UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 26 października 2017 roku nr (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w C. odmówił przyznania M. G. (1) prawa do renty rodzinnej po zmarłym w dniu 9 września 2017 roku R. G. (1).

W uzasadnieniu decyzji organ rentowy powołał się na treść przepisów art. 65 i art. 71 w zw. z art. 70 ust. 1 i 2 ustawy emerytalnej i wskazał, że zmarły R. G. (1) bezpośrednio przed śmiercią nie przyczyniał się do utrzymania M. G. (1), albowiem otrzymywała ona w tym czasie comiesięczne świadczenie, w wysokości umożliwiającej jej samodzielne utrzymanie się.

Odwołanie od powyższej decyzji wniosła M. G. (1), domagając się jej zmiany i przyznania jej prawa do żądanego świadczenia.

W uzasadnieniu odwołania ubezpieczona wskazała, że jej zmarły syn R. G. (1) przyczyniał się do utrzymania jej i jej ciężko chorego męża, co miesiąc przekazując jej „na życie” kwotę 500,00 zł, która umożliwiała jej utrzymanie domu, kupno lekarstw i wyżywienia.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie, powołując się na argumentację zawartą w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji.

Sąd Okręgowy ustalił, co następuje:

M. G. (1) urodziła się w dniu (...) i od dnia

1 października 1997 roku jest uprawniona do pobierania emerytury, ostatnio

w kwocie 1.510,76 zł brutto (1.265,79 zł netto). Wnioskodawczyni prowadzi wspólne gospodarstwo domowe z mężem M. G. (2), który również posiada prawo do emerytury, ostatnio w kwocie 1.557,00 zł brutto (1.513,46 zł netto z dodatkiem pielęgnacyjnym). Małżonkowie G. są właścicielami nieruchomości gruntowej zabudowanej domem mieszkalnym i budynkiem gospodarczym, a ponadto M. G. (2) jest właścicielem gruntów rolnych o powierzchni 0,4222 ha (całość użytki rolne) oraz lasów o powierzchni 1.1352 ha.

R. G. (1) urodził się w dniu (...) i zmarł w dniu

9 września 2017 roku. W okresie od 7 września 1989 roku do 31 października 1998 roku w/w był zatrudniony w Hucie (...) S.A. w O., w tym w okresie od 23 kwietnia 1990 roku do 28 sierpnia 1991 roku odbywał zasadniczą służbę wojskową, po której do pracy powrócił z dniem 18 września 1991 roku, a następnie

w okresie od 2 listopada 1998 roku do 9 września 2017 roku był zatrudniony

w (...) S.A. Oddział Centrala w K.. Całkowity staż emerytalny R. G. (1) na dzień śmierci wynosi 27 lat, 11 miesięcy i 14 dni,

w tym ponad 5 lat okresów składkowych i nieskładkowych w ostatnim dziesięcioleciu poprzedzającym datę zgonu.

Do dnia śmierci R. G. (1) pozostał kawalerem i zamieszkiwał razem ze swoimi rodzicami w domu stanowiącym ich własność. W 2016 roku z tytułu zatrudnienia

w (...)ie w/w uzyskał przychody w kwocie 81.730,97 zł, co przeciętnie stanowi 6.810,91 zł miesięcznie, natomiast w roku 2017 (do września) przychody w kwocie 59.820,01 zł.

Do kosztów utrzymania domu, w którym zamieszkiwała odwołująca wraz z mężem

i synem należą:

- opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi w kwocie 26,00 zł miesięcznie;

- koszty zakupu opału w kwocie 6.734,25 zł rocznie (7,5 tony węgla kamiennego), co daje około 561,19 zł miesięcznie;

- opłaty za energię elektryczną w kwocie około 221,00 zł miesięcznie;

- opłaty na ubezpieczenie domu w kwocie 259,00 zł rocznie (za rok 2017);

- podatek od nieruchomości w kwocie 395,00 zł rocznie (na rok 2017);

- opłaty za dostawę wody i odprowadzanie ścieków w kwocie około 120,00-150,00 zł miesięcznie.

Nadto M. G. (2) zobowiązany jest do opłacania podatku leśnego w kwocie 48,00 zł rocznie (na rok 2017).

W związku z licznymi schorzeniami M. G. (2) oraz chorobami M. G. (1) (cukrzyca typu 2 i nadciśnienie tętnicze), co miesiąc wydają oni na środki farmaceutyczne kwoty od kilkudziesięciu do kilkuset złotych (w styczniu 2017 roku 76,92 zł, w lutym 2017 roku 286,68 zł, w marcu 2017 roku 258,99 zł, w kwietniu 2017 roku 293,12 zł, w maju 2017 roku 176,21 zł, w czerwcu 2017 roku 109,09 zł, w lipcu 2017 roku 355,71 zł, w sierpniu 2017 roku 167,89 zł, we wrześniu 2017 roku 148,72 zł, w październiku 2017 roku 456,52 zł i w listopadzie 2017 roku 174,78 zł).

W okresie zamieszkiwania z rodzicami to R. G. (1) z własnych środków uiszczał całość opłat z tytułu podatku od nieruchomości, płacił za media, wywóz śmieci oraz zakupywał opał na zimę, a dodatkowo przekazywał matce co miesiąc 500,00 zł na zakup żywności. Nadto w/w woził rodziców samochodem w różne miejsca, w szczególności zawoził swojego ojca do lekarza. R. G. (1) nie płacił rodzicom czynszu, a dom, w którym mieszkał z rodzicami, miał się w przyszłości stać jego własnością. W przeszłości w/w razem z bratem z własnych środków ocieplili cały budynek mieszkalny oraz pokryli blachą budynek gospodarczy.

(v. akta rentowe, faktury za zakup środków medycznych k. 3-24, wyjaśnienia odwołującej – elektroniczny protokół rozprawy z dnia 3 stycznia 2018 roku)

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie nie zasługuje na uwzględnienie.

Zgodnie z art. 65 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach

i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity Dz. U. z 2017 roku, poz. 1383 ze zm.) – dalej ustawa emerytalna, renta rodzinna przysługuje uprawnionym członkom rodziny osoby, która w chwili śmierci miała ustalone prawo do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy lub spełniała warunki wymagane do uzyskania jednego z tych świadczeń.

Przy ocenie prawa do renty przyjmuje się, że osoba zmarła była całkowicie niezdolna do pracy (ust. 2).

W myśl art. 67 ust. 1 ustawy emerytalnej, do renty rodzinnej uprawnieni są następujący członkowie rodziny spełniający warunki określone w art. 68-71:

dzieci własne, dzieci drugiego małżonka oraz dzieci przysposobione;

przyjęte na wychowanie i utrzymanie przed osiągnięciem pełnoletności wnuki, rodzeństwo i inne dzieci, z wyłączeniem dzieci przyjętych na wychowanie

i utrzymanie w ramach rodziny zastępczej lub rodzinnego domu dziecka;

małżonek (wdowa i wdowiec);

rodzice.

Zgodnie z art. 70 ust. 1 ustawy emerytalnej, wdowa ma prawo do renty rodzinnej, jeżeli:

w chwili śmierci męża osiągnęła wiek 50 lat lub była niezdolna do pracy albo

wychowuje co najmniej jedno z dzieci, wnuków lub rodzeństwa uprawnione do renty rodzinnej po zmarłym mężu, które nie osiągnęło 16 lat, a jeżeli kształci się w szkole - 18 lat życia, lub jeżeli sprawuje pieczę nad dzieckiem całkowicie niezdolnym do pracy oraz do samodzielnej egzystencji lub całkowicie niezdolnym do pracy, uprawnionym do renty rodzinnej.

Prawo do renty rodzinnej nabywa również wdowa, która osiągnęła wiek 50 lat lub stała się niezdolna do pracy po śmierci męża, nie później jednak niż w ciągu 5 lat od jego śmierci lub od zaprzestania wychowywania osób wymienionych w ust. 1 pkt 2 (ust. 2).

Przepisy ust. 1-4 stosuje się odpowiednio do wdowca (ust. 5).

W myśl art. 71 ustawy emerytalnej, rodzice mają prawo do renty rodzinnej, jeżeli:

ubezpieczony (emeryt lub rencista) bezpośrednio przed śmiercią przyczyniał się do ich utrzymania;

spełniają odpowiednio warunki określone dla wdowy i wdowca w art. 70 ust. 1 i 2 oraz, co do wieku, również w art. 70 ust. 5.

W niniejszej sprawie niesporne jest, że R. G. (1) na dzień śmierci spełniał warunki nabycia prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy oraz że odwołująca M. G. (1) spełnia warunki nabycia po nim prawa do renty rodzinnej określone w art. 71 pkt 2 ustawy emerytalnej. Kwestia sporna sprowadza się jedynie do ustalenia, czy R. G. (1) bezpośrednio przed śmiercią przyczyniał się do utrzymania matki, w rozumieniu przepisu art. 71 pkt 1 ustawy emerytalnej.

Na wstępie należy wskazać, że użyte w przepisie art. 71 pkt 1 ustawy emerytalnej pojęcie „przyczyniania się do utrzymania” wielokrotnie było przedmiotem wykładni Sądu Najwyższego i sądów powszechnych, co doprowadziło do utworzenia jednolitego i utrwalonego już obecnie sposobu rozumienia tego zwrotu.

Zgodnie z tym poglądem, wyrażonym wprost między innymi w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 21 listopada 2011 roku, II UK 65/11 (M.P.Pr 2002/3/159-162), renta rodzinna po śmierci dziecka przysługuje rodzicom tylko wtedy, gdy sami nie mogli sobie zapewnić utrzymania i dziecko bezpośrednio przed śmiercią przyczyniało się do ich utrzymania.

Podobnie Sąd Apelacyjny w Rzeszowie w wyroku z dnia 20 lutego 2013 roku, III AUa 1187/12 (LEX nr 1283094) wskazał, że pojęcie przyczyniania się z art. 71 u.e.r.f.u.s. odnosi się do utrzymania rodziców. Przyczynianie się do utrzymania rodziców nie wynika ze zwiększenia dochodu rodziców, lecz z partycypowania w kosztach ich utrzymania, którego nie mogą sobie sami zapewnić. Przyczynianie się do utrzymania rodziców nie może być ujmowane jako wszelka pomoc rzeczowa lub finansowa udzielana przez dziecko rodzicom, gdyż czym innym jest wykazanie choćby częściowego pozostawania na utrzymaniu zmarłego i czym innym pomoc finansowa udzielana rodzicom. Ta ostatnia jest zakresowo szersza niż choćby częściowe przyczynianie się do ich utrzymania. Chodzi bowiem o to, że nie każda pomoc finansowa dziecka stanowić będzie przyczynianie się do utrzymania rodziców. Przyczynianie się do utrzymania nie może być zatem rozumiane jako „dodanie, przysporzenie” rodzicom środków finansowych lub rzeczowych i przez to określenie ich statusu materialnego, w sytuacji gdy mają zapewnione utrzymanie z własnych dochodów.

Analogicznie Sąd Apelacyjny w Białymstoku w wyroku z dnia 20 kwietnia 2016 roku, III AUa 1156/15 (LEX nr 2063781) stwierdził, że dla spełnienia przesłanki „przyczyniania się do utrzymania” wystarczające jest wykazanie choćby częściowego pozostawania na utrzymaniu zmarłego. Renta rodzinna po śmierci dziecka przysługuje rodzicom tylko wtedy, gdy sami nie mogli sobie zapewnić utrzymania

i dziecko bezpośrednio przed śmiercią przyczyniało się do ich utrzymania. Renta rodzinna dla rodziców nie może wynikać z samej dysproporcji i większych dochodów dziecka niż dochody rodziców. „Przyczynianie się do utrzymania rodziców” nie może być też rozumiane tylko jako poprawa standardu życia rodziców. Sytuacja taka może zachodzić, mimo że mają oni swoje utrzymanie.

Również Sąd Apelacyjny w Szczecinie w wyroku z dnia 27 września 2016 roku, III AUa 878/15 (LEX nr 2137059) wskazał, że wykładania celowościowa i logiczna sformułowania „przyczyniał się do ich utrzymania” nakazuje przyjąć, że w art. 71 pkt 1 u.e.r.f.u.s. chodzi o sytuację, w której emeryt lub rencista, realizując swój obowiązek alimentacyjnym poprzez pomoc finansową świadczoną na rzecz swoich rodziców, podnosił ich status materialny, a jego śmierć doprowadziła do pogorszenia się tego statusu. Niemniej jednak podkreślić przy tym należy, że podstawowym warunkiem nabycia prawa do każdej renty rodzinnej jest przede wszystkim tzw. „utrata żywiciela”, którego śmierć - bez ustalenia prawa do renty - groziłaby członkowi rodziny, „utrzymywanemu” przez tego głównego żywiciela (do dnia jego śmierci), utratą podstawowych źródeł utrzymania i niedostatkiem, tj. brakiem niezbędnych środków na zaspokajanie jego podstawowych potrzeb życiowych, które zaspokaja renta rodzinna z ubezpieczenia społecznego zmarłego żywiciela. Wymagane ustawowo przyczynianie się przed śmiercią do utrzymywania rodziców nie stanowi przesłanki i nie uzasadnia nabycia prawa do renty rodzinnej po zmarłym dziecku na podstawie art. 71 u.e.r.f.u.s., jeżeli nie polegało na obiektywnej konieczności utrzymywania rodziców przez ubezpieczonego zstępnego, gdy rodzice dysponowali

i dysponują środkami niezbędnymi do samodzielnego utrzymania się i zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych. W żadnym razie przyczynianie się do utrzymania rodziców przejawiające się jedynie w polepszeniu ich statusu materialnego, który w zakresie możliwości zaspokojenia niezbędnych, ale zwykłych potrzeb życiowych gwarantowały im własne źródła lub zasoby materialne, nie uzasadnia przyznania rodzicom prawa do renty rodzinnej po zmarłym ubezpieczonym dziecku. Renta rodzinna nie służy zatem do utrzymania ponadprzeciętnego standardu życia, opartego na udzielanej przez dzieci pomocy materialnej rodzicom jeżeli dysponują oni własnymi źródłami lub zasobami materialnymi pokrywających ich podstawowe, ale przeciętne potrzeby życiowe. Konkretnie rzecz ujmując, jeżeli rodzice zmarłego ubezpieczonego dziecka mogą zapewnić sobie niezbędne samoutrzymanie się

z własnych źródeł lub dochodów bez ryzyka niedostatku w zaspokajaniu podstawowych potrzeb życiowych, to nie przysługuje im prawo do renty rodzinnej po zmarłym dziecku, ponieważ w takiej sytuacji śmierć ubezpieczonego zstępnego nie pozbawia rodziców własnych środków niezbędnych do zaspokojenia ich podstawowych potrzeb życiowych. Innymi słowy przyczynianie się ubezpieczonego zstępnego do utrzymania rodziców uzasadnia nabycie przez nich prawa do renty rodzinnej po zmarłym ubezpieczonym dziecku na podstawie art. 71 pkt 1 u.e.r.f.u.s. tylko wtedy, gdy polegało na spełnieniu, także dobrowolnym, obowiązku alimentacyjnego wobec rodziców pozostających w niedostatku.

W niniejszej sprawie nie ulega wątpliwości, że zmarły R. G. (1) w bardzo istotny sposób przyczyniał się do utrzymania domu, w którym zamieszkiwał, pomagał swoim rodzicom służąc im w razie potrzeby samochodem, a także regularnie przekazywał matce środki finansowe za zakup żywności. W ocenie Sądu Okręgowego powyższe nie stanowiło jednak przyczyniania się do utrzymania rodziców w rozumieniu przepisu art. 71 pkt 1 ustawy emerytalnej. Tak M. G. (1) jak i M. G. (2) posiadali własne źródła dochodu w postaci świadczeń

z ubezpieczeń społecznych (odpowiednio 1.265,79 zł netto i 1.513,46 zł netto), które w pełni pozwalały im zaspokajać wszystkie podstawowe potrzeby życiowe, w tym pokrywać koszty utrzymania domu, uiszczać opłaty za media, zakupywać żywność, leki, środki czystości i higieny osobistej, ubrania itp. Owszem, nie ulega wątpliwości, że uiszczanie wszystkich opłat związanych z utrzymaniem domu przez R. G. (1) oraz przekazywanie przez niego matce co miesiąc kwoty 500,00 zł na zakup żywności, w istotny sposób podnosiło stopę życiową jego rodziców. Niemniej czymś zupełnie innym jest podniesienie statusu materialnego rodziców i polepszenie ich bytu od zapewnienia im środków podstawowego utrzymania, bez których pozostawaliby oni w niedostatku. W niniejszej sprawie M. i M. G. (2) posiadali stały miesięczny dochód w kwocie 2.779,25 zł netto miesięcznie, co zdaniem Sądu Okręgowego pozwalało im w pełni pokrywać wszystkie niezbędne koszty swojego utrzymania, w tym koszty utrzymania domu, szczególnie przy uwzględnieniu, że R. G. (1) zamieszkując nieodpłatnie w należącym do nich domu i tak zobowiązany był do uiszczania przypadającej na niego 1/3 części rachunków za media, wywóz śmieci, podatku itp. oraz partycypowania w kosztach zakupu żywności. Na powyższą ocenę nie ma wpływu fakt, że małżonkowie G. ponoszą stosunkowo wysokie koszty leczenia, albowiem łączna kwota uzyskiwanych przez nich świadczeń z ubezpieczenia społecznego pozwala na pełne zaspokajanie ich potrzeb również w tym zakresie.

Powyższa ocena wynika wprost z zestawienia miesięcznych dochodów małżonków G. z ich miesięcznymi wydatkami, których wysokość ustalono na podstawie dokumentacji znajdującej się w aktach rentowych, w tym rachunków złożonych przez odwołującą, a także w oparciu o złożone do akt sprawy faktury za zakup środków medycznych i treść wyjaśnień odwołującej. Powyższe dowody Sąd uznał za w pełni wiarygodne, albowiem stanowią one spójną i jednolitą całość, a w sprawie brak jest jakichkolwiek dowodów świadczących przeciwnie.

Wobec powyższego, mając na uwadze, że całokształt zgromadzonego

w spawie materiału nie pozwala na przyjęcie, aby R. G. (1) przyczyniał się do utrzymania rodziców w rozumieniu przepisu art. 71 pkt 1 ustawy emerytalnej, Sąd Okręgowy na mocy art. 47714 § 1 k.p.c. oddalił odwołanie M. G. (1) jako bezzasadne.

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE