można uznać tylko pierwszy akt zaistnienia substancji lub ich mieszaniny w obrocie, a nie kolejne transakcje ową substancją lub ich mieszaniną.

Tym samym, skoro nie sposób twierdzić, iż po pierwsze obwiniony R. W. jest producentem, importerem, dystrybutorem, dostawcą albo dalszym użytkownikiem substancji w rozumieniu analizowanej ustawy z dnia 24 lutego 2011 r., co już samo w sobie wyklucza w ocenie Sądu Okręgowego możliwość analizowania jego zachowania przez pryzmat przepisów karnych w tejże ustawie zawartych, zaś po drugie nie sposób twierdzić, że obwiniony wprowadził do obrotu w rozumieniu analizowanej ustawy opisaną w zarzutach substancję niebezpieczną o nazwie „(...)” oraz „(...)”, skoro uczestniczył on jedynie w obrocie owymi substancjami, zaskarżone postanowienie należało uznać za trafne, zaś wniesione zażalenie za bezzasadne.

Mając to wszystko na względzie orzeczono jak w części dyspozytywnej.

Na oryginale właściwy(e) podpis(y)

Za zgodność

Sekretarz:

POUCZENIE : na powyższe postanowienie zażalenie nie przysługuje.

POSTANOWIENIE

UZASADNIENIE