UZASADNIENIE

wyroku Sądu Okręgowego w Tarnowie

z dnia 3 kwietnia 2017 r.

Decyzją z dnia 3 listopada 2016 r., nr (...), Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T., na podstawie przepisów ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2016 r. poz. 887 ze zm.) oraz przepisów rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 r. Nr 8, poz. 43 ze zm.), odmówił M. P. (1) przyznania prawa do emerytury. W uzasadnieniu decyzji organ rentowy wskazał, że ubezpieczony nie spełnia wymogów określonych w art. 184 powołanej ustawy, od wystąpienia których uzależnione jest nabycie prawa do emerytury, ponieważ na dzień 1 stycznia 1999 r. nie udokumentował 25- letniego okresu ubezpieczenia, a jedynie 23 lata, 7 miesięcy i 27 dni okresów składkowych i uzupełniających.

Decyzję tę zaskarżył odwołaniem M. P. (1), domagając się jej zmiany
i przyznania mu prawa do emerytury. W uzasadnieniu odwołujący podniósł, że w stażu ubezpieczeniowym ZUS powinien mu uwzględnić okres pracy w gospodarstwie rolnym rodziców od 1 kwietnia 1976 r. do 15 maja 1977 r., stosownie do treści art. 10 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS. Jak wskazał, była to bowiem praca stała, wykonywana przez co najmniej 4 godziny dziennie. Odwołujący podkreślił,
że w tym czasie, nie mógł sobie pozwolić na wakacje czy kilkudniowy odpoczynek. W ocenie odwołującego, organ rentowy dokonał też błędnej wykładni i niewłaściwie zastosował przepisy art. 10 ust. 1 pkt 1 w związku z art. 5 i art. 9 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r.
o emeryturach i rentach z FUS w związku z art. 25 ust. 2a pkt 1 i art. 41a ust. 1 pkt 1 ustawy
z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników, a w konsekwencji błędnie przyjął, że okres, za jaki umorzono składkę na ubezpieczenie społeczne rolników, nie podlega wliczeniu do jego stażu pracy. Odwołujący podniósł, że do umorzenia składki doszło
w związku z likwidacją skutków powodzi i innych klęsk żywiołowych. Powódź, która miała miejsce w 1997 r. w powiecie (...), doszczętnie zniszczyła plony rolników
i spowodowała ogromne straty. Dlatego też, jedną z form pomocy dla poszkodowanych rolników było umorzenie obowiązkowej składki. Odwołujący podkreślił, że przywołane
w art. 41a ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników kryterium „ważnego interesu zainteresowanego”, przy zaistnieniu którego organ „może” uwzględnić wniosek o umorzenie wskazuje na uznaniowy charakter decyzji w tym przedmiocie. Wyraził też pogląd, że umorzenie zaległości składkowych stanowi „nie tylko wyraz rezygnacji organu z możliwości ich wyegzekwowania, ale również wygaśnięcie tych należności, a więc ich zaspokojenie”, co sprawia, iż „powstaje stan taki, jak po opłaceniu należności”. Odwołujący powołał się też na brzmienie art. 40 ustawy z dnia 27 października 1977 r. o zaopatrzeniu emerytalnym oraz innych świadczeniach dla rolników i ich rodzin oraz wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 22 stycznia 2003 r., II UK 51/02 (LEX nr 78669) i z dnia 19 marca 2010 r., II UK 249/09 (LEX nr 599773). Z ostrożności procesowej odwołujący wniósł o przywrócenie terminu do wniesienia odwołania od decyzji ZUS Oddział w T. z dnia 3 listopada 2016 r. na podstawie art. 477^{(

9 )}§ 1 k.p.c. w związku z art. 477^{(

9 )}§ 3 k.p.c. Podał, że dopiero w dniu 14 grudnia 2016 r. zapoznał się z treścią decyzji z dnia 3 listopada 2016 r., którą odebrała jego żona i tego dnia mu ją przekazała. Jak wskazał, jego żona,
z powodu upływu czasu, nie pamięta dokładnie, kiedy faktycznie odebrała tę decyzję. Odwołujący podkreślił, że dopiero po przeanalizowaniu treści uzasadnienia postanowienia Sądu Okręgowego w Tarnowie o umorzeniu postępowania na skutek uchylenia przez
ZUS Oddział w T. decyzją z dnia 3 listopada 2016 r. wydanej przez ten organ decyzji z dnia 4 października 2016 r. w przedmiocie odmowy przyznania prawa do emerytury oraz treści odwołania z dnia 1 grudnia 2016 r. zrozumiał, że decyzja z dnia 3 listopada 2016 r. nie jest tą samą decyzją, którą zaskarżył do Sądu. Odwołanie wraz z załącznikami zostało złożone w urzędzie pocztowym w dniu 3 stycznia 2017 r.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego odrzucenie na podstawie art. 477⁹§ 3 k.p.c., ponieważ wniesione zostało po upływie miesięcznego terminu wynikającego z art. 477⁹§ 1 k.p.c., a w razie nieuwzględnienia tego wniosku, o jego oddalenie. W uzasadnieniu ZUS podał, że okres pracy w gospodarstwie rolnym rodziców od
1 kwietnia 1976 r. do 15 maja 1977 r. może zostać doliczony ubezpieczonemu do stażu emerytalnego po przedłożeniu oryginałów protokołów zeznań świadków, a nie ich kserokopii. Jak wskazał, brak jest podstaw do zaliczenia do stażu emerytalnego jako uzupełniającego okresu podlegania przez odwołującego ubezpieczeniu społecznemu rolników od 1 stycznia 1998 r. do 31 marca 1998 r., ponieważ za okres ten nie zostały opłacone składki z powodu
ich umorzenia. Zakład podkreślił, że zgodnie z art. 6 pkt 14 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników, przez okresy podlegania określonemu ubezpieczeniu rozumie się tylko takie okresy, za które opłacono przewidziane w odpowiednich przepisach składki na to ubezpieczenie, chyba że w myśl tych przepisów nie istniał obowiązek opłacania składek. Zwrot „nie istniał obowiązek opłacania składek” oznacza w ogóle brak podstawy prawnej, z której wynikałby obowiązek zapłaty składek. Zwolnienie zaś z opłacania składek oznacza zniesienie przez ustawodawcę obowiązku uiszczania składek z powodów określonych w przepisach. ZUS wskazał przy tym, że żaden przepis ustawy z 1990 r. nie przewiduje możliwości zwolnienia rolnika z obowiązku opłacania składek. Jak podał, powołane przez odwołującego orzecznictwo Sądu Najwyższego dotyczy przepisów ustawy
z dnia 27 października 1977 r. o zaopatrzeniu emerytalnym oraz innych świadczeniach dla rolników i ich rodzin, która obowiązywała do 31 grudnia 1982 r. Z mocy art. 40 tej ustawy, rolnik był zwolniony z obowiązku opłacenia składki jako młody rolnik, który rozpoczął prowadzenie gospodarstwa rolnego przed ukończeniem 35 lat życia przez okres pierwszych
5 lat gospodarowania.

Bezsporne w niniejszej sprawie było, że ubezpieczony M. P. (1), w dniu
(...)r. osiągnął 60 lat życia.

We wniosku z dnia 26 września 2016 r. ubezpieczony wniósł o przyznanie mu emerytury. Decyzją z dnia 4 października 2016 r. ZUS Oddział w T. odmówił mu przyznania prawa do tego świadczenia, ponieważ wnioskodawca nie udokumentował na dzień 1 stycznia 1999 r. co najmniej 25- letniego okresu ubezpieczenia, a jedynie 23 lata,
10 miesięcy i 27 dni okresów składkowych i uzupełniających, a ponadto był członkiem otwartego funduszu emerytalnego. Od decyzji tej ubezpieczony wywiódł odwołanie.

We wniosku z dnia 27 października 2016 r. ubezpieczony wniósł o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem ZUS, na dochody budżetu państwa.

Na dzień 1 stycznia 1999 r. ubezpieczony udokumentował przed organem rentowym staż ubezpieczeniowy w wymiarze 19 lat, 2 miesięcy i 15 dni okresów składkowych oraz
4 lat, 5 miesięcy i 12 dni okresów uzupełniających, tj. łącznie 23 lata, 7 miesięcy i 27 dni okresów składkowych i uzupełniających. Na okresy uzupełniające złożyły się: okres pracy
w gospodarstwie rolnym rodziców od 26 października 1972 r. do 12 maja 1975 r. w wymiarze 2 lat, 6 miesięcy i 18 dni oraz okresy podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników od
7 listopada 1996 r. do 31 grudnia 1997 r. i od 1 kwietnia 1998 r. do 31 grudnia 1998 r.
w wymiarze 1 roku, 10 miesięcy i 24 dni. Udowodnił też staż pracy w szczególnych warunkach w wymiarze 15 lat i 19 dni.

Zaskarżoną decyzją z dnia 3 listopada 2016 r. ZUS Oddział w T. odmówił M. P. (1) przyznania prawa do emerytury, ponieważ wnioskodawca nie udokumentował na dzień 1 stycznia 1999 r. co najmniej 25- letniego okresu ubezpieczenia. Decyzją tą ZUS uchylił decyzję z dnia 4 października 2016 r.

Postanowieniem z dnia 8 grudnia 2016 r., sygn. akt IV U 1164/16, Sąd Okręgowy
w T. IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych umorzył postępowanie wywołane odwołaniem ubezpieczonego od decyzji z dnia 4 października 2016 r.

W toku postępowania sądowego, wywołanego wniesieniem odwołania od zaskarżonej decyzji z dnia 3 listopada 2016 r., po przedłożeniu przez odwołującego oryginałów protokołów zeznań świadków A. B. i W. M., ZUS zaliczył ubezpieczonemu do stażu pracy okres pracy w gospodarstwie rolnym rodziców od 1 kwietnia 1976 r. do 15 maja 1977 r. w wymiarze 1 roku, 1 miesiąca i 15 dni, co dało mu łącznie
24 lata, 9 miesięcy i 12 dni okresów składkowych i uzupełniających.

(okoliczności bezsporne)

Sąd ustalił ponadto następujący stan faktyczny sprawy:

Odwołujący M. P. (1) do 15 sierpnia 1980 r. mieszkał w domu rodzinnym. Jego rodzice użytkowali około 3 ha ziemi, położonej w miejscowości M.
w gminie S.. Część gospodarstwa znajdowała się także w miejscowości R.. Odwołujący mieszkał z rodzicami w J.. Powierzchnia gospodarstwa rolnego rodziców odwołującego, położonego w tej miejscowości, wynosiła 1,36 ha. Ojciec odwołującego pracował na co dzień w J., oddalonym od miejsca zamieszkania
o około 80-90 km i przyjeżdżał do domu raz na 2 tygodnie. Matka nie pracowała zarobkowo
i zajmowała się prowadzeniem gospodarstwa rolnego. Po ukończeniu szkoły podstawowej, odwołujący nie uczył się i pomagał matce w gospodarstwie z małą przerwą od maja 1975 r. do marca 1976 r., kiedy pracował zarobkowo w Spółdzielni Kółek Rolniczych w Z.. W związku jednak z chorobą matki, musiał zrezygnować z tego zatrudnienia i zająć się pracą w gospodarstwie. W gospodarstwie tym uprawiano buraki, ziemniaki i zboża. Hodowano trzodę chlewną i krowy. Odwołujący pracował w gospodarstwie rolnym matki od
26 października 1972 r. do 12 maja 1975 r. i od 1 kwietnia 1976 r. do 15 maja 1977 r. Pomagał jej we wszystkich pracach przez co najmniej 4-5 godzin dziennie. Okresy te zostały uwzględnione odwołującemu przez ZUS w jego stażu ubezpieczeniowym w łącznym wymiarze 3 lat, 8 miesięcy i 3 dni.

dowód:

-: zaświadczenie Urzędu Gminy w W. z dnia 15.09.2016 r.- k. 12 cz. II akt ZUS,
-: poświadczenie o adresach i okresach zameldowania z dnia 26.09.2016 r.- k. 13 cz. II akt ZUS,
-: zeznania odwołującego M. P. (1)- 00:19:53-00:28:25,

Odwołujący M. P. (1) podlegał ubezpieczeniu społecznemu rolników od
7 listopada 1996 r. do 31 grudnia 1998 r. z mocy ustawy w zakresie emerytalno- rentowym oraz wypadkowym, chorobowym i macierzyńskim jako rolnik (małżonek). Z mocy ustawy
w zakresie emerytalno- rentowym oraz wypadkowym, chorobowym i macierzyńskim jako rolnik (małżonek) odwołujący podlega również ubezpieczeniu społecznemu rolników od
1 czerwca 2001 r. Składki na ubezpieczenie społeczne rolników zostały w przypadku odwołującego opłacone do 30 września 2016 r., z wyłączeniem okresu od 1 stycznia 1998 r. do 31 marca 1998 r., za który należności z tytułu składek umorzono. Od 1 stycznia 1999 r. do 31 maja 2001 r. odwołujący był zatrudniony w(...)
w T. w pełnym wymiarze godzin w charakterze pracownika fizycznego.

dowód:

-: zaświadczenia KRUS Placówki Terenowej w T. z dnia: 09.08.2016 r.
i 27.05.2013 r.- k. 274, 272 akt KRUS,
-: zaświadczenia KRUS Placówki Terenowej w D. z dnia: 24.06.2003 r., 11.06.2002 r. i 18.06.2001 r.- k. 40, 38, 31 akt KRUS,
-: decyzje KRUS z dnia: 19.06.2001 r. i 27.01.1997 r.- k. 28, 9 akt KRUS,
-: świadectwo pracy z dnia 31.05.2001 r.- k. 27 akt KRUS,

We wniosku z dnia 20 stycznia 1998 r. odwołujący zwrócił się do KRUS z prośbą
o umorzenie składki na ubezpieczenie społeczne rolników za pierwszy kwartał 1998 r.
z uwagi na to, iż dotknęła go klęska powodzi, która miała miejsce w lipcu 1997 r.
We wniosku odwołujący podniósł, że pod wodą znalazł się użytkowany przez niego grunt
o powierzchni 1,85 ha fizycznego, w związku z czym poniósł szkodę w uprawach rolnych. Decyzją z dnia 27 lutego 1998 r. Kierownik Placówki Terenowej Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego w D., działając na podstawie art. 41a ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (Dz. U. z 1993 r. Nr 71,
poz. 342 ze zm.) i art. 67 § 1 i 2 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja Podatkowa
(Dz. U. Nr 137, poz. 926) oraz w związku z art. 23 ust. 4 ustawy z dnia 17 lipca 1997 r.
o stosowaniu szczególnych rozwiązań w związku z likwidacją skutków powodzi, która miała miejsce w lipcu 1997 r., po rozpatrzeniu wniosku z dnia 20 stycznia 1998 r., postanowił umorzyć należności składkowe odwołującego za okres pierwszego kwartału 1998 r.
w wysokości 326,80 zł.

dowód:

-: wniosek o umorzenie należności z dnia 20.01.1998 r.- k. 14 akt KRUS,
-: wniosek KRUS o umorzenie należności na sumę 326,80 zł z dnia
09.02.1998 r.- k. 15 akt KRUS,

-: decyzja KRUS Placówki Terenowej w D. z dnia 27.02.1998 r.- k. 16 akt KRUS,
-: zeznania odwołującego M. P. (1)- 00:39:00,

Odwołujący nigdy więcej nie zwracał się do KRUS o umorzenie składek na ubezpieczenie społeczne rolników. Składki na ubezpieczenie społeczne rolników zawsze opłacał w terminie. Odwołujący nie korzystał ze zwolnienia w opłacaniu składek, przysługującego młodym rolnikom.

dowód:

-: zeznania odwołującego M. P. (1)- 00:40:29, 00:42:11,

Na dzień 1 stycznia 1999 r. odwołujący legitymuje się stażem ubezpieczeniowym
w wymiarze 19 lat, 2 miesięcy i 15 dni okresów składkowych oraz 5 lat, 6 miesięcy i 27 dni okresów uzupełniających. Od 13 maja 1975 r. do 31 marca 1976 r. (10 miesięcy i 19 dni) odwołujący pracował w Spółdzielni Kółek Rolniczych w S.- Filia Z. na stanowisku traktorzysty. Od 16 maja 1977 r. do 25 października 1977 r. (5 miesięcy i 11 dni)
i od 18 października 1979 r. do 31 sierpnia 1991 r. (11 lat, 10 miesięcy i 14 dni) był zatrudniony w Spółdzielni Kółek Rolniczych w S. na stanowisku kierowcy ciągnika. Od 26 października 1977 r. do 17 października 1979 r. (1 rok, 11 miesięcy i 23 dni) odbywał zasadniczą służbę wojskową. Od 19 grudnia 1991 r. do 31 sierpnia 1992 r. (8 miesięcy
i 13 dni) był osobą bezrobotną z prawem do zasiłku. Od 1 września 1992 r. do 18 grudnia 1992 r. (3 miesiące i 18 dni) pracował w (...) w W. na stanowisku pracownika fizycznego. Od 24 grudnia 1992 r. do 10 kwietnia 1993 r. (3 miesiące i 18 dni) był osobą bezrobotną z prawem do zasiłku. Od 10 maja 1993 r. do 31 lipca 1993 r.
(2 miesiące i 22 dni) pracował w (...) w W. na stanowisku pracownika fizycznego. Od 3 sierpnia 1993 r. do 2 sierpnia 1994 r. (1 rok i 1 dzień) był osobą bezrobotną z prawem do zasiłku. Od 4 maja 1995 r. do 31 października 1995 r. (5 miesięcy
i 28 dni) pracował w (...) w W. na stanowiskach murarza
i tynkarza. Od 7 listopada 1995 r. do 6 listopada 1996 r. (1 rok) był osobą bezrobotną
z prawem do zasiłku. Okresy powyższe zostały uwzględnione przez ZUS jako składkowe.
Na okresy uzupełniające w łącznym wymiarze 5 lat, 6 miesięcy i 27 dni złożyły się: okresy pracy odwołującego w gospodarstwie rolnym rodziców od 26 października 1972 r. do
12 maja 1975 r. i od 1 kwietnia 1976 r. do 15 maja 1977 r. w wymiarze 3 lat, 8 miesięcy
i 3 dni oraz okresy podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników od 7 listopada 1996 r. do 31 grudnia 1997 r. i od 1 kwietnia 1998 r. do 31 grudnia 1998 r. w wymiarze 1 roku,
10 miesięcy i 24 dni,

dowód:

-: świadectwa pracy z dnia: 31.03.1976 r., 16.12.1991 r., 02.08.1993 r.
i 02.11.1995 r.- k. 3, 4, 8, 9 cz. I akt ZUS,
-: zaświadczenie z dnia 09.04.2013 r.- k. 10 cz. I akt ZUS,
-: zaświadczenie o zatrudnieniu i wynagrodzeniu (druk Rp-7) z dnia
20.08.2013 r.- k. 13 cz. I akt ZUS,
-: potwierdzona za zgodność z oryginałem kserokopia książeczki wojskowej-
k. 14-16 cz. II akt ZUS,
-: wykaz wprowadzonych okresów ubezpieczonego- k. 20-21 cz. II akt ZUS,
-: karta przebiegu zatrudnienia- k. 25 cz. II akt ZUS,
-: pisma ZUS z dnia 29.03.2017 r. i 27.03.2017 r.- k. 32-33 as,

Stan faktyczny w sprawie Sąd ustalił w oparciu o dowody z dokumentów i zeznania odwołującego.

Sąd pozytywie ocenił dowody z dokumentów, których autentyczność oraz wiarygodność, jak również poprawność materialna i formalna nie budziły wątpliwości, zaś ich forma i treść nie były kwestionowane przez strony postępowania. Brak było zatem jakichkolwiek podstaw, także takich, jakie należałoby uwzględnić z urzędu, aby dokumentom tym odmówić właściwego im znaczenia dowodowego.

Zeznania odwołującego M. P. (2) Sąd uznał za wiarygodne w całości. Zeznania te zasługiwały na walor pełnej wiarygodności, gdyż były wewnętrznie spójne i logiczne. Znalazły też potwierdzenie w treści dokumentów zgromadzonych w aktach ZUS.

Pozostałe okoliczności sprawy Sąd uznał za bezsporne, gdyż nie były w żaden sposób kwestionowane przez strony, zaś dokumenty przedstawione na ich stwierdzenie nie budziły wątpliwości Sądu co do ich autentyczności.

Sąd rozważył, co następuje:

Odwołanie nie zasługiwało na uwzględnienie.

Odwołanie od zaskarżonej decyzji z dnia 3 listopada 2016 r. ubezpieczony M. P. (1) wniósł co prawda z przekroczeniem miesięcznego terminu, o którym mowa
w art. 477⁹§ 1 k.p.c., ale w ocenie Sądu, przekroczenie tego terminu nie było nadmierne
i nastąpiło, na co wskazuje treść odwołania, z przyczyn niezależnych od odwołującego się.

Stosownie do treści art. 184 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach
i rentach z FUS (Dz. U. z 2016 poz. 887 ze zm.), ubezpieczonym urodzonym po dniu
31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli: 1) okres zatrudnienia
w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat- dla kobiet
i 65 lat- dla mężczyzn oraz 2) okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27.

Emerytura, o której mowa w ust. 1, przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa (ust. 2).

Wymagany w art. 184 ust. 1 pkt 2 okres składkowy i nieskładkowy przewiduje
art. 27 powołanej ustawy, w świetle którego wynosi on co najmniej 20 lat dla kobiet
i 25 lat dla mężczyzn.

Przepis art. 32 ustawy statuuje natomiast, iż ubezpieczonym urodzonym przed dniem 1 stycznia 1949 r., będącym pracownikami, o których mowa w ust. 2-3, zatrudnionymi w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, przysługuje emerytura w wieku niższym niż określony w art. 27 ust. 1. Zgodnie z dyspozycją tego przepisu- za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz
o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia.

Stosownie do treści art. 32 ust. 4 ustawy, wiek emerytalny, o którym mowa
w ust. 1, rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki, na podstawie których osobom wymienionym w ust. 2 i 3 przysługuje prawo do emerytury, ustala się na podstawie przepisów dotychczasowych. Mowa tu o rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 r. Nr 8, poz. 43 ze zm.).

Jak wynika z § 1 wskazanego rozporządzenia, stosuje się je do pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze, wymienione w § 4-15 rozporządzenia oraz w wykazach stanowiących załącznik do rozporządzenia.

W myśl § 2 ust. 1, okresami uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu uważa się okresy, w których praca w szczególnych warunkach jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy. Okresy pracy, o których mowa w ust. 1, stwierdza zakład pracy na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach, wystawionym według wzoru stanowiącego załącznik do przepisów wydanych na podstawie § 1 ust. 2 rozporządzenia, lub w świadectwie pracy (ust. 2).

Zgodnie zaś z § 4 ust. 1, prawo do emerytury nabywa pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazie A rozporządzenia, jeżeli osiągnął wiek emerytalny wynoszący: 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn oraz legitymuje się wymaganym okresem zatrudnienia, w tym co najmniej okresem 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

Bezsporne w niniejszej sprawie było, że odwołujący osiągnął wiek 60 lat, wykazał
w postępowaniu przed ZUS co najmniej 15- letni okres pracy w szczególnych warunkach
i nie jest członkiem OFE.

Ustalić natomiast należało, czy na dzień 1 stycznia 1999 r. wnioskodawca legitymuje się 25- letnim okresem ubezpieczenia. Przed organem rentowym wnioskodawca udowodnił bowiem tylko 19 lat, 2 miesiące i 15 dni okresów składkowych oraz 4 lata, 5 miesięcy i 12 dni okresów uzupełniających, tj. łącznie 23 lata, 7 miesięcy i 27 dni okresów składkowych
i uzupełniających. W toku postępowania sądowego, po przedłożeniu przez odwołującego oryginałów protokołów zeznań świadków A. B. i W. M.,
ZUS zaliczył ubezpieczonemu do stażu emerytalnego okres pracy w gospodarstwie rolnym rodziców od 1 kwietnia 1976 r. do 15 maja 1977 r. w wymiarze 1 roku, 1 miesiąca i 15 dni,
co dało mu łącznie 24 lata, 9 miesięcy i 12 dni okresów składkowych i uzupełniających.
Do wykazania 25- letniego okresu ubezpieczenia zabrakło zatem odwołującemu 2 miesiące
i 18 dni.

Po uwzględnieniu przez Zakład w stażu emerytalnym wnioskodawcy okresu jego pracy w gospodarstwie rolnym rodziców od 1 kwietnia 1976 r. do 15 maja 1977 r.
w wymiarze 1 roku, 1 miesiąca i 15 dni, odwołujący domagał się doliczenia mu ponadto do tego stażu okresu od 1 stycznia 1998 r. do 31 marca 1998 r., za który KRUS umorzył należności z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne rolników w oparciu o przepis
art. 41a ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników
(Dz. U. z 1993 r. Nr 71, poz. 342 ze zm.).

W pierwszej kolejności podkreślić należy, że przepisy z zakresu ubezpieczeń społecznych mają charakter norm bezwzględnie obowiązujących ( iuris cogentis). Zgodnie
z utrwalonym orzecznictwem Sądu Najwyższego i jednolitym stanowiskiem doktryny prawa ubezpieczeń społecznych, powinny być więc wykładane ściśle (por. uchwałę składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 11 grudnia 2008 r., I UZP 6/2008 OSNP 2009/9-10/120),
a od reguły tej nie ma żadnych wyjątków, poza wyraźnie przez przepis przewidzianymi.
W wyroku z dnia 20 lutego 2013 r., III AUa 1167/12 ( Legalis nr 733341) Sąd Apelacyjny
w Krakowie podniósł, że przepisy prawa z zakresu ubezpieczeń społecznych są przepisami bezwzględnie obowiązującymi, a zatem przy ich stosowaniu ani organ rentowy ani sąd nie mogą mieć na uwadze zasad współżycia społecznego. Przepisy te muszą być bezwzględnie przestrzegane w stosunku do wszystkich nawet, jeśli jawią się one osobie zainteresowanej jako subiektywnie niesprawiedliwe.

Poza tym pamiętać trzeba, że przyznanie prawa do świadczenia uwarunkowane jest spełnieniem wszystkich przesłanek koniecznych do nabycia tego prawa (por. wyrok SN z dnia 20 maja 2004 r., II UK 395/03, OSNP 2005/3/43). W sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych nie jest więc dopuszczalne wydanie wyroku ustalającego spełnienie przez ubezpieczonego niektórych warunków wymaganych do nabycia prawa do świadczenia lub wyroku przyznającego to świadczenie pod warunkiem spełnienia pozostałych warunków
w przyszłości (por. wyrok SN z dnia 9 lutego 2010 r., I UK 262/09, LEX nr 585728, wyrok SA w Szczecinie z dnia 5 września 2013 r., III AUa 200/13, LEX nr 1381543, wyrok
SA w Łodzi z dnia 10 października 2013 r., III AUa 20/13, LEX nr 1383460).

Z uwagi na to, że odwołujący nie wykazał na dzień 1 stycznia 1999 r. co najmniej
25- letniego okresu ubezpieczenia, rozstrzygnąć należało, czy zasadnie ZUS odmówił mu uwzględnienia w tym stażu okresu od 1 stycznia 1998 r. do 31 marca 1998 r. Jest to okres podlegania przez odwołującego ubezpieczeniu społecznemu rolników, za który jednak nie zostały odprowadzone składki na to ubezpieczenie, ponieważ na wniosek rolnika należności
z tytułu składek zostały umorzone.

Analiza obowiązujących przepisów prowadzi do wniosku, że stanowisko organu rentowego jest prawidłowe.

Przepis art. 10 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach
z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2016 r. poz. 887 ze zm.) pozwala przy ustalaniu prawa do emerytury oraz przy obliczaniu jej wysokości uwzględnić jako składkowe okresy ubezpieczenia społecznego rolników, za które opłacono przewidziane w odrębnych przepisach składki- jeżeli okresy składkowe i nieskładkowe, ustalone na zasadach określonych w art. 5-7, są krótsze od okresu wymaganego do przyznania emerytury,
w zakresie niezbędnym do uzupełnienia tego okresu. Z literalnego brzmienia tego przepisu wynika, że wymienione w nim okresy ubezpieczenia społecznego rolników, za które opłacono składki, analogicznie jak pozostałe okresy związane z pracą w gospodarstwie rolnym, określone w art. 10 ust. 1 pkt 2 i 3 tej ustawy, co do zasady nie są okresami składkowymi, lecz jedynie traktuje się je jak okresy składkowe, ale po spełnieniu wyraźnie uregulowanych w tym przepisie wymogów, a więc warunkowo. Przede wszystkim bowiem przepis powyższy dopuszcza uwzględnienie tych okresów, a w konsekwencji potraktowanie ich jako okresów składkowych tylko wyjątkowo i w ściśle określonych zakresie, niezbędnym do uzupełnienia minimalnego okresu składkowego i nieskładkowego wymaganego do przyznania emerytury. Dopiero po spełnieniu tego wymogu (warunku) są one zatem traktowane jak okresy składkowe (por. uzasadnienie wyroku SN z dnia 7 grudnia 2016 r., II UK 468/15, LEX
nr 2202498).

Zgodnie z art. 6 pkt 14 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (Dz. U. z 2016 r. poz. 277 ze zm.), przez okresy podlegania określonemu ubezpieczeniu społecznemu- rozumie się tylko takie okresy, za które opłacono przewidziane w odpowiednich przepisach składki na to ubezpieczenie, chyba że w myśl tych przepisów nie istniał obowiązek opłacania składek.

Stosownie zatem do treści art. 10 ust. 1 pkt 1 ustawy emerytalno- rentowej, przy ustalaniu prawa do emerytury uwzględnia się okresy ubezpieczenia społecznego rolników,
za które opłacono przewidziane w odrębnych przepisach składki. Oznacza to, że w stażu emerytalnym podlega uwzględnieniu okres ubezpieczenia społecznego rolnika, który wywiązał się z obowiązku składkowego, przewidzianego w przepisach obowiązujących
w okresie, w którym przypada to ubezpieczenie. Zawarte w art. 10 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS odesłanie do odrębnych przepisów należy rozumieć jako warunek wywiązania się z obowiązku nałożonego przez te przepisy na rolnika podlegającego ubezpieczeniu (por. wyrok SN z dnia 10 października 2006 r., I UK 73/06, LEX nr 950606).

Przepis powyższy wyraźnie zatem stanowi, że uwzględnieniu przez ZUS jako składkowe podlegają okresy ubezpieczenia społecznego rolników, za które opłacono przewidziane w odrębnych przepisach składki. Umorzenie należności składkowych oznacza natomiast, że składki nie zostały za dany okres uiszczone. W tej sprawie, we wniosku z dnia 20 stycznia 1998 r. odwołujący zwrócił się do KRUS o umorzenie składki na ubezpieczenie społeczne rolników za pierwszy kwartał 1998 r. z uwagi na skutki powodzi, jaka miała miejsce w lipcu 1997 r. i powstałe w jej wyniku szkody w należącym do niego gospodarstwie. Decyzją z dnia 27 lutego 1998 r., działając między innymi w oparciu o przepis art. 41a ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (Dz. U. z 1993 r. Nr 71,
poz. 342 ze zm.), Kierownik Placówki Terenowej Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego w D. umorzył wnioskodawcy należności składkowe za okres pierwszego kwartału 1998 r. Jak stanowił przepis art. 41a pkt 1 ustawy z dnia
20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (Dz. U. z 1993 r. Nr 71, poz. 342 ze zm.), w wyjątkowych przypadkach Prezes Kasy lub upoważniony przez niego pracownik Kasy mógł, na wniosek zainteresowanego, stosownie do okoliczności odroczyć termin płatności należności z tytułu składek na ubezpieczenie, rozłożyć jej spłatę na raty lub umorzyć należność.

Domagając się uwzględniania w stażu emerytalnym okresu od 1 stycznia 1998 r. do
31 marca 1998 r., ubezpieczony powołał się w treści odwołania na przepis art. 40 ustawy
z dnia 27 października 1977 r. o zaopatrzeniu emerytalnym oraz innych świadczeniach dla rolników i ich rodzin (Dz. U. z 1977 r. Nr 32, poz. 140 ze zm.). Przepisy tej ustawy weszły
w życie w dniu 1 stycznia 1978 r. Jak stanowił art. 40 powołanej wyżej ustawy, rolnik, który rozpoczął prowadzenie gospodarstwa rolnego przed ukończeniem 35 lat życia, zwolniony był od obowiązku opłacania składki przez okres pierwszych 5 lat gospodarowania.

W orzecznictwie ugruntowane jest stanowisko, że okresem składkowym, o którym mowa w art. 10 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach
z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. Nr 162, poz. 1118 ze zm.) jest okres podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników na podstawie ustawy z dnia 27 października 1977 r. o zaopatrzeniu emerytalnym oraz innych świadczeniach dla rolników i ich rodzin
(Dz. U. Nr 32, poz. 140 ze zm.), w którym rolnik z mocy art. 40 tej ustawy był zwolniony
z obowiązku opłacania składki (por. wyrok SN z dnia 22 stycznia 2003 r., II UK 51/02, OSNP 2004/7/127). Trzeba mieć jednak na uwadze, że przepis art. 40 ustawy z dnia 27 października 1977 r. o zaopatrzeniu emerytalnym oraz innych świadczeniach dla rolników i ich rodzin dotyczył zwolnienia od obowiązku opłacania składki przez okres pierwszych 5 lat gospodarowania, licząc od dnia 1 stycznia 1978 r.- rolnika, który rozpoczął prowadzenie gospodarstwa rolnego przed ukończeniem 35 lat życia, nie zaś kwestii umorzenia należności
z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne rolników. Przepis powyższy dotyczy zatem innej sytuacji i takiego okresu, w którym odwołujący nie podlegał ubezpieczeniu społecznemu rolników. W przepisie tym jest mowa o 5 latach gospodarowania. Skoro więc przepis
art. 40 ustawy z dnia 27 października 1977 r. o zaopatrzeniu emerytalnym oraz innych świadczeniach dla rolników i ich rodzin obowiązywał od 1 stycznia 1978 r., to ma on zastosowanie do rolników, którzy prowadzili gospodarstwo rolne przez 5 lat po tej dacie. Sporny zaś okres to przedział czasu od 1 stycznia 1998 r. do 31 marca 1998 r., a więc przypadający 20 lat po wejściu w życie powołanego wyżej przepisu, który obowiązywał tylko przez pierwsze 5 lat, licząc od 1 stycznia 1978 r. Przepis art. 40 ustawy z dnia 27 października 1977 r. o zaopatrzeniu emerytalnym oraz innych świadczeniach dla rolników i ich rodzin dotyczy młodego rolnika, zwolnionego z obowiązku opłacania składek przez okres 5 lat od daty wejścia wżycie przepisów tej ustawy. Nie ma więc zastosowania w przypadku odwołującego. W tej bowiem sprawie, Kierownik P. Terenowej Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego w D. umorzył wnioskodawcy należności składkowe za okres pierwszego kwartału 1998 r. na podstawie art. 41a ustawy z dnia
20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (Dz. U. z 1993 r. Nr 71, poz. 342 ze zm.). Przepis ten dawał możliwość umorzenia należności z tytułu składek w wyjątkowych przypadkach, na wniosek zainteresowanego. Za te wyjątkowe przypadki uznaje się nie tylko trudną sytuację majątkową, osobistą, czy zdrowotną zobowiązanego, ale też wystąpienie zdarzeń nadzwyczajnych, takich jak klęska żywiołowa- które zaburzyły w istotny sposób codzienne funkcjonowanie strony, w tym negatywnie wpłynęły na stan środków przeznaczonych na zwykłe utrzymanie.

Reasumując, zgodnie z art. 10 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r.
o emeryturach i rentach z FUS, przy ustalaniu prawa do emerytury uwzględnia się tylko takie okresy ubezpieczenia społecznego rolników danej osoby, która wywiązała się z obowiązku opłacania składek na to ubezpieczenie. Opłacenie należności z tytułu składki nie jest równoznaczne z jej umorzeniem. Umorzenie należności z tytułu składek nie jest więc sytuacją, która może być uznana za opłacenie składek. Umorzenie potwierdza fakt, że składka nie została opłacona. Brak zatem podstaw do przyjęcia, iż okresy składkowe, za które umorzono zaległości składkowe powinny być uwzględnione do wymaganych okresów podlegania ubezpieczeniu emerytalnemu, tak jakby umorzone, tj. darowane nieopłacone, składki zostały zapłacone (por. wyrok SA w Katowicach z dnia 24 kwietnia 2015 r., III AUa 1108/14, LEX nr 1740663). Przy ustalaniu prawa do emerytury uwzględnia się tylko te okresy ubezpieczenia społecznego rolników, za które została opłacona składka. Nie uwzględnia się natomiast okresów, za które uprawniony do tego organ umorzył, na wniosek ubezpieczonego należności z tytułu składek i to niezależnie od przyczyn ich umorzenia (por. wyrok SO
w Koninie z dnia 2 grudnia 2014 r., III U 719/14, LEX nr 1882785). Umorzenie zaległości składkowych za okresy podlegania obowiązkowo ubezpieczeniom nie sprawia, że składki zostały zapłacone (por. wyrok SN z dnia 11 stycznia 2011 r., I UK 277/10, OSNP 2012/5-6/71).

Nie można stawiać zarzutu Kasie Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego, że nie pouczyła odwołującego o skutkach umorzenia należności. Trudno bowiem wymagać od KRUS, aby informował strony o wszelkich możliwych do zaistnieniach stanach faktycznych
i skutkach decyzji, jakie mogą wyniknąć dla strony w przyszłości. Kasa nie miała więc obowiązku pouczyć odwołującego o skutkach, jakie wywrze umorzenie należności składkowych na jego prawo do ewentualnych świadczeń z ZUS. Umarzając należności składkowe odwołującego za pierwszy kwartał 1998 r. decyzją z dnia 27 lutego 1998 r., Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego działała na wniosek ubezpieczonego, nie zaś
z urzędu. W takiej sytuacji, to na wnioskodawcy spoczywał obowiązek powzięcia informacji, jakie skutki może wywrzeć dla niego w przyszłości skorzystanie z dobrodziejstwa umorzenia należności z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne rolników.

Pomimo zatem, że okres, za jaki umorzono odwołującemu należności z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne rolników jest krótki, bo wynosi zaledwie trzy miesiące, nie można go uwzględnić w stażu emerytalnym.

Skoro tak, stwierdzić należało, że odwołujący na dzień 1 stycznia 1999 r. nie udowodnił 25- letniego okresu ubezpieczenia. Na rozprawie w dniu 13 marca 2017 r. odwołujący podniósł, że do sprawy o kapitał i o emeryturę złożył wszystkie dokumenty, potwierdzające jego okresy pracy. Analiza akt ZUS prowadzi do wniosku, że w stażu emerytalnym Zakład uwzględnił odwołującemu wszystkie udokumentowane przez niego okresy ubezpieczenia.

W tym stanie faktycznym i prawnym, odwołanie od zaskarżonej decyzji ZUS Oddział w T. z dnia 3 listopada 2016 r. nie mogło zostać uwzględnione.

Mając na uwadze powyższe, na podstawie powołanych przepisów prawa materialnego oraz art. 477¹⁴ § 1 k.p.c., Sąd oddalił odwołanie.

(...)

-: (...)
-: (...)
-: (...)

(...)

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE