UZASADNIENIE

W pozwie z dnia 18 grudnia 2007r., skierowanym przeciwko Z. G., powód S. F. wniósł o zasądzenie od pozwanego kwoty 2.500 zł w związku z niewykonaniem przez pozwanego prac budowalnych, do których zobowiązał się na mocy zawartej między stronami umowy w przedmiocie budowy domu jednorodzinnego oraz kwoty 10.000 zł w związku z zerwaniem tej umowy z winy pozwanego, a nadto o zasądzenie kosztów procesu. (pozew, k. 2-4)

Odpis pozwu został doręczony stronie pozwanej w dniu 7 marca 2008r. (zwrotne potwierdzenie odbioru, k. 29)

W odpowiedzi na pozew z dnia 18 marca 2008r. pozwany wniósł o oddalenie powództwa oraz o zasądzenie kosztów procesu według norm przepisanych. Wskazał, iż roboty, za które przyjął wynagrodzenie zostały zrealizowane zgodnie ze sztuką budowlana, powód zaś skorzystał z przysługującego mu uprawnienia z § 8 wiążącej go z pozwanym umowy i wstrzymał pracę ze względu na własne problemy finansowe. (odpowiedź na pozew, k. 13-14)

Na rozprawie w dniu 17 lutego 2009r. strona powodowa cofnęła pozew w zakresie kwoty 2.500 zł ze zrzeczeniem się roszczenia. (stanowisko strony powodowej, k. 115)

Następnie pismem procesowym z dnia 16 stycznia 2009r., wskazując, iż wady dzieła wykonanego przez pozwanego mają charakter istotny, a ich usunięcie nie jest w praktyce możliwe, strona powodowa oświadczyła, iż na zasadzie art. 637 § 2 k.c. odstępuje od umowy zawartej z pozwanym oraz dokonała sprecyzowania roszczenia pozwu i wniosła o zasądzenie od pozwanego tytułem odszkodowania w związku z niewykonaniem dzieła przez pozwanego kwoty w łącznej wysokości 64.500 zł (w tym kwoty 24.000 zł z tytułu odszkodowania za materiały zakupione przez powoda i zużyte do wykonania dzieła, które musi ulec rozbiórce) oraz kwoty 10.000 zł z tytułu zwrotu kwoty wynagrodzenia wypłaconego pozwanemu na podstawie umowy, wraz z ustawowymi odsetkami od wskazanych kwot od dnia doręczenia niniejszego pisma pozwanemu, co nastąpiło w dniu 13 lutego 2009r. (pismo procesowe, k. 76-77, zwrotne potwierdzenie odbioru, k. 117)

Na rozprawie w dniu 16 czerwca 2010r. strona powodowa ponownie dokonała rozszerzenia powództwa do łącznej kwoty 75.500 zł, tj. o kwotę 1.000 zł stanowiącą dalsze odszkodowanie z tytułu zakupu materiałów potrzebnych do wykonania fundamentów przez pozwanego. (stanowisko trony, k. 193)

Następnie pismem procesowym, złożonym na rozprawie w dniu 22 grudnia 2015r., strona powodowa dokonała rozszerzenia powództwa i ostatecznie wniosła o zasądzenie kwoty w łącznej wysokości 151.180 zł, z odsetkami ustawowymi od dnia 1 marca 2008r. do dnia zapłaty. Wskazała, iż na dochodzoną pozwem kwotę składają się kwoty: 58.043,06 zł z tytułu kosztów materiałów zużytych w związku z wykonaniem prac przez pozwanego, a następnie usuniętych z uwagi na wady, 48.010,03 zł z tytułu kosztów rozbiórki, 3.548,26 zł z tytułu wzrostu cen materiałów, 24.452,02 zł z tytułu różnicy pomiędzy ceną ustalą przez strony o ceną wybudowania budynku do stanu zerowego, 7.126,79 zł z tytułu zwiększonego kosztu nowych fundamentów z uwagi na konieczność ich pogłębienia, 10.000 zł z tytułu wynagrodzenia uiszczonego pozwanemu, a należnemu z tytułu odstąpienia od umowy. (pozew, k. 2-4, pisma procesowe, k. 76-77, 660, 899-900, stanowisko strony powodowej, k. 115, k. 193, k. 661, k. 918, 00:00:55, e-protokół, k. 921)

W piśmie procesowym z dnia 6 kwietnia 2018r. wskazała, iż:

- z tytułu kosztów materiałów zużytych na przeprowadzenie prac wykonanych przez pozwanego, a następnie usuniętych z uwagi na wady, dochodzi kwoty 24.490 zł (kwota 18.440 zł – koszt materiałów, kwota 850 zł - koszt pompy do betonu, kwota 2.800 zł - koszt piasku do obsypania, kwota 700 zł - koszt koparko-spycharki, 430 zł - koszt spycharki do zdjęcia humusu, 400 zł - piasek do zapraw urabianych na budowie, 150 zł - koszt dowozu stali, kwota 400 zł -wynagrodzenie geodety, kwota 320 zł z tytułu kosztów ręcznego obsypywania piaskiem przez powoda),

- z tytułu wzrostu kosztów rozbiórki kwoty 28.172 zł,

- z tytułu wzrostu cen materiałów pomiędzy 2007 a 2009 r. kwoty 8.269 zł (tj. kwota 4.183 zł z tytułu różnicy w wartości materiałów wykorzystanych do wbudowania fundamentów oraz kwota 4.086 zł z tytułu różnicy w wartości materiałów wykorzystanych do wbudowania nadziemia),

- z tytułu różnicy pomiędzy ceną ustalą przez strony a ceną wybudowania budynku do stanu zerowego kwoty 42.162 zł,

- z tytułu zwiększonego kosztu nowych fundamentów z uwagi na konieczność ich pogłębienia kwoty 11.526 zł,

- z tytułu wynagrodzenia uiszczonego pozwanemu, a należnego z tytułu odstąpienia od umowy kwoty 10.000 zł. (pismo procesowe, k. 899-900)

Na rozprawie w dniu 29 maja 2018r. pełnomocnik strony powodowej, z uwagi na zawiły charakter sprawy, wniósł o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego w wysokości trzykrotności stawki minimalnej. (stanowisko strony powodowej, k. 919v., 01:04:24, e-protokół, k. 921)

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 1 października 2007r. pomiędzy S. F. (inwestorem) a wykonawcą – Z. G. prowadzącym Zakład Budowlany (...) w Z., została zawarta pisemna umowa nr (...) o wykonanie fundamentów budynku, murów oraz stropu, budynku jednorodzinnego w S. Starych, zgodnie z projektem technicznym z materiałów inwestora. Wykonawca zobowiązał się do wykonania wszystkich prac zgodnie ze sztuką budowlaną oraz zgodnie z zatwierdzonym projektem. Wartość prac została ustalona na kwotę 35.000 zł, w tym fundamenty oraz poziom „0” budynku - na kwotę 10.000 zł, mury parteru – na kwotę 8.600 zł, strop i schody wewnątrz budynku – na kwotę 8.400 zł, poddasze i ściany działowe – na kwotę 8.000 zł. Umowa nie obejmowała wykonania dachu.

W pkt 8 umowy wskazano, iż wykonawca został poinformowany o braku płynności finansowej inwestora i w związku z tym wyraża zgodę na wstrzymanie przez inwestora prac budowalnych na każdym ich etapie bez żadnych konsekwencji dla inwestora. W pkt 9 wskazano, iż wykonawca akceptuje jakość materiałów, jakie miały zostać zakupione przez inwestora do wykonania prac budowalnych przy budowie w/w budynku jednorodzinnego w (...)

Wskazana umowa była poprzedzona ustną umową. Powód chciał, aby umową objęte były prace obejmujące wykonanie całego budynku, przy czym pozwany nie wyraził zgody na wykonanie dachu. Wynagrodzenie za poszczególne prace było zgodne z późniejszymi postanowieniami umowy pisemnej. Na podstawie wskazanej ustnej umowy prace budowlane rozpoczęły się we wrześniu 2007r. (zeznania powoda, k. 34 w zw. z w zw. z 00:04:42, k. 919v., e-protokół, k. 921).

Prace ziemne w postaci zdjęcia humusu oraz geodezyjne nie zostały objęte umową, ich wykonanie należało do powoda. Miejsca wzniesienia domu zostało wytyczone przez geodetę.

Pozwany przystąpił do wykonywania prac, przy czym już przy wykonywaniu początkowych prac okazało się, że zakupiona według obliczeń pozwanego ilość betonu była niewystarczająca na wykonanie fundamentów. Z. G. przygotował dodatkową część betonu i połączył z poprzednim (zeznania powoda, k. 34 w zw. z w zw. z 00:04:42, k. 918v., e-protokół, k. 921, zeznania pozwanego, k. 919, e-protokół, k. 921).

Powód zgłaszał uwagi do wykonywanych prac, ponieważ w jego ocenie były wykonywane niedbale i krzywo, miał uwagi odnośnie wypełnienia spoin pomiędzy bloczkami.

Powód w formie ustnej zgłaszał uwagi odnośnie wykonywanych przez pozwanego prac, jednak były one bagatelizowane, wobec czego zawarł je w formie pisemnej. Wówczas pozwany dostarczył pisemny formularz umowy, powód dopisał do niego pkt 8 i 9.

S. F. zapłacił pozwanemu zgodnie z postanowieniami umowy 10.000 zł. Na spisanej przez strony umowie ustnej pozwany złożył oświadczenie o otrzymaniu wskazanej kwoty za wykonanie fundamentów budynku do poziomu „0” (zeznania powoda, k. 34 w zw. z w zw. z 00:04:42, k. 918v., e-protokół, k. 921, umowa, k. 5, zeznania pozwanego, k. 35-35 w zw. z 00:28:55, k. 919, e-protokół, k. 921).

Jej uiszczenie na rzecz pozwanego nastąpiło przed etapem obsypania i wypełnienia fundamentów. Pozwany nie wykonał tych prac, sprowadził jednak piach do obsypania fundamentów i zorganizował koparkę. Powód zapłacił za piach oraz uiścił wynagrodzenie na rzecz operatora koparki, który zasypał fundamenty tylko częściowo, pozostałą część rozsypywał powód za pomocą łopaty (zeznania powoda, k. 34 w zw. z w zw. z 00:04:42, k. 918v., e-protokół, k. 921).

W piśmie datowanym na dzień 27 września 2007r., otrzymanym przez pozwanego, powód powołując się na postanowienia zawartej między stronami umowy nr (...), wskazał, iż w dniu 27 września 2007r. stwierdzi nieprawidłowości w dotychczas wykonanych pracach budowlanych w postaci braku prawidłowego spoinowania pomiędzy bloczkami betonowymi ścian fundamentowych, krzywych ścian fundamentów, nieprawidłowej izolacji ścian fundamentowych.

W związku z powyższym zażądał natychmiastowego usunięcia stwierdzonych nieprawidłowości na koszt wykonawcy a nadto wskazał, iż kolejny raz zwraca się o wykaz materiałów budowalnych koniecznych do przystąpienia do kolejnego etapu prac budowalnych. Zażądał ustosunkowania się przez pozwanego do niniejszego pisma w terminie 7 dni (pismo, k. 6).

Następnie pismem datowanym na dzień 27 listopada 2007r., skierowanym do pozwanego, powód wskazał na zaniechania przy budowie domu, dotyczące oczyszczenia wnętrza fundamentów i ich sąsiedztwa z: desek, śmieci gruzu betonowego oraz bloczków fundamentowych, odkucia betonu, odstąpienia od wypełnienia fundamentów piachem i obsypaniem ich od zewnątrz oraz niedbałego obliczenia materiałów budowlanych koniecznych do realizacji budowy. Wobec stwierdzenia tych zaniechań, nie wykonania czynności, za które wykonawca przyjął wynagrodzenie oraz braku jego odpowiedzi na pismo z dnia 27.09.2007r., powód zwrócił się do pozwanego o wypowiedzenie się na piśmie na w/w zarzuty, wskazując, iż w przypadku nie otrzymania żadnej pisemnej odpowiedzi, umowę nr. (...) będzie uważał za zerwaną z winy pozwanego z dniem 12.12.2007r. Zażądał nadto zwrotu dokumentacji budowlanej i dziennika budowy (pismo k. 7).

Pozwany w ramach wiążącej strony umowy wykonał:

-roboty przygotowawcze (bez obsługi geodezyjnej),

-roboty ziemne bez zdjęcia humusu (zdjęcie humusu należało do zadań inwestora),

-roboty fundamentowe ław żelbetowych, wykonane bezpośrednio w gruncie i roboty murowe ścian fundamentowych murowanych z bloczków betonowych,

-izolacje ścian fundamentowych (w zakresie ograniczonym – m. in. bez izolacji ław fundamentowych).

(opinia biegłego sądowego ds. budownictwa i wyceny nieruchomości A. K., k. 823)

Chcąc zmniejszyć koszty, pozwany nie zastosował warstwy chudego betonu, ani nie stosowa deskowania przy wylewaniu betonu (zeznania pozwanego, k. 919).

Zgodnie z zapisami z dziennika budowy, prace wykonywane przez pozwanego trwały od 10 września 2007r. Prace budowlane fundamentowe były prowadzone we wrześniu i październiku 2007r. Po dniu 16 października 2007r. pozwany nie pojawił się na budowie.

W dniu 12 marca 2008r. Z. G. dokonał wpisu w dzienniku budowy, o rezygnacji z funkcji wykonawcy oraz kierownika budowy z uwagi na „konfliktowość inwestora” (dziennik budowy, k. 22, zeznania powoda, k. 34 w zw. z 00:04:42, k. 918v., e-protokół, k. 921).

Nie doszło do przerwania prac z uwagi na sytuację finansową powoda, który regulował zobowiązania związane z niniejszym przedsięwzięciem terminowo (zeznania powoda, k. 34 w zw. z 00:04:42, k. 918v., e-protokół, k. 921, nadto k. 919v., 00:54:20, e-protokół, k. 921, zeznania M. F., k. 53-55).

W sporządzonym projekcie budowy przedmiotowego domu jednorodzinnego przewidziane zostało wykonanie podlewki z chudego betonu. Ani inwestor, ani wykonawca nie uzgadniali z projektantem zmian w tym zakresie (zeznania A. B., k. 151v.-152).

Projektant nie dokonywał odbioru prac na budowie. Zdarzyło się jednorazowo, że z własnej inicjatywy przybył na teren budowy zobaczyć postępy prac (zeznania powoda, 00:12:46, k. 918v., e-protokół, k. 921, zeznania A. B., k. 151v.).

Roboty budowlane wykonane na terenie nieruchomości powoda przez pozwanego nie zostały wykonane w sposób prawidłowy, zgodny z projektem, dokumentacją techniczną oraz sztuką budowlaną. Prace fundamentowe wykonano niezgodnie z dokumentacją techniczną, izolacje pionowe ścian zostały wykonane niestarannie i nieskutecznie w zakresie zapobiegania przed wilgocią, izolacja pionowa jako powłokowa została wykonana niestarannie (brak ciągłości, brak wejścia szczelnego na ławę), nie została wykonana podlewka z chudego betonu pod ławy fundamentowe, ławę fundamentową wylano bezpośrednio w gruncie, nie zaś w deskowaniu, ława fundamentowa powinna posiadać 40 cm wysokości i 60 cm szerokości a została wykonana w przeważającej większości o wysokości w granicach 30 cm i szerokościach od 56 cm do 37 cm, obsypka z piasku stosowana po wykonaniu fundamentów nie została zagęszczona podczas zasypywania.

Wykonane fundamenty w ujęciu poziomym miały odchył dochodzący do 5 cm na długości jednej ściany, widoczny był brak pionowości wykonanych ścian (pomiary wykonane przy pomocy poziomicy wykazały odchylenia od pionu w przedziale od 15 mm do 20 mm na wysokości od ławy fundamentowej do powierzchni górnej części murowanej, tj. na wysokości 140 cm). Odchylenia ścian fundamentowych nie zagrażały konstrukcji budynku.

Ściany fundamentowe nie zostały otynkowane i zaizolowane przed wilgocią w prawidłowy sposób. Izolacja pozioma z plast – papy została mało dokładnie połączona z izolacją powłokową (przed wykonaniem izolacji powłokowej nie oczyszczono izolacji poziomej z resztek zaprawy a wykonana izolacja powłokowa była wykonana mało dokładnie, występują miejsca niedosmarowane w połączeniu z izolacją poziomą).

Do podstawowych wad w wykonanych robotach przez pozwanego należy: -brak podkładu z chudego betonu pod ławą fundamentową, wykonanie ław fundamentowych bezpośrednio w gruncie bez użycia deskowań, wykonanie fundamentów niezgodnie z projektem w zakresie grubości ściany fundamentowej (projekt zakładał 30 cm, a wykonano 25 cm), wysokości ław fundamentowych (projekt zakładał 40 cm wykonano 30 cm), szerokości (projekt zakładał 60 cm wykonano w przedziale 56 do 67 cm), braki w poziomości wykonanych ścian (różnice w zakresie od 0 do 12 cm), mało starannie wykonana izolacja pionowa i pozioma (brak ciągłości w izolacji – mało dokładnie połączono izolacje a między warstwami występuje zanieczyszczenie z gruntu). Stwierdzone wady należy uznać za istotne, ponieważ wpływają na jakość wykonanych fundamentów oraz ograniczają ich zdolności w zakresie możliwości przenoszenia obciążeń i przekazywania ich na grunt. Usunięcie stwierdzonych podstawowych wad opisanych wyżej było trudne, a wręcz niemożliwe. Rozbiórka fundamentów i budowa od nowa mogła zająć najwyżej 6 tygodni, a naprawa – nawet około roku. Nadto dochodził aspekt ekonomiczny. Najlepszym rozwiązaniem na obecnym etapie budowy było dokonanie rozebrania wykonanych fundamentów i wykonania ich zgodnie z projektem technicznym.

Praca związana z wypełnieniem piaskiem wnętrza fundamentu do poziomu „O” jest uzależniona od umówienia się stron. Jednak obsypanie wykonanych fundamentów do poziomu terenu należy do wykonawcy wykonującego prace budowlane związane z wykonaniem ścian i ław fundamentowych. Wartość prac powoda polegająca na obsypaniu fundamentów piachem, w miejscach gdzie nie wjechała koparka, wynosi 320 zł.

W miejscu łączenia mas betonowych wylewanych w różnych okresach czasu (przerwa dłuższa niż 30 min.) następuje zachwianie struktury otrzymanego elementu betonowego co wpływa na parametry wytrzymałościowe, w niniejszym przypadku ławy fundamentowej (opinia biegłego sądowego z zakresu budownictwa Z. H., k. 62, ustna opinia uzupełniająca, k. 121-122, druga ustna opinia uzupełniająca, k. 134-135, pisemna opinia uzupełniająca, k. 127-129).

W oparciu o zawartą umowę między stronami powód poniósł koszty zakupu poniższych materiałów (na zakup których posiadał faktury):

- stal grubość 12,363 kg, kwota 885.72 zł ( (...)),

- stal grubość 6,99 kg, kwota 269,28 zł ( (...)),

- drut wiązałkowy 10 kg, cena 48 zł ( (...)),

- stal grubość 6,99 kg, cena 269,28 zł ( (...)),

- Beton B-20, 20 m3, cena 5.246 zł (FV nr (...)),

- bloczki betonowe 1000 sztuk cena 3538 zł ((...)),

- bloczki betonowe 1000 sztuk, cena 3538 zł ((...),

- bloczki betonowe 230 sztuk, cena 813,74 zł ((...),

- styropian silver fundament 4.48 m3, cena 1377,60 zł ((...),

- plastyfikator 100 sztuk, cena 140 zł ((...)),

- zaprawa klejowa 500 kg, cena 420 zł ((...)),

- siatka podtynkowa 70 m2, cena 105 zł ((...)),

- membrana PCV 0.40x30m sztuk 2, cena 150 zł ((...)),

- membrana PCV 0.30x 30m, cena 75 zł ((...)),

- Dysperbit 40 kg, cena 97.22 zł ( (...)/ (...)),

- Dysperbit 100 kg, cena 243.05 ( (...)/ (...)),

- cement 1400 kg, cena 560 zł (FV (...)),

- Cement 1400 kg, cena 558.60 zł (FV (...))

(faktury, k. 92-104)

Pismem procesowym datowanym na dzień 12 stycznia 2009r., (w związku z opinią biegłego sporządzoną w niniejszej sprawie Z. H.), doręczonym pozwanemu w dniu 13 lutego 2009r., powód wskazując, iż wady dzieła wykonanego przez pozwanego mają charakter istotny, zaś ich usunięcie nie jest w praktyce możliwe, oświadczył, iż na zasadzie art. 637 § 2 k.c. odstępuje od umowy zawartej z pozwanym (oświadczenie, k. 76-77, potwierdzenie odbioru, k. 117).

Powód dokonał rozbiórki wykonanych przez pozwanego całości prac, tj. ścian i ław fundamentowych.

Wykonawcą robót rozbiórkowych był PPHU (...) J. O. z Ł.. Prace rozbiórkowe były prowadzone w dniach 4-5 maja 2009r.

Firma dokonała rozbiórki całości prac budowlanych wykonanych przez pozwanego. Gruz z terenu został usunięty. Teren został oczyszczony i przekazany kolejnej firmie budowlanej (zeznania powoda, 00:04:42-00:25:22, k. 918v., e-protokół, k. 921, dziennik budowy, k. 293, zeznania Z. P., k. 152, zeznania J. L., k. 160).

Kierownik robót rozbiórkowych Z. P. w trakcie wykonywanych prac rozbiórkowych dostrzegł brak chudego betonu pod ławami fundamentowymi oraz wykonanie ław fundamentowych bez szalunków zewnętrznych w gruncie, potwierdził nieprawidłowości wykonania ław fundamentowych i ścian w dzienniku budowy. W trakcie wykonywania prac rozbiórkowych przy podnoszeniu koparką fundamenty łatwo pękały, kruszyły się, łamały się. Ława łamała się na odcinkach 2 metrowych. W trakcie rozbiórki, przy podrywaniu za pomocą koparki fundamentów widoczne były na spodzie odwróconych fundamentów pręty, podłużne zbrojenia wystające w połowie na zewnątrz (połowa znajdowała się w ziemi, połowa w betonie; dziennik budowy, k. 293, zeznania Z. P., k. 152, zeznania J. L., k. 160).

Powód przystąpił ponownie do prac związanych z budową domu jednorodzinnego w S.. Wykonanie fundamentów nastąpiło w czerwcu 2009r. W 2009r. były prowadzone także pozostałe prace stanu zerowego budynku. Koszt wykonania stanu zerowego z izolacjami wyniósł 40.000 zł (wartość towaru wraz z podatkiem), zaś koszt wykonania tarasów zewnętrznych z izolacjami wyniósł 10.000 zł (dziennik budowy, k. 811-820, faktury, k. 614-615, zeznania powoda, 00:04:42-00:25:22, k. 918v., e-protokół, k. 921).

Prace związane z budową w/w domu w 2007 r. były wykonane nieprawidłowo.

Fundamenty (ławy i ściany) wykonane przez pozwanego w 2007r. nie zostały wykonane zgodnie z projektem i zasadami wiedzy technicznej. Nadto nie zostały wykonane monolityczne betonowe ściany fundamentowe i schody wejścia z podcieniem oraz tarasu – zgodnie z projektem powinny być monolityczne betonowe). Przy takim wykonaniu fundamentów budynek traci na trwałości, możliwe jest powstawanie pęknięć i rys oraz nie jest zapewniona ochrona przed zawilgoceniem. Budynek uzyskałby mniejszą trwałość niż zakładano, ponieważ fundament był wykonany bez izolacji. A ponadto budynek nie zostałby wykonany o wymiarach odpowiadających projektowanym i zgodnym z uzyskanym pozwoleniem na budowę.

Wady były istotne, część z nich była możliwa do usunięcia, tj. nie było już możliwe do wykonania prawidłowe wykonanie izolacji przeciwwilgociowych, zapewnienie prawidłowej otuliny dolnej zbrojenia, zwiększenie ilości strzemion, wykonanie ław schodkowych w innych miejscach niż projektowane (osiadanie ław mogłoby powodować pęknięcia i zarysowania budynku). Zastosowanie ławy o niższej wysokości nie wykluczałoby wzniesienia budynku, gdyby występowała jako jedyna wada, zaś poprawa wymiarów ław i ścian była możliwa, ale ze względu na liczne występujące wady sprzężone –nieuzasadniona. Szacunkowo roboty naprawcze fundamentów pierwotnych w zakresie odpowiednim do występujących wad byłyby prawdopodobnie droższe niż ich ponowne wykonanie, byłyby to roboty nietypowe a czas ich realizacji długi. Mimo poniesionych znacznych kosztów – nie osiągnięto by stanu zgodnego z projektem i zgodnego ze stanem właściwym dla prawidłowej eksploatacji budynku. W świetle tego słuszna była decyzja o rozbiórce tych elementów.

Z uwagi na brak deskowania oraz chudego betonu, nie wiadomo ile betonu faktycznie weszło w ławy, zachowywał się on w sposób niekontrolowany, część betonu mogła wejść w grunt, a tym samym była niepotrzebna. Wobec czego nie ma możliwości obliczenia na postawie ilości zakupionego betonu wysokości ław.

Prace związane z budową domu przeprowadzone w 2009 r. zostały wykonane prawidłowo, jednakże inaczej, niż przewidywało pierwotne założenie.

(opinia biegłego sądowego ds. budownictwa i wyceny nieruchomości A. K., k. 823, pisemna opinia uzupełniająca, k. 849-856, ustna opinia uzupełaniająca, 00:02:22-02:17:01, k. 886v.-888, e-protokół, k. 889)

Koszt materiałów zużytych na wykonanie prac przez pozwanego, a następnie usuniętych (przy uwzględnieniu materiałów, co do których powód przedstawił rachunki i przy uwzględnieniu wykonanych prac) wg faktur z 2007r. wyniósł 15.115 zł netto (brutto z VAT 22 % - 18.440 zł, z VAT 7 % - 16 170 zł). W 2007r. przysługiwała możliwość zwrot VAT za materiały budowlane.

Całkowity koszt prac rozbiórkowych (likwidacyjnych) wg danych rynkowych wynosi 14.000 zł netto,17.080 zł brutto (VAT 22%). Wartość robót ujętych kosztorysowo stanowi kwotę 23.092 zł netto, 28.172 zł brutto (VAT 22%). Do oceny wartości robót rozbiórkowych właściwsze są ceny rynkowe niż kosztorysowe. Cena rynkowa jest kalkulowana przez firmy. Powód nie przedstawił żadnych faktur za przeprowadzenie prac rozbiórkowych, ani poniesienie opłaty za składowanie odpadów na wysypisku. Koszt robót rozbiórkowych wraz z kosztem wywozu materiałów porozbiórkowych określono na podstawie informacji z (...) rynku budowlanego. Koszt rozbiórki zależy od lokalizacji (jako odległości od miejsc wysypiska lub składowania materiałów), rodzaju budynku i kubatury. Elementem wpływającym na koszt robót jest także usytuowanie budynku względem drogi publicznej i odległość od granicy działki, jest to ewentualnie zwiększenie stopnia trudności rozbiórki. W przedmiotowej sytuacji rozbiórka nie napotykała żadnych problemów, a wysypisko było blisko.,

Różnica w wartości materiałów, które by zużył pozwany do wykonania prac, do których wykonania był zobowiązany, w okresie między październikiem 2007r., a okresem ponownego wykonania przez powoda tych prac wynosi 4.184 zł. Wartość materiałów, które by zużył pozwany do wykonania prac, do których wykonania był zobowiązany, tj. wybudowanie fundamentów (2007r.) stanowi kwotę 22.856 zł (koszt materiałów według kosztorysu fundamentów pierwotnych w 2007r. – 19.871 zł, z Vat -1.391 zł, koszty zakupu – 1.490 zł z VAT – 104zł), zaś wartość materiałów przy ponownym wykonaniu przez powoda tych prac (2009r.) wyniosła 27.040 zł (koszt materiałów – 23.508 zł, z Vat -1.763 zł, koszty zakupu – 1.646 zł z VAT – 123 zł).

Wzrost wartości materiałów w odniesieniu do projektowanego nadziemia wynosi 4.096 zł. Koszty budowy tego elementu przy uwzględnieniu, iż łącząca strony umowa nie obejmowała budowy dachu (koszt budowy nadziemia byłby inny, gdyby umowa obejmowała budowę całego obiektu, tylko bez robót wykończeniowych) na 2007r. wyniosły 50.026 zł (koszt materiałów – 43.571 zł, z VAT – 3.051 zł, koszty zakupu – 3.181 zł, z VAT – 223 zł), zaś na 2009r. (koszt wybudowania takiego elementu budynku do stanu, do którego pozwany był zobowiązany wykonać prace (przy uwzględnieniu, iż łącząca strony umowa nie obejmowała budowy dachu) według cen z daty faktycznego wybudowania przez powoda tego budynku) – 54.122 zł (koszt materiałów – 47.009 zł, z VAT – 3.291 zł, koszty zakupu – 3.572 zł z VAT – 250 zł).

Ujmowane osobno koszty zakupu materiałów odnoszą się do kwestii logistycznych (związanych np. z wyborem materiału, porównaniem cen, wyliczeniem ilości materiału) oraz transportu.

Różnica pomiędzy kosztami robocizny wybudowania projektowanych fundamentów, przy uwzględnieniu cen rynkowych obowiązujących w 2007r. oraz 2009r. wyniosła 10.043 zł (w 2007r. koszty te stanowiły kwotę 32.159 zł, tj. kwota 30.055 zł obejmująca koszty robót, sprzętu, koszty pośrednie i zysk wykonawcy, powiększona o podatek VAT – 2.104 zł, zaś w 2009r. stanowiły kwotę 42.202 zł, tj. kwota 39.441 zł obejmująca koszty robót, sprzętu, koszty pośrednie i zysk wykonawcy, powiększona + VAT – 2.761 zł).

Różnica pomiędzy kosztami robocizny wybudowania projektowanego nadziemia przy uwzględnieniu cen rynkowych z 2007r. oraz 2009r. wyniosła 8.310 zł (w 2007r. stanowiły one kwotę 26.650 zł, tj. kwota 24.907 zł obejmująca koszty robót, sprzętu, koszty pośrednie i zysk wykonawcy, powiększona o VAT 1.743 zł, zaś w 2009r. stanowiły kwotę 34.960 zł, tj. kwota 32.673 zł obejmująca koszty robót, sprzętu, koszty pośrednie i zysk wykonawcy, powiększona o VAT 2.287 zł).

Przy czym oszacowanie kosztów robót zostało ustalone w oparciu o koszty prac funkcjonujące w budownictwie, nie zaś o wskaźniki inflacyjnych GUS, nieprzydatne do dokonania takiej oceny.

Przy ponownym wykonywaniu prac związanych z budową przedmiotowego budynku w 2009r. zachodziła konieczność pogłębienia fundamentów do poziomu niewzruszonego gruntu oraz z uwagi na potrzebę wykonania podkładu z chudego betonu, łącznie pogłębienie średnio ok. 30cm. Było ono konieczne, bowiem grunt musi być niewzruszony. Powód dokonał pogłębienia w większym zakresie, jednak uwzględnieniu podlegało tylko pogłębienie w zakresie niezbędnym związanym z zaistniałym zdarzeniem. Przy wykonaniu fundamentów wtórnych wykorzystano istniejący wykop. Pogłębienie fundamentów o 0,3 m skutkowało zwiększeniem kosztów nowych fundamentów o kwotę 10.772 zł netto, co daje 11.526 zł brutto (w 2009r. – fundamenty wtórne /pogłębione/ wg kosztorysu – całość 81.571 zł netto, zaś w 2009r – fundamenty projektowane wg kosztorysu – całość 70.799 zł netto, różnica między kwotą 81.571 zł a kwotą 70.799 zł stanowi 10.772 zł netto).

(opinia biegłego sądowego ds. budownictwa i wyceny nieruchomości A. K., k. 823, pisemna opinia uzupełniająca, k. 849-856, ustna opinia uzupełaniająca, 00:02:22-02:17:01, k. 886v.-888, e-protokół, k. 889)

Powód w związku z prowadzonymi pracami poniósł koszty wynajętego sprzętu w postaci koparki (do zdjęcia humusu oraz zasypywania fundamentów), pompy do betonu (850 zł) oraz poniósł koszty transportu stali (150 zł). Nadto koszt wytyczenia geodezyjnego (dwukrotnie, tj. przed budową w 2007r. oraz 2009r.), wynagrodzenie geodety wyniosło łącznie 400 zł. Łącznie poniesione koszty użytego sprzętu wyniosły 2.405 zł (pisemna opinia uzupełniająca, k. 849-856, zeznania powoda, k. 918v., 00:04:42-00:12:46, e-protokół, k. 921, zestawienie, k. 369).

Nadto dokonał zakupu piasku potrzebnego przy stawianiu fundamentów (do obsypywania i wypełniania fundamentów), w kwocie 2.800 zł. Był on wydobyty przy przeprowadzanej w 2009r. rozbiórce fundamentów (zeznania powoda, k. 918v., 00:04:42, 00:12:42, e-protokół, k. 921, zeznania J. L., k. 160).

Istniała możliwość ponownego wykorzystania zużytego piasku w celu podniesienia poziomu działki (ustna opinia uzupełaniająca biegłego sądowego ds. budownictwa i wyceny nieruchomości A. K., 00:13:10, k. 886v., e-protokół, k. 889).

Powód dokonywał zakupu materiału na budowę według zapotrzebowania określanego przez pozwanego. Nie zdarzyło się, aby powód dokonał zakupu innego produktu, niż wskazywał pozwany (zeznania pozwanego, 00:47:41, k. 919v., e-protokół k. 921, zeznania powoda, 00:12:46, k. 918v., e-protokół, k. 921).

Powód dokonał zakupu bloczków fundamentowych zgodnie ze wskazówkami pozwanego. O tym, że zastosowane bloczki są innych niż w projekcie, dowiedział się dopiero po sporządzeniu opinii przez biegłego w niniejszej sprawie (zeznania powoda, 00:12:46, k. 918v., e-protokół, k. 921).

Prace w związku z budową w/w domu przez pozwanego miały być wykonywane w systemie gospodarczym (zeznania pozwanego, k. 919, 00:28:55, e-protokół, k. 921).

Powód zgodził się na wykonanie prac w standardzie gorszym, niż jest w projekcie, bowiem roboty wykonane zgodnie z projektem byłyby dużo droższe. Obniżenie kosztów metodą gospodarczą polega na tym, że prace są wykonywane w części we własnym zakresie przez inwestora. Może np. stosować materiały w innej formy niż przewidziane w projekcie, ale o takich samych parametrach i rozmiarach. Nie jest możliwe dokonanie np. zmiany szerokości pustaków (ustna opinia uzupełaniająca biegłego sądowego ds. budownictwa i wyceny nieruchomości A. K., 00:13:10, k. 886v., e-protokół, k. 889).

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie powołanych dowodów, w szczególności zeznań świadków, stron, opinii biegłych sądowych i załączonych do akt sprawy dokumentów.

Złożone w niniejszej sprawie opinie biegłych sądowych z zakresu budownictwa Z. H. (1) oraz ds. budownictwa i wyceny nieruchomości A. K.odznaczają się pełną przydatnością dowodową. Sporządzone zostały zgodnie z wymaganiami fachowości i niezbędną wiedzą specjalną, a przytoczona na ich uzasadnienie argumentacja jest w pełni przekonująca.

Czyniąc ustalenia odnośnie prawidłowości wykonania przez pozwanego na nieruchomości powoda robót budowlanych, ich zgodności z projektem, dokumentacją techniczną oraz sztuką budowlaną, Sąd oparł się na opinii biegłych z zakresu budownictwa Z. H. (1) oraz ds. budownictwa i wyceny nieruchomości A. K.. W świetle zgodnych opinii wskazanych biegłych twierdzenia pozwanego, iż wykonał on fundamenty zgodnie z projektem i wytyczeniem przez geodetę, bez szpar w spoinowaniu, z prawidłowo wykonaną izolacją oraz zbrojeniem, należało uznać za niewiarygodne.

Jak bowiem wynika ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, w tym opinii biegłego sądowego z zakresu budownictwa Z. H. (2), załączonej do niej dokumentacji fotograficznej oraz opinii biegłego sądowego ds. budownictwa i wyceny nieruchomości A. K., zapisów zawartych w dzienniku budowy, a także zeznań świadków Z. P. oraz J. L. (2) przeprowadzone przez pozwanego prace zostały wykonane nieprawidłowo. Świadek Z. P. - kierownik robót rozbiórkowych, potwierdził brak chudego betonu pod ławami fundamentowymi oraz wykonanie ław fundamentowych bez szalunków zewnętrznych w gruncie, potwierdził nieprawidłowości wykonania ław fundamentowych i ścian w dzienniku budowy. Jak wynika z zeznań tego świadka w trakcie wykonywania prac rozbiórkowych przy podnoszeniu koparką fundamenty łatwo pękały, kruszyły się, łamały się. Także świadek J. L. (2), wykonujący czynności w trakcie rozbiórki, dostrzegł przy podrywaniu za pomocą koparki fundamentów na spodzie odwróconych fundamentów pręty podłużne zbrojenia wystające w połowie na zewnątrz.

Ustalenia odnośnie kosztów materiałów zużytych do wykonania prac przez pozwanego, kosztów rozbiórki prac wykonanych przez pozwanego, wzrostu cen materiałów, różnicy w kosztach robocizny oraz zwiększonego kosztu fundamentów Sąd poczynił w oparciu o opinię biegłego sądowego z zakresu budownictwa i wyceny nieruchomości A. K.. Biegły w sposób niebudzący wątpliwości przedstawił tok swego rozumowania w dochodzeniu do wniosków końcowych. Szczegółowo przedstawił i uargumentował dokonane wyliczenia oraz składające się na poszczególne kwoty elementy. Z uwagi na sporządzanie opinii już po dokonaniu rozbiórki wykonanych przez pozwanego robót, zakres robót fundamentowych rozebranych biegły określił na podstawie pomiarów rzeczywistych z opinii biegłego H. oraz na podstawie projektu z modyfikacją wysokości ław i wymiarów budynku.

W świetle wniosków opinii biegłego ds. budownictwa oraz wyceny nieruchomości A. K., za niewiarygodne w ocenie Sądu należało uznać twierdzenia powoda, iż nie wyraził on zgody na wykonywanie prac metodą gospodarczą, uznając w tym zakresie za wiarygodną wersję zdarzeń przedstawioną przez pozwanego.

Także twierdzenia pozwanego odnośnie przyczyny przerwania prowadzonych przez niego prac, mającej leżeć w braku płynności finansowej po stronie powoda pozostają w sprzeczności z pozostałym zgromadzonym w sprawie materiałem dowodowym, w tym zeznaniami powoda oraz świadka M. F. (2). Sąd nie przyznał waloru wiarygodności również twierdzeniom pozwanego odnośnie dokonania odbioru części wykonanych przez niego prac przez projektanta, jak bowiem wynika z zeznań powoda oraz projektanta - świadka A. B. (2), pojawił się on na budowie z własnej inicjatywy zainteresowany postępem prac.

Ustalając stan faktyczny Sąd nie oparł się na opinii biegłego sądowego rzeczoznawcy majątkowego Z. S. oraz na opinii biegłego sądowego z zakresu budownictwa lądowego S. S.. Wskazane opinie były, bowiem niejasne i wewnętrznie sprzeczne. Biegli wielokrotnie je uzupełniali i zmieniali, ostatecznie nie dając jasnych odpowiedzi na postawione w tezie dowodowej pytania. Z tych względów nie mogły stanowić podstawy czynionych przez Sąd ustaleń faktycznych.

Na rozprawie w dniu 29 maja 2018r. oddaleniu podlegały wnioski stron o uzupełnienie opinii przez biegłego sądowego A. K. oraz o dopuszczenie dowodu z opinii instytutu, w ocenie Sadu bowiem opinia wyznaczonego biegłego jest na tyle kategoryczna i przekonująca, że wystarczająco wyjaśnia zagadnienia wymagające wiadomości specjalnych (por. wyr. SN z 21 listopada 1974 r., II CR 638/74, LexPolonica nr 329651, OSPiKA 1975, nr 5, poz. 108).

Sąd pominął dokumenty złożone przez strony w postaci umowy sprzedaży spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu, informacji z Urzędu Statystycznego w Ł. w zakresie wysokości wynagrodzeń w sektorze budownictwa, cenników usług i wyrobów, pism (...) Okręgowej Izby Inżynierów Budownictwa, Urzędu Miasta Ł. dotyczących przekazywania odpadów, a nadto dokumenty dotyczące postępowania w przedmiocie odpowiedzialności zawodowej Z. G., opierając się w tym zakresie na sporządzonej na potrzeby niniejszego postępowania opinii biegłego z zakresu budownictwa i wyceny nieruchomości A. K. oraz z zakresu budownictwa Z. H. (1).

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Powód ostatecznie domagał się od pozwanego zasądzenia kwoty 151.180 zł z odsetkami ustawowymi naliczanymi od dnia 1 marca 2008 r. do dnia zapłaty, w tym na podstawie art. 494 k.c., w związku z odstąpieniem przez powoda od łączącej strony umowy wzajemnej kwoty 10.000 zł uiszczonej na rzecz pozwanego tytułem wynagrodzenia oraz kwoty 141.180 zł tytułem odszkodowania za szkody spowodowane niewykonaniem dzieła przez pozwanego.

W niniejszej sprawie strony łączyła umowa o roboty budowlane, tj. o wykonanie fundamentów, muru oraz stropu domu jednorodzinnego w S. Podstawową regulację prawną omawianej umowy stanowią przepisy art. 647–658 k.c., a ponadto – na podstawie odesłania z art. 656 k.c.– przepisy art. 635, 636, 637, 638 i 644 k.c. Natomiast zgodnie z dalszym odesłaniem z art. 638 k.c., także art. 556 i n. k.c. w zakresie dotyczącym odpowiednio rękojmi za budynek.

W zakresie odpowiedzialności stron mają zastosowanie także ogólne zasady kontraktowe (art. 471 i nast. k.c.)

Inwestorowi w razie wadliwego wykonania robót budowlanych, przysługuje wybór co do sposobu uzyskania rekompensaty od wykonawcy robót budowlanych. Może on oprzeć swoje roszczenie wyłącznie na przepisach ogólnych o odpowiedzialności kontraktowej (art. 471 k.c.) albo też, nie rezygnując z uprawnień przysługujących mu z rękojmi, dodatkowo dochodzić naprawienia poniesionej szkody (wyrok SN z dnia 18 kwietnia 2013 r., III CSK 243/12, LEX nr 1353200).

Odnosząc się do argumentacji strony pozwanej przytoczyć należy stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone w wyroku z dnia 9 maja 2013 r. (II CSK 602/12, LEX nr 1353159), iż „inwestor niezależnie od realizacji uprawnień z tytułu rękojmi za wady obiektu budowlanego może na zasadach ogólnych (art. 471 i n. k.c.) dochodzić od wykonawcy odszkodowania z powodu nienależytego wykonania zobowiązania. Utrata przez wierzyciela uprawnień z tytułu rękojmi za wady budynku wzniesionego przez dłużnika nie stanowi więc przeszkody do domagania się przez wierzyciela od dłużnika odszkodowania za nienależyte wykonanie umowy o roboty budowlane”.

W analizowanym stanie faktycznym powód widząc nieprawidłowości w prowadzonych przez pozwanego pracach, w tym dotyczące braku prawidłowego spoinowania pomiędzy bloczkami betonowymi ścian fundamentowych, krzywych ścian fundamentów, nieprawidłowej izolacji ścian fundamentowych, pismem datowany na dzień 27 września 2007r. zażądał od pozwanego usunięcia stwierdzonych nieprawidłowości i odpowiedzi na otrzymane pismo w terminie 7 dni, następnie pismem datowanym na dzień 27 listopada 2007r. wskazując na zaniechania pozwanego w zakresie oczyszczenia wnętrza fundamentów oraz bloczków fundamentowych, odkucia betonu, wjeżdżania wielotonowym sprzętem na świeżo wybudowane fundamenty, wobec stwierdzenia tych zaniechań oraz wobec niewywiązania się przez pozwanego z prac, do których był zobowiązany na mocy łączącej strony umowy, powód wskazał, iż w przypadku braku odpowiedzi ze strony pozwanego, będzie uważał zawartą między stronami umowę za zerwaną z winy pozwanego z dniem 12 grudnia 2007r. Pozwany nie ustosunkował się do powyższego pisma. Od dnia 16 października 2007r. nie pojawił się na terenie budowy, nie wykonał wskazywanych prac.

Ze względu na określoną przez stronę powodową w oświadczeniu o odstąpieniu podstawę faktyczną tj. wadliwe wykonanie prac oraz nienależyte jej zdaniem wykonywanie postanowień umownych, podstawy prawnej złożonego przez stronę oświadczenia woli należy upatrywać w art. 636 § 1 k.c. w zw. z art. 656 § 1 k.c. Zgodnie z tymi przepisami, jeżeli przyjmujący zamówienie wykonywa dzieło w sposób wadliwy albo sprzeczny z umową, zamawiający może wezwać go do zmiany sposobu wykonania i wyznaczyć mu w tym celu odpowiedni termin. Po bezskutecznym upływie wyznaczonego terminu zamawiający może od umowy odstąpić albo powierzyć poprawienie lub dalsze wykonanie dzieła innej osobie na koszt i niebezpieczeństwo przyjmującego zamówienie.

Mając na uwadze, iż strony nie posiadają profesjonalnego wykształcenia prawniczego, jednocześnie zważywszy na powołane przez powoda przyczyny oraz nieprawidłowości, powyższe oświadczenie o odstąpieniu należało uznać za skuteczne.

W okolicznościach niniejszej sprawy pismem datowanym na dzień 12 stycznia 2009r. , doręczonym pozwanemu w dniu 13 lutego 2009r., strona powodowa wskazując, iż wady dzieła wykonanego przez pozwanego mają charakter istotny oraz, że ich usunięcie nie jest w praktyce możliwe, odstąpiła na podstawie art. 637 § 2 k.c. od umowy zawartej z pozwanym.

W świetle zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, w tym wydanych w sprawie opinii biegłych sądowych z zakresu budownictwa Z. H. (1) oraz ds. budownictwa i wyceny nieruchomości A. K., nie budzi wątpliwości, iż prace zostały przez pozwanego wykonane w sposób nienależyty.

Przepisy art. 656 § 1 k.c. i art. 637 § 1 k.c., przewidują uprawnienie zamawiającego do odstąpienia od umowy o roboty budowlane. Stosownie do art. 637 § 1 k.c., obowiązującym na dzień zawarcia umowy przez strony, jeżeli dzieło ma wady, zamawiający może żądać ich usunięcia, wyznaczając w tym celu przyjmującemu zamówienie odpowiedni termin z zagrożeniem, że po bezskutecznym upływie wyznaczonego terminu nie przyjmie naprawy. Przyjmujący może odmówić naprawy, gdyby wymagała nadmiernych kosztów. Zgodnie z art. 637 § 2 k.c., gdy wady usunąć się nie dadzą albo gdy z okoliczności wynika, że przyjmujący zamówienie nie zdoła ich usunąć w czasie odpowiednim, zamawiający może od umowy odstąpić, jeżeli wady są istotne; jeżeli wady nie są istotne, zamawiający może żądać obniżenia wynagrodzenia w odpowiednim stosunku. To samo dotyczy wypadku, gdy przyjmujący zamówienie nie usunął wad w terminie wyznaczonym przez zamawiającego.

W analizowanej sprawie, wady, jak jednoznacznie wynika z opinii wskazanych biegłych, miały charakter istotny, a ich usunięcie było niemożliwe. Zatem stronie powodowej przysługiwało prawo do odstąpienia od umowy.

Ze względu na powyższe okoliczności oświadczenie powoda o odstąpieniu od umowy Sąd uznał za skuteczne.

Do odstąpienia od umowy mają zastosowanie także przepisy części ogólnej prawa zobowiązań dotyczące wykonania i skutków niewykonania umów wzajemnych, w tym art. 494 k.c., w myśl którego strona, która odstępuje od umowy wzajemnej, obowiązana jest zwrócić drugiej stronie wszystko, co otrzymała od niej na mocy umowy, a druga strona obowiązana jest to przyjąć. Strona, która odstępuje od umowy, może żądać nie tylko zwrotu tego, co świadczyła, lecz również na zasadach ogólnych naprawienia szkody wynikłej z niewykonania zobowiązania (§1).

Odstąpienie od umowy o roboty budowlane, jest jednoczesnym oświadczeniem woli o charakterze prawno - kształtującym. Jego skutkiem jest upadek zobowiązania ex tunc - co oznacza, że ma moc wsteczną, powodując wygaśnięcie umowy oraz powrót do stanu istniejącego sprzed jej zawarcia. Jeżeli umowa wzajemna przestała wiązać wskutek odstąpienia od niej przez jedną ze stron, przywołany przepis nakłada na strony obowiązek zwrotu wzajemnych świadczeń. Uprawnia także odstępującego od umowy do żądania naprawienia szkody wynikłej z niewykonania zobowiązania. Do zasad odpowiedzialności stosuje się art. 471 k.c., w myśl którego dłużnik zobowiązany jest do naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, chyba że niewykonanie lub nienależyte wykonanie jest następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi. Odpowiedzialność kontraktowa oparta jest na winie dłużnika i to winie domniemanej. Dłużnik może zwolnić się z odpowiedzialności za szkodę w przypadku niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, gdy zdoła wykazać, że niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania nie jest następstwem okoliczności, za które w ramach danego stosunku kontraktowego ponosi odpowiedzialność.

Należne odstępującemu od umowy odszkodowanie powinno kompensować całą szkodę ( damnum emergens i lucrum cessans), do jakiej doprowadziło niewykonanie zobowiązania, nie tylko uszczerbek wywołany zwłoką, lecz także koszty poniesione po odstąpieniu od umowy (art. 361 § 2 k.c.).

Z powyższych przepisów wynika, że łącznie muszą zostać spełnione trzy przesłanki: niewykonanie albo niewłaściwe wykonanie umowy przez dłużnika, powstanie szkody po stronie wierzyciela oraz adekwatny związek przyczynowi pomiędzy tymi dwoma pierwszymi elementami. Powód w toku procesu wykazał spełnienie powyższych przesłanek, w tym w oparciu o opinie biegłych sądowych, z zakresu budownictwa Z. H. (1) oraz ds. budownictwa oraz wyceny nieruchomości A. K., iż roboty budowlane prowadzone przez pozwanego na terenie nieruchomości powoda nie zostały wykonane w sposób prawidłowy. Zostały przeprowadzone niezgodnie z projektem, dokumentacją techniczną oraz sztuką budowlaną. Wskazane wady miały charakter istotny, ponieważ wpływały na jakość wykonanych fundamentów oraz ograniczały ich zdolności w zakresie możliwości przenoszenia obciążeń i przekazywania ich na grunt. Zachodziła potrzeba przeprowadzenia prac rozbiórkowych posadowionych elementów, bowiem mimo znacznego nakładu kosztów nie byłoby możliwe osiągnięcie stanu zgodnego z projektem i zgodnego ze stanem właściwym dla prawidłowej eksploatacji budynku.

Za powyższe okoliczności, skutkujące nienależytym wykonaniem zobowiązania pełną odpowiedzialność ponosi strona pozwana, która zobowiązała się do przeprowadzenia robót budowlanych zgodnie z zatwierdzonym projektem oraz sztuką budowlaną.

W związku z odstąpieniem przez powoda od umowy o roboty budowlane, które zostały wykonane przez pozwanego nienależycie, zasadniczo roszczenie powoda o zapłatę stosownego odszkodowania jest uzasadnione.

Tytułem pokrycia szkód spowodowanych niewykonaniem oraz nienależytym wykonaniem dzieła przez pozwanego strona powodowa ostatecznie dochodziła:

- tytułem zwrotu kosztów materiałów zużytych na wykonanie prac przez pozwanego a następnie usuniętych z uwagi na wady – kwoty 24.290 zł,

- tytułem kosztów rozbiórki części budynku posadowionego przez pozwanego – kwoty 28.172 zł,

- tytułem wzrostu cen materiałów pomiędzy 2007r. a 2009r. – kwoty 8.269 zł (tj. wykorzystanych do wybudowania fundamentów w kwocie 4.183 zł oraz nadziemia w kwocie 4.086 zł),

- tytułem różnicy pomiędzy ceną ustaloną przez strony a ceną wybudowania budynku do stanu zerowego – 42.162 zł, w tym kwoty 32.202 zł z tytułu różnicy pomiędzy ceną robocizny wybudowania fundamentów (tj. pomiędzy kwotą 39.441 zł powiększoną o podatek VAT 2.761 zł a kwotą 10.000 zł, jaka była ustalona pomiędzy stronami jako cena wybudowania fundamentów) oraz kwoty 9.951 zł z tytułu różnicy pomiędzy ceną robocizny wybudowania nadziemia (pomiędzy kwotą 32.673 zł powiększoną o podatek VAT – 2.287 zł a kwotą 25.000 zł, jaka była ustalana pomiędzy stronami jako cena wybudowania fundamentów),

- tytułem zwiększonych kosztów nowych fundamentów z uwagi na konieczność ich pogłębienia - kwoty 11.526 zł.

Nadto wobec odstąpienia przez powoda od łączącej strony umowy żądała kwoty 10.000 zł, uiszczonej tytułem wynagrodzenia na rzecz pozwanemu.

Powód udokumentował oraz dowiódł, w drodze opinii biegłej ds. budownictwa i wyceny nieruchomości A. K., iż koszt materiałów zużytych na wykonanie prac przez pozwanego, a następnie usuniętych (przy uwzględnieniu załączonych do akt sprawy faktur z 2007r .) wyniósł 15.115 zł netto, przy czym mając na uwadze, iż na ówczesną chwilę istniała możliwość uzyskania zwrotu uiszczonego podatku VAT, w ocenie Sądu zasadnym było uwzględnienie poniesionych kosztów w ujęciu netto.

Powód w związku z prowadzonymi pracami poniósł koszty wynajętego sprzętu w postaci koparki (do zdjęcia humusu oraz zasypywania fundamentów), pompy do betonu oraz koszty transportu stali. Poniósł koszt wytyczenia geodezyjnego (dwukrotnie, tj. przed budową w 2007r. oraz 2009r.), wynagrodzenie geodety wyniosło łącznie 400 zł. Powód w drodze opinii biegłej A. K. dowiódł, iż łącznie poniesione koszty użytego sprzętu, bez uwzględnienia kwoty 400 zł tytułem wynagrodzenia geodety wyniosły 2.405 zł. S. F. z tytułu zwrotu kosztów wynajętego sprzętu, transportu stali oraz wynagrodzenia geodety dochodził kwoty 2.530 zł, zatem w świetle powyższego żądanie w tym zakresie należało uznać za uzasadnione.

Reasumując, poniesiona przez powoda szkoda z tytułu kosztów materiałów zużytych na przeprowadzenie prac wykonanych przez pozwanego, a następnie usuniętych z uwagi na wady, stanowi kwotę 17.645 zł (15.115 zł + 2.530 zł).

Strona powodowa, po odstąpieniu od umowy, w oparciu o wnioski opinii biegłego Z. H. (1), dokonała rozbiórki całości przeprowadzonych przez pozwanego prac, a następnie powierzyła wykonanie robót innemu wykonawcy.

Powód nie posiadał w tym zakresie faktur, jednak dowiódł w drodze opinii biegłego A. K., iż koszt prac rozbiórkowych (likwidacyjnych) wyniósł 14.000 zł netto,17.080 zł brutto (VAT 22%), według danych rynkowych. Z uwagi na brak możliwości odliczenia podatku VAT, uwzględnieniu podlegała kwota w ujęciu brutto.

W zakresie dochodzonej przez pozwanego tytułem wzrostu cen materiałów pomiędzy 2007r. a 2009r. kwoty 8.269 zł, Sąd ustalił (w oparciu o opinie biegłej A. K.), iż wartość materiałów zużytych przez pozwanego do wykonania prac, do których wykonania był zobowiązany, tj. wybudowanie fundamentów (2007r.) stanowi kwotę 22.856 zł (koszt materiałów – 19.871 zł, z Vat -1.391 zł, koszty zakupu – 1.490 zł z VAT – 104zł), zaś wartość materiałów przy ponownym wykonaniu przez powoda tych prac (2009r.) wyniosła 27.040 zł (koszt materiałów – 23.508 zł, z Vat -1.763 zł, koszty zakupu – 1.646 zł z VAT – 123 zł). Różnica w wartości materiałów zużytych przez pozwanego do wykonania prac, do których wykonania był zobowiązany, w okresie między październikiem 2007r., a okresem ponownego wykonania przez powoda tych prac wyniosła 4.184 zł. Koszt budowy nadziemia na 2007r. wyniósł 50.026 zł (koszt materiałów objęty zakresem umowy – 43.571 zł, z VAT – 3051 zł, koszty zakupu objęte zakresem umowy – 3.181 zł z VAT – 223 zł), zaś na 2009r. (koszt wybudowania takiego elementu budynku do stanu, do którego pozwany był zobowiązany wykonać prace, według cen z daty faktycznego wybudowania przez powoda tego budynku) – 54.122 zł (koszt materiałów objęty zakresem umowy – 47.009 zł, z VAT – 3.291 zł, koszty zakupu objęte zakresem umowy – 3.572 zł z VAT – 250 zł). Różnica wynosi 4.096 zł. Powód żądał z tego tytułu łącznie kwoty 8.269 zł, mając na uwadze treść art. 321 § 1 k.p.c., zasądzeniu podlegała kwota 8.269 zł.

Faktyczna cena robocizny ustalona przez strony dotycząca wybudowania budynku była niższa niż rynkowa, wobec czego nie można dokonywać porównania z kosztami robocizny z 2009r. stanowiącymi ceny rynkowe. Należało dokonać zestawienia przy uwzględnieniu cen rynkowych także w 2007r. Różnica pomiędzy ceną robocizny wybudowania fundamentów, przy uwzględnieniu cen rynkowych obowiązujących w 2007r. oraz 2009r. (w 2007r. koszty te stanowiły one kwotę 32.159 zł, tj. 30.055 zł + VAT – 2.104 zł, zaś w 2009r. stanowiły kwotę 42.202 zł, tj. 39.441 zł + VAT – 2.761 zł) wyniosła 10.043 zł. Różnica pomiędzy ceną robocizny wybudowania nadziemia przy uwzględnieniu cen rynkowych z 2007r. oraz 2009r. wyniosła 8.310 zł (w 2007r. stanowiły one kwotę 26.650 zł, tj. 24.907 zł + VAT – 1.743 zł, zaś w 2009r. stanowiły kwotę 34.960 zł, tj. 32.673 zł + VAT – 2.287 zł).

Zatem łaczie różnica w kosztach robocizny stanowi kwotę 18.353 zł.

Za uzasadnione należało uznać także żądanie powoda w zakresie kwoty 11.526 zł z tytułu zwiększonego kosztu nowych fundamentów. Jak wynika z poczynionych w tym zakresie ustaleń stanu faktycznego, przy budowie domu w 2009r. zachodziła konieczność pogłębienia fundamentów do poziomu niewzruszonego gruntu oraz z uwagi na potrzebę wykonania podkładu z chudego betonu, łącznie ok. 30cm, co pociągnęło za sobą zwiększenie kosztów nowych fundamentów o kwotę 10.772 zł netto, co daje 11.526 zł brutto.

W zakresie żądania odnośnie zwrotu kosztów zakupu przez powoda piasku w kwocie 2.800 zł, zakupionego w celu uzupełnienia i zasypania fundamentów, nie zasługiwało ono na uwzględnienie. Powód nie wykazał w tym zakresie poniesionej szkody, bowiem jak wynika z opinii biegłej A. K. istniała możliwość wykorzystania wybranego, przy przeprowadzaniu rozbiórki wybudowanej przez powoda części domu, piasku do podniesienia poziomu nieruchomości. Wobec nie spełnienia przesłanki warunkującej odpowiedzialność odszkodowawczą w postaci doznania szkody w tym zakresie, żądanie jako nieuzasadnione podlegało oddaleniu.

Reasumując, wysokość doznanej przez powoda szkody stanowi kwotę 72.873 zł (tj. 15.115 zł + 2.530 zł + 17.080 zł + 8.269 zł + 18.353 zł + 11.526 zł)

W świetle zgromadzonego materiału dowodowego, niewątpliwym jest, iż pozwany otrzymał od pozwanego zgodnie z zawartą między stronami umową część wynagrodzenia, tj. kwotę 10.000 zł, zatem w okolicznościach niniejszej sprawy, wobec odstąpienia przez powoda od niniejszej umowy, przysługuje mu zwrot wskazanej kwoty.

Konkludując, strona pozwana winna zapłacić powodowi tytułem odszkodowania oraz tytułem zwroty świadczenia wzajemnego kwoty w łącznej wysokości 82.873 zł. Wobec powyższego wskazana kwota podlegała zasądzeniu na rzecz powoda od strony pozwanej. W pozostałej części powództwo, jako nieudowodnione, podlegało oddaleniu.

W zakresie żądania zasądzenia odsetek Sąd zważył, iż w myśl art. 359 § 1 k.c. odsetki od sumy pieniężnej należą się tylko wtedy, gdy to wynika z czynności prawnej albo z ustawy, z orzeczenia sądu lub decyzji innego właściwego organu. W niniejszej sprawie źródłem roszczenia o odsetki jest przepis art. 481 § 1 k.c., zgodnie, z którym jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi. Stosownie do treści art. 455 k.c. roszczenie wierzyciela wobec dłużnika staje się wymagalne wraz z nadejściem terminu do spełnienia świadczenia. Jeżeli termin ten nie jest oznaczony, ani nie wynika z właściwości zobowiązania, świadczenie powinno być spełnione niezwłocznie po wezwaniu dłużnika do wykonania.

Strona pozwana pozostawała w opóźnieniu w spełnieniu świadczenia w zakresie kwoty 67.000 zł, poczynając od 13 lutego 2009r. (bowiem sprecyzowanie żądania pozwu z tytułu odszkodowania nastąpiło pismem procesowym z dnia 12 stycznia 2009r., doręczonym pozwanemu w dniu 13 lutego 2009r., wobec następnie cofnięcia pozwu w zakresie koty 2.500 zł, w zakresie roszczeń objętych sprecyzowanym ostatecznie powództwem pozostaje kwota 67.000 zł), zatem odsetki należało zasądzić od dnia 14 lutego 2009r.

Precyzując żądania pozwu z tytułu odszkodowania pismem procesowym z dnia 12 stycznia 2009r., doręczonym pozwanemu w dniu 13 lutego 2009r. powód dochodził tytułem odszkodowania, w tym za materiały zakupione przez powoda i zużyte przez pozwanego do wykonania dzieła kwoty 24.000 zł, następnie dokonane przez powoda rozszerzenie powództwa na rozprawie w dniu 16 czerwca 2010r. dotyczyło kwoty 1.000 zł dochodzonej z tego samego tytułu, zaś wobec zasądzenia odszkodowania z tytułu zakupionych i zużytych materiałów w kwocie 17.645 zł, odsetki w zakresie dalszej przyznanej na rzecz powoda tytułem odszkodowania kwoty 15.873 zł (82.873 zł – 67.000 zł), podlegały zasądzeniu od dnia 23 grudnia 2015r., bowiem strona pozwana pozostawała w opóźnieniu od dnia 22 grudnia 2015r., tj. kolejnego rozszerzenia powództwa. W pozostałym zakresie żądanie zasądzenia odsetek jako nieuzasadnione nie podlegało uwzględnieniu.

Strona powodowa częściowo cofnęła pozew ze zrzeczeniem się roszczenia. O dopuszczalności cofnięcia pozwu stanowi przepis art. 203 k.p.c. Zgodnie z § 1 przywołanej regulacji pozew może być cofnięty bez zezwolenia pozwanego aż do rozpoczęcia rozprawy, a jeżeli z cofnięciem połączone jest zrzeczenie się roszczenia – aż do wydania wyroku. Sąd nie dopatrzył się okoliczności, które przemawiałyby za uznaniem cofnięcia powództwa za niedopuszczalne. Wobec częściowego cofnięcia przez stronę powodową pozwu, Sąd – na podstawie przepisu art. 355 § 1 k.p.c. – orzekł o umorzeniu postępowania w zakresie żądania zapłaty kwoty 2.500 zł.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 100 zd. 1 k.p.c., dokonując ich stosunkowego rozliczenia.

Powód korzystał na mocy postanowienia z dnia 7 czerwca 2013r. z częściowego zwolnienia od kosztów sądowych, tj., powyżej 1.000 zł każdorazowej należności.

Powód wygrał proces w 54,80 % (żądanie wynosiło 151.180 zł, zaś zasądzona kwota to 82.873 zł). S. F. poniósł koszty procesu w łącznej kwocie 11.363,82 zł (4.800 zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego – w podwójnej wysokości stawki minimalnej, ustalone w oparciu o § 6 pkt 5 w zw. z § 2 pkt 1 i 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu, 17 zł tytułem opłaty skarbowej od pełnomocnictwa, 625 zł tytułem opłaty od pozwu, 5.921,82 zł tytułem wynagrodzenia biegłych), natomiast koszty procesu wyłożone przez pozwanego wyniosły łącznie 6.766,76 zł (4.800 zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego – w podwójnej wysokości stawki minimalnej, ustalone w oparciu o § 6 pkt 5 w zw. z § 2 pkt 1 i 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu, 17 zł tytułem opłaty skarbowej od pełnomocnictwa, 1.949,76 zł tytułem wynagrodzenia biegłych). Łącznie poniesione przez strony koszty procesu wyniosły 18.130,58 zł.

Pozwany przegrał proces w 54,80% i w tym zakresie powinien ponieść koszty procesu. Z uwagi na to, że poniesione przez niego koszty procesu wyniosły 6.766,76 zł, zaś powinien je ponieść w kwocie 9.935,55 zł (54,80 % z kwoty 18.130,58 zł), zasądzeniu od pozwanego na rzecz powoda podlegała różnica w kwocie 3.169 zł.

W toku procesu, w związku ze zwolnieniem powoda od kosztów sądowych oraz rozszerzaniem powództwa, powstały nieuiszczone koszty sądowe, obejmujące opłatę sądową od pozwu w wysokości 6.934 zł oraz wynagrodzenie biegłych sądowych w wysokości 15.943,62 zł – wypłacone tymczasowo z funduszu Skarbu Państwa. Obowiązkiem ich poniesienia, stosownie do dyspozycji art. 113 ust. 1 i 2 pkt 1 u.k.s.c., należało obciążyć strony, proporcjonalnie do tego, w jakiej części każda z nich wygrała i odpowiednio – przegrała proces, co odpowiada kwocie 12.536,94 zł obciążającej stronę pozwaną. Natomiast, w pozostałej części, stanowiącej kwotę 10.340,68 zł, obowiązek poniesienia kosztów procesu, tymczasowo wyłożonych przez Skarb Państwa, spoczywa na powodzie, jako stronie przegrywającej w 45,20 %.

Pełnomocnik strony powodowej wnosił o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego w wysokości trzykrotności stawki minimalnej. Stosownie do § 2 ust 1 i 2 mającego zastosowanie w niniejszej sprawie rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu, zasądzając opłatę za czynności adwokata z tytułu zastępstwa prawnego, sąd bierze pod uwagę niezbędny nakład pracy adwokata, a także charakter sprawy i wkład pracy adwokata w przyczynienie się do jej wyjaśnienia i rozstrzygnięcia. Podstawę zasądzenia wskazanej opłaty stanowią stawki minimalne określone rozporządzeniu, nie może być ona wyższa niż sześciokrotna stawka minimalna ani przekraczać wartości przedmiotu sprawy.

W ocenie Sądu zasadnym było, z uwagi na zawiły charakter niniejszej sprawy przyznanie kosztów zastępstwa procesowego w wysokości dwukrotności stawki minimalnej ustalonej w oparciu o § 6 pkt 5 w zw. z § 2 pkt 1 i 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu, tj. w wysokości 2 x 2.400 zł. Charakter sprawy oraz niezbędny nakład pracy pełnomocnika nie uzasadniały przyznania stawki w jej potrójnej wysokości. Sprawa była wprawdzie długotrwała, jednakże było to spowodowane koniecznością oczekiwania na sporządzenie opinii przez biegłych sądowych.