UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 5 grudnia 2012 r. organ rentowy – Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. odmówił ubezpieczonemu Z. W. prawa do emerytury wobec nieosiągnięcia wieku emerytalnego 60 lat i nieudokumentowania 15 lat pracy w warunkach szczególnych.

Odwołanie od powyższej decyzji wniósł ubezpieczony Z. W. domagając się przyznania mu prawa do emerytury.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. wniósł
o oddalenie odwołania.

Sąd Okręgowy w Gorzowie Wielkopolskim wyrokiem z dnia 12 marca 2013 r. zmienił zaskarżoną decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w ten sposób,
że przyznał ubezpieczonemu Z. W. prawo do emerytury od dnia 22 grudnia 2012r. Nadto Sąd orzekł o wynagrodzeniu pełnomocnika z urzędu.

Z ustaleń stanowiących podstawę faktyczną rozstrzygnięcia wynika,
że ubezpieczony Z. W. urodził się (...) W okresie od 1 września 1967 r. do 14 kwietnia 1995 r. był zatrudniony w Wojewódzkim Przedsiębiorstwie (...) w G.. Początkowo przez okres 2 lat ubezpieczony odbywał praktyczną naukę zawodu rzeźnicko – wędliniarskiego. W dniu 1 września 1969 r. pracodawca zawarł z nim umowę o pracę jako stażysta w zawodzie masaż i rzeźnik, a w dniu 1 września 1970 r. po zakończeniu stażu ubezpieczony rozpoczął pracę na stanowisku bojowiec – pomocnik. Do dnia 16 grudnia 1977 r. Z. W. wykonywał pracę rozbieracza – wykrawacza i zdobywał na tym stanowisku kolejne stopnie kwalifikacji. Od 17 grudnia 1977 r. rozpoczął pracę jako ubojowiec i świadczył ją do dnia 7 listopada 1993 r., kiedy to zaczął pracować jako robotnik wykwalifikowany na rozbiorze z uwagi na stan zdrowia. W dniu 25 maja 1994 r. ubezpieczony przeszedł do pracy w Zespole Magazynów Handlowych jako robotnik magazynowy. W okresie pracy na stanowisku ubojowca od 17 grudnia 1977 r. do 7 listopada 1993 r. za który to okres pracodawca wystawił ubezpieczonemu świadectwo pracy w warunkach szczególnych, Z. W. wykonywał pracę w dziale ubojni. Zajmował się ubojem zwierząt począwszy od ogłuszenia zwierzęcia, poprzez obróbkę termiczną, patroszenie i mycie do momentu wypchania tuszy do chłodni. Praca wykonywana przez ubezpieczonego była pracą w warunkach szczególnych wykonywaną stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Organ rentowy uznał ubezpieczonemu 27 lat, 7 miesięcy i 22 dni okresów składkowych i nieskładkowych, ale nie uwzględnił pracy w warunkach szczególnych.

W tych okolicznościach Sąd Okręgowy zważył, że odwołanie okazało się zasadne.

Analizując zebrany w sprawie materiał dowodowy przez pryzmat przepisów, art. 32 i art. 27 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U.09.153.1227 j.t.) oraz regulacji § 2 i 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. nr 8 poz.43 ze zm.) zwanego dalej Rozporządzeniem z dnia
7 lutego 1983 r., Sąd przyjął, że ubezpieczony pracował stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w warunkach szczególnych przez okres wymagany ustawą (15 lat) i tym samym spełnił przesłanki wynikające z wymienionych wyżej przepisów do nabycia prawa do emerytury. Do prac w warunkach szczególnych należą bowiem również prace przy uboju zwierząt wymienione w wykazie A w dziale X wskazanego wyżej rozporządzenia, które to prace wykonywał ubezpieczony. Sąd meriti wskazał nadto,
że Z. W. legitymuje się świadectwem pracy w warunkach szczególnych wystawionym przez pracodawcę, a skoro organ rentowy zakwestionował wskazany w świadectwie okres pracy, obowiązkiem sądu było dopuszczenie wszelkich dowodów celem weryfikacji pracy ubezpieczonego w warunkach szczególnych. Sąd Okręgowy uznał za wiarygodne zeznania ubezpieczonego, które znalazły potwierdzenie w dokumentacji zawartej w aktach osobowych oraz w zeznaniach wspólnie pracującego z ubezpieczonym w spornym okresie Z. Z.. Zeznania wymienionego świadka były w ocenie Sądu meriti dokładne
i korespondujące z zeznaniami ubezpieczonego. Zebrany materiał dowodowy świadczył w ocenie Sądu Okręgowego, że w spornym okresie od 17 grudnia 1977 r. do 7 listopada 1993 r. ubezpieczony wykonywał pracę w dziale ubojni bezpośrednio przy uboju zwierząt, wykonując czynności związane z obróbką poubojową. Pracę tą wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, bez przerw w zatrudnieniu. Ubezpieczony osiągnął wiek emerytalny 60 lat w dniu (...)., posiada wymagane okresy składkowe i nieskładkowe, w tym co najmniej 15 lat pracy
w warunkach szczególnych. Ubezpieczony spełnił zatem wszystkie przesłanki do przyznania mu prawa do emerytury i chociaż decyzja organu rentowego została wydana przed ukończeniem przez ubezpieczonego 60 lat, to jednak uwzględniając treść art. 316 § 1 k.p.c., Sąd Okręgowy uznał, że należy uwzględniać okoliczności faktyczne i stan prawny obowiązujący na dzień zamknięcia rozprawy, a w tym dniu ubezpieczony ukończył już 60 lat i tym samym spełnił ostatni warunek niezbędny do uzyskania emerytury.

Sąd Okręgowy uznał zatem, że ubezpieczony wykonywał pracę w warunkach szczególnych i spełnił wszystkie przesłanki warunkujące prawo do przyznania emerytury. Dlatego też na podstawie art.477¹⁴§ 2 k.p.c. Sąd zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał ubezpieczonemu prawo do emerytury.

Apelację od powyższego wyroku wniósł Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. i zarzucił:

- naruszenie przepisu prawa procesowego, tj. art. 316 § 1 k.p.c. przez jego błędną wykładnię, polegającą na przyjęciu, że w rozpoznawanej sprawie z zakresu ubezpieczeń społecznych kwalifikacja i ocena przez Sąd Okręgowy spełnienia przesłanki, polegającej na osiągnięciu przez ubezpieczonego wymaganego wieku emerytalnego 60 lat następuje według stanu rzeczy istniejącego w chwili zamknięcia rozprawy w sytuacji gdy przedmiotowa kwalifikacja powinna nastąpić
z uwzględnieniem stanu rzeczy, istniejącego na dzień wydania zaskarżonej decyzji, skutkującej oddaleniem odwołania wobec nie osiągnięcia przez ubezpieczonego
w/w wieku emerytalnego z tytułu pracy w szczególnych warunkach,

- sprzeczność istotnych ustaleń Sądu z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego, skutkująca błędną subsumcją rozpatrywanego stanu faktycznego
w wyniku błędnej kwalifikacji i pominięcia, że ubezpieczony nie osiągnął wymaganego wieku emerytalnego 60 lat według stanu na dzień wydania zaskarżonej decyzji, co przesądza także o naruszeniu przez ten Sąd dyspozycji przepisu art. 233 § 1 k.p.c., które to w/w uchybienia miały istotny wpływ na wynik sprawy.

Podnosząc powyższe zarzuty apelujący wniósł o:

1. zmianę zaskarżonego wyroku w części, dotyczącej jego pkt. I i oddalenie odwołania.

ewentualnie:

2. uchylenie zaskarżonego wyroku w części, dotyczącej jego pkt. I i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu do ponownego jej rozpoznania.

W odpowiedzi na apelację pełnomocnik ubezpieczonego wniósł o jej oddalenie oraz zasądzenie zwrotu kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.

Apelacja organu rentowego nie zasługuje na uwzględnienie.

Podzielając prawidłowość dokonanych w sprawie ustaleń faktycznych
w kontekście zgromadzonego materiału dowodowego, stwierdzić należy, że w sprawie możliwe było – wbrew zarzutowi apelacji organu rentowego – zastosowanie
art. 316 § 1 k.p.c. w sytuacji osiągnięcia w toku postępowania sądowego przez ubezpieczonego wieku (60 lat) uprawniającego do uzyskania prawa do emerytury. Wprawdzie istotnie, jak zasadnie podnosi apelujący i co Sąd Apelacyjny miał również na uwadze, postępowanie sądowe w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych,
w tym emerytur, wszczynane jest w wyniku złożenia odwołania przez ubezpieczonego od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych i jego przedmiotem jest ocena zgodności z prawem decyzji wydanej przez organ rentowy. Postępowanie sądowe ma zatem charakter odwoławczy i ma na celu dokonanie kontroli decyzji organu rentowego przy uwzględnieniu stanu faktycznego i prawnego istniejącego w chwili wydawania decyzji. Zadaniem postępowania dowodowego jest więc weryfikacja dokonanych przez organ rentowy ustaleń, w tym także w zakresie przesłanek uzyskania prawa do emerytury. Zarzut apelacji organu rentowego dotyczący naruszenia art. 316 § 1 k.p.c. jest jednak słuszny tylko pozornie, ponieważ w sprawie zachodzą przesłanki do przyznania ubezpieczonemu prawa do emerytury w warunkach szczególnych i nie było podstaw, aby ubezpieczonemu tego prawa nie przyznać.
W dniu wydania zaskarżonej decyzji (5.12.2012r.) ubezpieczony wprawdzie nie osiągnął jeszcze wieku 60 lat, ale nastąpiło to kilka tygodni później (...)),
co w realiach sprawy przesądzało kwestię przyznania Z. W. prawa do rozważanego tutaj świadczenia. Niedopuszczalnym zaś było nieskorzystanie przez Sąd Okręgowy z regulacji zawartej w art. 316 § 1 k.p.c. tylko po to, aby ubezpieczony celem uzyskania prawa do emerytury kolejny raz inicjować musiał postępowanie przed organem rentowym, w sytuacji, gdy stan faktyczny sprawy nie uległ zmianie, a jedynie ubezpieczony tuż po wydaniu decyzji organu rentowego osiągnął wiek emerytalny. Ogólna zasada, że sąd bada decyzję organu rentowego według stanu na dzień wydania decyzji, nie wyłącza również ogólnej zasady dotyczącej postępowania w sprawach cywilnych, do których niewątpliwie należą też sprawy z zakresu ubezpieczeń społecznych, a mianowicie stosowania art. 316 § 1 k.p.c. Orzecznictwo sądowe wskazuje bowiem, a co skarżący pomija, że odstępstwo od zasady badania legalności decyzji na dzień jej wydania jest dopuszczalne
i uzasadnione w niektórych, wyjątkowych wypadkach, kiedy to, tak jak w niniejszej sprawie, ostatnia z przesłanek prawa do świadczenia zostanie spełniona w czasie postępowania odwoławczego przed sądem. Każdorazowo należy rozważyć, czy odstępstwo takie nie doprowadzi do wypaczenia charakteru postępowania w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych i całkowitego pozbawienia znaczenia postępowania administracyjnego poprzedzającego postępowanie sądowe (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 marca 1998 r., II UKN 555/97, OSNAPiUS 1999/5/181, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 kwietnia 2012r., sygn. II UK 235/11, OSNP 2013/7-8/87, wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 7 lutego 2013 r., III AUa 1079/12). Zdaniem Sądu Apelacyjnego, w okolicznościach niniejszej sprawy odstąpienie od zasady badania legalności decyzji według stanu na dzień jej wydania odnośnie przesłanki wieku emerytalnego, o którym mowa w art. 184 ustawy w zw. z art. 32 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych jest uzasadnione, w szczególności dlatego, że wobec ustaleń i rozważań dokonanych przez Sąd Okręgowy była to ostatnia konieczna do wykazania przesłanka nabycia prawa do emerytury, którą ubezpieczony spełnił w toku postępowania przed Sądem Okręgowym. Należy jeszcze dodać, że argumentacja zawarta w apelacji organu rentowego pomijała także całkowicie treść art. 100 ust. 1 ustawy o emeryturach
i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, zgodnie z którym prawo do świadczenia powstaje z dniem spełnienia wszystkich warunków wymaganych do nabycia tego prawa. W niniejszej sprawie ubezpieczony w dniu (...).,
a zatem po ukończeniu 60 roku życia nabył prawo do emerytury.

Skoro zatem Sąd I instancji przyjął, że wnioskodawca legitymuje się wymaganym stażem ubezpieczeniowym oraz wymaganym stażem w warunkach szczególnych, to należy uznać, że nawet w przypadku oddalenia jego odwołania
z uwagi na brak osiągnięcia wieku emerytalnego w dacie zaskarżonej decyzji, ponowne postępowanie przed organem rentowym w przedmiocie prawa wnioskodawcy do emerytury ograniczyłoby się do potwierdzenia okoliczności dotyczącej osiągnięcia wieku emerytalnego i skutkowałoby przyznaniem świadczenia, o które ubezpieczony się ubiega. Stanowisko dotyczące zastosowania art. 316 § 1 k.p.c., z uwzględnieniem zasady ekonomii procesowej oraz orzecznictwa Sądu Najwyższego i sądów powszechnych w cytowanych wyżej orzeczeniach, jest w niniejszej sprawie usprawiedliwione.

Nie zasługiwał również na uwzględnienie zarzut wskazujący na naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. i chociaż zarzutu tego apelujący nie poparł żadnymi argumentami,
to stwierdzić należało, że na pełną aprobatę zasługiwały również ustalenia faktyczne
i argumentacja prawna Sądu I instancji odnośnie uwzględnienia spornego okresu zatrudnienia ubezpieczonego jako pracy w szczególnych warunkach w rozumieniu
art. 184 w zw. z art. 32 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz przepisów rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r.

Z ujawnionego w sprawie materiału dowodowego tymczasem wynika w sposób jednoznaczny i nie budzący wątpliwości, że ubezpieczony Z. W. przez wymagany przepisami okres 15 lat był zatrudniony na stanowisku pracy, które uprawniało go do nabycia prawa do emerytury w obniżonym wieku. Zasadnie Sąd Okręgowy wskazał, że ustalenie charakteru zatrudnienia ubezpieczonego, który jest istotny z punktu widzenia uzyskania prawa do emerytury w obniżonym wieku, dopuszczalne jest wszelkimi środkami dowodowymi. W pierwszej kolejności sąd uwzględnia świadectwa pracy, zaświadczenia oraz inne dokumenty pracownicze jako dowody obiektywne, które podlegają weryfikacji innymi dowodami. W rozważanej sprawie dostępna była dokumentacja pracownicza ubezpieczonego ze spornego okresu zatrudnienia, w tym wystawione przez pracodawcę świadectwo pracy w warunkach szczególnych oraz zaświadczenia dotyczące wykonywanych obowiązków w miejscu pracy i angaże. Powyższe dokumenty zgromadzone w aktach sprawy (k. 45 – 62) wskazują jednoznacznie, że ubezpieczony zatrudniony był na stanowisku ubojowca
i przez sporny okres zatrudnienia (17.12.1977 – 7.11.1993r.) zajmował się pracami bezpośrednio przy uboju zwierząt, a taka praca, została ujęta w wykazie A dział X poz. 8 stanowiącym załącznik do Rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r. Taki charakter zatrudnienia ubezpieczonego, zgodny z wprost wymienionym
w rozporządzeniu z dnia 7 lutego 1983 r., potwierdził również świadek Z. Z., który pracował wspólnie z ubezpieczonym, potwierdzając że Z. W. stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał prace bezpośrednio przy uboju zwierząt. Należy zatem stwierdzić, że dokonana przez Sąd Okręgowy ocena wszystkich zgromadzonych dowodów pod kątem uznania pracy ubezpieczonego w warunkach szczególnych była prawidłowa. Uwzględniała ona bowiem kompletną treść dowodów, szczególnie z dokumentów i ocena ta dokonana została zgodnie
z dyspozycją art. 233 k.p.c. Należało zatem uznać, że ubezpieczony wykazał 15 lat pracy w szczególnych warunkach i w konsekwencji należało oddalić apelację organu rentowego.

W zgodzie z powyższą argumentacją Sąd Apelacyjny na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. oddalił apelację organu rentowego, orzekając jak w sentencji.

O kosztach nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej ubezpieczonemu Z. W. w postępowaniu odwoławczym orzeczono zgodnie z § 11 ust. 2 i § 12 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. nr 163, 1349 ze zm.).

SSO del. Beata Górska SSA Zofia Rybicka - Szkibiel SSA Barbara Białecka

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE