UZASADNIENIE

Powód Kancelaria (...) Sp. z o. o. w W. wystąpiła z pozwem
o zapłatę od pozwanej K. S. kwoty 1 524 zł z weksla wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 14 listopada 2017 r. do dnia zapłaty oraz zasądzenie kosztów procesu.

Nakazem zapłaty w postępowaniu nakazowym z dnia 26 lutego 2018 r. Sąd orzekł zgodnie z żądaniem pozwu.

W złożonych od nakazu zarzutach pozwana wniosła o jego o uchylenie
i oddalenie powództwa. Ustanowiony z urzędu dla pozwanej pełnomocnik wniósł
o oddalenie powództwa i zasądzenie kosztów nieopłaconej pomocy prawnej, oświadczając iż nie zostały one pokryte w całości ani w części.

Sąd Rejonowy ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 30 grudnia 2015 r. pozwana K. S. zawarła
z przedsiębiorcą M. G. umową (...) nr (...)/2015-7/M, na mocy której pozwana otrzymała kwotę 200 zł, którą wraz z opłatą administracyjną w kwocie 64 zł, zobowiązała się zwrócić do dnia 29 stycznia 2016 r. Jednocześnie w umowie przewidziano możliwość przedłużenia terminu spłaty pożyczki o kolejne 30 dni pod warunkiem uiszczenia opłaty administracyjnej 64 zł od każdego przedłużenia spłaty. Zabezpieczeniem udzielonej pozwanej pożyczki był weksel własny in blanco. (bezsporne, umowa k. 23)

Pozwana nie spłaciła pożyczki w umówionym terminie i wystąpiła
o przedłużenie terminu spłaty uiszczając opłatę administracyjną w kwocie 64 zł.
W kolejnym miesiącu i następnych pozwana także nie spłaciła pożyczki dokonując kolejnych przedłużeń spłaty poprzez uiszczenie opłat administracyjnych. Łącznie pozwana uiściła tytułem opłat administracyjnych za przedłużenie terminu spłaty pożyczki 947 zł. Ostatnią opłatę uiściła w sierpniu 2017 r. We wrześniu 2017 r. pożyczkodawczyni wypowiedziała pozwanej umowę i wezwała do zapłaty kwoty 760,18 zł. W tym samym miesiącu strony umowy pożyczki zawarły ugodę, w której pozwana zobowiązała się do spłaty w ratach zadłużenia określonego przez pożyczkodawczynię na kwotę 760,33 zł. W listopadzie 2017 r. powódka działając, jako pełnomocnik pożyczkodawczyni wezwała pozwaną do zapłaty kwoty 1 338,93 zł proponując jednocześnie zawarcie ugody, do której nie doszło. (dowód: potwierdzenia wpłat k. 25-38, wypowiedzenie umowy k. 39, ugoda k. 41, wezwanie do zapłaty k. 43, projekt ugody k. 45)

P. M. G. wypełniła wystawiony przez pozwaną weksel in blanco na kwotę 1 524 zł z terminem płatności w dniu 13 listopada 2017 r., a następnie indosowała go na powódkę. (dowód: weksel k. 4)

Pozwana K. S. ma 81 lat. Mieszka sama, utrzymuje się
z emerytury w kwocie ok. 1 100 zł. (bezsporne)

Powyższy stan faktyczny był bezsporny i ustalony został na podstawie złożonych przez strony dokumentów, których treści wzajemnie nie zaprzeczano.

Sąd Rejonowy zważył, co następuje:

W niniejszej sprawie powódka będąca nabywczynią weksla domaga się zapłaty od pozwanej kwoty 1 524 zł wraz z odsetkami. Jak wynika z okoliczności sprawy podstawą stosunku wekslowego jest umowa pożyczki, której treść kwestionuje pozwana w kontekście zawartych w niej klauzul abuzywnych i samego wykonania umowy.

Przepisy ustawy z dnia 28 kwietnia 1936 roku Prawo wekslowe (t. jedn. Dz. U. z 2016 r., poz. 160) ograniczają zdecydowanie możliwość podnoszenia zarzutów przez dłużnika wekslowego wobec nabywcy weksla. Zgodnie z art. 10 jeżeli weksel, niezupełny w chwili wystawienia, uzupełniony został niezgodnie z zawartym porozumieniem, nie można wobec posiadacza zasłaniać się zarzutem, że nie zastosowano się do tego porozumienia, chyba że posiadacz nabył weksel w złej wierze albo przy nabyciu dopuścił się rażącego niedbalstwa.

Podobnie art. 17 stanowi, że osoby, przeciw którym dochodzi się praw
z weksla, nie mogą wobec posiadacza zasłaniać się zarzutami, opartymi na swych stosunkach osobistych z wystawcą lub z posiadaczami poprzednimi, chyba że posiadacz, nabywając weksel, działał świadomie na szkodę dłużnika.

Zarzuty pozwanej kwestionujące uczciwość kontraktową działań pożyczkodawczyni w sytuacji dokonywanych przez pozwaną licznych opłat administracyjnych z tytułu przedłużeń terminu spłaty pożyczki, przy jednoczesnym braku jej spłaty, a także wiedzy powódki będącej indosatariuszem i jednocześnie pełnomocnikiem pożyczkodawczyni w tej kwestii, ocenić należy w świetle spełnienia przesłanek określonych w art. 10 i 17 prawa wekslowego.

Przepisy prawa wekslowego nie odnoszą się wprost do złej wiary, czy rażącego niedbalstwa, o których stanowi art. 10. Zgodnie zaś z art. 7 k.c., jeżeli ustawa uzależnia skutki prawne od dobrej lub złej wiary, przyjmuje się istnienie dobrej wiary. Natomiast zła wiara - ogólnie rzecz biorąc - zachodzi wówczas, gdy określony podmiot wie (ma świadomość) o nieistnieniu określonego prawa, stosunku prawnego lub sytuacji prawnej albo też nie wie, jednakże należy uznać, że wiedziałby, gdyby
w konkretnych okolicznościach postępował rozsądnie, z należytą starannością
i zgodnie z zasadami współżycia społecznego (por. K. P., Komentarz do art.
7 k.c. Lex, orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 14 kwietnia 1956 r., III CR 810/55, OSN 1956, poz. 117).

Wskazuje się w doktrynie (L. Bagińska, Komentarz do art. 17 Prawa wekslowego, Legalis), że posiadacz, nabywając weksel, działa świadomie na szkodę dłużnika, jeżeli:

1) ma wiadomość o istnieniu określonego zarzutu; sama wiadomość
o zarzutach (zła wiara) bez zaistnienia dalszych wymogów nie uzasadnia jeszcze dopuszczalności zarzutów osobistych poprzednika;

2) wiadomość o istnieniu danego zarzutu nabywca musi mieć w chwili nabycia weksla; późniejsze uzyskanie tej wiadomości nie ma już znaczenia prawnego,

3) nabycie weksla musi być dobrowolne; nabycie weksla przez osobę prawnie zobowiązaną nie uzasadnia wyłączenia ochrony z art. 17, np. nie może być to nabycie przez zwrotnie zobowiązanego lub poręczyciela uiszczającego sumę wekslową;

4) nabywca weksla musi mieć przekonanie, że zarzuty te są prawnie uzasadnione i że będą istniały w chwili płatności weksla, tj. nie będą do tej chwili usunięte,

5) nabywca weksla musi mieć świadomość, że przez nabycie weksla pozbawia dłużnika zarzutów osobistych;

6) nabywca weksla musi mieć świadomość, że na skutek nabycia weksla przez niego i pozbawienie przez to dłużnika zarzutów osobistych, dłużnik poniesie szkodę;

7) fakt uniemożliwienia podniesienia zarzutów osobistych przez nabycie weksla musi też być dla dłużnika obiektywnie szkodliwy; nie ma zaś szkodliwych skutków wówczas, jeżeli dłużnik może poza stosunkiem wekslowym skutecznie dochodzić swych praw przeciwko indosantowi.

Na konieczność wiedzy nabywcy weksla o istnieniu podstawy do zgłoszenia zarzutu przez dłużnika i świadomości możliwości wyrządzenia dłużnikowi szkody lub godzenia się na nią wskazuje także orzecznictwo (por. wyrok Sądu Najwyższego
z 14.11.2006 r., II CSK 192/06, L., orzeczenie Sądu Najwyższego z 02.05.1929 r., Rw. 275/29, OSP 1929, poz. 511).

W orzeczeniu z dnia 21.10.1998 r. Sąd Najwyższy podobnie wskazał, że nabywca weksla działa świadomie na szkodę dłużnika, gdy w chwili nabycia weksla wie o istnieniu po stronie dłużnika podstawy do zarzutu wobec poprzedniego posiadacza weksla i nabywając weksel, chce pozostawić dłużnika ze szkodą dla niego możliwości pozbawienia tego zarzutu. W razie wykazania przez dłużnika, iż nabywca weksla w chwili jego nabycia znał fakty prowadzące do poszkodowania dłużnika, doświadczenie życiowe przemawia za przyjęciem wyznaczonego przez art. 17 in fine PrWeksl umyślnego działania nabywcy na szkodę dłużnika (II CKN 10/98, OSN 1999, Nr 5, poz. 93; W.. 1999, Nr 2).

W ocenie Sądu wskazywana przez pozwaną okoliczność współpracy pożyczkodawczyni z powódką w niniejszej sprawie na etapie windykacji należności związanej z zawartą przez pozwaną umową pożyczki przemawia za tym by postawić powódce zarzut niedołożenia należytej staranności przy nabyciu weksla obejmującego należność z umowy, przy której wykonaniu powódka uczestniczyła.

Jednocześnie okoliczność współpracy indosanta z indosatariuszem na etapie windykacji świadczy, zdaniem Sądu o tym, że powódka znała treść zawartej umowy pożyczki, w tym głównych jej warunków. Skonstruowała bowiem wezwanie przedsądowe k. 43, dokonała w nim konkretnych obliczeń należności i wprost odniosła się do określonego punktu umowy, a w dalszych pismach z tego dnia zaproponowała pozwanej zawarcie ugody i przedstawiła jej projekt, także odnosząc się do zawartej umowy.

Wysoce prawdopodobne jest też, że powódka miała dostęp do pełnej dokumentacji pożyczki zawartej przez pozwaną, gdyż już z umowy wynika, że to powódka miała prowadzić postępowanie windykacyjne. Z treści zaś dokumentacji pożyczki powódka mogła zdobyć wiedzę o wysokości dokonanych przez pozwaną opłat administracyjnych. Tym bardziej zatem przy nabyciu weksla staranność związaną z przejęciem dokumentacji umowy pożyczki powódka powinna była zachować.

Mając na uwadze te kwestie uznać należy, że powódka, jako profesjonalistka oceniając treść umowy pożyczki zawartej przez pozwaną, przystępując do działań windykacyjnych była w stanie ocenić, czy - ze względu na wysokość udzielonej pozwanej pożyczki, kwotę i termin w jakim miała zostać zwrócona, a także wysokość dokonanych wpłat tytułem opłat administracyjnych - żądanie od powódki kwoty 1 338,93 zł nie jest nadmierne.

Jeżeli powódka zaniechała tych działań i zdecydowała się nabyć weksel to co najmniej dopuściła się przy tym rażącego niedbalstwa. Otwiera to więc pozwanej drogę do stawiania zarzutów związanych z zawartą umową pożyczki.

Umowa pożyczki jaką zawarła pozwana jest stosunkiem zobowiązaniowym. Główne obowiązki stron umowy wynikają z przepisu art. 720 k.c., zgodnie z którym dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy albo rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku, a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy albo tę samą ilość rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości. Ustawodawca pozostawił stronom swobodę w ustaleniu, czy umowa pożyczki będzie odpłatna, czy też nie. W niniejszej sprawie pożyczkodawczyni była podmiotem profesjonalnie zajmującym się udzielaniem pożyczek pieniężnych, którego działalność opiera się na osiąganiu zysku z udzielania konsumentom pożyczek odpłatnych. W odniesieniu do tego rodzaju umów pożyczek granice korzyści, jakie mogą osiągać pożyczkodawcy, wyznacza ustawa z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim (t. jedn. Dz. U. z 2018 r., poz. 993).

Pozwana K. S. w zamian za uzyskaną od pożyczkodawczyni kwotę 200 zł, zobowiązała się do zwrotu 264 zł. Niewątpliwie pozwana nie wykonała zobowiązania, jednakże postępowała lojalnie wobec wierzyciela, wnosząc
o przedłużenie terminu spłaty pożyczki i uiszczając z tego tytułu opłaty. W ocenie Sądu natomiast zachowanie pożyczkodawczyni polegające na bezrefleksyjnym przyjmowaniu od pozwanej opłat administracyjnych za przedłużenie terminu spłaty pożyczki, a następnie po ich ustaniu, wypowiedzenie umowy i zażądanie od pozwanej zwrotu kwoty 760,18 zł, przy należnej kwocie zwrotu pożyczki 264 zł oraz uiszczonych opłatach administracyjnych w łącznej kwocie 947 zł, nie odpowiadało zasadom uczciwości kontraktowej, które zaliczyć można do zasad współżycia społecznego, jednych z kryteriów prawidłowego wykonania zobowiązania. Zgodnie bowiem z treścią art. 354 § 1 k.c. dłużnik powinien wykonać zobowiązanie zgodnie
z jego treścią i w sposób odpowiadający jego celowi społeczno-gospodarczemu oraz zasadom współżycia społecznego, a jeżeli istnieją w tym zakresie ustalone zwyczaje - także w sposób odpowiadający tym zwyczajom. W taki sam sposób powinien współdziałać przy wykonaniu zobowiązania wierzyciel (§ 2).

P. udzielając pozwanej pożyczki 200 zł, przyjęła od niej faktycznie 947 zł i mimo tego nadal uznała umowę za niewykonaną. Nie wskazała przy tym pozwanej co faktycznie obejmuje żądana w wezwaniu do zapłaty kwota 760,18 zł, a z wezwania przedsądowego windykatora wynika, że zwiększyła się ona do 1 338,93 zł, z czego 484 zł stanowić miała kwota tytułem zwrotu pożyczki,
a 848,40 zł koszty windykacji. Powódka, wychodząc z założenia, że jej roszczenie wynika z weksla, nie podjęła próby bliższego wyjaśnienia żądanych od pozwanej kwot z tytułu zawartej umowy pożyczki, choć w postępowaniu windykacyjnym uczestniczyła jako pełnomocnik pożyczkodawczyni. Ich wysokość natomiast,
w stosunku do udzielonej pożyczki i dokonanych wpłat administracyjnych wskazuje na jawny wyzysk pozwanej przez pożyczkodawczynię, tym bardziej biorąc pod uwagę wiek pozwanej i jawny brak jej rozeznania w tej sprawie.

Mając zatem na uwadze zasady uczciwości kontraktowej, Sąd ocenił, iż dokonane przez pozwaną wpłaty tytułem opłat administracyjnych podlegają
w pełni zaliczeniu na udzieloną pozwanej przez pożyczkodawczynię pożyczkę
i wszelkie koszty związane z jej udzieleniem.

Z tych przyczyn na podstawie art. 496 k.p.c. nakaz zapłaty w całości podlegał uchyleniu, a powództwo jako nieuzasadnione oddaleniu.

O kosztach procesu orzeczono na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. oraz § 8 pkt. 3 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu z dnia 03 października 2016 r. (Dz.U. z 2016 r. poz. 1714).

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE