UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 7 grudnia 2017 roku Sąd Rejonowy
w B. oddalił powództwo (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w G. przeciwko H. S. o zapłatę kwoty 7 388,95 złotych z odsetkami umownymi 14% od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty od kwoty 6 963 złotych i z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty od kwoty 405,95 złotych, a także orzekł
o kosztach pomocy prawnej udzielonej pozwanej z urzędu.

Powyższy wyrok wynikał z uznania za niezasadne żądania zapłaty należności wynikających z łączących strony umowy pożyczki. Sąd I instancji ocenił, że żądana kwota prowizji za udzielenie pożyczki oraz opłat windykacyjnych i wezwań do zapłaty stanowi w istocie próbę obejścia przepisów odsetkach maksymalnych. Niezależnie od powyższego Sąd Rejonowy doszedł do przekonania, iż powód udzielając pozwanej pożyczki wykorzystał jej przymusowe położenie, co w świetle art. 388 k.c. skutkuje nieważnością zawartej między stronami umowy. Uwzględnienie roszczenia powoda z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia nie jest jednak możliwe, gdyż w ocenie Sądu pozwana nie jest już wzbogacona, wyzbyła się wzbogacenia, gdy sądziła, że umowa z powodem ją wiąże. Nade wszystko jednak roszczenie powoda, który jako profesjonalista od lat w stosunkach
z konsumentami stosuje niedozwolone wzorce umowne nie zasługuje na ochronę w świetle zasad współżycia społecznego.

Apelację od przedmiotowego orzeczenia w części oddalającej powództwo wniósł powód, podnosząc następujące zarzuty:

- naruszenia art. 409 k.c. poprzez błędną wykładnię i w konsekwencji błędne uznanie przez Sąd I instancji, że pozwana nie jest wzbogacona, podczas gdy w sytuacji uzyskania przez wzbogaconego (pozwaną) jakiegokolwiek ekwiwalentu w związku z wyzbyciem się lub zużyciem korzyści wzbogacenie istnieje nadal i odpowiada wartości uzyskanego mienia albo zaoszczędzonego wydatku;

- naruszenia art. 409 k.c. poprzez błędną wykładnię i w konsekwencji błędne uznanie przez Sąd I instancji, że pozwana nie jest zobowiązana do zwrotu uzyskanej korzyści wskutek braku wzbogacenia, podczas gdy pozwana była świadoma zaciągniętego u powoda zobowiązania, co pozwana przyznała w toku postępowania, a więc pozwana powinna była liczyć się z obowiązkiem zwrotu tego zobowiązania, co wyłącza możliwość powoływania się na przesłankę wyzbycia wzbogacenia;

- naruszenia art. 6 k.c. i 232 k.p.c. poprzez błędną wykładnię
i w konsekwencji błędne uznanie przez Sąd I instancji, że pozwana nie jest wzbogacona, podczas gdy w sytuacji, gdy w sprawie niesporne było, że pozwana otrzymała od powoda określoną kwotę gotówki, to na pozwanej spoczywał ciężar udowodnienia, że nie jest wzbogacona, a mając na uwadze, że taka okoliczność w niniejszej sprawie nie została przez pozwaną wykazana, Sąd I instancji dokonał takiego ustalenia wbrew regułom rozkładu ciężaru dowodu;

- sprzeczności istotnych ustaleń Sądu z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego wskutek naruszenia art. 233 § 1 k.p.c., które miało wpływ na treść orzeczenia, przez błędną, sprzeczną z zasadami logiki
i doświadczenia życiowego ocenę materiału dowodowego poprzez błędne przyjęcie, że pozwana nie jest wzbogacona wskutek wydania otrzymanej gotówki, a w konsekwencji niezasądzenie na rzecz powoda kwoty faktycznie otrzymanej przez pozwaną, podczas gdy z zebranego w sprawie materiału nie wynika, w jaki sposób pozwana miała by wyzbyć się wzbogacenia
a w konsekwencji nie być wzbogaconą, a jeżeli by uznać, że pozwana wydała uzyskaną gotówkę na leki lub na spłatę zobowiązań finansowych pozwanej, to pozwana nadal pozostaje wzbogacona, bowiem w takich sytuacjach wzbogacenie istnieje nadal i odpowiada wartości uzyskanego mienia albo zaoszczędzonego wydatku.

W konkluzji powód sformułował wniosek o zmianę zaskarżonego wyroku
i zasądzenie od pozwanej na rzecz powoda kwoty 2 367 złotych, a także zasądzenie od pozwanej na rzecz powoda kosztów procesu za obie instancje. Ewentualnie powód wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Brzezinach
i pozostawienie temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach procesu za obie instancje.

W odpowiedzi na apelację pozwana wniosła o jej oddalenie i przyznanie kosztów pomocy prawnej udzielonej jej z urzędu.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

apelacja jest niezasadna.

Ustalenia faktyczne, jak również ocena prawna przedstawiona
w uzasadnieniu zaskarżonego orzeczenia przez Sąd Rejonowy, znajdują pełną akceptację Sądu Okręgowego.

Sąd odwoławczy w obecnym składzie w pełni podziela stanowiący podstawę zaskarżonego wyroku pogląd, że objęte pozwem żądanie zapłaty kwoty 7 596 złotych odpowiadającej wysokości pożyczki i opłat za jej udzielenie narusza obowiązujące w tym zakresie regulacje prawne w sposób prowadzący do przyjęcia sankcji nieważności czynności prawnej. Na etapie apelacji okoliczności tej powód nie kwestionuje. Skarżący uznał, że podstawa umowna do żądania zapłaty dochodzonego roszczenia nie istnieje.

Zarzuty podniesione w apelacji są całkowicie bezzasadne. Należy bowiem zauważyć, że żądanie wysłowione w pozwie, a następnie popierane przed sądem pierwszej instancji, zostało oparte na faktach mających uzasadnić roszczenie powoda z tytułu umowy pożyczki. Tymczasem w apelacji powód prezentuje stanowisko całkowicie odmienne, gdyż zostało oparte o twierdzenia przenoszące płaszczyznę rozważań na kwestię wyzysku i w konsekwencji zmierzające do wykazania, że podłożem sporu jest bezpodstawne wzbogacenie pozwanej. W ocenie Sądu Okręgowego stanowi to niedopuszczalną w postępowaniu uproszczonym zmianę powództwa (art. 505 (4) k.p.c.). Trzeba bowiem pamiętać, że przedmiotowa zmiana powództwa polegać może na zmianie żądania lub podstawy faktycznej. Dlatego żądanie zasądzenia określonej kwoty z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia w ogóle nie było merytorycznie zbadane w postępowaniu przed Sądem I instancji. Pojawienie się takiego żądania po raz pierwszy w instancji odwoławczej pozostaje także w sprzeczności z brzmieniem art. 383 k.p.c. Nie budzi wątpliwości, że roszczenie wywodzone z umowy jest - z punktu widzenia prawa materialnego - roszczeniem całkiem innym niż to, które znajduje swoje źródło i uzasadnienie w przepisach o bezpodstawnym wzbogaceniu, choćby zostało wyrażone identycznym żądaniem procesowym. Jest też oczywiste, że obydwa te roszczenia wymagają od stron innych dowodów oraz zastosowania innej taktyki procesowej.

W konsekwencji nie można uznać, że Sąd Rejonowy naruszył zasady oceny materiału dowodowego czy ciężaru dowodu w zakresie roszczenia, które w ogóle nie było przedmiotem rozstrzygnięcia w postępowaniu uproszczonym. Oczywiście w sprawie nie były też stosowane przepisy prawa materialnego, które przywołano w apelacji.

Powyższych wywodów nie przekreśla okoliczność, że Sąd Rejonowy wspomniał w uzasadnieniu, że pozwana nie jest wzbogacona. Po pierwsze, wywód ten został poczyniony z zastrzeżeniem proceduralnych wątpliwości co do możliwości dochodzenia w tym procesie roszczenia z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia. Po drugie, sporna argumentacja wynikała
z ustalonych faktów, które doprowadziły do konkluzji o wadzie oświadczenia woli w postaci wyzysku. Rzeczywiście nie sposób uznać, że osoba
w przymusowym położeniu, która wydatkuje uzyskane środki na leczenie bliskiej osoby, korzysta na tym, że nie zwiększają się jej pasywa. Pozwana nie byłaby w stanie wydać pieniędzy na leczenie męża, bo ich nie miała (dlatego poddała się wyzyskowi). Nie można więc mówić w tym przypadku o swoistej korzyści przejawiającej się w tym, że nie doszło do zwiększenia pasywów po jej stronie, a tylko tego rodzaju korzyści nie można zużyć ani utracić.

Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy uznał, iż apelacja nie zawiera uzasadnionych zarzutów mogących podważyć stanowisko Sądu Rejonowego, a tym samym jako bezzasadna podlega oddaleniu na podstawie art. 385 k.p.c.

O kosztach postępowania apelacyjnego Sąd Okręgowy orzekł z mocy art. 98 § 1 k.p.c. stosownie do jego wyniku. Na kwotę z powyższego tytułu złożyły się koszty nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej pozwanym z urzędu
w postępowaniu apelacyjnym w wysokości 369 złotych (z podatkiem VAT) ustalonej na podstawie § 2 w związku z § 8 pkt 3 i § 16 ust. 1 pkt 1 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 r.
w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego z urzędu (Dz.U. z 2016 r. poz. 1715).