UZASADNIENIE

Powód – (...) sp. z o.o. w S. wniosła pozew przeciwko pozwanym W. B. i J. O. o zapłatę kwoty 36.336,00 złotych wraz z odsetkami umownymi odsetkami naliczanymi według zmiennej stopy procentowej stanowiącej czterokrotność stopy kredytu lombardowego NBP, nie wyższej jednak niż dwukrotność sumy stopy referencyjnej NBP i 5,5 punktów procentowych (odsetki maksymalne za opóźnienie) od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty oraz o zasądzenie od pozwanych na rzecz powoda solidarnie kosztów postępowania według norm przepisanych.

W uzasadnieniu wskazał, że powód jest nabywcą wierzytelności wynikającej z umowy pożyczki nr (...) roku z dnia 29 lipca 2013 roku. Przedmiotowa wierzytelność stanowi sumę kapitału udzielonej przez (...) pożyczki, odsetek karnych naliczonych od niespłaconych rat kapitałowych oraz po dniu wymagalności roszczenia, od całości niespłaconego kapitału pożyczki. Zgodnie z treścią umowy z dnia 29 lipca 2013 roku pożyczka została udzielona na kwotę 30.000,00 złotych. Terminową spłatę pożyczki poręczył małżonek pożyczkobiorcy – H. B..

W okresie obowiązywania umowy, jak i po jej wymagalności, pożyczkodawca uprawniony był do naliczania odsetek karnych w wysokości określonej Uchwałą Zarządu (...). Na dzień zawarcia umowy pożyczki umowne odsetki karne zostały określone w wysokości wynoszącej czterokrotność stopy kredytu lombardowego NBP w stosunku rocznym.

Zgodnie z treścią art. 509 kc w chwili nabycia wierzytelności na powoda przeszło roszczenie o zaległe odsetki, jak również prawo naliczania odsetek karnych w przyszłości, w wysokości obowiązującej między pożyczkodawcą a pożyczkobiorcą na dzień przelewu wierzytelności.

Powód podkreślił, że w dniu 16 października 2014 roku pożyczkobiorczyni T. B. zmarła, nie regulując należności wynikającej z zawartej umowy. Zgodnie z Regulaminem Udzielania Kredytów Pożyczek (...) im. (...) w G. roszczenie o zwrot pożyczki staje się wymagalne z dniem ustania członkowska pożyczkobiorcy, a takie ma miejsce w chwili śmierci. Wówczas, zgodnie z przepisem art. 25 § 1 ustawy z dnia 16 września 1982 roku „Prawo spółdzielcze” członka zmarłego skreśla się z rejestru członków spółdzielni ze skutkiem od dnia, w którym nastąpiła śmierć, a w myśl art. 35 ustawy z dnia 5 listopada 2009 roku o spółdzielczych kasach oszczędnościowo – kredytowych w razie ustania członkostwa roszczenie o zwrot pożyczki lub kredytu staje się wymagalne z dniem ustania członkostwa. Postawienie pożyczki w stan natychmiastowej wymagalności powoduje obowiązek bezzwłocznej spłaty całego zadłużenia z tytułu wykorzystanej pożyczki wraz z należnymi odsetkami i innymi kosztami. Zatem, co należy podkreślić, również po dniu wymagalności zadłużenia, powódka ma prawo do naliczania odsetek karnych od całości niespłaconego kapitału pożyczki.

Powód zaznaczył nadto, że w wyniku przeprowadzonego postępowania spadkowego wydane zostało w dniu 17 maja 2017 roku przez Sąd Rejonowy w Człuchowie postanowienie, w sprawie I Ns (...), o stwierdzenie nabycia spadku po H. B., na mocy którego spadek po nim nabyli pozwani W. B. i O. J.. Jako spadkobiercy poręczyciela stali się oni dłużnikami solidarnymi powoda w zakresie niezapłaconej przez spadkodawcę pożyczki. Stosownie do przepisu art. 1034 § 1 kc do chwili działu spadku spadkobiercy ponoszą solidarną odpowiedzialność za długi spadkowe. Z informacji posiadanych przez powoda wynika, że dział spadku po H. B. nie został przeprowadzony.

Wysokość zadłużenia stanowi kapitał pożyczki w wysokości 27.849,10 złotych oraz odsetki karne do dnia wniesienia pozwu, wynikające z zaległości w spłacie rat pożyczki oraz naliczonych od kwoty całego niespłaconego kapitału pożyczki od dnia następującego po dniu wymagalności – zwykłych, naliczanych zgodnie z treścią umowy w wysokości 8.485,97 złotych.

Nakazem zapłaty z dnia 31 października 2017 roku, wydanym w sprawie I Nc (...), Sąd Rejonowy w Człuchowie w osobie Referendarza sądowego, uwzględnił roszczenie powoda w całości oraz orzekł o kosztach procesu.

W przepisanym terminie pozwani – W. B. i J. O. złożyli sprzeciw od nakazu zapłaty, wnosząc o oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie zwrotu kosztów postępowania. Pozwani zarzucili brak zasadności roszczenia, wymagalności roszczenia i podnieśli zarzut przedawnienia.

Pozwany W. B. w uzasadnieniu wskazał, że umowa pożyczki była ubezpieczona i dlatego też powód winien zwrócić się do ubezpieczyciela o zwrot pieniędzy. Ponadto zarzucił, że powód nie wykazał przejścia wierzytelności na swoją rzecz, zakwestionował również dodatkowe koszty, w tym obsługi kredytu, jako koszty fiskalne. Pozwany wniósł również o rozłożenie zasądzonego świadczenia maksymalnie na 10 lat, w przypadku uwzględnienia powództwa. Wskazał, ze jedynie taka forma pozwoli spłacić mu ewentualne zobowiązanie. W przeciwnym bowiem przypadku same odsetki ustawowe przewyższą dług.

Pozwana – J. O. zgłosiła zarzut nienależności roszczenia. W uzasadnieniu wskazała, że w dniu 20 maja 2015 roku odrzuciła spadek po M. B., która zmarła 16 października 2014 roku, a nadto, że 21 listopada 2017 roku odbyła się rozprawa o dział spadku po tacie H. B., który zmarł 25 maja 2014 roku w C.. Spadek został w całości przyznany na wyłączną własność wnioskodawcy W. B..

W odpowiedzi na sprzeciw powód, reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika w osobie radcy prawnego, oświadczył, że zaprzecza wszystkim wyraźnie nieprzyznanym twierdzeniom pozwanych.

W uzasadnieniu ponownie wskazał, że pożyczkobiorcę T. B. i poprzednika powoda łączyła umowa pożyczki nr (...) z dnia 29 lipca 2013 roku, a H. B. poręczył terminową spłatę zadłużenia, stąd jego odpowiedzialność miała w tej sprawie charakter solidarny. Ponadto zaznaczył, że uprawnienie do pobierania opłat i prowizji z tytułu windykacji wynika wprost z treści zapisów zawartej umowy, w szczególności pkt 23, z którego wynika, że w przypadku uchybienia postanowieniom dotyczącym zasad i terminu spłaty pożyczkobiorca będzie zobowiązany do uiszczenia na rzecz (...) każdorazowo opłat z tytułu zawiadomień, wezwań do zapłaty, monitów telefonicznych i windykacji terenowej.

Powód zakwestionował również podniesiony zarzut przedawnienia, podnosząc że doszło do przerwy 3 letniego biegu przedawnienia, skoro pożyczkodawca zmarła 16 października 2014 roku, a powód złożył pozew w dniu 27 września 2017 roku.

Powód z ostrożności procesowej nie wyraził zgody na rozłożenie spłaty zadłużenia na raty, a nadto wniósł o rozstrzygnięcie o kosztach postępowania w myśl obowiązującej zasady odpowiedzialności za wynik procesu.

Pismem z dnia 9 kwietnia 2018 roku powód zmodyfikował swoje roszczenie wnosząc o zasądzenie od pozwanego W. B. kwoty w wysokości 16.148,92 zł wraz z odsetkami umownymi w wysokości czterokrotności stopy kredytu lombardowego NBP, nie wyższej jednak niż dwukrotność sumy stopy referencyjnej NBP i 5,5 punktów procentowych (odsetki maksymalne za opóźnienie) od dnia 28 września 2017 roku do dnia zapłaty i o zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów postępowania według norm przepisanych oraz o zasądzenie od pozwanej J. O. kwoty 8.074,46 złotych wraz z odsetkami umownymi w wysokości czterokrotności stopy kredytu lombardowego NBP, nie wyższej jednak niż dwukrotność sumy stopy referencyjnej NBP i 5,5 punktów procentowych (odsetki maksymalne za opóźnienie) od dnia 28 września 2017 roku do dnia zapłaty i o zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów postępowania według norm przepisanych.

W uzasadnieniu podniósł, że na dzień stwierdzenia prawomocności postanowienia o dziale spadku, tj. 8 czerwca 2017 roku całkowity stan zadłużenia po zmarłej T. B. wynosił 35.488,15 złotych i składał się z kapitału w wysokości 27.849,10 złotych, odsetek umownych w wysokości 54,94 zł i odsetek karnych w wysokości 7.584,11 złotych.

Spadkobierca W. B. przyjął spadek w 2/3 w związku z tym na dzień 8 czerwca 2017 roku roszczenie zostało ograniczone do 2/3 jego wysokości. Po ograniczeniu, stan zadłużenia pozwanego wynosił kwotę 23.658,77 złotych i składał się z kapitału w wysokości 18.566,07 złotych, odsetek umownych w wysokości 36,63 zł i odsetek karnych w wysokości 5.056,07 złotych.

Ponadto zaznaczył, że na dzień wniesienia pozwu 27 września 2017 roku zaległa kwota w wysokości 24.223,38 zł składała się z pozostałego kapitału pożyczki w wysokości 18.566,07 zł oraz wszystkich odsetek w wysokości 5.657,31 zł, które są sumą w wysokości 36,63 zł odsetek od pożyczki oraz w wysokości 5.620,68 złotych odsetek karnych, naliczonych od dnia wymagalności do dnia wniesienia pozwu.

Spadkobierca J. O. przyjęła spadek w 1/3 części i w związku z tym na dzień 8 czerwca 2017 roku roszczenie zostało ograniczone do 1/3 jego wysokości. Po ograniczeniu stan zadłużenia J. O. wynosił 11.829,38 złotych i składał się z kapitału w wysokości 9.283,03 zł, odsetek umownych w wysokości 18,31 złotych i odsetek karnych w wysokości 2.528,04 zł.

Na dzień wniesienia pozwu 27 września 2017 roku zaległa kwota w wysokości 12.111,69 złotych składała się z pozostałego kapitału pożyczki w wysokości 9.283,03 zł oraz wszystkich odsetek w wysokości 2.828,66 zł, które są sumą w wysokości 18,31 zł odsetek pożyczki i w wysokości 2.819,35 złotych odsetek karnych, naliczonych od dnia wymagalności do dnia wniesienia pozwu.

Na rozprawie w dniu 27 kwietnia 2018 roku pozwany W. B. wyraził zgodę na ograniczenie powództwa i uznał kwotę dochodzoną przez powoda po ograniczeniu powództwa. Ponadto wniósł o rozłożenie świadczenia dochodzonego pozwem na 10 lat z uwagi na trudną sytuację materialną oraz fakt, że nie posiadał wiedzy na temat tego zobowiązania. Wszelkie rachunki i dokumenty dotyczące tego zobowiązania znalazł on bowiem po śmierci mamy T. B..

Pozwana J. O. konsekwentnie wnosiła o oddalenie powództwa.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

T. B. od dnia 14 czerwca 2013 roku była członkiem Kasy i w związku z tym w dniu 29 lipca 2013 roku zawarła ze (...) S. z siedzibą w G., umowę pożyczki nr (...) w formie pisemnej. Umowa pożyczki została poręczona przez małżonka pożyczkobiorcy – H. B..

Na podstawie zawartej umowy pożyczkobiorcy udzielona została pożyczka w kwocie 30.000,00 zł na okres od dnia od 29 lipca 2013 roku do dnia 10 lipca 2023 roku, którą T. B. zobowiązała się spłacić wraz z należnymi odsetkami do dnia 10 lipca 2023 roku w miesięcznych ratach, płatnych bez wezwania w terminach i kwotach wskazanych w harmonogramie spłaty pożyczki, który stanowi załącznik nr 2 do niniejszej umowy.

Pożyczkobiorca przystąpiła do (...) potwierdzonej polisą nr (...).

bezsporne, nadto dowód: umowa pożyczki z dnia 29 lipca 2013 roku k. 20 – 22v, deklaracja członkowska nr (...) k. 113, statut (...) im. (...) w G. k. 106 – 112, harmonogram spłaty pożyczki k. 114 – 115, pismo z dnia 1 grudnia 2014 roku wraz z (...) k. 119 – 121v. .

W dniu 25 maja 2014 roku w C. zmarł poręczyciel H. B..

Postanowieniem z dnia 17 maja 2017 roku Sąd Rejonowy w Człuchowie, w sprawie I Ns (...), stwierdził, że spadek po H. B., na podstawie ustawy nabyła jego żona T. B. oraz jego dzieci J. O. i W. B., każda z tych osób w 1/3 części.

Postanowieniem z dnia 21 września 2017 roku, wydanym w sprawie I Ns (...), Sąd Rejonowy w Człuchowie dokonał działu spadku po H. B. w ten sposób, że spadek przyznał na wyłączną własność pozwanego W. B..

W dniu 16 października 2014 roku zmarła T. B..

Pozwana J. O. w dniu 20 maja 2015 roku złożyła oświadczenie o odrzuceniu spadku po T. B..

Postanowieniem z dnia 17 maja 2016 roku Sąd Rejonowy w Człuchowie, w sprawie I Ns (...), stwierdził, że spadek po T. B., na podstawie ustawy nabył jej syn W. B. w całości, z tym, że nabycie spadku nastąpiło w sposób prosty.

bezsporne, nadto dowód z innych wniosków dowodowych: odpis skrócony katu zgonu k. 23, postanowienie Sądu Rejonowego w Człuchowie z dnia 17 maja 2017 roku k. 24, wypis z protokołu k. 65, postanowienie Sądu Rejonowego w Człuchowie z dnia 21 września 2017 roku k. 66.

Śmierć pożyczkobiorcy T. B., zgodnie z treścią § 36 Regulaminu udzielania kredytów i pożyczek konsumenckich Spółdzielczej Kasy Oszczędnościowo – Kredytowej, spowodowała ustanie jej członkostwa, a roszczenie o zwrot pożyczki stało się wymagalne z dniem ustania członkostwa.

bezsporne, nadto dowód: pkt. 35 umowa pożyczki z dnia 29 lipca 2013 roku k. 20 – 22v, dowód z innych wniosków dowodowych Regulamin k. 31 – 37.

W dniu 22 grudnia 2015 roku (...) S. z siedzibą w G., na podstawie umowy przelewu wierzytelności zbyła wierzytelność wobec T. B. wynikającą z ww. umowy pożyczki na rzecz (...) (...)prywatną spółką z ograniczoną odpowiedzialnością.

(...) (...)prywatną spółką z ograniczoną odpowiedzialnością w dniu 22 grudnia 2015 roku zawarła z powodem - (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w S. umowę dotyczącą obsługi wierzytelności 26D w odniesieniu do funduszu 26, w tym również wierzytelność wobec T. B. wynikającą z umowy nr (...) z dnia 29 lipca 2013 roku.

dowód: umowa przelewu wierzytelności wraz z wykazem wierzytelności, k.16 – 19v, umowa dotycząca obsługi wierzytelności wraz z wykazem wierzytelności k. 12 – 15v.

Powód pismami z dnia 25 sierpnia 2017 roku przedsądownie wezwał pozwanych do natychmiastowej zapłaty kwoty, która na dzień 5 września 2017 roku wynosiła kwotę 36.173,21 złotych. Obejmowała ona kapitał pożyczki w wysokości 27.849,10 złotych oraz odsetki w wysokości 8.324,11 złotych.

W czerwcu 2016 roku pozwany W. B. prowadził z powodem korespondencję mającą na celu zawarcie ugody co do spłaty zobowiązania.

dowód: wezwania do zapłaty z dnia 25 sierpnia 2017 roku i potwierdzenia odbioru k. 27 – 30, korespondencja k. 40 – 45, raport spłaty k. 46.

Do dnia śmierci pożyczkobiorca T. nieregularnie spłacała należność z tytułu pożyczki.

bezsporne, nadto dowód: raport spłaty k. 144, zestawienie operacji z rachunku k. 116 – 118, wpłaty k. 133 – 134.

Pozwany – W. B. pracuje dorywczo i z tego tytułu osiąga comiesięczny dochód w wysokości około 1.000,00 zł – 1.500,00 złotych. Pozostaje on we wspólnym gospodarstwie domowym ze swoją małoletnią córką i partnerką, która pracuje w (...)w C. i z tego tytułu osiąga dochód w wysokości 400,00 złotych miesięcznie.

Osiągany dochód pozwany przeznacza na koszty związane z utrzymaniem mieszkania – 232,00 złotych, opłaty za energie elektryczna – 250,00 złotych/2 miesiące i wodę – 100,00 zł – 110,00 złotych/2 miesiące.

Pozwana – J. O. od 1 marca 2018 roku zatrudniona jest w firmie (...) i z tego tytułu osiąga dochód w wysokości 1.500,00 złotych miesięcznie. Pozostaje we wspólnym gospodarstwie domowym ze swoją córką, na która otrzymuje alimenty w wysokości 800,00 złotych miesięcznie. Pozwana wynajmuje mieszkanie i z tego tytułu ponosi koszty miesięczne w wysokości około 1.350,00 złotych. dodatkowo ponosi ona opłatę 1.500,00 złotych na zakup opału.

przyznane, por. wyjaśnienia pozwanego W. B. 00:02:25 k. 135 – 135v, pozwanej J. O. 00:01:21 k. 135.

Sąd zważył, co następuje:

W przedmiotowej sprawie podstawą dochodzonego roszczenia była umowa pożyczki zawarta przez spadkodawczynię pozwanych T. B. z poprzednikiem prawnym powoda, która została poręczona przez jej małżonka – H. B..

Zgodnie z treścią art. 720 § l kc przez umowę pożyczki dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy, a biorący pożyczkę zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy. Dokonując analizy treści umowy należy stwierdzić, że poprzednik prawny powoda (...) S. z siedzibą w G. zobowiązała się przenieść na T. B. własność środków pieniężnych w wysokości 30.000,00 złotych, zaś pożyczkodawca T. B. zobowiązała się zwrócić tę kwotę wraz z należnymi odsetkami do dnia 10 lipca 2023 roku, w miesięcznych ratach, płatnych bez wezwania w terminach i kwotach wskazanych w harmonogramie spłaty pożyczki, który stanowi załącznik nr 2 do niniejszej umowy.

Wobec powyższego strona powodowa powinna udowodnić zarówno zasadność, jak i wysokość określonej wierzytelności.

Zgodnie bowiem z treścią art. 6 kc ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi określone dla siebie skutki prawne, tym bardziej, że ciężar dowodu pozostaje w ścisłym związku z problematyką procesową dowodów i spełnia przy tym dwie zasadnicze funkcje. Po pierwsze dynamizuje postępowanie dowodowe w systemie obowiązywania zasady sporności (kontradyktoryjności) w procesie, po drugie określa wynik merytoryczny sporu (sprawy) w sytuacji krytycznej, gdy strona nie udowodni faktów istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy (por. K. Piasecki, Kodeks cywilny. Księga pierwsza. Część ogólna. Komentarz, Zakamycze, 2003 r.). Oznacza to zatem, że Sąd tylko wyjątkowo winien ingerować w przebieg postępowania dowodowego dopuszczając dowody z urzędu, które to uprawnienie wynika z treści przepisu art. 232 k.p.c. Zgodnie bowiem z przyjętą linią orzecznictwa obowiązek wskazania dowodów, potrzebnych dla rozstrzygnięcia sprawy, obciąża przede wszystkim strony (por. wyrok Sądu Najwyższego z 24 października 1996 r., III CKN 6/96, OSNC 1997/3/29), ponieważ Sąd został wyposażony jedynie w uprawnienie, a nie obowiązek, dopuszczenia dalszych jeszcze, nie wskazanych przez żadną ze stron, dowodów, kierując się przy tym własną oceną, czy zebrany w sprawie materiał jest - czy też nie jest - dostateczny do jej rozstrzygnięcia (art. 316 § 1 in principio k.p.c.). Dlatego też Sąd powinien korzystać z przewidzianego w art. 232 zd. 2 k.p.c. uprawnienia powściągliwie i z umiarem, pamiętając, że taka inicjatywa należy przede wszystkim do samych stron i że cały rozpoznawany spór jest ich sprawą, a nie sądu. Podkreślić również należy, że zasada kontradyktoryjności winna być całkowicie zachowana zwłaszcza wówczas, gdy strony korzystają z pomocy profesjonalnych pełnomocników.

W niniejsze sprawie poza sporem jest, że w dniu 25 maja 2014 roku zmarł poręczyciel – H. B., a spadek po nim, na podstawie postanowienia Sądu Rejonowego w Człuchowie z dnia 17 maja 2017 roku, wydanego w sprawie I Ns(...) nabyła jego żona T. B. oraz jego dzieci J. O. i W. B., każda z tych osób w 1/3 części, z tym, że nabycie spadku nastąpiło w sposób prosty, jak również, że postanowieniem dnia 21 września 2017 roku Sąd Rejonowy w Człuchowie, w sprawie I Ns (...), dokonał działu spadku po H. B. w ten sposób, że spadek przyznał na wyłączną własność pozwanego W. B. bez obowiązku spłaty pozwanej J. O.. Niewątpliwym jest również, że w dniu 16 października 2014 roku pożyczkobiorca T. B. zmarła, a spadek po niej na podstawie ustawy nabył jej syn W. B. w całości, z tym, że nabycie spadku nastąpiło w sposób prosty, albowiem pozwana J. O. złożyła oświadczenie o odrzuceniu spadku.

Wobec powyższego, z chwilą śmierci pożyczkobiorcy, zgodnie z treścią § 36 Regulaminu udzielania kredytów i pożyczek konsumenckich Spółdzielczej Kasy Oszczędnościowo – Kredytowej, roszczenie o zwrot pożyczki stało się natychmiast wymagalne, albowiem w tym dniu ustało również jej członkostwo.

W tym miejscu należy również podkreślić, że w drodze sukcesji uniwersalnej na spadkobiercę przechodzi ogół praw i obowiązków majątkowych zmarłego. Wówczas od chwili otwarcia spadku następca prawny spadkodawcy ponosi osobistą odpowiedzialność za długi spadkowe. Z uwagi jednak na to, że nabycie spadku w chwili jego otwarcia ma charakter tymczasowy, konieczne jest uregulowanie zasad i zakresu odpowiedzialności spadkobiercy za zobowiązania, uwzględniające jego sytuację prawną przed przyjęciem spadku, jak też po jego przyjęciu oraz sposób przyjęcia spadku.

Zgodnie z treścią art. 1012 kc spadkobierca może bądź przyjąć spadek bez ograniczenia odpowiedzialności za długi (przyjęcie proste), bądź przyjąć spadek z ograniczeniem tej odpowiedzialności (przyjęcie z dobrodziejstwem inwentarza), bądź też spadek odrzucić. Oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku może być złożone w ciągu sześciu miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swego powołania (art. 1015 § 1 kc).

Niemniej jednak, w myśl art. 1030 zd. 1 kc do chwili przyjęcia spadku spadkobierca (spadkobiercy) ponosi odpowiedzialność za długi spadkowe tylko ze spadku, natomiast złożenie oświadczenia o przyjęciu spadku lub też definitywne nabycie spadku na skutek upływu terminu do złożenia oświadczenia (art. 1015 kc) zmienia zasady odpowiedzialności za długi. Stosownie natomiast do treści art. 1030 zd. 2 kc od chwili przyjęcia spadku spadkobierca ponosi odpowiedzialność za długi spadkowe z całego swojego majątku. Spadek jako odrębna masa majątkowa przestaje bowiem istnieć i staje się on składnikiem majątku osobistego spadkobiercy. Spadkobierca wprawdzie ponosi odpowiedzialność całym swoim majątkiem za długi spadkowe, ale na zakres tej odpowiedzialności ma wpływ sposób przyjęcia spadku.

Odrzucenie spadku powoduje natomiast, że spadkobierca traci prawa i obowiązki wchodzące w skład spadku ze skutkiem ex tunc i jest traktowany tak, jakby nie dożył chwili otwarcia spadku (art. 1020 kc).

Zatem, skoro poręczyciel H. B. zmarł, to pozwani jako spadkobiercy poręczyciela ponoszą odpowiedzialność za długi spadkowe z tytułu poręczenia, natomiast z uwagi na śmierć pożyczkobiorcy T. B., odpowiedzialność może ponosić wyłącznie pozwany W. B.. Z zebranego bowiem w sprawie materiału dowodowego bezsprzecznie wynika, że pozwana J. O. złożyła oświadczenie o odrzuceniu spadku po matce. A zatem nie ponosi ona odpowiedzialności za jej długi spadkowe.

W niniejszej sprawie, powód w piśmie procesowym z dnia 9 kwietnia 2014 roku, ograniczył roszczenie wobec pozwanego W. B. do kwoty 16.148,92 zł wraz z odsetkami umownymi w wysokości czterokrotności stopy kredytu lombardowego NBP, nie wyższej jednak niż dwukrotność sumy stopy referencyjnej NBP i 5,5 punktów procentowych (odsetki maksymalne za opóźnienie) od dnia 28 września 2017 roku do dnia zapłaty, wskazując, że spadkobierca W. B. przyjął spadek w 2/3 w związku z tym na dzień 8 czerwca 2017 roku roszczenie zostało ograniczone do 2/3 jego wysokości.

Pozwany W. B. na rozprawie w dniu uznał roszczenie i wyraził zgodę na jego ograniczenie w sposób wskazany w piśmie powoda, wnosząc jednocześnie o rozłożenie spłaty tego świadczenia na okres 10 lat z uwagi na sytuację materialną.

Zgodnie z treścią art. 213 § 2 kpc sąd jest związany uznaniem powództwa, chyba że uznanie jest sprzeczne z prawem lub zasadami współżycia społecznego albo zmierza do obejścia prawa.

Uznanie powództwa jest aktem dyspozycyjności materialnej pozwanego, który za zasadne uznaje zarówno roszczenie powoda, jak i przyznaje uzasadniające je przytoczone przez powoda okoliczności faktyczne, a w konsekwencji godzi się na wydanie wyroku uwzględniającego żądanie pozwu (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 września 1983 roku, III CRN 188/83, OSNC 1984, nr 4, poz. 60). Istotnym jest przy tym, iż mimo, że Sąd jest związany uznaniem powództwa, to obowiązany jest jednak dokonać oceny, czy czynność ta nie jest sprzeczna z prawem lub zasadami współżycia społecznego albo zmierza do obejścia prawa. W doktrynie zauważono, że ocena, czy zachodzi niedopuszczalność uznania powództwa, powinna nastąpić w zasadzie wyłącznie w świetle materiału procesowego znajdującego się w aktach sprawy. Wskutek uznania przewodniczący zamyka rozprawę (art. 224 § 1 kpc) i wydaje tzw. wyrok z uznania, uwzględniający powództwo w zakresie objętym uznaniem.

Mając na uwadze wskazany przez powoda stan faktyczny i wysokość dochodzonego roszczenia, które ostatecznie zostały uznane przez pozwanego W. B., Sąd nie znalazł podstaw do stwierdzenia, aby uznanie powództwa było sprzeczne z prawem lub zasadami współżycia społecznego bądź zmierzało do obejścia prawa.

W ocenie Sądu wniosek pozwanego o rozłożenie zasądzonego świadczenia na raty, na okres 10 lat, również zasługiwał na uwzględnienie, mimo że strona powodowa sprzeciwiła się rozłożeniu świadczenia na raty.

W myśl art. 320 kpc w szczególnie uzasadnionych wypadkach sąd może w wyroku rozłożyć na raty zasądzone świadczenie (...). Ponadto zgodnie z ugruntowanym stanowiskiem doktryny uprawnienie to przysługuje sądowi w szczególnie uzasadnionych wypadkach, a więc w sytuacjach, w których ze względu na stan majątkowy, rodzinny czy zdrowotny spełnienie zasądzonego świadczenia byłoby dla pozwanego niemożliwe do wykonania lub w każdym razie bardzo utrudnione i narażałoby jego lub jego bliskich na niepowetowane szkody. Trudności w spełnieniu świadczenia mogą być obiektywne, spowodowane nieurodzajem czy klęską żywiołową, mogą być jednak także spowodowane działaniem samego dłużnika (por. tak: Maria Jędrzejewska Najnowsze wydanie: Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Część pierwsza. Postępowanie rozpoznawcze. Część druga, Postępowanie zabezpieczające Warszawa 2009 LexisNexis (wydanie III) ss. 2308).

W realiach niniejszej sprawy, co wynika z niekwestionowanych przez powoda wyjaśnień złożonych przez pozwanego W. B., bezsprzecznie wynika, że sytuacja majątkowa pozwanego nie pozwoli mu na jednorazowe uregulowanie zobowiązania i może spowodować niepowetowaną szkodę, nie tylko dla niego, ale również dla jego rodziny. Niewątpliwym bowiem jest, że pozwany – W. B. pracuje dorywczo i z tego tytułu osiąga comiesięczny dochód w wysokości około 1.000,00 zł – 1.500,00 złotych. Ponadto pozostaje on we wspólnym gospodarstwie domowym ze swoją małoletnią córką i partnerką, która pracuje w (...) w C. i z tego tytułu osiąga dochód w wysokości 400,00 złotych miesięcznie. Osiągany dochód pozwany przeznacza na koszty związane z utrzymaniem mieszkania – 232,00 złotych, opłaty za energie elektryczna – 250,00 złotych/2 miesiące i wodę – 100,00 zł – 110,00 złotych/2 miesiące.

Zatem powyższa sytuacja pozwoli mu na regulowanie zasądzonego zobowiązania w systemie ratalnym.

Sąd rozkładając roszczenie na okres 10 lat kierował się przede wszystkim faktem, że roszczenie, które musi uregulować pozwany nie było jego zobowiązaniem, a wynikało z odpowiedzialności spadkobiercy. Ponadto pamiętać należy, że decyzja o rozłożeniu zasądzonego świadczenia na raty musi być w każdym przypadku uzasadniona przede wszystkim celem jaki przyświeca tej instytucji, a mianowicie ułatwieniem zobowiązanemu spłaty zasądzonego świadczenia (por. wyrok wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z roku 2008 VI ACa 218/2008 LexPolonica nr 1949114 Rzeczpospolita (...) str. C1).

Uwzględniając wniosek pozwanego w zakresie rozłożenia na raty Sąd kierował się również zasadami współżycie społecznego wskazanymi w art. 5 kc.

Wobec powyższego zasadnym było orzec jak w punkcie 1, 2 i 3 sentencji wyroku.

Odnosząc się natomiast do roszczenia pozwanej J. O., która konsekwentnie wnosiła o oddalenie powództwa jako nienależnie dochodzonego od niej, jak również nie wyraziła zgody na ograniczenie powództwa nadal wnosząc o jego oddalenie w stosunku do swojej osoby, to w ocenie Sądu nie zasługuje ono na uwzględnienie.

Zgodnie bowiem z zasadą kontradyktoryjności, wyrażoną w art. 6 kc w procesie cywilnym, którą Sąd powyżej już opisał, strona powodowa powinna wykazać zarówno zasadność, jak i wysokość dochodzonego roszczenia.

W ocenie Sądu powód wykazał w toku niniejszego procesu zasadność roszczenia w stosunku do pozwanej J. O., albowiem jej odpowiedzialność za dług spadkowy wynikała z faktu nabycia spadku po H. B., który był poręczycielem przedmiotowej umowy zawartej przez T. B..

W ocenie Sądu powód nie wykazał natomiast w sposób nie budzący wątpliwości wysokości dochodzonego roszczenia.

Zarówno bowiem z uzasadnienia pozwu, jak i pisma procesowego z dnia 9 kwietnia 2018 roku, którym powód dokonał modyfikacji wysokości roszczenia wobec pozwanej J. O., absolutnie nie wynika w jakim zakresie zobowiązanie zostało uregulowane przez spadkodawczynię T. B., do czasu otwarcia spadku. W szczególności czy raty były uiszczane terminowo oraz na jakie składniki pożyczki były zaliczane w pierwszej kolejności. Wątpliwości Sądu wynikają również z tego, że powód nie wskazał dokładnych okresów naliczania odsetek od kapitału głównego.

Ma to o tyle istotne znaczenie, że z uzasadnienia pozwu wynika, iż powód naliczał również odsetki karne od roszczenia głównego i to zarówno wynikające z zaległości w spłacie rat pożyczki oraz naliczonych od kwoty całego niespłaconego kapitału pożyczki od dnia następującego po dniu wymagalności, wskazując łączną sumę tych odsetek. Nie dokonał w tym zakresie żadnego rozgraniczenia na okres do czasu wymagalności roszczenia i już kiedy roszczenie stało się wymagalne.

W ocenie Sądu, taka praktyka jest niewłaściwa, mimo że powód w uzasadnieniu pozwu wskazuje, że naliczanie tych odsetek następowało zgodnie z treścią umowy.

Analizując treść umowy pożyczki nr (...) oraz Regulamin Udzielania Kredytów i P. (...) im. (...) w G. należy wprawdzie zauważyć, że poprzednikowi prawnemu powoda – z chwilą wygaśnięcia członkostwa wskutek śmierci pożyczkobiorcy – a w konsekwencji postawienia pożyczki w stan natychmiastowej wykonalności, służyło prawo naliczania odsetek „karnych”.

Nie ulega jednak wątpliwości, że śmierć spółdzielcy powoduje skreślenie go z rejestru członków spółdzielni a jednocześnie skutkuje postawieniem pożyczki w stan natychmiastowej wymagalności. W konsekwencji, umowa pożyczki ulega rozwiązaniu. A w konsekwencji, to nie jest tak, że spadkobiercy pożyczkobiorcy „wchodzą” do umowy na jego miejsce i są związani jej postanowieniami. Przeciwnie, następców prawnych pożyczkobiorcy nie wiąże z wierzycielem żaden stosunek zobowiązaniowy, zatem opieranie się na umowie, której pozwani nie są stroną, roszczeń o zapłatę odsetek wyższych niż odsetki ustawowe, jest bezpodstawne.

Wprawdzie z § 36 Regulaminu udzielania kredytów i pożyczek konsumenckich (...) wynika, że roszczenie o zwrot kredytu staje się wymagalne z dniem ustania członkostwa kredytobiorcy, a taka sytuacja ma miejsce z chwilą jego śmierci. Zatem paragraf ten łączy wymagalność roszczenia o zwrot kredytu ze zdarzeniem, jakim jest zgon kredytobiorcy, zaś § 28 ust. 1 cytowanego Regulaminu nadaje roszczeniu temu automatycznie charakter należności przeterminowanej. Od należności przeterminowanych zaś - w myśl § 28 ust. 2 Regulaminu - powód uprawniony jest do naliczania odsetek, które sam określa mianem "za należności przeterminowane". Takie ukształtowanie praw i obowiązków konsumenta - a zwłaszcza osób, które w ogół jego praw i obowiązków wskutek spadkobrania wstępują, a nie stają się stroną umowy łączącej zmarłego z pożyczkodawcą - z całą pewnością pozostaje sprzeczne z dobrymi obyczajami i rażąco narusza interesy tych podmiotów (art. 385¹ § 1 k.c.). Niedopuszczalne jest bowiem powiązanie ze śmiercią strony umowy podstawy do naliczania odsetek o charakterze przeterminowanym - przewidzianych na okoliczność nienależytego wywiązywania się z postanowień umowy - a następnie obciążenie tymi odsetkami, po praktycznie dowolnym okresie ich naliczania, spadkobierców zmarłego,

Na marginesie wskazać należy, iż działania powoda w w/w zakresie dotyczącym naliczana odsetek "przeterminowanych" pozostają także w sprzeczności z zasadami współżycia społecznego (art. 5 k.c.). Sprzecznym bowiem z elementarną zasadą uczciwości pozostaje obciążanie kogokolwiek ujemnymi konsekwencjami, zastrzeżonymi na wypadek zdarzenia - w tym przypadku tragiczne zdarzenie w postaci śmierci pożyczkobiorcy - a więc zdarzenie, którego pozwana J. O. nie wywołała, ani nie miała na nie żadnego wpływu, jak również nie mogła mu zapobiec, albowiem jako osoba, która weszła w wyniku dziedziczenia w miejsce poręczyciela, nie była informowana nie tylko o zaległościach w spłacie zobowiązania przez T. B., jak również po jej śmierci. Pierwsze informacje dotyczące tego zobowiązania, co wynika z pism i wezwań kierowanych do pozwanej J. O., uzyskała ona dopiero w sierpniu 2017 roku, mimo że poręczyciel H. B. zmarł w dniu 25 maja 2014 roku, a pożyczkobiorca w dniu 16 października 2014 roku. Oznacza to, że pozwanej nie można przypisać żadnego zawinionego działania czy też nierzetelności.

Takie działanie powoda, w ocenie Sądu, nie czyni zadość poczuciu moralności i słuszności, w sposób oczywisty naruszając wywodzące się z reguł moralności publicznej powszechnie akceptowane zasady słusznego postępowania - nie zasługuje więc ono na ochronę prawną. Przedmiotowe naruszenie zasad współżycia społecznego pozostaje szczególnie jaskrawe w niniejszej sprawie, w której powód z wezwaniem pozwanej do spłaty należności czekał prawie trzy lata - naliczając w tym okresie odsetki (por. uzasadnienie Sądu Rejonowego w Gdyni, I C (...), Sądu Rejonowego Gdańsk – Północ w Gdańsku, sygn. I C (...)).

Na marginesie należy jedynie zauważyć, że oczywiście, sytuacja byłaby odmienna, gdyby w dacie śmierci spadkodawca był już zobowiązany – wobec opóźniania się z płatnością – do zapłaty odsetek „karnych”. Wtedy bowiem całość należności stanowiłaby dług, za który odpowiadali by spadkobiercy.

W okolicznościach niniejszej sprawy, co wynika z dokumentów zgromadzonych w aktach sprawy, w tym rozliczenia sporządzonego przez powoda, odsetki za opóźnienie naliczane były zarówno przed, jak po śmierci spadkodawcy, a powód wskazał jedną kwotę z tego tytułu.

Należy również zauważyć, że w przedłożonych przez powoda raportach spłaty wysokość kwoty do zapłaty została ustalona przez powoda raz na kwotę 36.341,07 złotych (k. 46), natomiast na drugim dokumencie, załączonym do pisma z dnia 9 kwietnia 2018 roku, widnieje kwota do zapłaty na dzień 27 września 2017 roku w wysokości 24.223,38 złotych (k. 144).

Wobec powyższego, skoro zgodnie z obowiązującą w postępowaniu cywilnym zasadą rozkładu ciężaru dowodu – strona powodowa nie wykazała wysokości roszczenia dochodzonego wobec pozwanej J. O., to zasadnym było oddalić powództwo w tym zakresie, o czym Sąd orzekł w punkcie 4 sentencji wyroku.

O kosztach procesu Sąd orzekł na mocy art. 102 kpc, który stanowi, że w wypadkach szczególnie uzasadnionych sąd może zasądzić od strony przegrywającej tylko część kosztów albo nie obciążać jej w ogóle kosztami.

Powyższy artykuł chroni zatem w wypadkach "szczególnie uzasadnionych" stronę przegrywającą w ten sposób, że sąd uwzględniając całokształt okoliczności sprawy może nie obciążyć jej obowiązkiem zwrotu kosztów procesu stronie wygrywającej w ogóle albo też obowiązek ten ograniczyć do części należnych kosztów.

W ocenie Sądu, w niniejszej sprawie zaistniały takie szczególne okoliczności uzasadniające zastosowanie art. 102 kpc. Należy bowiem zauważyć, że odpowiedzialność za zobowiązanie pozwanego W. B. wynika z dziedziczenia i nie jest jego osobistym zobowiązaniem. Istotnym jest również, że pozwany nie posiadał żadnej wiedzy na temat tego zobowiązania spadkodawczyni.

Wobec powyższego zasadnym było orzec jak w punkcie 5 sentencji.

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE