Sygnatura akt VI U 6/18
Dnia 29 maja 2018 roku
Sąd Okręgowy w Gorzowie Wielkopolskim - Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych
w składzie:
Przewodniczący SSO Tomasz Korzeń
Protokolant st. sekr. sądowy Anna Kopala
po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 23 maja 2018 roku
sprawy z odwołania U. G.
od decyzji z dnia 7 listopada 2017 roku
przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w G.
z udziałem R. G.
o ustalenie podstawy wymiaru składek w wyższej wysokości
I.zmienia zaskarżoną decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w G. z dnia 7 listopada 2017 roku, znak: RWA (...) (...) w ten sposób, że podstawa wymiaru składek z tytułu zatrudnienia R. G. przez U. G. za okres od lutego do czerwca 2017 r. wynosi 3350 zł;
II.oddala odwołanie w pozostałym zakresie;
III.zasądza od U. G. na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w G. 936 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.
SSO Tomasz Korzeń
Sygn. akt VI U 6/18 UZASADNIENIE
U. G. prowadząca działalność gospodarczą pod nazwą (...) z siedzibą w S. odwołała się od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w G. z 7.11.2017 roku numer (...), w której organ rentowy ustalił podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne R. G. z tytułu zatrudnienia u skarżącej na podstawie umowy o pracę w okresie od lutego do czerwca 2017 roku, w wysokości 2 000,00 zł brutto miesięcznie.
W uzasadnieniu odwołała podała, że organ rentowy dopuścił się naruszenia art. 58 § 2 K.c., art. 36 ustawy z 25.06.1999 roku o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa w zw. z art. 67 ust. 1 Konstytucji, art. 2a ust. 2 pkt 1 i 2 ustawy z 13.10.1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych w zw. z art. 32 ust. 1 Konstytucji, art. 80 K.p.a. w zw. z art. 123 ustawy, art. 8 K.p.a. w zw. z art. 123 ustawy, art. 7, art. 77 K.p.a. w zw. z art. 123 ustawy, art. 107 § 3 K.p.a. w zw. z art. 11 K.p.a.
Skarżąca podała, że R. G. początkowo była u niej zatrudniona w niepełnym wymiarze czasu pracy na 1/2 etatu na stanowisku kelnerki. Następnie odbywała staż zawodowy w ramach projektu „Równi na rynku pracy - YEI”. Po ukończeniu stażu została zatrudniona w oparciu o umowę o pracę w pełnym wymiarze czasu pracy a uwagi na duże zaangażowanie w wykonywaniu powierzonych jej obowiązków służbowych oraz podwyższenie kwalifikacji, tj. ukończenie kursu języka niemieckiego, którego znajomość zważając na lokalizację siedziby przedsiębiorstwa oraz branżę gastronomiczną jest bardzo istotny, skarżąca powierzyła ubezpieczonej wykonywanie zadań kierownika zmiany. To zaś łączyło się ze zwiększenie obowiązków służbowych i podwyższeniem kwoty wynagrodzenia za pracę. W skutek zmiany stanowiska ubezpieczona została pozbawiona możliwości uzyskiwania dodatkowych pieniędzy w postaci napiwków. Koniecznym było więc finansowe wyrównanie poprzez zwiększenie kwoty wynagrodzenia. Odwołująca uzgodniła z ubezpieczoną, iż w przypadku nienagannego wywiązywania się przez ubezpieczoną z obowiązków kierownika zmiany, w sposób satysfakcjonujący dla odwołującej, kwota wynagrodzenia za pracę na ww. stanowisku ulegnie podwyższeniu po okresie 3 miesięcy.
Na rozprawie 14.03.2018 roku odwołująca wniosła o ustalenie podstawy wymiaru składek: od lutego do kwietnia 2017 roku – 4 930,00 zł brutto miesięcznie, od maja do czerwca 2017 roku – 6 370,00 zł brutto miesięcznie.
Pozwany Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. wniósł o oddalenie odwołania. Podał, że jednym argumentem uzasadniającym przyznanie tak wysokiego wynagrodzenia dla ubezpieczonej było uzyskanie wysokiego świadczenia z ubezpieczeń społecznych. Nadto, wskazał że od chwili wniesienia odwołania do sądu powszechnego sprawa staje się sprawą cywilną a ewentualne wady decyzji administracyjnych pozostają zasadniczo poza zakresem jego rozpoznania, a sąd w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych orzeka o prawach lub obowiązkach stron na podstawie właściwych przepisów prawa materialnego. Powołując się na treść art. 19 § 2 K.p.c. pozwany podniósł zarzut braku oznaczenia przez skarżącą wartości przedmiotu sporu w sprawie.
Zainteresowana R. G. poparła stanowisko odwołującej.
Sąd ustalił następujący stan faktyczny:
U. G. prowadzi od 2014 roku działalność gospodarczą pod nazwą (...) U. G. z siedzibą w S.. Jest to lokal gastronomiczny otwarty każdego dnia tygodnia od godz. 10:00 do godz. 18:00. W lokalu znajduje się jedna sala z 9 stołami. Oprócz R. G. płatnik składek zatrudniał jeszcze 9 pracowników. Pracownicy są zatrudnieni w systemie zmianowym. Na jednej zmianie jest dwóch pracowników, a w weekendy na jednej zmianie jest czterech pracowników.
A. K. (1) jest zatrudniona u płatnika składek od 1.05.2014 roku jako kelnerka, a od 1.09.2017 roku – jako kierownik obsługi sali z wynagrodzeniem 3 350,00 zł brutto. Przejęła obowiązki kierownika po ubezpieczonej, która musiała się udać na zwolnienie lekarskie w związku z chorobą w czasie ciąży.
S. G. (syn U. G.) jest zatrudniony w firmie płatnika składek od 1.08.2016 roku jako manager sali. Zastępuje płatnika składek w jego obowiązkach tj. odbiera za nią pieniądze, przygotowuje menu z szefem kuchni. Jego wynagrodzenie wynosi 4 250,00 zł brutto miesięcznie.
Ł. G. (syn U. G.) jest zatrudniony w firmie płatnika składek od 1.10.2015 roku jako menager z wynagrodzeniem 5 000,00 zł brutto miesięcznie.
J. C. był zatrudniony w (...) jako szef kuchni – menager z wynagrodzeniem 6 000,00 zł brutto miesięcznie.
M. H. była zatrudniona przez płatnika składek jako kucharz z wynagrodzeniem 5 600,00 zł brutto miesięcznie.
R. S. był zatrudniony przez płatnika składek jako kierowca z wynagrodzeniem 232,00 zł brutto miesięcznie (na 1/8 etatu).
Ł. Z. jest zatrudniony jako kelner w firmie płatnika składek z wynagrodzeniem 3 800,00 zł brutto miesięcznie.
D. Z. jest zatrudniony przez płatnika składek jako kierownik sali z wynagrodzeniem 4 215,00 zł brutto miesięcznie.
D. B. jest zatrudniona w firmie płatnika składek jako dyrektor do spraw rozwoju z wynagrodzeniem 14 000,00 zł brutto miesięcznie. Posiada wykształcenie wyższe magisterskie i ukończone podyplomowe studia z zakresu prawa upadłościowego i naprawczego. Dotychczas pracowała m.in. jako specjalista do spraw finansowych, kierownik działu administracji.
dowód: dokumenty w aktach organu rentowego, tom I: listy płac k. 21-47v, 55-62, rachunki k. 49-50, 63, aneksy i umowy k. 51-52, 70-71, 73-76, zakres czynności k. 53-54, zeznania podatkowe k. 64-68v, faktury k. 85-115; dokumenty w aktach osobowych: D. Z., D. B., Ł. Z., Ł. G., S. G., M. H., R. S., J. C., A. K. (2) stanowiące załącznik do sprawy; wydruk k. 77-86; zeznania świadka A. K. (1) k. 112v-113, zeznania świadka J. C. k. 113, zeznania świadka S. G. k. 113-113v.
R. G. urodziła się (...). Ma wykształcenie średnie ogólne. Ukończyła trzymiesięczny kurs języka niemieckiego (poziom komunikatywny) oraz kurs organizatora usług gastronomicznych.
Była zatrudniona przez U. G.:
- od 1.05.2014 roku do 28.02.2015 roku - w niepełnym wymiarze czasu pracy na 1/2 etatu na stanowisku kelnerki, z wynagrodzeniem 840,00 zł brutto miesięcznie;
- od 4.05.2015 roku do 3.11.2015 roku - odbywała staż zawodowy w ramach projektu „Równi na rynku pracy - YEI”;
- od 4.11.2015 roku do 31.01.2017 roku – w pełnym wymiarze godzin pracy, na stanowisku kelnerki, z wynagrodzeniem 1 800,00 zł brutto miesięcznie (od 1.01.2016 roku – 1 850,00 zł brutto miesięcznie; od 1.01.2017 roku – 2 000,00 zł brutto miesięcznie).
Aneksem Nr A/2 z 1.02.2017 roku płatnik składek zmienił R. G. rodzaj umówionej pracy z kelnerki na kierownika zmiany oraz ustalił wysokość wynagrodzenia ma kwotę 4 930,00 zł brutto miesięcznie (poprzednio: 2 000,00 zł brutto miesięcznie).
Aneksem Nr A/3 z 1.05.2017 roku płatnik składek podwyższyła R. G. wynagrodzenie do kwoty 6 370,00 zł brutto miesięcznie.
Do obowiązków ubezpieczonej jako kelnerki należała bieżąca obsługa klientów restauracji.
Do obowiązków skarżącej jako kierownika zmiany należało: organizacja pracy kelnerów, rozliczanie czasu pracy kelnerów, rozliczanie utargów z kasy, obsługa strony internetowej, zamawianie towaru, sprawdzanie zgodności towaru z fakturami, organizacja imprez i koordynacja działań kelnerów, robienie zakupów, dbanie o rozwój restauracji (prowadzenie strony Facebook), pozyskiwanie opinii od klientów, kontrola dań. Przejął część obowiązków po S. G. i Ł. G..
Od 21.07.2017 roku ubezpieczona przebywała na zwolnieniu lekarskim w związku z chorobą w czasie ciąży. 26.01.2018 roku R. G. urodziła dziecko.
Podstawa wymiaru składek z tytułu zatrudnienia R. G. przez U. G. za okres od 1.02.2017 roku do 30.06.2017 roku wynosi 3 350,00 zł.
dowód: dokumenty w aktach organu rentowego, tom I: listy płac k. 21-47v, 55-62, rachunki k. 49-50, 63, aneksy i umowy k. 51-52, 70-71, 73-76, zakres czynności k. 53-54, faktury k. 85-115; oświadczenie k. 116, karta szkolenia k. 118, protokoły k. 122-140, zaświadczenie k. 166; umowy, oświadczenia, aneksy i zakresy czynności k. 22-43, oświadczenia k. 44-47, zaświadczenia k. 48-50, książeczka pracownicza k. 51-54, protokoły, faktury k. 55-76, zeznania ubezpieczonej R. G. k. 113v, zeznania świadka A. K. (1) k. 112v-113, zeznania świadka J. C. k. 113, zeznania świadka S. G. k. 113-113v.
Sąd zważył co następuje:
Odwołanie co do zasady okazało się uzasadnione.
Dopuszczalne jest kwestionowanie przez organ rentowy zarówno faktu zawarcia umowy o pracę, jak i ważności poszczególnych jej elementów - w tym wysokości uzgodnionego wynagrodzenia za pracę. Wynika to z treści art. 83 ust. 1 oraz art. 41 ust. 13 ustawy z 13.10.1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U.2017 poz.1778, dalej jako ustawa systemowa; por. wyrok Sądu Najwyższego z 4.08.2005 roku, II UK 16/05, LEX 182776).
Zgodnie z art. 22 K.p. przez zawarcie umowy o pracę pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy na rzecz pracodawcy, a pracodawca do zatrudnienia za wynagrodzeniem. Zgodnie z art. 353 1 K.c. strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny wg własnego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego.
Ocena łączącego strony stosunku pracy musi uwzględniać nazwę umowy, jej treść, a także faktyczny sposób realizacji obowiązków stron. Kryteria te, ustalone jednolicie w orzecznictwie Sądu Najwyższego, zostały przypomniane w wyroku z 19.03.2013 roku (I PK 223/12, Lex 1415490). Charakter umowy ustala się na podstawie treści oświadczeń woli stron, dokonując ich wykładni zgodnie z art. 65 K.c. Według tego przepisu, oświadczenie woli należy tak tłumaczyć, jak tego wymagają ze względu na okoliczności, w których zostało złożone, zasady współżycia społecznego oraz ustalone zwyczaje (§ 1), a w umowach należy raczej badać, jaki był zgodny zamiar stron i cel umowy, aniżeli opierać się na jej dosłownym brzmieniu (§ 2).
Organ rentowy wskazywał na treść art. 58 § 2 K.c., nie kwestionując ważności samej umowy o pracę, a jedynie wskazując, iż wysokość wynagrodzenia R. G. ustalona w aneksie Nr A/3 z 1.05.2017 roku jest nieważne. Pozwany uznał, że wysokość wynagrodzenia zainteresowanej powinna stanowić kwotą 2 000,00 zł brutto miesięcznie tj. wysokość minimalnego wynagrodzenia za pracę.
Kwestią sporną w niniejszej sprawie była zatem ocena czy wysokość wynagrodzenia ustalona w aneksie do umowy o pracę miała na celu zapłatę za pracę wykonywaną, czy też uzyskanie nienależnie wysokich świadczeń z ubezpieczenia społecznego.
Zgodnie z art. 58 § 1 K.c. czynność prawna sprzeczna z ustawą albo mająca na celu obejście ustawy jest nieważna, chyba że właściwy przepis przewiduje inny skutek, w szczególności ten, iż na miejsce nieważnych postanowień czynności prawnej wchodzą odpowiednie przepisy ustawy. W myśl § 2 nieważna jest czynność prawna sprzeczna z zasadami współżycia społecznego. Z kolei zgodnie z § 3 jeżeli nieważnością jest dotknięta tylko część czynności prawnej, czynność pozostaje w mocy co do pozostałych części, chyba że z okoliczności wynika, iż bez postanowień dotkniętych nieważnością czynność nie zostałaby dokonana.
W orzecznictwie Sądu Najwyższego przyjmuje się, że samo zawarcie umowy o pracę nawet w okresie ciąży, nawet gdyby głównym motywem było uzyskanie zasiłku macierzyńskiego nie jest naganne, ani tym bardziej sprzeczne z prawem (por. wyrok Sądu Najwyższego z 6.02.2006 roku, III UK 156/05, LEX 272549). Natomiast ustalenie w umowie o pracę rażąco wysokiego wynagrodzenia za pracę może być, w konkretnych okolicznościach, uznane za nieważne, jako dokonane z naruszeniem zasad współżycia społecznego, polegającym na świadomym osiąganiu nieuzasadnionych korzyści z systemu ubezpieczeń społecznych kosztem innych uczestników tego systemu (art. 58 § 3 K.c. w zw. z art. 300 K.p.; por. wyrok Sądu Najwyższego z 23.01.2014 roku, I UK 302/13, LEX 1503234).
Zgodnie z art. 78 K.p. wynagrodzenie za pracę powinno być tak ustalone, aby odpowiadało w szczególności rodzajowi wykonywanej pracy i kwalifikacjom wymaganym przy jej wykonywaniu, a także uwzględniało ilość i jakość pracy.
Z punktu widzenia art. 18 § 1 K.p. umówienie się pomiędzy pracownikiem, a pracodawcą na wyższe od najniższego wynagrodzenie jest dopuszczalne, jednak autonomia stron umowy w kształtowaniu jej postanowień podlega ochronie jedynie w ramach wartości uznawanych i realizowanych przez system prawa, a strony obowiązuje nie tylko respektowanie własnego interesu jednostkowego, lecz także wzgląd na interes publiczny. Ocena wysokości wynagrodzenia umówionego przez strony stosunku pracy powstaje także, jako istotna kwestia jurydyczna, gdyż na gruncie prawa ubezpieczeń społecznych ustalenie podstawy wymiaru składki z tytułu zatrudnienia w ramach stosunku pracy oparte jest na zasadzie określonej w art. 6 ust. 1 i art. 18 ust. 1 w zw. z art. 20 ust. 1 i art. 4 pkt 9, z zastrzeżeniem art. 18 ust. 2 ustawy systemowej).
Zgromadzony w sprawie materiał dowodowy pozwolił na ustalenie, że warunki wynagrodzenia za pracę ustalone przez płatnika z zainteresowaną co do zasady naruszały wskazane wyżej kryteria. R. G. przed objęciem stanowiska kierownika była już zatrudniona u płatnika składek jako kelnerka oraz odbyła staż zawodowy, a zatem posiadała doświadczenie zawodowe w gastronomii. Nadto ukończyła kurs organizatora usług gastronomicznych oraz kurs języka angielskiego. Wobec tego stanowisko pozwanego, że wysokość wynagrodzenia zainteresowanej powinna stanowić kwota minimalnego wynagrodzenia za pracę, a zatem kwota jaką otrzymują osoby dopiero co rozpoczynające karierę zawodową i nie posiadające żadnego doświadczenia zawodowego, jest dla sądu całkowicie niezrozumiałe. Żaden z pracowników płatnika składek nie otrzymuje wynagrodzenia w wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę. Pracownik płatnika składek, który przejął obowiązki kierownika po przejściu zainteresowanej na długotrwałe zwolnienie lekarskie – A. K. (1), otrzymała wynagrodzenie w kwocie 3 350,00 zł brutto miesięczne. Nielogiczne byłoby więc ustalenie wynagrodzenia zainteresowanej w kwocie znacznie niższej niż wynagrodzenie jej zastępcy. Płatnik składek oprócz R. G. i A. K. (1), zatrudniał jeszcze innych pracowników: kelnerów, kierowcę, kucharzy i menagerów, a ich wynagrodzenie było znacznie wyższe niż wysokość minimalnego wynagrodzenia za pracę, na co pozwalał stan finansowy firmy (...).
Ocena godziwości wynagrodzenia wymaga uwzględnienia okoliczności każdego konkretnego przypadku, rodzaju, ilości i jakości świadczonej pracy oraz wymaganych kwalifikacji (por. uzasadnienie wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 26.11.1997 roku, U 6/96, OTK-ZU 1997 nr 5-6, poz. 66 oraz wyrok Sądu Najwyższego z 16.12.1999 roku, I PKN 465/99, OSNAPiUS 2001 nr 10, poz. 345).
Płatnik składek w żaden sposób nie uargumentował konieczności przyznania zainteresowanej wynagrodzenia w spornej kwocie. Nie wiadomo zatem jakimi kryteriami (poza więziami z synem płatnika) kierował się pracodawca przyznając ubezpieczonej sporne wynagrodzenie. Mając jednak na względzie całokształt materiału dowodowego sąd przyjął, że należne zainteresowanej wynagrodzenie za sporny okres powinna stanowić kwota 3 350,00 zł brutto miesięcznie tj. kwota wynagrodzenia jakie otrzymała zastępująca ubezpieczoną A. K. (1). Obie pracownice miały taki sam zakres obowiązków na stanowisku kierownika, podobne doświadczenie zawodowe (A. K. (1) wcześniej również pracowała jako kelnerka) i podobne wykształcenie. Sąd dał wiarę zeznaniom zainteresowanej R. G. i świadków: J. C., S. G. i A. K. (1) co do warunków zatrudnienia zainteresowanej, jej obowiązków w miejscu pracy. Zeznania te wzajemnie się uzupełniały tworząc logiczną całość, a nadto zostały poparte dowodami z dokumentów. Zeznaniom R. G. sąd nie dał natomiast wiary co do zasadności przyznania jej wynagrodzenia w spornej kwocie. Ani zainteresowana ani płatnik składek nie byli w stanie w sposób logiczny wyjaśnić przyczyn dysproporcji pomiędzy wysokością ustaloną dla ubezpieczonej a wysokością wynagrodzenia jej zastępcy A. K. (1). Ze zgromadzonego w spawie materiału dowodowego nie sposób jest wnioskować aby praca wykonywana przez A. K. (1) była gorszej jakości niż praca wykonywana przez R. G.. W ocenie sądu obie pracownice wykonywały takie same obowiązki w pracy, posiadały podobne doświadczenie zawodowe i kwalifikacje, a zatem należne zainteresowanej wynagrodzenie za pracę powinna stanowić kwota 3 350,00 zł brutto miesięcznie.
Wzorzec godziwego wynagrodzenia, który czyni zadość ekwiwalentności zarobków do rodzaju i charakteru świadczonej pracy oraz posiadanych przez pracownika doświadczenia i kwalifikacji zawodowych, będzie uwzględniał między innymi takie czynniki, jak: siatka wynagrodzeń obowiązująca w zakładzie pracy; średni poziom wynagrodzeń za taki sam lub podobny charakter świadczonej pracy w danej branży; wykształcenie; zakres obowiązków; odpowiedzialność materialna oraz dyspozycyjność (por. wyrok Sądu Najwyższego z 23.01.2014 roku, I UK 302/13, LEX nr 1503234) . Płatnik przyznał zainteresowanej w aneksie Nr A/3 z 1.05.2017 wynagrodzenie zbyt wygórowane. Jednocześnie brak było jakichkolwiek racjonalnych powodów uzasadniających przyznanie zainteresowanej wynagrodzenia w stawce minimalnej.
Tym samym sąd dokonał weryfikacji wysokości podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie zainteresowanej i ustalił ich wysokość na kwotę 3 350,00 zł brutto miesięcznie od lutego 2017 roku począwszy.
Mając powyższe na uwadze na mocy art. 477 14 § 2 K.p.c. sąd orzekł jak w punkcie I wyroku. Zaś w pozostałym zakresie tj. co do ustalenia wysokości podstawy wymiaru składek za sporny okres w kwocie ponad 3 350,00 zł brutto miesięcznie, sąd oddalił odwołanie na podstawie art. 477 14 § 1 K.p.c., o czym orzekł w punkcie II wyroku.
Pozwany wygrał sprawę w 63 %, a zatem w myśl art. 98 K.p.c. w zw. z art. 100 K.p.c., należał mu się zwrot kosztów procesu w kwocie 936,00 zł, proporcjonalnie do wygranej w sprawie. Na koszty te składają się koszty zastępstwa procesowego, których wysokość ustalono w oparciu o § 2 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22.10.2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U.2015.1804).
SSO Tomasz Korzeń