UZASADNIENIE

wyroku z dnia 27 marca 2018 roku

Powód T. G. domagał się zasądzenia na swoją rzecz od pozwanego (...) Bank Spółki akcyjnej z siedzibą w W. kwoty 5.378,57 zł. wraz z odsetkami ustawowymi za okres od dnia 1 kwietnia 2015 r. do dnia 31 grudnia 2015 r. oraz odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia 1 stycznia 2016 roku do dnia zapłaty, a także zasądzenia od pozwanego na swoją rzecz kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm prawem przepisanych.

Uzasadniając żądanie pozwu, powód wskazał, iż w dniu 19 stycznia 2015 r. zawarł z (...) Bank (...) Spółką akcyjną z siedzibą w G. umowę kredytu gotówkowego nr (...) na czas określony do 16 stycznia 2025 r. Na podstawie zawartej umowy pozwany udzielił powodowi kredytu w kwocie 72.851,99 zł., a powód zobowiązał się m. in. do zapłaty na rzecz banku prowizji za udzielenie kredytu w wysokości 5.463,90 zł. W dniu 17 marca 2015 r. powód w całości spłacił kredyt przed terminem wskazanym w umowie. Powód wskazał, iż pismem z dnia 8 lutego 2017 r. wezwał pozwanego do zapłaty kwoty 5.378,57 zł., w terminie 7 dni od otrzymania wezwania tytułem zwrotu części prowizji, niemniej pozwany odmówił dobrowolnego spełnienia świadczenia na rzecz powoda wskazując, że prowizja za udzielenie kredytu nie zależy od okresu kredytowania, a tym samym nie stosuje się do niej art. 49 ustawy o kredycie konsumenckim. W ocenie strony powodowej, pozwany winien obniżyć koszt udzielonego kredytu w postaci prowizji bankowej w sytuacji wcześniejszej spłaty kredytu za okres od faktycznej spłaty zadłużenia do dnia spłaty wskazanego w umowie i z tego tytułu zwrócić powodowi kwotę 5.378,57 zł. (pozew - k. 2-3).

Pozwany (...) Bank Spółka akcyjna z siedzibą W. w skutecznie wniesionym sprzeciwie od wydanego w dniu 5 czerwca 2017 r. przez Referendarza Sądowego w Sądzie Rejonowym Lublin - Zachód w Lublinie w VIII Wydziale Cywilnym, nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym, w sprawie o sygn. akt VIII Nc 3974/17 (uwzględniającego żądanie pozwu w całości), zaskarżył powyższy nakaz zapłaty w całości, podniósł zarzut niewłaściwości miejscowej Sądu, domagał się oddalenia powództwa oraz zasądzenia od powoda na rzecz pozwanego kosztów procesu, w tym kosztów ewentualnego zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Uzasadniając swoje stanowisko pozwany przyznał, że strony łączyła umowa kredytu gotówkowego oraz, że w dniu 17 marca 2015 r. powód dokonał przedterminowej spłaty całego kredytu. Zaprzeczył jednak, aby z powyższego tytułu przysługiwało powodowi roszczenie dochodzone niniejszym pozwem. Pozwany wskazał, że prowizja za udzielenie kredytu nie jest związana z korzystaniem przez kredytobiorcę ze środków pieniężnych kredytodawcy w czasie obowiązywania umowy, lecz jest de facto substratem wynagrodzenia pobieranego przez pozwanego za jej udzielenie. Nadto pozwany wskazał, iż również w doktrynie przyjmuje się, że opłaty jednorazowe, jak prowizja, czy tzw. opłata przygotowawcza nie są objęte dyspozycją przepisu art. 49 ust. 1 ustawy o kredycie konsumenckim (nakaz zapłaty – k. 20, sprzeciw od nakazu zapłaty - k. 25-28).

Postanowieniem z dnia 17 października 2017 r. Sąd Rejonowy Lublin – Zachód w Lublinie, VIII Wydział Cywilny stwierdził swoją niewłaściwość miejscową i przekazał sprawę Sądowi Rejonowemu dla m.st. Warszawy w Warszawie (postanowienie - k. 64).

S ąd ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 19 stycznia 2015 r. pomiędzy (...) Bank (...) Spółką akcyjną z siedzibą w G. (kredytodawcą) a T. G. (kredytobiorcą) została zawarta umowa kredytu gotówkowego nr (...), na podstawie której bank udzielił kredytobiorcy kredytu w wysokości 72.851,99 zł., z przeznaczeniem na:

1. spłatę zobowiązań finansowych kredytobiorcy z tytułu:

a) umowy kredytu nr (...)- (...) w banku (...) S.A. w kwocie 10.492,33 zł.,

a) umowy kredytu nr (...)- (...) w banku (...) S.A. w kwocie 13.957,80 zł.,

b) umowy kredytu nr 0210- (...) w banku (...) S.A. w kwocie 6.016,29 zł.,

c) umowy kredytu nr 0210- (...) w banku (...) S.A. w kwocie 11.068,69 zł.,

d) umowy kredytu nr (...)- (...) w banku (...) S.A. w kwocie 9.237,52 zł.,

e) umowy kredytu nr (...) w banku (...) S.A. w kwocie 4.989,00 zł.,

f) umowy kredytu nr (...)- (...) w banku (...) S.A. w kwocie 6.015,98 zł.,

g) umowy kredytu nr (...)- (...) w banku (...) S.A. w kwocie 4.970,48 zł.,

2. sfinansowanie kosztów usługi pośrednika kredytowego, o których mowa w § 2 ust. 1 pkt 4 w wysokości 640,00 zł.

Zgodnie z § 4 ust. 6 umowy, całkowity koszt kredytu wyniósł 59.249,66 zł. i obejmował należne odsetki umowne w wysokości 51.945,76 zł., prowizję od udzielonego kredytu w wysokości 5.463,90 zł. oraz opłatę pobieraną od kredytobiorcy przez pośrednika kredytowego w wysokości 640,00 zł. Całkowita kwota do zapłaty, tj. suma całkowitej kwoty kredytu i całkowitego kosztu kredytu wyniosła 129.997,75 zł. T. G. zobowiązał się do spłaty udzielonego kredytu wraz z należnymi odsetkami umownymi w 120 równych ratach kapitałowo - odsetkowych (ratach kredytu), z wyjątkiem ostatniej raty, która miała charakter wyrównujący – płatnych do 16 dnia każdego miesiąca, z zastrzeżeniem, że termin płatności pierwszej raty przypada na dzień 16 lutego 2015 r. Wysokość każdej raty określono na 1.049,99 zł., za wyjątkiem ostatniej raty w wysokości 1.048,94 zł. Stosownie do § 7 ust. 4 kredytobiorca mógł dokonać wcześniejszej spłaty części lub całej kwoty kredytu. W przypadku spłaty całości kredytu przed terminem określonym w umowie, ulega obniżeniu całkowity koszt kredytu o koszty, które dotyczą okresu, o który skrócono czas obowiązywania umowy, chociażby Kredytobiorca poniósł je przed datą spłaty z wyłączeniem kosztów ochrony ubezpieczeniowej jeżeli Kredytobiorca zdecydował się dalej kontynuować tę ochronę (§ 8 ust. 5 umowy). (okoliczności bezsporne, dowody: poświadczona za zgodność z oryginałem przez pełnomocnika powoda będącego adwokatem kserokopia umowy kredytu gotówkowego – k. 8-10).

W dniu 25 maja 2015 r. na podstawie art. 492 § 1 pkt 1 k.s.h. nastąpiło połączenie (...) Bank Spółki akcyjnej z siedzibą w W. oraz (...) Bank (...) Spółki akcyjnej z siedzibą w W., w wyniku którego (...) Bank Spółka akcyjna z siedzibą w W. przejęła wszystkie prawa i obowiązki (...) Bank (...) Spółki akcyjnej z siedzibą w W. (okoliczność niesporna, dowód: odpis KRS pozwanego – k. 43-52).

W dniu 17 marca 2015 r. T. G. dokonał przedterminowej spłaty całego kredytu gotówkowego (okoliczność niesporna).

Pismem z dnia 8 lutego 2017 roku T. G. wezwał (...) Bank Spółkę akcyjną z siedzibą w W. jako następcę (...) Bank (...) Spółki akcyjnej z siedzibą w W. do zapłaty kwoty 5.378,57 zł. wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 1 kwietnia 2015 r. do dnia 31 grudnia 2015 r. oraz odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty tytułem rozliczenia kredytu gotówkowego numer (...) spłaconego przed terminem, w terminie 7 dni od dnia otrzymania wezwania na wskazany rachunek bankowy (okoliczność bezsporna, dowód: wezwanie do zapłaty z dnia 8 lutego 2017 r. poświadczone za zgodność z oryginałem przez pełnomocnika powoda będącego adwokatem – k. 11-12).

Pismem z dnia 20 kwietnia 2017 r. T. G. ponownie wezwał (...) Bank Spółkę akcyjną z siedzibą w W. jako następcę (...) Bank (...) Spółki akcyjnej z siedzibą w W. do zapłaty kwoty 5.378,57 zł. wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 1 kwietnia 2015 r. do dnia 31 grudnia 2015 r. oraz odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty, tytułem rozliczenia kredytu gotówkowego numer (...) spłaconego przed terminem, w terminie 7 dni od dnia otrzymania wezwania na wskazany rachunek bankowy (okoliczność bezsporna, dowód: ostateczne wezwanie do zapłaty z dnia 20 kwietnia 2017 r. wraz z potwierdzeniem nadania poświadczone za zgodność z oryginałem przez pełnomocnika powoda będącego adwokatem – k. 13 -14).

Pismem z dnia 15 maja 2017 r. (...) Bank Spółka akcyjna z siedzibą w W. poinformował T. G., iż nie znajduje podstaw do uznania reklamacji powoda. W treści uzasadnienia wyjaśniono, że pobrana prowizja ma charakter bezzwrotny, bowiem stanowi wynagrodzenie banku za czynności w całości zrealizowane z chwilą udzielenia kredytu. Pozwany powołał się również na treść art. 49 ust. 1 ustawy o kredycie konsumenckim wskazując, że w przypadku przedterminowej spłaty kredytu, bank obniża całkowity koszt pożyczki o koszty dotyczące okresu, o który skrócono czas obowiązywania umowy, tj. o odsetki umowne przypadające na pozostały okres kredytowania oraz koszty ubezpieczenia. Zdaniem pozwanego, powyższe nie dotyczy jednak kosztów, których wysokość jest stała, a zatem nie rozłożona w czasie, ani też nie jest zależna od okresu obowiązywania umowy (okoliczności niesporne, dowód: pismo pozwanego z dnia 15 maja 2017 r. – k. 15-17).

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie powołanych w treści uzasadnienia dowodów z dokumentów oraz twierdzeń stron przyznanych wprost i niezaprzeczonych przez stronę przeciwną, na podstawie art. 229 i 230 k.p.c. Stanowiące podstawę ustalenia przez Sąd stanu faktycznego, dokumenty zgromadzone w aktach sprawy należało uznać za wiarygodne w całości. Sąd nie znalazł żadnych podstaw do podważania ich autentyczności, czy też prawdziwości twierdzeń w nich zawartych, tym bardziej, że strony nie kwestionowały ich prawdziwości, nie wystąpiły również żadne inne okoliczności mogące podważyć autentyczność przedłożonych do sprawy dowodów z dokumentów.

W istocie stan faktyczny w niniejszej sprawie nie był sporny, natomiast osią sporu pozostawały jedynie zagadnienia stricte prawne dotyczące charakteru kosztów kredytu podlegających proporcjonalnemu zwrotowi wskutek przedterminowej spłaty kredytu.

Jako nieprzydatne dla dokonania ustaleń faktycznych w niniejszej sprawie uznać należało dołączone do pism procesowych stron opinie prawne, S. Rzecznika (...) i Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów w sprawie interpretacji art. 49 ustawy o kredycie konsumenckim oraz Rekomendację Komitetu ds. Kredytu Konsumenckiego i Rady Prawa Bankowego. Przedstawione opinie stanowiły bowiem jedynie dokumenty prywatne, mogące być wyłącznie dowodem tego, że osoby, które opinie podpisały, złożyły oświadczenia zawarte w w/w dokumentach (art. 245 k.p.c.). Treść oświadczenia zawartego w opinii prywatnej nie jest natomiast objęta domniemaniem zgodności z prawdą zawartych w nim twierdzeń (por. orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 17 listopada 2010 r. wydane w sprawie o sygn. akt I CSK 57/10 Lex nr 688611).

W odniesieniu natomiast do pozostałych, powoływanych przez strony dokumentów, Sąd miał na względzie, iż nie mają one charakteru powszechnie obowiązujących aktów normatywnych, a jedynie informacyjny i pomocniczy, przy czym okoliczności konkretnego przypadku i stanu faktycznego mogą odbiegać od ogólnie poczynionych założeń i wymagają indywidualnej kontroli oraz rozpoznania.

S ąd zważył, co następuje:

Powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie.

Powód wywodził swoje żądanie z zawartej w dniu 19 stycznia 2015 r. pomiędzy (...) Bank (...) Spółką akcyjną z siedzibą w G. a T. G. umowy o kredyt gotówkowy. Mając na względzie fakt, iż w niniejszej sprawie strona powodowa występowała jako konsument, wskazaną umowę należało w świetle obowiązujących przepisów zakwalifikować jako umowę o kredyt konsumencki. Zastosowanie do wskazanej umowy znajdują zatem obowiązujące w dacie zawierania umowy przepisy ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim (tekst jednolity Dz.U.2014.1497 j.t. dalej jako: u.k.k.).

Zgodnie z art. 3 ust. 1 u.k.k. przez umowę o kredyt konsumencki rozumie się umowę o kredyt w wysokości nie większej niż 255.550,00 zł. albo równowartość tej kwoty w walucie innej niż waluta polska, który kredytodawca w zakresie swojej działalności udziela lub daje przyrzeczenie udzielenia konsumentowi. Przez umowę o kredyt konsumencki rozumie się także umowę o kredyt niezabezpieczony hipoteką, który jest przeznaczony na remont domu albo lokalu mieszkalnego, w tym w wysokości większej niż wysokość określona w ust. 1. W świetle art. 3 ust. 2 pkt 2 cytowanej ustawy, za umowę o kredyt konsumencki uważa się w szczególności umowę kredytu w rozumieniu przepisów prawa bankowego. Podkreślenia wymaga również, iż zgodnie z art. 78a ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 roku Prawo bankowe, w brzmieniu obowiązującym w chwili zawierania umowy (Dz. U. Dz.U.2002.72.665 - tekst jednolity z późn. zm.) przepisy tej ustawy stosuje się także do umów kredytu i pożyczki pieniężnej, zawieranych przez bank zgodnie z przepisami ustawy z dnia 20 lipca 2001 r. o kredycie konsumenckim, w zakresie nieuregulowanym w tej ostatniej ustawie. Umowa o kredyt konsumencki powinna zostać zawarta w formie pisemnej, chyba że odrębne przepisy przewidują inną szczególną formę. Kredytodawca lub pośrednik kredytowy jest zobowiązany niezwłocznie doręczyć umowę konsumentowi. Umowa powinna zostać sformułowana w sposób jednoznaczny oraz zrozumiały (art. 29 u.k.k.).

W realiach niniejszej sprawy, strona powodowa domagała się proporcjonalnego obniżenia kosztów kredytu w postaci pobranej prowizji, w związku z przedterminową spłatą kredytu oraz zwrotu tak ustalonej kwoty.

Powód wywodził swoje roszczenie z przysługującego mu uprawnienia do wcześniejszej spłaty kredytu wynikającego z § 7 ust. 5 umowy kredytu gotówkowego. Podstawę prawną jego żądania stanowił art. 49 ust. 1 u.k.k., zgodnie z którym w przypadku spłaty całości kredytu przed terminem określonym w umowie, całkowity koszt kredytu ulega obniżeniu o te koszty, które dotyczą okresu, o który skrócono czas obowiązywania umowy, chociażby konsument poniósł je przed tą spłatą. Definicja całkowitego kosztu kredytu została zawarta w art. 5 pkt 6 u k.k. i zgodnie z powołanym przepisem obejmuje: wszelkie koszty, które konsument jest zobowiązany ponieść w związku z umową o kredyt, w szczególności:

a) odsetki, opłaty, prowizje, podatki i marże jeżeli są znane kredytodawcy oraz,

b) koszty usług dodatkowych, w szczególności ubezpieczeń, w przypadku gdy ich poniesienie jest niezbędne do uzyskania kredytu lub do uzyskania go na oferowanych warunkach,

- z wyjątkiem kosztów opłat notarialnych ponoszonych przez konsumenta;

Wyżej przywołane przepisy stanowią implementację prawa unijnego, a konkretnie art. 16 ust. 1 dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/48/WE z dnia 23 kwietnia 2008 r. w sprawie umów o kredyt konsumencki oraz uchylającą dyrektywę Rady 87/102/EWG (Dz.U. 133 z 22.5.2008, s. 66-92 z późn. zm.; dalej: dyrektywa), zgodnie z którą „konsument ma prawo w każdym czasie spłacić w całości lub w części swoje zobowiązania wynikające z umowy o kredyt. W takich przypadkach jest on uprawniony do uzyskania obniżki całkowitego kosztu kredytu, na którą składają się odsetki i koszty przypadające na pozostały okres obowiązywania umowy”.

Na gruncie niniejszej sprawy, Sąd uznał, że dyspozycja art. 94 ust. 1 u.k.k. nie odnosi się do wszelkich kosztów określonych w art. 5 pkt 6 ustawy, a jedynie do kosztów dotyczących okresu, o który skrócono czas obowiązywania umowy, chociażby konsument poniósł je przed spłatą. W konsekwencji zastosowanie wskazanego przepisu uzależnione jest od charakteru kosztu, jakiego zwrotu kredytobiorca się domaga oraz czasu w jakim koszt ten został poniesiony. W ocenie Sądu, powyższe znajduje wyraźne odzwierciedlenie w literalnej treści powołanego przepisu. Przyjąć zatem należy, iż intencją ustawodawcy było zróżnicowanie kosztów na te, których wysokość została rozłożona w czasie oraz koszty, których wysokość jest stała i pobierana jednorazowo.

Z tej przyczyny, nie sposób zgodzić się z wykładnią zaproponowaną przez stronę powodową, aby wolą ustawodawcy było obniżenie całkowitego kosztu kredytu, bez uwzględnienia charakteru poszczególnych kosztów i czasu, w jakim zostały one poniesione. Powyższe pozostaje bowiem w wyraźnej sprzeczności z ugruntowanym poglądem doktryny, który Sąd w niniejszej sprawie w pełni podziela i przyjmuje za własny, a zgodnie z którym „obowiązek obniżenia całkowitego kosztu kredytu odnosi się wyłącznie do kosztów rozłożonych w czasie. Natomiast o tym, czy dany koszt jest rozłożony w czasie, nie decyduje termin jego wymagalności, ani też fakt kiedy konsument go faktycznie poniósł, ale okres, do którego odnosi się ten koszt. W konsekwencji koszty pobierane za jednorazowe czynności lub usługi (np. opłata przygotowawcza pokrywająca koszty udzielenia kredytu, prowizja pośrednika za zawarcie umowy kredytowej) nie będą ulegały obniżeniu w razie spłaty kredytu przed terminem. Natomiast koszty „rozciągnięte” w czasie (np. odsetki, koszty zabezpieczenia lub ubezpieczenia kredytu, opłata za prowadzenie rachunku bankowego założonego do obsługi kredytu) będą podlegały obniżeniu według kryterium czasowego, to jest biorąc pod uwagę okres, o który skrócono czas obowiązywania umowy” (tak. M. Chruściak, A. Kopeć, M. Kłoda, Ustawa o kredycie konsumenckim. Rekomendacje interpretacyjne podstawowych regulacji. Komentarz, Warszawa 2012, Legalis).

Z tej przyczyny, brak było podstaw do uznania, aby poniesione przez powoda koszty prowizji stanowiły koszt rozłożony w czasie.

Sąd miał również na względzie, iż jakkolwiek, zgodnie z zawartą umową kredytu gotówkowego nr (...) całkowity koszt kredytu obejmował prowizję od udzielonego kredytu oraz należne odsetki umowne za cały okres kredytowania, to jednak nie należy tracić z pola widzenia treści § 7 ust. 3 umowy ograniczającego możliwość obniżenia całkowitych kosztów kredytu jedynie do zapłaty kosztów dotyczących okresu, o który skrócono czas obowiązywania umowy. Powyższe świadczy zatem także o umownym zróżnicowaniu całkowitego kosztu kredytu na koszty stałe oraz koszty rozłożone w czasie, co w świetle poczynionych rozważań pozostaje zgodne zarówno z brzmieniem art. 49 ust.1 u.k.k. jak i dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/48/WE z dnia 23 kwietnia 2008 r. w sprawie umów o kredyt konsumencki oraz uchylającą dyrektywę Rady 87/102/EWG.

Konkludując stwierdzić należało, że pozwany bank nie był zobowiązany do proporcjonalnego obniżenia prowizji od udzielonego kredytu konsolidacyjnego, a tym samym także do zwrotu powodowi kwoty 5.378,57 zł. dochodzonej niniejszym pozwem, co skutkowało oddaleniem powództwa w całości.

Konsekwentnie, niewykazanie roszczenia głównego powoduje, że także żądanie w zakresie odsetek za opóźnienie w jego spełnieniu nie zasługiwało na uwzględnienie, ponieważ bez wykazania należności głównej naliczenie odsetek jest niezasadne. Konieczność przyjęcia takiego stanowiska wynika z istoty oraz funkcji odsetek i znajduje potwierdzenie w przepisach art. 359 § 1 k.c., a zwłaszcza w art. 481 § 1 k.c.

Orzekając o kosztach postępowania (pkt II wyroku), Sąd kierował się zasadą odpowiedzialności za wynik procesu wyrażoną w art. 98 § 1 k.p.c., zgodnie z którą strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu). Nie ulega wątpliwości, że strona pozwana wygrała proces w całości, albowiem powód nie utrzymał się ze swoim żądaniem. W tej sytuacji, T. G. jako strona przegrywająca sprawę, obowiązany jest zwrócić pozwanemu (...) Bank Spółce akcyjnej z siedzibą w W. w całości poniesione przez niego koszty procesu niezbędne do celowej obrony w łącznej kwocie 1.817 zł., na którą złożyło się jedynie wynagrodzenie pełnomocnika procesowego w wysokości 1.800 zł. ustalone na podstawie § 2 pkt. 4 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych, obowiązującego w dacie wniesienia pozwu (Dz. U. z 2015 r., poz. 1804) oraz opłata skarbowa od pełnomocnictwa w wysokości 17 zł.

UZASADNIENIE

ZARZĄDZENIE