UZASADNIENIE

Strona powodowaK. z siedzibą w W. domagała się stwierdzenia nieważności czynności prawnej sporządzonej przed notariuszem G. B. w dniu 23 stycznia 2017r., (...), opatrzonej klauzulą wykonalności Sądu Rejonowego w Ząbkowicach Śl. w sprawie (...) złożonej przez pozwaną Z. K., przedmiotem której było uznanie długu z tytułu niezapłaconych świadczeń alimentacyjnych w wysokości 68 400 zł oraz poddanie się egzekucji na podstawie 777§1 pkt 5 k.p.c. – jako czynności mających na celu obejście ustawy tj. przepisów o kolejności zaspokojenia z kwoty uzyskanej z egzekucji art. 1025 k.p.c. lub czynności prawnej pozornej dotkniętej wadą oświadczenia woli art. 83 k.c.

Strona powodowa ewentualnie, w przypadku nieuwzględnienia żądania o stwierdzenie nieważności, wniosła o uznanie za bezskuteczną w stosunku do powoda na podstawie art. 527§1 k.c. wyżej opisanej czynności prawnej – uznanie długu oraz oświadczenie o poddaniu się egzekucji – jako dokonanej z pokrzywdzeniem powoda, któremu przysługuje wobec pozwanej Z. K. wierzytelność z tytułu hipoteki umownej zwykłej w kwocie 3 500 000,- zł oraz z tytułu hipoteki umownej łącznej kaucyjnej w kwocie 2 975 000,- zł. Ponadto strona powodowa wniosła o zasądzenie kosztów procesu w kwocie 8837 zł.

W uzasadnieniu pozwu wskazano, że powód nabył wierzytelność hipoteczną wobec pozwanej Z. K.. Z nieruchomości obciążonej hipoteką prowadzona jest na wniosek poprzedniego wierzyciela – (...) Bank S.A. egzekucja przez asesora komorniczego M. K. zastępującego odwołanego Komornika przy Sądzie Rejonowym (...), w sprawie (...). Pozwana Z. K. po powzięciu informacji, że są osoby zainteresowane nabyciem w drodze licytacji jej lokalu mieszkalnego objętego księgą wieczystą (...) (gdyż 11 stycznia 2017 r. na terminie II licytacji, który został zniesiony, stawiło się trzech licytantów), złożyła w dniu 23 stycznia 2017 r. w formie aktu notarialnego oświadczenie o uznaniu długu z tytułu świadczeń alimentacyjnych za okres od kwietnia 1997r. do grudnia 2001r. na rzecz córki K. C.. K. C. wystąpiła z wnioskiem o nadanie w/w aktowi notarialnemu klauzuli wykonalności i po uzyskaniu tytułu wykonawczego przyłączyła się do egzekucji z nieruchomości. Działanie to zdaniem powoda spowoduje uzyskanie przez K. C. zaspokojenia tej wierzytelności w planie podziału sumy uzyskanej z egzekucji z pierwszeństwem wobec wierzytelności hipotecznej powoda.

Pozwane Z. K. i K. K. w odpowiedzi na pozew uznały pozew co do drugiego żądania tj. uznania za bezskuteczną czynności prawnej i wniosły o rozstrzygnięcie o kosztach procesu zgodnie z art. 101 k.p.c. Pismem z dnia 14 marca 2018r. pozwane odwołały oświadczenie o uznaniu powództwa i uchyliły się od skutków jego złożenia, wskazując, że działały pod wpływem błędu oraz podniosły zarzut przedawnienia wierzytelności, której ochrony dochodziła strona powodowa, w związku z czym wniosły o oddalenie powództwa.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Pozwana Z. K. jako wystawca weksla posadała zadłużenie wobec (...) Bank S.A. z siedzibą w P., który w dniu 21 grudnia 2011r. wystawił drugi bankowy tytuły egzekucyjny nr (...). W (...) wskazano, że weksel został wystawiony na zabezpieczenie spłaty kredytu udzielonego (...) Sp. z o.o. na podstawie umowy nr (...) z 27 października 2009 r. o kredyt obrotowy, w związku z umową konsorcjum bankowego na wspólne kredytowanie, zawartej pomiędzy P. S. a (...) Bankiem (...) S.A. w P.. Zadłużenie na dzień 21 grudnia 2011r. wynosiło 2 329 559,50 zł. Referendarz Sądowy w Sądzie Rejonowym w Kłodzku postanowieniem z 10 lutego 2012r., wydanym w sprawie (...) wydał wierzycielowi dalszy tytuł wykonawczy, który był podstawą wszczęcia w dniu 25 listopada 2013r. postępowania egzekucyjnego przeciwko pozwanej Z. K. oraz J. K. – wszczęcie egzekucji z nieruchomości dłużników objętej księgą wieczystą nr (...) przez Zastępcę Odwołanego Komornika Sądowego (...) R. W. – asesora M. K., w sprawie (...). W toku postępowania egzekucyjnego wierzyciel pismem z 5 października 2016r. złożył wniosek o wyznaczenie II terminu licytacji z nieruchomości. Termin II licytacji został wyznaczony na 11 stycznia 2017r., a następnie zniesiony.

Strona powodowa K. z siedzibą w W. zawarła 16 grudnia 2016r. z (...) Bankiem S.A. z siedzibą w P. umowę przelewu wyżej wskazanej wierzytelności. Wierzytelność ta została zabezpieczona hipoteką umowną łączną w wysokości 3 500 000 zł oraz hipoteką łączną umowną kaucyjną w wysokości 2 975 000,- zł obciążającą spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego położonego we W. przy ul. (...), objęte księgą wieczystą (...).

Wnioskiem z 14 czerwca 2017r. wierzyciel wniósł o umorzenie postępowania egzekucyjnego. Postanowieniem z 21 czerwca 2017r. Komornik umorzył postępowanie egzekucyjne w sprawie (...).

Dowód:

- bankowy tytuł egzekucyjny wraz z postanowieniem SR w Kłodzku z 10.02.2012, wniosek o wszczęcie postępowania egzekucyjnego, wniosek o wyznaczenie II terminu licytacji, obwieszczenie o terminie licytacji, postanowienie o umorzenia postępowania egzekucyjnego w aktach Zastępcy Odwołanego Komornika Sądowego (...) R. W. – asesora M. K. – dokumenty w aktach egzekucyjnych w sprawie (...);

- umowa cesji wierzytelności k. 37 – 45 akt;

- treść księgi wieczystej (...).

Pozwana Z. K. 23 stycznia 2017r. złożyła przed notariuszem G. B. oświadczenie o uznaniu długu oraz o poddaniu się egzekucji. Pozwana oświadczyła, że w okresie od kwietnia 1997 roku do grudnia 2001 roku była zobowiązana do płacenia na rzecz swojej córki K. C. świadczenia alimentacyjnego w kwocie po 1200 zł miesięcznie do 10. dnia każdego miesiąca, co daje łącznie 57 pełnych miesięcy oraz łączna kwotę 68400 zł. Pozwana oświadczyła, że suma niezapłaconych alimentów na rzecz K. C. na dzień sporządzenia aktu wynosi 68 400 zł oraz należne odsetki ustawowe za opóźnienie w zapłacie alimentów od dnia wymagalności do dnia płatności każdej z rat. Pozwana uznała dług z tytułu niezapłaconych alimentów za okres od kwietnia 1997 roku do grudnia 2001 roku wraz z ustawowymi odsetkami z tytułu opóźnienia w płatnościach wobec wierzyciela. Ponadto pozwana zobowiązała się spłacić zadłużenie najpóźniej do 31 stycznia 2017r. i w tym zakresie poddała się egzekucji na podstawie art. 777§1 pk. 5 k.p.c. do kwoty 200 000,00 zł z całego swojego majątku osobistego.

Sąd Rejonowy w Ząbkowicach na wniosek K. C. postanowieniem z 4 lipca 2017r. nadał klauzulę wykonalności aktowi notarialnemu z 23 stycznia 2017r., (...)

K. C. w dniu 4 września 2017r. złożyła wniosek o wszczęcie przeciwko pozwanej Z. K. postępowania egzekucyjnego oraz o przyłączenie się do prowadzonej egzekucji z nieruchomości, wskazując jednocześnie, że jej roszczenie zgodnie z art. 1025 § 1 k.p.c. znajduje się w grupie pierwszeństwa zaraz po kosztach egzekucyjnych.

Dowód:

- akt notarialny wraz z postanowieniem SR w Ząbkowicach Śl. z 04.07.2017, wniosek o wszczęcie postępowania egzekucyjnego, w aktach Zastępcy Odwołanego Komornika Sądowego (...) R. W. – asesora M. K., w sprawie (...).

Sąd zważył, co następuje :

Powództwo podlegało uwzględnieniu wobec pozwanej Z. K.. Strona powodowa w pierwszej kolejności domagała się stwierdzenia nieważności jednostronnych czynności prawnych dokonanych przez Z. K. w dniu 23 stycznia 2017r. tj. oświadczenia o uznaniu długu oraz o poddaniu się egzekucji dokonanych w formie aktu notarialnego. Wobec uznania za zasadne żądania zgłoszonego na pierwszym miejscu, powództwo podlegało oddaleniu wobec pozwanej K. C.. Pozwana ta nie była bowiem stroną zaskarżonej czynności prawnej, której nieważność stwierdził w niniejszym postępowaniu Sąd.

Zgodnie z art. 58 §1 k.c. czynność prawna sprzeczna z ustawą albo mająca na celu obejście ustawy jest nieważna, chyba że właściwy przepis przewiduje inny skutek, w szczególności ten, iż na miejsce nieważnych postanowień czynności prawnej wchodzą odpowiednie przepisy ustawy.

Według zaś art. 189 k.p.c. powód może żądać ustalenia przez sąd istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, gdy ma w tym interes prawny.

Z okoliczności sprawy wynika, że strona powodowa nabyła od (...) Bank S.A. wierzytelność wobec pozwanej Z. K., zabezpieczoną hipoteką ustanowioną na nieruchomości pozwanej. Bezsprzecznie z nieruchomości dłużniczki prowadzone było przez wierzyciela hipotecznego – poprzednika prawnego strony powodowej – postępowanie egzekucyjne. W toku postępowania egzekucyjnego wyznaczono już II termin licytacji, który został zniesiony. To po terminie II licytacji pozwana Z. K. złożyła przed notariuszem oświadczenie u uznaniu długu z tytułu świadczeń alimentacyjnych wobec jej córki K. C. wymagalnych w latach 1997r. – 2001, na łączną kwotę 68400 zł z odsetkami za opóźnienie i poddała się egzekucji co do tych należności. K. C. na podstawie tego aktu notarialnego opatrzonego przez Sąd klauzulą wykonalności wszczęła postępowanie egzekucyjne przeciwko matce Z. K., podkreślając, że jej wierzytelność korzysta z pierwszeństwa przed wierzytelnościami hipotecznym pozostałych wierzycieli.

Mając na uwadze treść art. 1025 § 1 k.p.c., zgodnie z którym z kwoty uzyskanej z egzekucji zaspokaja się w pierwszej kolejności koszty egzekucyjne, w drugiej należności alimentacyjne, zaś należności zabezpieczone hipoteką podlegają zaspokojeniu dopiero w piątej kolejności, nie mogło ulegać wątpliwości, że jednostronna czynność prawna pozwanej zmierzała do obejścia tego przepisu i naruszenia praw wierzyciela hipotecznego do uzyskania zaspokojenia swojej wierzytelności z nieruchomości obciążonej hipoteką.

Pozwana Z. K. dokonała jednostronnej czynności prawnej w postaci uznania długu wobec swojej córki z tytułu zaległych świadczeń alimentacyjnych za okres 1997 – 2001r., a zatem należności o ile faktycznie istniały, to na pewno uległy już przedawnieniu. Pozwana nie wykazała przy tym, by kiedykolwiek obciążał ją obowiązek zapłaty na rzecz córki renty alimentacyjnej. W ocenie Sądu pozwana dokonała czynności prawnej postaci uznania długu i poddania się co do obowiązku jego spłaty egzekucji, w celu uniemożliwienia zaspokojenia się wierzycieli hipotecznych, w tym strony powodowej z nieruchomości stanowiącej współwłasność pozwanej. Pozwana poddała się egzekucji w akcie notarialnym, tworząc tytuł egzekucyjny wskazany w art. 777 §1 pkt 5 k.p.c., który po nadaniu mu klauzuli wykonalności stanowił tytuł wykonawczy uprawniający K. C. do wszczęcia przeciwko pozwanej Z. K. postępowania egzekucyjnego, w toku którego dokonała przyłączenia się do egzekucji z nieruchomości dłużniczki. Niewątpliwie celem tej czynności było pozbawienie lub znaczne ograniczenie możliwości zaspokojenia wierzycieli hipotecznych, w tym strony powodowej, z nieruchomości co do której wszczęto egzekucję.

W ocenie Sądu strona powodowa słusznie zarzuciła, że jednostronna czynność prawna pozwanej dokonania w dniu 23 stycznia 2017r. zmierzała do obejścia prawa, w tym przepisu art. 1025 § 1 pkt. 1 i 5 k.p.c. Skoro czynność prawna pozwanej naruszała prawa powoda w zakresie kolejności zaspokajania wierzytelności w podziale sumy uzyskanej z egzekucji, to z całą pewnością posiadał on interes prawny w wyeliminowaniu z obrotu prawnego tej nieważnej czynności prawnej. Jednocześnie zauważyć należy, że z uwagi na treść art. 77 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 1007 ze zm.) przedawnienie wierzytelności zabezpieczonej hipoteką nie narusza uprawnienia wierzyciela hipotecznego do uzyskania zaspokojenia z nieruchomości obciążonej. Przepisu tego nie stosuje się do roszczeń o świadczenia uboczne. W związku z tym bezzasadny okazał się zarzut przedawnienia wierzytelności powoda, przynajmniej w odniesieniu do należności głównej, stąd brak było podstaw do przyjęcia, że strona powodowa nie miała interesu prawnego w ustaleniu nieważności kwestionowanej czynności prawnej.

Biorąc pod uwagę, że Sąd uwzględnił żądanie pozwu zgłoszone na pierwszym miejscu, zbędnym była ocena zasadności żądania ewentualnego. W związku z tym bezprzedmiotowa okazała się również ocena skutków prawnych oświadczenia pozwanych co do uznania żądania ewentualnego oraz cofnięcia oświadczenia w tym przedmiocie.

Mając powyższe na uwadze na podstawie art. 58§1 k.c. oraz art. 189 k.p.c. należało orzec jak w sentencji.

O kosztach orzeczono po myśl art. 98 k.p.c. zasądzając od pozwanej Z. K. na rzecz strony powodowej poniesione przez powoda koszty procesu, w tym 3429 zł z tytułu opłaty sądowej od pozwu oraz 5400,- zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego i 17,- zł opłata skarbowa od pełnomocnictwa.

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE