UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 26 stycznia 2018 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w Ł., po rozpatrzeniu wniosku z dnia 27 grudnia 2017 r. odmówił A. N. prawa do rekompensaty za pracę w szczególnych warunkach. W uzasadnieniu organ rentowy wskazał, że ubezpieczona nie udowodniła 15 lat pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. ZUS nie uwzględnił do stażu pracy w szczególnych warunkach okresu: od 22 października 1975 r. do 31 października 1980 r. oraz od 10 października 1983 r. do 30 września 1991 r., ponieważ świadectwo pracy wykonywania prac w szczególnych warunkach nie jest wystawione przez pracodawcę, a przez archiwum tj. jednostkę przechowującą.

/decyzja – k. 24 plik V akt ZUS/

Odwołanie od powyższej decyzji złożyła wnioskodawczyni reprezentowana przez pełnomocnika i zaskarżonej decyzji zarzuciła naruszenie art. 21 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych, ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS oraz o naruszenie przepisów Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, poprzez przyjęcie, iż nie przedstawiono świadectwa pracy, czy też innego zaświadczenia na udokumentowanie pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze i tym samym, iż nie udowodniono wymaganego 15-letniego okresu pracy wykonywanej w tych warunkach w sposób stały i w pełnym wymiarze czasu pracy.

W konsekwencji skarżący wniósł o zmianę zaskarżonej decyzji i zasądzenie kosztów postępowania według norm przepisanych.

/odwołanie – k. 3 – 8/

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie. W uzasadnieniu przywołał argumentację podniesioną w zaskarżonej decyzji.

/odpowiedź na odwołanie – k. 11 – 12/

Na rozprawie w dniu 23 marca 2015 r. pełnomocnik wnioskodawcy poparł odwołanie zaś pełnomocnik organu rentowego wniósł o oddalenie odwołania.

/protokół rozprawy – k. 45/

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny

Wnioskodawczyni A. N. urodziła się (...) W dniu 23 maja 2012 r. złożyła wniosek o emeryturę.

Decyzją z dnia 31 maja 2012 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w Ł. odmówił A. N. prawa do wcześniejszej emerytury na tej podstawie, że do dnia 1 stycznia 1999 r. nie udowodniła 15-letniego okresu pracy w szczególnych warunkach. Za pracę w warunkach szczególnych organ rentowy nie uznał okresów zatrudnienia od 22 października 1975 r. do 31 października 1980 r. i od 10 października 1983 r. do 30 września 1991 r., gdyż świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach nie zostało wystawione przez pracodawcę a jedynie przez archiwum to jest jednostkę przechowującą. Wnioskodawczyni wykazała staż pracy wynoszący 23 lata, 2 miesiące i 9 dni okresów składkowych i nieskładkowych.

/decyzja – k. 14 plik IV akt ZUS/

Odwołanie od w/w decyzji złożyła ubezpieczona i wyrokiem z dnia 9 listopada 2012 r. Sąd Okręgowy w Łodzi VIII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych oddalił odwołanie wskazując w uzasadnieniu, że ubezpieczona nie posiada stażu pracy w szczególnych warunkach wynoszącego 15 lat. Sąd nie uwzględnił pracy w (...) Spółdzielni Pracy im. (...), gdyż wnioskodawczyni była członkiem tejże Spółdzielni, zaś przepisy o pracy w szczególnych warunkach nie mają zastosowania do członków spółdzielni, których praca oparta jest o zasady członkostwa i udział w zarządzaniu spółdzielnią.

/odwołanie – k. 16 plik IV akt ZUS, k. 2 w aktach VIII U 2452/12, wyrok – k. 20 plik IV akt ZUS, k. 19 w aktach VIII U 2452/12, uzasadnienie – k. 22 – 25 w aktach VIII U 2452/12/

Ubezpieczona w dniu 27 grudnia 2017 r. złożyła wniosek o rekompensatę.

Wnioskodawczyni była zatrudniona w (...) Spółdzielni Pracy im. (...) w P. w okresie od 22 października 1975 r. do 30 września 1991 r. w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku dziewiarza. Podczas zatrudnienia wnioskodawczyni korzystała z urlopu wychowawczego w okresie od 1 listopada 1980 r. do 9 października 1983 r.

/świadectwo pracy – k. 17 plik II akt ZUS, k. 15 plik V akt ZUS, akta osobowe w kopercie – k. 32/

(...) Spółdzielnia Pracy im. (...) w P. produkowała odzież damską i dziecięcą. Przez cały okres zatrudnienia w Spółdzielni wnioskodawczyni była zatrudniona na stanowisku dziewiarza. Pracowała na dziewiarni, na której był hałas, kurz i było duże zapylenie. Na oddziale było około 40 maszyn. Do każdej maszyny był przyporządkowany dziewiarz. Ubezpieczona pracowała od 5.00 do 13.00 i od 13.00 do 19.00. w soboty od 5.00 do 11.00.

Wnioskodawczyni była członkiem Spółdzielni. Miała wypłacane dywidendy.

/zeznania wnioskodawczyni – k. 39 w zw. z zeznaniami z dnia 16 sierpnia 2018 r. – 00:02:40 – 00:05:13 – płyta CD – k. 45, zeznania świadka K. K. – k. 39 verte, zeznania świadka B. J. – k. 39 verte – k. 40, zeznania świadka M. D. – k. 40/

W dniu 25 sierpnia 1999 r. Spółdzielczy Ośrodek (...) w P. wystawił wnioskodawczyni świadectwo wykonywania pracy w warunkach szczególnych, w których zaświadczono, że w okresie zatrudnienia w (...) Spółdzielni Pracy im. (...) w P. od 22 października 1975 r. do 31 października 1980 r. i od 10 października 1983 r. do 30 września 1991 r. ubezpieczona stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywała pracę przy produkcji i wykańczaniu wyrobów włókienniczych na stanowisku dziewiarza wymienionym w wykazie A dziale VII poz. 4 pkt 12 wykazu stanowiącego załącznik nr 1 do uchwały nr 80/83 Zarządu Centralnego Związku (...) z dnia 30 czerwca 1983 r. w sprawie prac wykonywanych w szczególnych warunkach w jednostkach organizacyjnych spółdzielczości pracy.

/świadectwo wykonywania pracy w warunkach – k. 5 plik IV akt ZUS/

Wnioskodawczyni wykazała do 31 grudnia 2008 r. staż pracy wynoszący 29 lat, 9 miesięcy i 16 dni okresów składkowych oraz 3 lata, 4 miesiące i 24 dni okresów nieskładkowych w tym staż pracy w szczególnych warunkach wynoszący 14 lat, 7 miesięcy i 23 dni.

/wyliczenia – akta ZUS/

Sąd Okręgowy ocenił i zważył, co następuje

W świetle zebranego w sprawie materiału dowodowego odwołanie nie zasługuje na uwzględnienie.

Zgodnie z art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (Dz. U. z 2017 r., poz. 664), ustawa określa warunki nabywania prawa do emerytur i rekompensat przez niektórych pracowników wykonujących pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, zwanych „emeryturami pomostowymi”, o których mowa w art. 24 ust. 2 i 3 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz. U. z 2017 r., poz. 1383 z późn. zm.).

W myśl art. 21 ust. 1 w/w ustawy, rekompensata przysługuje ubezpieczonemu, jeżeli ma okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wynoszący co najmniej 15 lat.

Rekompensata przyznawana jest w formie dodatku do kapitału początkowego, o którym mowa w przepisach art. 173 i art. 174 ustawy o emeryturach i rentach z FUS (art. 23 ust. 2 w/w ustawy). A zatem prawo do rekompensaty, zgodnie z w/w ustawą, mają osoby urodzone po 31 grudnia 1948 r., które przed 1 stycznia 2009 r. wykonywały przez co najmniej 15 lat prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu art. 32 i 33 ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Stosownie do treści art. 32 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, ubezpieczonym urodzonym przed dniem 1 stycznia 1949 roku, będącym pracownikami, o których mowa w ust. 2 – 3, zatrudnionymi w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, przysługuje emerytura w wieku niższym niż określony w art. 27 pkt 1.

Według treści § 3 i 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 r. Nr 8, poz. 43 z późn. zm.) za okres zatrudnienia wymagany do uzyskania emerytury, zwany dalej „wymaganym okresem zatrudniania” uważa się okres wynoszący 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, liczony łącznie z okresami równorzędnymi i zaliczalnymi do okresów zatrudnienia. Pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach wymienione w wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki:

1)  osiągnął wiek emerytalny wynoszący: 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn;

2)  ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

Zgodnie z art. 27 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, ubezpieczonym urodzonym przed 1 stycznia 1949 r. przysługuje emerytura, jeżeli spełnili łącznie następujące warunki: osiągnęli wiek emerytalny wynoszący co najmniej 60 lat (dla kobiet), oraz mają okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 20 lat (dla kobiet).

W przedmiotowym stanie faktycznym wnioskodawczyni nie spełnia warunku co do posiadania 15 lat pracy w warunkach szczególnych. Analiza treści wykazu A stanowiącego załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. wskazuje, iż do prac w warunkach szczególnych należą wymienione w dziale VII pod poz. 4 „Prace przy produkcji i wykańczaniu wyrobów włókienniczych”. Do prac tego rodzaju należą wymienione w załączniku nr 1 do zarządzenia nr 7 Ministra Przemysłu Chemicznego i Lekkiego z dnia 7 lipca 1987 r. w dziale VII pod poz. 4 m.in. prace na stanowisku „dziewiarza falowarek, szydełkarek i osnowarek”. Praca na stanowisku „dziewiarza falowarek, szydełkarek, osnowarek” wyszczególniona także została w wykazie A dziale VII poz. 4 pkt 12 wykazu stanowiącego załącznik do uchwały nr 80/83 Zarządu Centralnego Związku (...) z dnia 30 czerwca 1983 r.

W rozpoznawanej sprawie spór dotyczył okresu zatrudnienia w (...) Spółdzielni Pracy im. (...) w P. od 22 października 1975 r. do 31 października 1980 r. i od 10 października 1983 r. do 30 września 1991 r.

Sąd Okręgowy zauważa, że powyższa kwestia była już wielokrotnie rozpoznawana przez sądy powszechne oraz przez Sąd Najwyższy. Utrwalony jest już pogląd, że okres wykonywania pracy w charakterze członka spółdzielni nie może zostać zaliczony do okresu, od którego zależy nabycie prawa do wcześniejszej emerytury w związku z pracą w szczególnych warunkach. Należy podkreślić, że pomiędzy pracą w ramach stosunku pracy a pracą w ramach członkostwa w spółdzielni zachodzą znaczne różnice. W tym drugim przypadku prawo i obowiązek świadczenia pracy wynika ze stosunku członkostwa w spółdzielni, z którym wiąże się między innymi prawo udziału w jej zarządzaniu poprzez jej organy i inne rozwiązania instytucjonalne, właściwe ruchowi spółdzielczemu, co ma określony wpływ na sposób organizacji pracy i podporządkowanie w procesie jej świadczenia. Przy czym członek spółdzielni nie może pozostawać z nią w pracowniczym stosunku zatrudnienia. Aktem regulującym wykonywanie pracy przez członków spółdzielni w spornym okresie była ustawa z dnia 17.02.1961 roku o spółdzielniach i ich związkach, która obowiązywała do 1 31.12.1982 roku i ustawa z dnia 16.09.1982 roku Prawo spółdzielcze, obowiązująca od dnia 1 stycznia 1983 roku. W myśl treści art. 113 ustawy z 1961 roku, zdolny do pracy członek spółdzielni produkcyjnej ma prawo i obowiązek pracować w spółdzielni w zakresie ustalonym przez statut lub uchwałę walnego zgromadzenia. Przepis ten statuował więc stosunek prawny, który nie był stosunkiem pracowniczym, a co za tym idzie, nie miały do niego zastosowania przepisy prawa pracy.

Podobnej treści zapis znalazł się w art. 155 § 1 ustawy prawo spółdzielcze z 1982 roku.

W przepisie tym stwierdza się, że zdolny do pracy członek tej spółdzielni ma prawo i obowiązek pracować w spółdzielni w rozmiarze ustalanym corocznie przez zarząd, stosownie do potrzeb wynikających z planu działalności gospodarczej spółdzielni. Zgodnie z art. 156 § 1 ustawy, oprócz członków spółdzielnia może zatrudniać także ich domowników. Natomiast zatrudnienie osób niebędących członkami spółdzielni jest regulowane w art. 157 ustawy. Przepis ten stanowi, że spółdzielnia poza członkami i domownikami może zatrudniać stosownie do swoich potrzeb również inne osoby na podstawie umowy o pracę lub na podstawie innego stosunku prawnego, którego przedmiotem jest świadczenie pracy (por. w tym zakresie wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 kwietnia 2012 r. I UK 383/11 LEX nr 1215134; uzasadnienie uchwały Sądu Najwyższego z dnia 6 maja 1988 r., III CZP 32/88, OSNC 1989 Nr 10, poz. 152; wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 20 marca 2003 r., (...) SA/Łd (...), Prawo Pracy 2003 nr 9, s. 42; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 23 sierpnia 2005 r., I UK 312/04, LEX nr 989238 oraz wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 października 2009 r., I UK 115/09, LEX nr 558571; Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 grudnia 2009 r. I UK 186/09 OSNP 2011/13-14/189 wyrok SN z dnia 21 października 2009 r. I UK 115/09 LEX nr 558571).

Podsumowując, status zatrudnienia wnioskodawczyni w spornym okresie uniemożliwia zaliczenie jej pracy do pracy w szczególnych warunkach i orzekania na tej podstawie o rekompensacie ( podobnie Sąd Apelacyjny we Wrocławiu w wyroku z dnia 16.03. 2016 roku III AUa 1286/15, wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 31.05.2016 III AUa 215/16).

Na podstawie zeznań wnioskodawczyni oraz świadków Sąd ustalił, że w objętym sporem okresie pracy od 22 października 1975 r. do 30 września 1991 r. ubezpieczona była członkiem (...) Spółdzielni Pracy im. (...) w P. i świadczenie przez nią pracy wynikało wprost ze stosunku członkostwa w spółdzielni. Ubezpieczona z tytułu członkostwa pobierała dywidendy. W świetle zeznań wnioskodawczyni nie budzi wątpliwości, że miała ona pełną świadomość tego, że pracę na rzecz (...) Spółdzielni Pracy od początku świadczyła jako jej członek.

Reasumując z poczynionych ustaleń faktycznych wynika jasno, że w objętych sporem okresach od 22 października 1975 r. do 30 września 1991 r. (z wyłączeniem urlopu wychowawczego) wnioskodawczyni nie pozostawała w stosunku pracy, lecz wykonywała pracę na rzecz spółdzielni produkcyjnej w następstwie ciążącego na niej obowiązku członkowskiego.

W tym stanie rzeczy Sąd Okręgowy uznał, że okresu pracy w (...) Spółdzielni Pracy im. (...) w P. nie można wnioskodawczyni zaliczyć do stażu pracy wykonywanej w warunkach szczególnych na podstawie art. 32 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w związku z § 4 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Przepisy te nie mają bowiem zastosowania do członków spółdzielni produkcyjnych, świadczących pracę na podstawie stosunku członkostwa.

Biorąc powyższe pod uwagę stwierdzić należy, że wnioskodawczyni ze względu na nieprzepracowanie wymaganego ustawowo okresu 15-letniego okresu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (przepracowała w szczególnych warunkach 14 lat, 7 miesięcy, 23 dni) nie nabyła prawa do rekompensaty.

W tym stanie rzeczy Sąd Okręgowy na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. oddalił odwołanie.

ZARZĄDZENIE

odpis wyroku wraz z uzasadnieniem doręczyć pełnomocnikowi wnioskodawczyni.

K.K-W